هه‌ولێر-KDP.info- ئەمڕۆ پێنجشەممە 11/5/2023 لەژێر چاودێریی سەرۆک بارزانی ڕێوڕەسمی کردنەوەی یادگەی نیشتمانیی بارزانی دەستی پێ کرد.

مەراسیمەكە لە ڕێورەسمێكی شكۆداردا بە ئامادەبوون و سەرپەرشتیی سەرۆك بارزانی و بە ئامادەبوونی سەرکۆمار و سەرۆک وەزیرانی عێراق و نوێنەری نەتەوە یەکگرتووەکان و نوێنەرانی وڵاتان لە عێراق و هەرێمی کوردستان بەڕێوە چووه‌، هه‌ر له‌و رێوڕسمه‌دا سه‌رۆك مه‌سعود بارزانی، وتارێكی گرنگی پێشكه‌ش كرد، ئه‌مه‌ ده‌قه‌كه‌یه‌تی:

بە ناوی خوای گەورە و میهرەبان

سیاسەتمەداران

میوانانی بەڕێز

بەخێر بێن لە بارزان، ئەو گوندە بچووكەی لە ڕووبەر و دەوڵەمەندەی بە مێژوو و خەبات و قوربانیدانەكانی لە پێناو ئازادی و كەرامەت. ڕێگەم پێ بدەن زۆر سوپاسگوزاریی خۆمتان پێڕا بگەیەنم بۆ ئامادەبوونتان و بەرگەگرتنی ماندووبوونی گەشتەكەتان، هەست بە شانازی دەكەین بۆ ئامادەبوونی ئێوە لەگەڵمان لەم ڕۆژە مێژووییەدا. جارێكی دیكە سوپاس و پێزانینم دووپات دەكەمەوە و ڕێگەم پێ بدەن بە زمانی كوردی قسەكەم تەواو بكەم.

بە ناوی خوای گەورە و میهرەبان

ئامادەبوانی بەڕێز

مێوانانی بەڕێز

بەخێرهاتنێكی گەرمی هەمووتان دەكەم، شانازییەكی گەورەیە بۆ ئێمە ئەمڕۆ تەشریفتان هێناوە و زەحمەتتان كێشاوە، من ئەمە بە دەرفەت دەزانم كە كورتەیەك لە مێژووی بارزانتان بۆ عەرز بكەم. زۆر لەسەر بارزان نووسراوە و گوتراوە، بەڵام زۆریش ناحەزان نووسیویانە و راستییەكانیان شێواندووە، بەڵام دوای ئەوەی كە لە ئەرشیفی زۆرێك لەو دەوڵەتانە زۆر بەڵگە دەستكەوت، بۆ هەموو لایەك دەركەوت كە ئەوەی لە بارزان سەری هەڵدا، بزووتنەوەیەكی ڕزگاریخوازی دیموكراتخواز بووە و كاریگەرییەكی یەكجار گەورەشی هەبووە.

تەكیەی بارزان لە سەدەی نۆی كۆچی لە بارزان دروست كرا لەسەر دەستی باپیرە گەورەمان شێخ تاجەدین، لە هەمان كاتدا قوتابخانەیەكیشی لە تەنیشت تەكیەكە دروست كرد بۆ فەقێیەكان. خۆی زانایەكی زۆر شارەزا بووە و تەكیەكە و قوتابخانەكەش بە فراوانی لەلایەن خەڵكی كوردستان و هەموو شوێنێكی تریش پێشوازی لێ كرا، بەم حاڵە بەردەوام بوو تا ئەو وەفاتی كرد. دوای وەفاتی ئەو، تۆزێك وەستا تا گەیشتە نەوەی كە شێخ عەبدولسەلامی یەكەمە، ئەویش بەردەوام بوو، ئەویش بەپێی هەموو بەڵگەكان زۆر بەتوانا بووە و شارەزا بووە لە علومی دینی، ئەو دەستی كرد بە زەمینەسازی بۆ چاكسازیی كۆمەڵایەتی، بەڵام مەرگ مۆڵەتی نەدا و لە ساڵی ١٢٨٩ی كۆچی كە بەرامبەرە بە ١٨٧٢ی زایینی، كۆچی دوایی كرد، لە دوای ئەو، كوڕەكەی شێخ محەمەد لە جێی ئەو دانیشت. شێخ محەمەد زۆر زۆر زاهید بووە و بە تەقوا بووە، هەر خەریكی دیانەت و ئیرشاد بووە، بەڵام ئەوەندە نفووزی گەورە بووە، ئەو وەختە دەسەڵاتی ئیمپراتۆریەتی عوسمانییەكان ترسیان لێی پەیدا بووە و شەڕیان پێی فرۆشتووە. ئەوەبوو گرتیان و دوو ساڵ بردیان بۆ زیندانی بەدلیس لەوێ دەست بەسەریان كرد، پاشان كە بەریان دا، زۆری پێ نەچوو وەفاتی كرد لە ساڵی ١٩٠٣.

لە دوای ئەو، شێخ عەبدولسەلامی كوڕی كە شێخ عەبدولسەلامی دووەمە، ئەو ڕابەرایەتیی تەریقەتی وەرگرت، زەمانی شێخ تاجەدین كە تەریقەی دانا، ئەوانە تەریقەتی نەقشبەندییان هەڵبژاردووە. شێخ عەبدولسەلامی دووەم هەرچەندە تەمەنی كورت بوو بەڵام بەرهەمی زۆر بوو، ئەو دەستی كرد وەكوو شۆڕشێكی گەورە كە ڕەنگە سەد ساڵ پێش وەختی خۆی بووبێت، دەستی كرد بە چاكسازییەكی بنەڕەتی بۆ تەعریفی ڕێبازی بارزان، ئەو ئەوهای تەعریف كردووە كە ڕێبازی بارزان مەعنای ئەوە نییە كە هەر كەسێك لە ناوچەی بارزان بێت، لەسەر ئەو ڕێبازەیە، بەڵكوو ڕێبازەكە فراوانتر و گەورەترە لەوە ، بەڵكوو هەر كەسێك بڕوای بەم بنەمایانە هەبێت، دەتوانین بڵیین پەیڕەوی ڕێبازی بارزانە، ئەوانیش:

- خودا پەرستی و خواداناسی.

