ماوەی چەند ڕۆژێكە لە شاری دوزخورماتوو پشێوی و ئاڵۆزی دروست بووە و چەندین ڕووداوی نەخوازراو ڕوویداوە، و چەند هاووڵاتیەك لە پێكهاتە جیاوازەكان شەهید كراون و دەستدرێژی بۆ سەر موڵك و ماڵی هاووڵاتیانی لێكەوتۆتەوە.

وێڕای دەربڕینی نیگەرانیی قووڵی خۆمان لەسەر ئەم ڕووداوانە، پێویستە دەزگە فەرمی و ئیداری و ئەمنییەكانی شارەكە و هێزی پێشمەرگەی كوردستان ڕۆڵی خۆیان ببینن لە كۆنتڕۆڵكردنی بارودۆخەكە و بە بێ جیاوازی سەروماڵی هاووڵاتیان بپارێزن و ڕێگەی دەستدرێژی بە هیچ لایەك نەدەن. هەروەها جەخت دەكەینەوە لەسەر پاراستنی یەكڕیزی و تەبایی گشت پێكهاتەكانی شارەكە، و پێویستە گشت كێشەكان بە ڕێگای دیالۆگ و لێك تیگەیشتن چارەسەر بكرێن، و هەموو لایەك كار بكەن بۆ پاراستنی ئاسایشی شارەكە و بەرەنگاربوونەوەی ڕێكخراوی تیرۆریستی داعش كە دوژمنی هاوبەشی هەموو لایەكە .

سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان
16/11/2015

پاشنیوەڕۆی ئەمڕۆ یەكشەممە 15/11/2015 بەڕێز نێچیرڤان بارزانی سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان، پێشوازی لە شاندێكی پەرلەمانتارانی بەریتانیا لە گرووپی دۆستایەتیی هەموو پارتەكانی پەرلەمانی بەریتانیا بۆ پشتگیری لە هەرێمی كوردستان كرد.

لە دیدارێكدا شاندی میوان سوپاس و پێزانینی بەریتانیایان پێشكەش بە خەڵك و حكوومەتی هەرێمی كوردستان كرد كە سەرەڕای قەیرانی دارایی، پێشوازییان لە ژمارەیەكی یەكجار زۆری ئاوارە و پەنابەرانی دەستی تیرۆر كردووە و خزمەتگوزاریی پێویستیان پێشكەش كردوون. ئاماژەیان بەوەش دا كە شانازی بەوەوە دەكەن هاوپەیمانی هەرێمی كوردستانن لە شەڕی دژی تیرۆر و پیرۆزباییان پێشكەش بە خەڵك و حكوومەتی هەرێمی كوردستان كرد بە بۆنەی ئازادكردنی شاری شەنگالەوە لە دەستی تیرۆرستانی داعش كە گرنگییەكی زۆری بۆ كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و مرۆڤایەتی بە شێوەیەكی گشتی هەیە.

هەروەها باسیان لەو هاوكارییانە كرد كە لە ڕابردوو و ئێستادا لەلایەن بەریتانیاوە پێشكەش بە هەرێمی كوردستان كراون و خوازیار بوون پێویستییەكانی قۆناغی ئێستا بزانن بۆ ئەوەی بەپێی پێویستیی قۆناغەكە هەوڵ بدەن هاوكارییەكان بۆ هەرێمی كوردستان دابین بكەن. هەروەك باسیان لە بارودۆخی عێراق بە گشتی و هەرێمی كوردستان بە تایبەتی و پرۆسەی سیاسی لە ناوچەكە و ئەو گرفتانەی لە عێراق هەن، كرد.

لای خۆیەوە بەڕێز سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان سوپاسی ئەو سەردانەی كرد و خۆشحاڵیی خۆی دەربڕی بەوەی پەرلەمانتارانی هەموو پارتە سیاسییەكانی پەرلەمانی بەریتانیا پشتگیری لە هەرێمی كوردستان دەكەن و ئاماژەی بەوە دا كە حكوومەتی هەرێمی كوردستان هاوكارییەكانی بەریتانیا و ئەمەریكا و هەموو وڵاتانی نێو هاوپەیمانیی نێودەوڵەتیی دژی داعش بۆ هەرێمی كوردستان بەرز دەنرخێنێت، بە تایبەتی لەڕووی سەربازییەوە كە كاریگەرییەكی بەرچاویان لە ئازادكردنی دەڤەرەكان بە گشتی و بە تایبەتی ڕزگاركردنی شاری شەنگال لە دەستی تیرۆرستانی داعش هەبووە و هیوای خواست لە ڕووی سەربازی و مرۆییەوە هاوكارییەكان زیاتر بكرێن بۆ ئەوەی بتوانرێت مەترسیی تیرۆر بە یەكجاری لە ناوچەكە بنبڕ بكرێت و وەك پێویستیش هاوكاریی ئاوارە و پەنابەران بكرێت.

لەلایەكی دیكەی قسەكانیدا بەڕێزیان ئاماژەی بە قەیرانی دارایی و هاتنی ژمارەیەكی یەكجار زۆری ئاوارە و پەنابەرانی دەستی تیرۆر بۆ هەرێمی كوردستان كرد كە بارگرانییەكی زۆری بۆ هەرێم دروست كردووە و هیواخواز بوو لە سووككردنی ئەو بارگرانییە، هاوكاریی زیاتری هەرێم بكەن. دەربارەی بارودۆخی سیاسی و ئەو كێشانەی بەم دواییە لە هەرێمی كوردستان دروست بوون، بەڕێز سەرۆك وەزیران سەرەتا پوختەیەكی لەبارەی ئەو ڕووداوانەوە پێشكەش كرد و دووپاتی كردەوە كە پێویستە سەرجەم كێشەكان لە ڕێگەی گفتوگۆ و دیالۆگەوە چارەسەر بكرێن.

تاوتوێكردنی چەند بابەتێكی دیكەی پەیوست بە هەردوولا، بە تایبەتی پەیوەندییەكانی نێوان هەرێمی كوردستان و بەریتانیا و زیاتر تۆكمەكردنیان لە هەموو ڕوویەكەوە، لایەنێكی دیكەی دیدارەكە بوو.

فەلاح مستەفا بەرپرسى پەیوەندیەکانى دەرەوەى حکومەت لە نۆزدەیەمین کۆڕبەندى ئەوڕوپى بۆ ئاسایش و سیاسەتى دەرەوە کە لە ئەکادیمیاى دیپلۆماسى ڤییەنا سازکرابوو، باسى لە ستراتیژیەتى روبەڕووبوونەوەى تیرۆرستانى داعش و قەیرانى دارایى و مرۆیى لە هەرێمى کوردستان کرد.

پەیمانگەى نەمساوى بۆ سیاسەتى ئەوڕوپى و ئاسایش ژمارەیەک سیاسەتوان و دیپلۆماتکارو کەسایەتى بوارى بەرگرى بانگهێشتى ئەم کۆڕبەندە کردبوو، کۆڕبەندى ئەمساڵ لە کاتێکدا دەبەسترێ کە کێشەى ئۆکرانیاو قەیرانەکانى رۆژهەڵاتى ناوەڕاست و کاریگەریەکانى لەسەر وڵاتانى ئەوڕووپى بەردەوامیان هەیە.

دەسپێکى کۆڕبەند بە ووتەى بەڕێزان باڵیۆز د. مایکل لینهارت سکرتێرى گشتى لە وەزارەتى کاروبارى ئەوڕوپاو کاروبارى دەرەوەو پێکەوە ژیانى نەمساوى و د. ڤیرنەر فاسل ئابێند وەزیرى بەرگرى پێشووى نەمساو سەرۆکى پەیمانگا دەستى پێکرد.