- مرۆڤ دۆستی

- دین رەوشتە

- لە مرۆڤایەتیدا هەموومان برای یەكترین

- دین و نیشتمان لە یەكتری جیا ناكرێنەوە

- تێكۆشان لە دژی زۆرداران فەرزە

- ژینگەپارێزی پێویستە

- مافی ئافرەتان دەبێ پارێزراو بێت و قەدەغەی كرد بەشوودانی كچان بە زۆر و ژن بە ژنی یان بەشوودانی بە نەخت.

شان بە شانی ئەمە، پەیوەندییەكی فراوانی لەگەڵ رابەرانی ئایینی و سەرۆك هۆز و ڕێكخراوەكان، نەك تەنیا لە عێراق، بەڵكوو لە ناوچەكە بە گشتی. ئەو سەردەمە والییەك لە مووسڵ بوو بە ناوی محەمەد نەزیف كە پیاوێك بووە دیارە زۆر دیكتاتۆر و دژی مرۆڤایەتی، زۆر موشاغەبەی كردووە تاوەكوو قەناعەتی بە تورك كردووە نەفیر عام دژی شێخ عەبدولسەلام رابگەیەنن، ترسیان هەبوو لەوەی كە نفووزی ئەو زیاد دەبێت، تەبعەن زۆر لە عەشایر بەیعەتیان دایێ، كە ئەم چاكسازییانە كران، زۆر بە فراوانی و بەپەلە نفووزی بڵاوبۆوە لە ناوچەكە، ئەمە عوسمانییەكان پێیان ناخۆش بوو.

لەو عەشیرەتانەی كە وەكوو فیدراسیۆنێكیان دروست كرد، ئەوانەن: شێروانی، مزووری، دۆلەمەری، گەردی، بەڕۆژی، نزاری و هەركی بنەجی كە حەفت عەشیرەتن و وەكوو فیدراسیۆنێكیان دروست كرد و عینوانی خۆیان وەكوو بارزان هەڵبژارد و بەخۆیان دەڵێن قەبیلەی بارزان.

كە نەفیرعامەكە راگەیاندرا، لە دوو سێ جەبهەوە سوپای عوسمانی پەلاماری بارزانیان دا، موقاوەمەیەكی زۆر قارەمانانە كرا، دوای ئەوە شێخ عەبدولسەلام ناچار بوو ناوچەكە بەجێ بهێڵێت و چوو بۆ ئێران. لەوێ بەرنامەیەكی گەورەیان بەدەستەوە بوو. چوون بۆ بەدلیسی، ئێمە هەروامان دەزانی و لە ناو عایلەی ئێمە و لە بارزان كە نوێنەری قەیسەری بینیوە ئەو سەردەمە، بەڵام لاڤرۆڤی وەزیری دەرەوەی ڕووسیا پێش دوو سێ ساڵ هاتە هەولێر و گوتی ئێمە لە ئەرشیفی خۆمان تەماشامان كردووە، قەیسەر لەوێ بووە و قەیسەری دیوە. لە گەڕانەوە چەند خایینێك خیانەتیان كرد و بە نامەردی گرتیان و تەسلیمی عوسمانییەكانیان كرد لە ١٩١٤ لە مووسڵ شەهید كرا و ئیعدام كرا.

كاتی ئیعدامكردنی، تەمەنی ٣٧ ساڵ بوو، بەڵام لەو تەمەنە كورتە مێژووێكی زۆر زۆر گەورەی بەجێ هێشت و بەرهەمێكی گەورەشی لە دوای خۆی بەجێ هێشت. لە دوای ئەو شێخ ئەحمەدی نوورانی، شێخ ئەحمەدی گەورە، برای ئەو لە جێی دانیشت، هەرچەندە لە كاتی شەهیدكردنی براكەی، زۆر زۆر گەورە بوو، بەڵام زۆر بەپەلە ئەو كەلێنەی پڕكردەوە. من یەكێكم لەوانەی ئەو شەرەف و شەنسەم هەبوو كە چەند جار بە خزمەتی گەیشتووم، زۆریش ماون تا ئێستا لە ژیاندا كە بە خزمەتی گەیشتبوون، بە راستی نیعمەتێكی ئیلاهی بوو، مرۆڤێكی گەورە، متەوازع، عادل، خۆڕاگر، دیسان لەویش قەبووڵ نەكرا كە بەردەوام بێت لەسەر ئەو نەهجەی براكانی و باوك و باپیرانی.

لە ١٩٣١ فەوجێك بە قیادەی عەقید برقی شەوێك هاتن دەوری بارزانیان گرت و داوایان كرد شێخ خۆی تەسلیم بكات، ئەویش فەرمووی ئێمە هیچمان تەسلیم نەكردووە بۆ خۆم تەسلیم بكەم؟ شەڕیان كرد، فەوجەكە شكا و تار و مار بوون. دوای ئەوە بە فڕۆكە، تەبعەن ئەو وەختە فڕۆكەی بەریتانی بوون كە یارمەتیی عێراقیان دەدا، گوندی بارزان و ناوچەی بارزانیان بۆردومان كرد، بۆ یەكەمجار بوو بۆمبای تەوقیت لە گوندی بارزان بدەن، ژمارەیەكی زۆر ژن و منداڵ شەهید كران.

من نامەوێ بچمە ناو هەموو وردەكارییەكەوە، بەڵام دەرئەنجام پاش شەڕێكی شەش مانگی، دیسان ناچاربوون كە هیجرەت بكەن بۆ توركیا، لەوێ توركەكان كە ئەو وەختە ئەتاتورك بوو، شێخ ئەحمەدیان تەسلیم بە حكوومەتی عێراق كرد. جارێك ١٢ ساڵ لە زیندان بوو، جارەكەی تر ١٤ ساڵ لە نەفی بوو، لە ناسریە بوون، لە بەغدا بوون، لە سلێمانی بوون، بەڵام ئەو ١٢ ساڵەی كە بە ئیعدام حوكم كرا، ١٢ ساڵ قەید و زنجیر لە دەست و پێی بوو، چەندجار نامەیان بۆ نارد، داوایان لێ كرد كە نامەیەك بنووسرێ بۆ نووری سەعید یان بۆ وەسی، داوای عەفوو بكات، گوتی من داوای عەفوو لە ئێوە ناكەم، چونكە ئێوە غەدرتان لە ئێمە كردووە، من هیچم نەكردووە و داوای عەفوو لە خوا دەكەم و لە ئێوەی ناكەم. ١٢ ساڵ مایەوە و ئەو نامەیەی نەنووسی، تا ڕۆژی ٢٠ی تەمووزی ١٩٥٨ كە شۆڕشی تەمووز، ئەوەی شۆڕشی عەبدولكەریم قاسم كە پێی دەڵێن، لەو ڕۆژە لە زیندان هاتە دەرێ. ئەو وەختە ئێمە منداڵ بووین بەڵام هەموو چووین بۆ پێشوازی، ڕۆژێكی زۆر زۆر مێژووییە و لەبیر ناكرێت.