لە پانێڵێکى هاوبەش لەگەڵ باڵیۆز رەمزى عیزەدین رەمزى جێگرى نێردەى نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کاروبارى سوریا،  فەلاح مستەفا  بەرپرسى پەیوەندیەکانى دەرەوەى حکومەت هەڵوێستى حکومەتى هەرێمى کوردستانى لە شەڕ دژى تیرۆرستانى داعش خستەڕوو، هاوکات باسى لە قەیرانى مرۆیى لە هەرێم و دوایین پێشووەچوونەکانى سوریاو ناوچەکانى دیکەى عیراق کرد. بەرپرسى پەیوەندیەکانى دەرەوە باسى لە رۆل و قارەمانیەتى پێشمەرگە کرد لە ڕووبەڕووبوونەوەى تیرۆرستان، هەروەها باسى لە قوربانیدانى پیشمەرگە کرد کە زۆربەیان بەهۆى تەقینەوەو بۆمبى چێنراو بووە.

بەرێزیان گووتى رووبەڕووبوونەوەى تیرۆرستان کێشەیەکى گشتگیرە و بەرپرسیاریەتى جیهانیە و تەنها پەیوەست نییە بە عیراق و سوریا، کۆمەڵگاى نێودەوڵەتى دەبێ دان بەو راستیەدا بنێ و بە خێرایى کار بکات بۆ شکست پێهێنانى داعش، ئەم هەنگاوەش وێڕاى پشتگیرى سەربازى پێویستى زۆرى بە پشتگیرى سیاسى و ئابوورى هەیە.

هەروا گووتى  گەلى کوردستان لەڕیزى پێشەوەى بەرەى شەڕن دژى تیرۆرستانى داعش و هاوبەشێکى جێى باوەڕن بۆ هاوپەیمانى نێودەوڵەتى. بەڵام هێزەکانى پێشمەرگە پێویستى زۆریان بە چەک و تەقەمەنى و کەل و پەلى سەربازى زیاتر هەیە بە مەبەستى ڕووبەڕوونەوەى هێرشەکان و پووچەڵ کردنەوەى بۆمبى چێنراوو خۆپاراستن لە هێرشى کیمیاوى کە بەم دواییە داعش دژ بە پێشمەرگە بەکارى هێنا.

سەبارەت بە دۆخى مرۆیى فەلاح مستەفا گووتى شانازى بەوە دەکەین کە هەرێمى کوردستان دەرگاکانى بەڕووى زیاتر لە ٢ ملیۆن ئاوارەو پەنابەر کردەوە، بەڵام تواناى ئێمەش سنووردارە، بۆیە داوا لە کۆمەڵگاى نێودەوڵەتى دەکەین راستەوخۆ هاوکاریمان بکەن لەم بوارە. لەم رووەوە گووتى هاوکارى کردنى ئێستاى ئاوارەکان ئەرکى ئێوە سووک دەکات بۆ داهاتوو،چونکە دەبێتە هۆى کەمکردنەوەى شەپۆڵى پەنابەران بۆ ئەوروپا.

هەر لەو پانێڵە هاوبەشەدا لەگەڵ باڵیۆز رەمزى عیزەدین رەمزى جێگرى نێردەى نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کاروبارى سوریا، فەلاح مستەفا رۆشنایى خستە سەر پەیوەندیەکانى نێوان هەولێرو بەغدا و گرینگى ئازادکردنى موسڵ لەدەست تیرۆرستانى داعش. داواى لە کۆمەڵگاى نێودەوڵەتى کرد کە دان بە سەرکەوتنى هێزەکانى پیشمەرگەدا بنێن لەشەر دژى داعش و داواى کرد کە دەنگێک بە هەرێمى کوردستان بدرێت لەو کۆڕو کۆبوونەوە نێودەوڵەتیانەى پەیوەستن بە شەڕ دژى داعش ئەنجام. چونکە زۆرجار هەرێمى کوردستان لە نێوەندە نێودەوڵەتیەکان نوێنەرى نییە.

لە کۆتاییدا بەرپرسى پەیوەندیەکانى دەرەوەى حکومەت گووتى: هەرێمى کوردستان گەشبینە بە پاشەڕۆژى خۆی. لەم بارەیەوە گووتى ئێمە لەژیر دەستى رژێمى سەدام دووچارى گەورەترین چەوسانەوەو پاکتاوى رەگەزى هاتین بەڵام بێ ئومێد نەبووین، بۆیە گەشبینین بە ئایندەى هەرێمى کوردستان و باوەڕى تەواومان بەوە هەیە کە لەم شەڕەدا دژى تیرۆرستانى داعش براوە دەبین.

نیوەڕۆی ئەمڕۆ چوارشەممە 4/11/2015 بەڕێز نێچیرڤان بارزانی سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان، پێشوازی لە بەڕێز ئادەم دینگ جێگر و ڕاوێژكاری سكرتێری گشتیی نەتەوە یەكگرتووەكان بۆ ڕێگری لە جینۆساید و شاندێكی یاوەری كرد.

لە دیدارێكدا سەرەتا بەڕێز دینگ خۆشحاڵیی خۆی بە سەردانی هەرێمی كوردستان دەربڕی و ئاماژەی بەو دیدارانەی كرد كە لە هەولێر لەگەڵ خەڵكی ئێزدی و كرستیانەكان ئەنجامی داون و لە نزیكەوە گوێی لەو نەهامەتیانە بووە كە لەسەر دەستی تیرۆرستان بەسەریاندا هێنراون و جەختی لەوەش كردەوە ئەوانە كەیسی بەهێزن لە دادگای تاوانی نێودەوڵەتی دژی تیرۆرستانی داعش بەكار بهێنرێت و ئەوەش جێگیر ببێت كە جینۆساید بەرامبەر ئێزدییەكان ئەنجام دراوە، بەڵام ئەمە پێویستی بە كۆكردنەوەی بەڵگەی زیاترە و بۆ ئەم مەبەستەش باسی لەو هەنگاوانە كرد كە پێویستە حكوومەتی هەرێمی كوردستان لەو كەیسەدا بیانگرێتە بەر و هەموو هاوكارییەكی خۆیشی لەمبارەیەوە ڕاگەیاند.

ئەوەشی بە بەڕێز سەرۆك وەزیران ڕاگەیاند كە لە چوارچێوەی گەشتەكەیدا بۆ هەرێمی كوردستان، سەردانی ئەنجومەنی ڕۆحانیی كوردانی ئێزدی و ئەو كەمپانە دەكات كە ئاوارە و پەنابەرانی دەستی تیرۆر تێیدا جێگیر كراون بۆ ئەوەی لە نزیكەوە ئاگاداری هەموو ئەو نەهامەتییانە بێت كە لە لایەن تیرۆرستانی داعشەوە بەسەریاندا هێنراون و لە كاتی گەڕانەوەشی بۆ نیوویۆرك باس لە هەموو ئەو نەهامەتی و ناحەقیانە دەكات كە بەرامبەر بە ئێزدییەكان ئەنجام دراون. ئەوەشی بەبیر هێنایەوە لە كاتی كیمیابارانكردنی هەڵەبجە لە ساڵی 1988، ئەو یەكێك لەو كەسانە بوو كە لە لە هەوڵی بەردەوامدا بوو ئەو تاوانە گەورەیە بگەیەنێتە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی.

لای خۆیەوە بەڕێز سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان سوپاسی ئەو سەردانەی كرد و تێبینی و سەرنج و پاڵپشتییەكانی بەرز نرخاند و بە پێویستی زانی بەڕێزیان هاوكاریی حكوومەتی هەرێمی كوردستان و ئەو لێژنە تایبەتیە بكات كە لە لایەن حكوومەتەوە بۆ بەجینۆسایدناساندنی ئەو تاوانانەی لە دژی ئێزدییەكان ئەنجام دراون پێكهێنراوە، بۆ ئەوەی بتوانن بە باشترین شێوە كەیسەكە ئامادە بكەن کە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و دادگای تاوانی نێودەوڵەتی كەیسەكە وەك جینۆساید بناسێنن و ئێزدییەكان هەر هیچ نەبێت لە ڕووی سایكۆلۆژییەوە قەرەبوو بكرێنەوە و تاوانبارانیش بگەنە سزاكانیان، بۆ ئەم مەبەستەش هەموو هاوكاری و هەماهەنگییەكی حكوومەتی هەرێمی كوردستانی پیشان دا.