بە هەقیقەت بۆ ئێمە ئەو ڕێنیشاندەر و مولهیم و مەولا و سەیدی ئێمەیە، مەلا مستەفا پەروەردەی دەستی ئەوە و قوتابیی ئەوە، زۆر دڵسۆزانە و فیداكارانە خزمەتی ئەو ڕێبازەی كرد، دیسان ناچمە ناو هەموو تەفاسیلەوە بەڵام تەنها ئەو ڕێبازە مێژووییەی كە ٧٠٠ كیلۆمەتری بە پێ بڕی تاوەكوو گەیشتە سنووری سۆڤیەتی ئەو سەردەمە، ئەمە بۆ خۆی لە موعجیزە دەچێت زیاتر لەوەی كە هەقیقەت بێت، بەڵام هەقیقەتە. چەندجار تووشی شەڕ بوون و بە موعجیزە دەرباز بوون، لەوێش تووشی گەورەترین ناخۆشی بوون لەسەر دەستی باغیرۆفێك كە ئەو وەختە حاكمی ئازربایجان بوون، تاوەكوو ستالین مرد و باغیرۆف ئیعدام كرا، ئینجا ئەو زوڵم و غەدرەیان لەسەر هەڵگیرا لە زەمانی خرۆشۆف، ئینجا گەنجەكان داخیلی مەعاهد و كولیات بوون و بارزانی نەقڵ كرا بۆ مۆسكۆ و ئیحترامیان گرت تا رۆژی ٦ی ئۆكتۆبەری ١٩٥٨ گەڕایەوە بۆ بەغدا و لە فڕۆكەخانەی موسەننا پێشوازییەكی زۆر زۆر گەورەی لێ كرا لە لایەن گەلی عێراقەوە.

https://www.kdp.info/a/d.aspx?l=13&a=137480

ڕۆژی پێنجشەممە 11ـی ئایاری 2023، بەسەرپەرشتی سەرۆک مەسعود بارزانی ڕێوڕەسمی کردنەوەی مۆزەخانەی نیشتمانی بارزانی لە بارزان بەڕێوەچوو.

لە مەڕاسیمەکەدا کە بە ئامادەبوونی سەرۆک کۆماری عێراق و سەرۆک و جێگرانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق و سەرۆکی حکومەتی عێراق و سەرۆکی ھەرێمی کوردستان و سەرۆکی پەرلەمانی کوردستان سەرۆکی حکومەتی ھەرێمی کوردستان و جێگری سەرۆکی حکومەتی ھەرێمی کوردستان و نێردەی نەتەوە یەکگرتووەکان و دیپلۆماتکار و باڵیۆز و کونسلگەر و نوێنەری ھاوپەیمانان و نوێنەری وڵاتان و کەسایەتییە ئایینی و پێکھاتەکان و پشتیوان و دۆستانی بیانی گەلی کوردستان و سەرۆکی حزبە سیاسییەکانی عێراق و کوردستان و کەسایەتییە سیاسییەکان لە عێراق و ھەرێمی کوردستان و پارچەکانی تری کوردستان و بیرمەند و ڕۆشنبیر و نوسەر و روناکبیران لەھەر چوار پارچەی کوردستان بەڕێوەچوو.

تێیدا سەرۆک بارزانی لە مەڕاسیمی کردنەوەی مۆزەخانەی نیشتمانی بارزانی وتارێکی پێشکەشی ئامادەبووان کرد.

ئەمەش دەقی وتاری سەرۆک بارزانییە:

بە ناوی خوای گەورە و میهرەبان

ئامادەبوانی بەڕێز...
مێوانانی بەڕێز...

بەخێرهاتنێكی گەرمی هەمووتان دەكەم، شانازییەكی گەورەیە بۆ ئێمە ئەمڕۆ تەشریفتان هێناوە و زەحمەتتان كێشاوە، من ئەمە بە دەرفەت دەزانم كە كورتەیەك لە مێژووی بارزانتان بۆ عەرز بكەم. زۆر لەسەر بارزان نووسراوە و گوتراوە، بەڵام زۆریش ناحەزان نووسیویانە و راستییەكانیان شێواندووە، بەڵام دوای ئەوەی كە لە ئەرشیفی زۆرێك لەو دەوڵەتانە زۆر بەڵگە دەستكەوت، بۆ هەموو لایەك دەركەوت كە ئەوەی لە بارزان سەری هەڵدا، بزووتنەوەیەكی ڕزگاریخوازی دیموكراتخواز بووە و كاریگەرییەكی یەكجار گەورەشی هەبووە.