لە چوارچێوەى بایەخى نێودەوڵەتى بە بارودۆخى هەرێمى کوردستان و پشتگیرى کردنى حکومەتى لە شەڕى رووبەڕووبوونەوەى تیرۆرستانى داعش و کۆمەک کردنى ئاوارەو پەنابەرانى نیشتەجێى هەرێم، ئێوارەى ئەمڕۆ خاتوو مارگۆ ڤالسترۆم وەزیرى دەرەوەى وڵاتى سوید و بەڕێز پیتەر هولتکڤیست وەزیرى بەرگرى سویدو شاندێکى یاوەریان گەیشتنە هەولێرى پایتەخت و لەلایەن بەڕێزان کەریم سنجارى وەزیرى ناوخۆو وەزیرى پێشمەرگە بە وەکالەت و فەلاح مستەفا بەرپرسى پەیوەندیەکانى دەرەوەى حکومەت و خاتوو سوهام جەبەلى یاریدەدەرى بەرپرسى فەرمانگەى پەیوەندیەکانى دەرەوەو شۆڕش قادر رەحیم نوێنەرى حکومەتى هەرێم لە سوید پێشوازیان لێکرا.

ئەمەو بڕیارە بەرێزان خاتوو مارگۆ ڤالسترۆم وەزیرى دەرەوەى وڵاتى سوید و پیتەر هولتکڤیست وەزیرى بەرگرى سوید لەگەڵ هەر یەک لە بەرێزان مسعود بارزانى سەرۆکى هەرێمى کوردستان ونێچیرڤان بارزانى سەرۆک وەزیرانى هەرێمى کوردستان کۆببنەوە.

مارگۆ ڤاڵسترۆم و پیتەر هولتکڤیست كە سەرلەبەیانی ئەمڕۆ دووشەممە 2-11-2015 گەیشتبوونە بەغدا، بەمەبەستی پشتگیركردنی هەرێمی كوردستان لە شەڕی داعش هاتوونەتە هەولێر و دەیانەوێت بە راهێنانكردن بە پێشمەرگە هاوكاری كوردستان بكەن.

سەرلەبەیانیی ئەمڕۆ سێشەممە 3/11/2015 بەڕێز نێچیرڤان بارزانی سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان، پێشوازی لە بەڕێز یان كۆبیش نێردەی تایبەتیی سكرتێری گشتیی نەتەوە یەكگرتووەكان و شاندێكی یاوەری كرد.

لە دیدارێكدا باس لە دوا پێشهاتەكانی ناوچەكە بە گشتی و هەرێمی كوردستان بە تایبەتی و پەیوەندییەكانی نێوان هەولێر و بەغدا كرا و لەمبارەیەوە بەڕێز كۆبیش ئاماژەی بەوە دا كە نەتەوە یەكگرتووەكان پشتگیریی تەواوی دانوستان و گفتوگۆكانی نێوان هەولێر و بەغدا دەكات بەمەبەستی چارەسەركردنی كێشەكان و گەیشتن بە ئەنجامێكی گونجاو كە لە بەرژەوەندیی خەڵكی هەموو عێراقدا بێت و هیوای خواست لە داهاتوودا كۆبوونەوە و دانوستانی نێوان هەردوولا ئەنجام بدرێن.

لە بەردەوامیی قسەكانیدا باسی لە بارودۆخی شەڕی هێزی پێشمەرگە دژی تیرۆرستانی داعش و هەوڵەكانی بنەبڕكردنی ترس و هەڕەشەی تیرۆری كرد و لەمبارەیەشەوە ڕۆڵ و نەبەردی و ئازایەتیی پێشمەرگەی بەرز نرخاند كە توانیویەتی ئەو هەڕەشەیە دوور بخاتەوە و بەسەر تیرۆردا زاڵ بێت. جەختی لەوەش كردەوە كە لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی هەوڵی ئەوە دەدات پشتگیریی زیاتری پێشمەرگە بكرێت.