تەكیەی بارزان لە سەدەی نۆی كۆچی لە بارزان دروست كرا لەسەر دەستی باپیرە گەورەمان شێخ تاجەدین، لە هەمان كاتدا قوتابخانەیەكیشی لە تەنیشت تەكیەكە دروست كرد بۆ فەقێیەكان. خۆی زانایەكی زۆر شارەزا بووە و تەكیەكە و قوتابخانەكەش بە فراوانی لە لایەن خەڵكی كوردستان و هەموو شوێنێكی تریش پێشوازی لێ كرا، بەم حاڵە بەردەوام بوو تا ئەو وەفاتی كرد. دوای وەفاتی ئەو، تۆزێك وەستا تا گەیشتە نەوەی كە شێخ عەبدولسەلامی یەكەمە، ئەویش بەردەوام بوو، ئەویش بەپێی هەموو بەڵگەكان زۆر بەتوانا بووە و شارەزا بووە لە علومی دینی، ئەو دەستی كرد بە زەمینەسازی بۆ چاكسازیی كۆمەڵایەتی، بەڵام مەرگ مۆڵەتی نەدا و لە ساڵی ١٢٨٩ی كۆچی كە بەرامبەرە بە ١٨٧٢ی زایینی، كۆچی دوایی كرد، لە دوای ئەو، كوڕەكەی شێخ محەمەد لە جێی ئەو دانیشت. شێخ محەمەد زۆر زۆر زاهید بووە و بە تەقوا بووە، هەر خەریكی دیانەت و ئیرشاد بووە، بەڵام ئەوەندە نفووزی گەورە بووە، ئەو وەختە دەسەڵاتی ئیمپراتۆریەتی عوسمانییەكان ترسیان لێی پەیدا بووە و شەڕیان پێی فرۆشتووە. ئەوەبوو گرتیان و دوو ساڵ بردیان بۆ زیندانی بەدلیس لەوێ دەست بەسەریان كرد، پاشان كە بەریان دا، زۆری پێ نەچوو وەفاتی كرد لە ساڵی ١٩٠٣.

لە دوای ئەو، شێخ عەبدولسەلامی كوڕی كە شێخ عەبدولسەلامی دووەمە، ئەو ڕابەرایەتیی تەریقەتی وەرگرت، زەمانی شێخ تاجەدین كە تەریقەی دانا، ئەوانە تەریقەتی نەقشبەندییان هەڵبژاردووە. شێخ عەبدولسەلامی دووەم هەرچەندە تەمەنی كورت بوو بەڵام بەرهەمی زۆر بوو، ئەو دەستی كرد وەكوو شۆڕشێكی گەورە كە ڕەنگە سەد ساڵ پێش وەختی خۆی بووبێت، دەستی كرد بە چاكسازییەكی بنەڕەتی بۆ تەعریفی ڕێبازی بارزان، ئەو ئەوهای تەعریف كردووە كە ڕێبازی بارزان مەعنای ئەوە نییە كە هەر كەسێك لە ناوچەی بارزان بێت، لەسەر ئەو ڕێبازەیە، بەڵكوو ڕێبازەكە فراوانتر و گەورەترە لەوە ، بەڵكوو هەر كەسێك بڕوای بەم بنەمایانە هەبێت، دەتوانین بڵیین پەیڕەوی ڕێبازی بارزانە، ئەوانیش:
- خودا پەرستی و خواداناسی.
- مرۆڤ دۆستی
- دین رەوشتە
- لە مرۆڤایەتیدا هەموومان برای یەكترین
- دین و نیشتمان لە یەكتری جیا ناكرێنەوە
- تێكۆشان لە دژی زۆرداران فەرزە
- ژینگەپارێزی پێویستە
- مافی ئافرەتان دەبێ پارێزراو بێت و قەدەغەی كرد بەشوودانی كچان بە زۆر و ژن بە ژنی یان بەشوودانی بە نەخت.
شان بە شانی ئەمە، پەیوەندییەكی فراوانی لەگەڵ رابەرانی ئایینی و سەرۆك هۆز و ڕێكخراوەكان، نەك تەنیا لە عێراق، بەڵكوو لە ناوچەكە بە گشتی. ئەو سەردەمە والییەك لە مووسڵ بوو بە ناوی محەمەد نەزیف كە پیاوێك بووە دیارە زۆر دیكتاتۆر و دژی مرۆڤایەتی، زۆر موشاغەبەی كردووە تاوەكوو قەناعەتی بە تورك كردووە نەفیر عام دژی شێخ عەبدولسەلام رابگەیەنن، ترسیان هەبوو لەوەی كە نفووزی ئەو زیاد دەبێت، تەبعەن زۆر لە عەشایر بەیعەتیان دایێ، كە ئەم چاكسازییانە كران، زۆر بە فراوانی و بەپەلە نفووزی بڵاوبۆوە لە ناوچەكە، ئەمە عوسمانییەكان پێیان ناخۆش بوو.

لەو عەشیرەتانەی كە وەكوو فیدراسیۆنێكیان دروست كرد، ئەوانەن: شێروانی، مزووری، دۆلەمەری، گەردی، بەڕۆژی، نزاری و هەركی بنەجی كە حەفت عەشیرەتن و وەكوو فیدراسیۆنێكیان دروستكرد و عینوانی خۆیان وەكوو بارزان هەڵبژارد و بەخۆیان دەڵێن قەبیلەی بارزان.

كە نەفیرعامەكە راگەیاندرا، لە دوو سێ جەبهەوە سوپای عوسمانی پەلاماری بارزانیان دا، موقاوەمەیەكی زۆر قارەمانانە كرا، دوای ئەوە شێخ عەبدولسەلام ناچار بوو ناوچەكە بەجێ بهێڵێت و چوو بۆ ئێران. لەوێ بەرنامەیەكی گەورەیان بەدەستەوە بوو. چوون بۆ بەدلیسی، ئێمە هەروامان دەزانی و لە ناو عایلەی ئێمە و لە بارزان كە نوێنەری قەیسەری بینیوە ئەو سەردەمە، بەڵام لاڤرۆڤی وەزیری دەرەوەی ڕووسیا پێش دوو سێ ساڵ هاتە هەولێر و گوتی ئێمە لە ئەرشیفی خۆمان تەماشامان كردووە، قەیسەر لەوێ بووە و قەیسەری دیوە. لە گەڕانەوە چەند خایینێك خیانەتیان كرد و بە نامەردی گرتیان و تەسلیمی عوسمانییەكانیان كرد لە ١٩١٤ لە مووسڵ شەهید كرا و ئیعدام كرا.