لای خۆیەوە بەڕێز سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان سوپاسی ئەو سەردانەی كرد و هیوای خواست ئەو ڕۆڵە پۆزەتیڤەی نێردەی نەتەوە یەكگرتووەكان كە لە ڕابردوو و ئێستادا هەیبووە، بەردەوام بێت بەتایبەتی بۆ دانوستان و لێكگەیشتنی نێوان هەولێر و بەغدا. هەروەك پوختەیەكی دەربارەی  دوا پێشهاتەكان و بارودۆخی هەرێمی كوردستان و شەڕی پێشمەرگە دژی تیرۆرستانی داش پێشكەش كرد.

تاوتوێكردن و گۆڕینەوەی بیروڕا لەسەر چەند بابەت و تەوەرێك، لایەنێكی دیكەی دیدارەكەبوو.

ئێوارەی ئـەمڕۆ سێشەممە 3/11/2015 بەڕێز نێچیرڤان بارزانی سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان، پێشوزای لە بەڕێز فەرەیدوون سینیرلی ئۆغڵو وەزیری دەرەوەی توركیا و شاندێكی دیپلۆماسیی یاوەری كرد.

لە دیدارێكدا بەرێز سینیرلی ئۆغڵو سوپاسی ئەو پێشوازیەی كرد و خۆشحاڵیی خۆیشی بە سەردانی هەرێمی كوردستان دەربڕی كە ماوەیەكە نیازی ئەو سەردانەی هەبوو، بەڵام لەبەر بارودۆخی ناوخۆی توركیا دەرفەت نەبوو زووتر ئەنجامی بدات.

هەروەك باسی لە پەیوەندییە دوو قۆڵییەكانی نێوان هەرێمی كوردستان و توركیا و ئەو پێشهاتانەی لە ناوچەكەدا درووست بوون كرد و جەختی لەوە كردەوە كە پێویستە پەیوەندییەكانی نێوان هەرێمی كوردستان و توركیا لە هەموو بوارەكاندا زیاتر پەرەیان پێ بدرێت بە تایبەتی لە بواری ڕووبەڕووبوونەوەی مەترسی و هێرشی تیرۆر و بنەبڕكردنی لە ناوچەكە بە یەكجاری، چونكە توركیا هەرێمی كوردستان بە كارەكتەری سەقامگیریی ناوچەكە دەزانێت، هەر بۆیە پتەوكردنی زیاتری پەیوەندی و هاوكاری و هەماهەنگییەكانی نێوان هەردوولا كارێگی گرنگ و سوودبەخشە بۆ ناوچەكە بە گشتی.

لای خۆیەوە بەرێز سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان سوپاسی ئەو سەردانەی كرد و پیرۆزباییی خۆیشی ئاراستەی خەڵكی توركیا كرد كە سەركەوتووانە كۆتاییان بە پرۆسەی هەڵبژاردنی گشتیی وڵاتەكەیان هێنا و هیوای خواست حكوومەتی داهاتووی توركیا بە زووترین كات پێكبهێنرێت و ئەو پەیوەندییە تۆكمەیەی لە نێوان هەرێمی كوردستان و توركیا هەبووە، بەردەوام بێت و زیاتر گەشەی پێ بدرێت.

هەروەها باسی لە بارودۆخی ئابووری و سیاسی و ئەمنیی هەرێمی كوردستان كرد و لەمبارەیەشەوە ئاماژەی بە كێشە ناوخۆییەكان دا و دووپاتی كردەوە كە لە هەوڵی بەردەوامدان بۆ چارەسەركردنی كێشەكان بە ڕێگەی گفتوگۆ و دیالۆگ. سەبارەت ڕووبەڕووبوونەوەی تیرۆرستانی داعشیش، بەرێزیان ئاشكرای كرد كە هێزی پێشمەرگە لە سەركەوتنەكانی بەرامبەر تیرۆرستانی داعش بەردەوامە، بەڵام هەرێمی كوردستان پێویستی بە هاوكاریی زیاتری دۆستانی خۆی هەیە بە تایبەتی كە ژمارەیەكی زۆری ئاوارە و پەنابەران لە ترسی تیرۆر ڕوویان لە هەرێمی كوردستان كردووە، ئەمە جگە لەو قەیرانە داراییەی كە ڕووبەڕووی هەرێم بووەتەوە.