كاتی ئیعدامكردنی، تەمەنی ٣٧ ساڵ بوو، بەڵام لەو تەمەنە كورتە مێژووێكی زۆر زۆر گەورەی بەجێ هێشت و بەرهەمێكی گەورەشی لە دوای خۆی بەجێ هێشت. لە دوای ئەو شێخ ئەحمەدی نوورانی، شێخ ئەحمەدی گەورە، برای ئەو لە جێی دانیشت، هەرچەندە لە كاتی شەهیدكردنی براكەی، زۆر زۆر گەورە بوو، بەڵام زۆر بەپەلە ئەو كەلێنەی پڕكردەوە. من یەكێكم لەوانەی ئەو شەرەف و شەنسەم هەبوو كە چەند جار بە خزمەتی گەیشتووم، زۆریش ماون تا ئێستا لە ژیاندا كە بە خزمەتی گەیشتبوون، بە راستی نیعمەتێكی ئیلاهی بوو، مرۆڤێكی گەورە، متەوازع، عادل، خۆڕاگر، دیسان لەویش قەبووڵ نەكرا كە بەردەوام بێت لەسەر ئەو نەهجەی براكانی و باوك و باپیرانی.

لە ١٩٣١ فەوجێك بە قیادەی عەقید برقی شەوێك هاتن دەوری بارزانیان گرت و داوایان كرد شێخ خۆی تەسلیم بكات، ئەویش فەرمووی ئێمە هیچمان تەسلیم نەكردووە بۆ خۆم تەسلیم بكەم؟ شەڕیان كرد، فەوجەكە شكا و تار و مار بوون. دوای ئەوە بە فڕۆكە، تەبعەن ئەو وەختە فڕۆكەی بەریتانی بوون كە یارمەتیی عێراقیان دەدا، گوندی بارزان و ناوچەی بارزانیان بۆردومان كرد، بۆ یەكەمجار بوو بۆمبای تەوقیت لە گوندی بارزان بدەن، ژمارەیەكی زۆر ژن و منداڵ شەهید كران.
من نامەوێ بچمە ناو هەموو وردەكارییەكەوە، بەڵام دەرئەنجام پاش شەڕێكی شەش مانگی، دیسان ناچاربوون كە هیجرەت بكەن بۆ توركیا، لەوێ توركەكان كە ئەو وەختە ئەتاتورك بوو، شێخ ئەحمەدیان تەسلیم بە حكوومەتی عێراق كرد. جارێك ١٢ ساڵ لە زیندان بوو، جارەكەی تر ١٤ ساڵ لە نەفی بوو، لە ناسڕیە بوون، لە بەغدا بوون، لە سلێمانی بوون، بەڵام ئەو ١٢ ساڵەی كە بە ئیعدام حوكم كرا، ١٢ ساڵ قەید و زنجیر لە دەست و پێی بوو، چەندجار نامەیان بۆ نارد، داوایان لێ كرد كە نامەیەك بنووسرێ بۆ نووری سەعید یان بۆ وەسی، داوای عەفوو بكات، گوتی من داوای عەفوو لە ئێوە ناكەم، چونكە ئێوە غەدرتان لە ئێمە كردووە، من هیچم نەكردووە و داوای عەفوو لە خوا دەكەم و لە ئێوەی ناكەم. ١٢ ساڵ مایەوە و ئەو نامەیەی نەنووسی، تا ڕۆژی ٢٠ی تەمووزی ١٩٥٨ كە شۆڕشی تەمووز، ئەوەی شۆڕشی عەبدولكەریم قاسم كە پێی دەڵێن، لەو ڕۆژە لە زیندان هاتە دەرێ. ئەو وەختە ئێمە منداڵ بووین بەڵام هەموو چووین بۆ پێشوازی، ڕۆژێكی زۆر زۆر مێژووییە و لەبیر ناكرێت.
بە هەقیقەت بۆ ئێمە ئەو ڕێنیشاندەر و مولهیم و مەولا و سەیدی ئێمەیە، مەلا مستەفا پەروەردەی دەستی ئەوە و قوتابیی ئەوە، زۆر دڵسۆزانە و فیداكارانە خزمەتی ئەو ڕێبازەی كرد، دیسان ناچمە ناو هەموو تەفاسیلەوە بەڵام تەنها ئەو ڕێبازە مێژووییەی كە ٧٠٠ كیلۆمەتری بە پێ بڕی تاوەكوو گەیشتە سنووری سۆڤیەتی ئەو سەردەمە، ئەمە بۆ خۆی لە موعجیزە دەچێت زیاتر لەوەی كە هەقیقەت بێت، بەڵام هەقیقەتە. چەندجار تووشی شەڕ بوون و بە موعجیزە دەرباز بوون، لەوێش تووشی گەورەترین ناخۆشی بوون لەسەر دەستی باغیرۆفێك كە ئەو وەختە حاكمی ئازربایجان بوون، تاوەكوو ستالین مرد و باغیرۆف ئیعدام كرا، ئینجا ئەو زوڵم و غەدرەیان لەسەر هەڵگیرا لە زەمانی خرۆشۆف، ئینجا گەنجەكان داخیلی مەعاهد و كولیات بوون و بارزانی نەقڵ كرا بۆ مۆسكۆ و ئیحترامیان گرت تا رۆژی ٦ی ئۆكتۆبەری ١٩٥٨ گەڕایەوە بۆ بەغدا و لە فڕۆكەخانەی موسەننا پێشوازییەكی زۆر زۆر گەورەی لێ كرا لە لایەن گەلی عێراقەوە.

ئەمە هەمووی لە شۆڕشی ئەیلوول، زۆرێك لەو چاكسازییانەی كە شێخ عەبدولسەلام و شێخ ئەحمەد دەستیان پێ كردبوو، لە شۆڕشی ئەیلوول پیادەی كرد، بە تایبەتی لە بواری كۆمەڵایەتییەوە. ئێمە ئێستا هەست دەكەین كە بە چ حیكمەتێكەوە سەركردایەتیی كردوون، بەردەوام جەختی دەكردەوە لەسەر ئەوەی كە شەڕی ئێمە لەگەڵ ڕژێم مەعنای شەڕی دوو میللەت نییە، شەڕی ئێمە لەگەڵ دەسەڵاتێكی زاڵم، ئەم دەسەڵاتە عەرەب بی، كورد بی هەرچییەك بێ، ئێمە بەرگری لە خۆمان دەكەین. لە شۆڕشی ئەیلوول، زۆر لە برا عەرەبەكان، لە برا توركمانەكان و برا مەسیحییەكان، بەشدار بوون لە سەركردایەتیی شۆڕش و پێشمەرگەی شۆڕش، شەهیدیان دا و خوێنیان بەخشی. شانازییەكی گەورەیە شۆڕشی ئەیلوول بوو بە پەناگەیەك بۆ هەموو دیموكراتخواز و هەموو ئازادیخوازانی گەلی عێراق. بارزانی توانی پەیوەندییەكی رۆحی و برایانە دروست بكات لەگەڵ زۆرێك لە مەراجعی شیعە و سوننە. ئێستا ئیشەڵا پاش تۆزێكیتر دەبینن ئەو فەروایەی كە ئیمام موحسین الحكیم (رضوان الله علیه) كە بە دیاری بۆی ناردبوو، زۆر لە شاخ و داخ و ئەوانە، ئەو فەروایە زۆر سوودی لێ بینی، چونكە زۆر گەرم بوو. من جارێك ئەو چیرۆكەم بۆ شەهیدی میحراب گێڕایەوە و گوتم فەروایەكی وەها بوو كە جەنابی ئیمام بۆ جەنابی بارزانی ناردبوو، گوتی دەزانی كابرایەكی ئەفغانی بۆ منی هێنابوو، گوتم خۆ ئێستا داوای ناكەیەوە؟

ئێمە سەربەرزین، لە شۆڕشی ئەیلوول یەك كاری تیرۆریستی ئەنجام نەدرا، پەلاماری یەك هەدەفی مەدەنی نەدرا، هەمیشە دەیگوت عەسكەر گوناحن، وەكوو كوڕی خۆمن، من حەز ناكەم عەسكەری عێراقی بكوژرێ، ئەگەر پەلاماری ئێوە نەدەن، نابێ ئێوە پەلاماریان بدەن، نابێ بەهیچ شێوەیەك رێگە بدرێت خوانەخواستە ببێتە شەڕی كورد و عەرەب، ئەمە كارەساتە، ئەمە مردنە، بەڵام شەڕی ڕژێمێكی زاڵم فەرزە.

ئێمە ئەمڕۆ بەری ئەو حیكمەتە دەدوورینەوە، ئەم حزوورە گەورەیە لێرە ئەوە دەگەیەنێت كە بەڵێ ئەو ڕێبازە راستە، ڕێبازی برایەتی و پێكەوەژیان و ئاشتەوایی، ئەمەیە ڕێگەی راست نەك خوێنڕشتن و كوشتن.

بارزان دێیەكی بچووكە بە ڕووبەر وەكوو دەیبینن، بەڵام بوو بە هەدەفێكی سەرەكی بۆ هەرچی ئیمپراتۆریەت و حكوومەتانەی كە هاتنە مەنتیقە، لە ١٨٩٢ەوە تاوەكوو ساڵی ١٩٨٧، ١٦ جار یان داگیر كرا یان سووتێندرا، كەم وڵات هەن و كەم عەسكەریان هەن كە بەشدار نەبووبن لەوانە. ئەمە بۆ خۆی پرسیارێك دروست دەكات، ئەگەر دێیەكی بچووك یان چەند عەشیرەتێك بەو توانا لاوازە، چۆن هەموو جار، ١٦ جار گوند و ناوچەكەیان بسووتێندرێ یان داگیر بكرێ، جارێكی تر هەڵبستنەوە. ئەمە بۆ خۆی جێی پرسیارە؟ ئەمە ئەو حەقیقەتە پیشان دەدات كە ئەم ڕێبازە ڕیشەی داكوتاوە، خەڵكەكە بە عەقیدە بۆ هیچ یەكێكی تر نەبووە، تەنیا بە عەقیدە بیروباوەڕێكی وایان لا دروست بوو كە بەڵێ مردن لە پێناو ئەم ڕێبازە زۆر زۆر ئاساییە.
گەورانی ئێمە مێژووێكی زۆر زۆر پڕ لە سەروەرییان بۆ ئێمە بەجێ هێشتووە. تكای من لە هەموو ئەو دۆست و برادەرانە ئەوەیە كە هەڵسەنگاندنی ئەم مێژووە، لە خیلالی ئێمەمانان، ئەم نەوەیەی ئێستا، تەقیمی بارزان و ڕێبازی بارزان نەكرێ. تەقیمەكە لەسەر خەبات و تێكۆشانی شێخ عەبدولسەلام، شێخ ئەحمەد و مەلا مستەفا، لەوە بكرێت.

پەیوەندیی هەرێم و بەغدا
من ناچمە ئەوەی ڕابردوو، بەڵام باسی ئێستا دەكەم، ئێستا كەشوهەوایەكی زۆر زۆر لەبار هاتۆتە ئاراوە، ئێمە ئیرادەیەكی بەهێز و نیەتێكی پاك دەبینین. من لێرەدا دەمەوێ پڕ بە دڵ سوپاسی برای بەڕێزم جەنابی سەرۆك وەزیران محەمەد شیاع سوودانی بكەم كە دەبینین زۆر بە جددی هەوڵدەدات ئەو ئیتیفاقیە سیاسییەی كە كراوە، جێبەجێی بكات، جورئەتی پیشان داوە، لێرەوە دڵنیای دەكەمەوە كە ئێمەش بە هەموو توانایەك پشتگیری دەكەم.
ئەمە سەلمێندرا كە ئەگەر ئیرادەیەكی بەهێز هەبێت و نیەتێكی پاك هەبێت، هیچ گرفتێك نییە قابیلی چارەسەر نەبێت. ئێمە ئومێدەوارین ئەم كەشوهەوایە و ئەم دۆخە خۆشە بەردەوام بێت بۆ چارەسەری هەموو گرفتەكانی تریش ئینشائەڵا.

دۆخی ناوخۆی هەرێم
ئەم حزوورە گەورەیە دەلیلی ئەوەیە كە بارزان لە سەرووی حزبایەتیی تەسك و ئایدۆلۆژیایەكی موعەیەنە، من ئەمە بە دەرفەت دەزانم لێرەوە بانگەوازێكی دڵسۆزانە ئاراستەی هەموو لایەنەكانی هەرێمی كوردستان بكەم، هەموو حزب و لایەنەكان، كە لاپەڕەیەكی نوێ بكەنەوە، داواكارم هەرچی زووتر، كۆبوونەوەیەكی فراوان بكرێت پێش ١٨ی ئەم مانگە، بۆ ئەوەی دڵسۆزانە و بەرپرسیارانە و كوردستانییانە، باسی هەموو گیروگرفتەكان بكرێ و چارەسەریان بكەن. پێشی ئەو كۆبوونەوەیە، داوا دەكەم بە تایبەتی هەردوو مەكتەبی سیاسیی پارتی و یەكێتی دانیشن، ئەو تەمومژە نەهێڵن و زەمینەسازی بكەن بۆ ئەو كۆبوونەوە بەرفراوانە.
نابێ چیتر خەریكی یەكترشكاندن بن، دەرفەتێكی باش هاتۆتە پێش، بە دژایەتیی یەكتری كەس هیچی دەست ناكەوێت، دەبوایە عیبرەت لە راپەڕین وەربگرین، حەفتا ساڵ ئەو هەموو خەبات و تێكۆشان و قوربانیدان و خوێنە، نەمانتوانی ئەوەی بە حەفت ڕۆژ ئەنجام درا كاتێك كە هەموو میللەتەكە بوو بە یەك، موعجیزەئاسا دروست بوو، با ئەمە لەبەرچاو بگرین. ئێستاش من دووبارەی دەكەمەوە، دڵسۆزانە و برایانە ئەو داوایە تەوجیهی هەموو لایەنە سیاسییەكان دەكەم لە هەرێمی كوردستان، خۆشم ئامادەم هەرچی پێم بكرێ، پشتگیریی ئەو تەوەجوهەم.

داواكارم لە هەموو میدیا و ڕێكخراوەكانی مەدەنی، هاوكار بن بۆ سەرخستنی ئەم پەیامە، نەوەكوو ڕۆڵێكی سەلبی ببینن، تكاتان لێ دەكەم ڕۆڵێكی ئیجابی ببینن.

بە پێویستی دەزانم كە رابگەیەنم گەلی كوردستان و هەرێمی كوردستان وەك هەمیشە لە روانگەی ڕێباز و فكری بارزانییەوە، لەگەڵ برایەتیی گەلانی ناوچەكە و یەكدی قەبووڵكردنین، دژی هەر جۆرە توندوتیژی و ململانێیەكی سەربازین، خوازیارین سەرجەم پرسەكان بە ئاشتی و لەسەر بنەمای ڕێزگرتنی هاوبەش و بەرژەوەندیی هاوبەش، بۆ خۆشگوزەرانی و پێشكەوتنی ناوچەكە بێت و لە چوارچێوەی دایەلۆگی بەردەوام و دیموكراسیەت و ڕێزگرتن لە ئیرادەی گەلانی ناوچەكە، كێشە و گرفتەكان چارەسەر بكرێن.

دووبارە سوپاس بۆ هەمووتان، بۆ ئامادەبوونتان. سوپاس و پێزانینی زۆرمان بۆ دۆستانی گەلی كوردستان، چ ئەوانەی ژمارەیەكی زۆریان لێرە ئامادەن و بەشدارن، چ ئەوانەی دوورن و لە شوێنی جیاجیای جیهانن، سوپاسی هەمووتان دەكەین كە لە ڕۆژانی تەنگانە یارمەتیی ئێمەتان دا، ئێمە هەمیشە خۆمان بە قەرزاری دۆستەكانی خۆمان دەزانین.

سوپاسی ئەو خوشك و برایانە دەكەم كە بەم پرۆژەیە هەڵساون، چ لە دروستكردنی ئەم یادگەیە، چ لە ڕێكخستنی ئەم بەرنامەیە. دەستیان خۆش بێ و سوپاسیان دەكەم.

من لێرەدا دەمەوێ ئاماژە بەوە بكەم كە لەوانەی كە هاوڕێی جەنابی بارزانی بوون بۆ ئەو مەسیرە مێژووییە، پێنج پیاو ماون لە ژیاندا لەگەڵ ١٠ خانم كە لەوێ شوویان كردبوو بە پیاوانی بارزانی، هەندێكیان لێرە بەشدارن، من بە تایبەتی بەخێرهاتنیان دەكەم و دەستیان ماچ دەكەم.

جارێكی تر سوپاسی بێپایان بۆ هەمووتان، بەخێربێن سەر سەر و سەرچاوان، هەر بەختەوەر و سەركەوتوو بن. زۆر سوپاس.

https://www.kdp.info/a/d.aspx?l=13&a=137490

‌"نازم ده‌باغ" نوێنه‌رى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان له ئێران و "سەلام روشدی" جێگری نوێنەری حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان لە تاران، له‌سه‌ر بانگهێشت نامه‌ی فه‌رمی زانکۆی باڵای دیفاعی میللی ئێران، به‌شدارییان له کۆنفڕانسی نێوده‌وڵه‌تی هه‌ندیسه‌ی نه‌زمی نوێی جیهانی کرد.

کۆنفڕانسی نێوده‌وڵه‌تی هه‌ندیسه‌ی نه‌زمی نوێی جیهانی به به‌شداری "نازم عومه‌ر ده‌باغ" نوێنه‌رى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان له تاران، "سەلام عارف روشدی" جێگری نوێنەری حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان لە ئێران و نوێنه‌ری حیزبه‌ سیاسییه‌کانی هه‌رێمى کوردستان له تاران و به ئاماده‌بوونی زانایان و به‌رپرسانی ٣٧ وڵاتی جیهان و هه‌روه‌ها "محه‌مه‌د باقر قالیباف" سه‌رۆکی په‌رله‌مان ئێران، سه‌رله‌شکه‌ر "محه‌مه‌د باقری" سه‌رۆکی بنکه‌ی سه‌رتاسه‌ری هێزه سه‌ربازییه‌کانی ئێران، سه‌رله‌شکه‌ر "عه‌بدولڕه‌حیم مووسه‌وی" فه‌رمانده‌ی گشتیی ئه‌ڕته‌ش، سه‌رله‌شکه‌ر "ڕه‌حیم سه‌فه‌وی" ڕاوێژکاری باڵای ئایه‌توڵڵا خامه‌نه‌یی فه‌رمانده‌ی گشتیی ته‌واویی هێزه سه‌ربازییه‌کانی ئێران، ده‌ریادار "عه‌لی فه‌ده‌وی" جێگری فه‌رمانده‌ی گشتیی سپای پاسداڕان، ئه‌میر ده‌ریادار "شه‌هرام ئێرانی" فه‌رمانده‌ی هێزی ده‌ریایی ئه‌ڕته‌ش و سه‌ردار "مێهدی فه‌ڕه‌حی" جێگری وه‌زیری دیفاع و پشتیوانی هێزه چه‌کدارییه‌کان، ‌له ڕۆژانی چوارشه‌مه و پێنجشه‌مه‌ ١٠ و ١١ی ئایاری ٢٠٢٣ له هۆڵی کۆبوونه‌وه‌کانی زانکۆی باڵای دیفاعی میللی ئێران له شاری تاران به‌ڕ‌ێوه‌چوو.

کۆنفڕانسی زانستی نێوده‌وڵه‌تی هه‌ندیسه‌ی نه‌زمی نوێی جیهانی به مه‌به‌ستی ناساندنی مانای نه‌زه‌رییه‌کان له پێکهێنانی نه‌زمی نوێی جیهانی، سازکردنی ئاخاوتن و گه‌شه‌سه‌ندنی ئه‌ده‌بیاتی نه‌زمی نوێی جیهانی و هه‌روه‌ها‌ میحوه‌ره‌کانی مانای نوێی له پێکهێنانی نه‌زمی نوێی، تایبه‌تمه‌ندییه‌کان و پێناسه‌ی مه‌هده‌وییه‌ت، بناماکان له نیزامه‌کانی ئایینده‌، کۆماری ئیسلامی و هه‌ندیسه‌ی نه‌زمی نوێی جیهانی له خۆده‌گرێت.

سه‌ردار "ئیسماعیل ئه‌حمه‌دی موقه‌ده‌م" فه‌رمانده‌ی زانکۆی باڵای دیفاعی میللی سه‌باره‌ت به کۆنفڕانسی نێوده‌وڵه‌تی هه‌ندیسه‌ی نه‌زمی نوێی جیهانی ئاشکرای کرد: له سه‌رده‌می ئێمه‌دا گۆڕانکارییه‌کان له جیهاندا زۆر خێراتر له جاران ڕووده‌‌دات، وه‌کوو شه‌ڕی جیهانی یه‌که‌‌م که ئیمپڕاتۆری عوسمانی له‌ناو چوو. له شه‌ڕی جیهانی دووهه‌‌‌میشدا بینیمان که زلهێزه‌کان تێکشکان، دوای ئه‌م شه‌ڕه ڕووخانی شۆڕه‌وی ده‌ریخست که جیهان به‌ره‌و تا‌ک لایه‌نه ده‌ڕوات، به‌ڵام گۆڕانکارییه‌کانی ئه‌م ساڵانه‌ی دوایی وه‌کوو به‌هێزبوونی ڕووسیا، چین و سه‌رهه‌ڵدانی هێزه نوێیه‌کان ئه‌و ڕاستییه‌ ده‌سه‌لمێنێت که نه‌زمی جیهانی به‌رده‌وام له گۆڕاندایه‌.

گوتیشتی: شه‌ڕی ئۆکڕاین و کاریگه‌رییه‌کانی تۆڕه کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کان و شۆڕشی دژی حوکمی دۆڵار و هه‌روه‌ها‌ گۆڕانکارییه‌کانی جیهان ئه‌وه ده‌رده‌خات که ئه‌م نه‌زمه جیهانییه‌ له گۆڕاندایه. که‌وایه کۆماری ئیسلامی ئێران به ناونیشانی هێزێکی ناوچه‌یی و جیهانی ده‌توانێت له‌‌سه‌ر ڕه‌وتی داهاتوو کاریگه‌ریی زۆری هه‌بێت و ئه‌وه پێویستی به لێکۆڵینه‌وه و توێژینه‌ی وردیی زانستی هه‌یه.

"نازم ده‌باغ" نوێنه‌رى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان له‌ شاری تاران، له‌گه‌ڵ شاندی هەناردە و هاوردەکاران بە هاوبەشی لەگەڵ ژووریی بازرگانی حکومەتی هەرێمی کوردستان، دیداریی کرد.

شاندی هەناردە و هاوردەکاران بە هاوبەشی لەگەڵ ژووریی بازرگانی حکومەتی هەرێمی کوردستان، رۆژی دووشەممە ڕێکەوتی ٠٨/٠٥/٢٠٢٣ سه‌ردانی نووسینگەی نوێنەرایه‌تی حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان له شاری تارانیان کرد و له لایه‌ن "نازم عومه‌رده‌باغ" نوێنه‌رى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان له تاران، "سەلام عارف روشدی" جێگری نوێنەری حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان لە تاران و هه‌روه‌ها ئەندامان و ستافی نوێنەرایەتی لە باڵه‌خانەی نوێنەرایەتی حکومەتی هەرێمی کوردستان بە گەرمی پێشوازیان لێکرا.

له‌م دیداره‌دا، شاندی هەناردە و هاوردەکاران و ئه‌ندامانی ژووریی بازرگانی حکومەتی هەرێمی کوردستان، سه‌باره‌ت به سەردانیان بۆ شاری تاران و به‌شدارییان له پێنجه‌مین پێشانگای نێودەوڵەتی ده‌سکه‌وته‌کان و هه‌نارده‌کردنی به‌رهه‌مه‌کانی کۆماری ئیسلامی ئێران به ناونیشانی "ئێکسپۆ" EXPO گفتووگۆیان کرد و هاتنه ئاخاوتن.

شاندی هەناردە و هاوردەکاران بە هاوبەشی لەگەڵ ژووریی بازرگانی حکومەتی هەرێمی کوردستان، بە مەبەستی بەشداری لە پێنجەمین پێشانگای نێودەوڵەتی "ئێکسپۆ" EXPO سه‌ردانی وڵاتی ئێرانیان کردووه که بۆ ماوەی ٤ سێ ڕۆژ له ڕۆژانی ١٧ تا ٢٠ی گوڵانی ١٤٠٢ (٧ ژه ١٠ی مای ٢٠٢٣) له پێشانگای نێودەوڵەتی شاری تاران بەڕێوەدەچێت.