ئاڵوگۆڕكردنی بیروڕا لەسەر چەندین بابەت و تەوەری جیا، لایەنێكی دیكەی دیدارەكە بوو.

"نازم دەباغ" نوێنەری هەرێمی کوردستان لە تاران، سەرەڕای ئاماژە بە خۆڕاگری هێزەکانی پێشمەرگە لە بەرانبەر پێشڕەوییەکانی گرووپی تیرۆریستی داعش،وتی: کۆماری ئیسلامی ئێران پشتیوانی سەرەکی و گرینگی هەرێمی کوردستان لە شەری داعشە. 

بەشی نێونەتەوەیی ـ ئارمان نەسروڵڵاهی: "نازم دەباغ" چەندین ساڵە وەک نوێنەری هەرێمی کوردستان  لە ئێراندایە و ئەم دیپلۆماتە کوردە کە لە تەمەنی 70 ساڵی نێزیک بووەتەوە لەم ساڵانەدا وەک ئاسانکار بووە بۆ پەیوەندییەکانی کوردەکانی عێراق لەگەڵ کۆماری ئیسلامی ئێران.

نوێنەری هەرێمی کوردستان دەڵێت پەیوەندی تۆکمەی لەگەڵ زۆربەی بەرپرسانی ئێران هەیە و تەنانەت هاوپەیوەند بە هەندێ پرسی ناوچەیی ڕاوێژی لەگەڵ دەکرێت.

 ئەو جگە لە زمانی کوردی وەک زمانی دایکی خۆی، زمانەکانی ئینگلیزی،عەرەبی و فارسیش دەزانێ و بە سینگ فراوانی و ڕووی گەش وڵامی پرسیاری هەواڵنێرانی ئاژانسی مێهری دایەوە سەبارەت بە پرسە ناوخۆیی و ناوچەییەکان و ڕایگەیاند کە لە بارودۆخی ئێستادا میدیا و ڕاگەیاندن ڕۆڵی گرینگیان لەگۆڕانکارییەکانی ناوچەکەدا هەیە.

 ئەو لە میانەی سەردان کردنی ئاژانسی هەواڵی مێهر وێڕای پیرۆزبایی کردن لە بەرپرسان بە بۆنەی کرانەوەی بەشی کوردی ئاژانسی هەواڵی مێهر،لە گفتوگۆ لەگەڵ هەواڵنێرانی مێهر وڵامی چەندپرسیارێکی دایەوە کە دەقی ئەو دیمانە وەک خۆی لە خوارەوە هاتووە:

دۆخی پەیوەندی کۆماری ئیسلامی ئێران و هەرێمی کوردستان چۆنە؟ و لە چ ئاستێک دایە؟

بێ گومان کۆماری ئیسلامی ئێران نێزیکترین وڵات بە عێراق بە تایبەت بە کوردەکانی ئەم وڵاتەیە و بە پێی ئەو هاوبەشیە فەرهەنگی و سیاسی و ئابووری و کۆمەڵایەتییەی کە لە نێوانیانداییە پەیوەندی ئێران و کۆماری ئیسلامی لە بارودۆخی ئێستا گونجاوە.

بەڵام هەوڵی ئێمە ئەوەیە کە بە ڕچاوکردنی دەفرایەتییەکانی بەردەست ئاستی ئەم پەیوەندیانە لە هەموو بەشەکان بە تایبەت ئابووری و بازرگانی بەرزبکەینەوە کە هەڵبەت لەم نێوانەدا دەبێ هەردوولایەن ئاسانکاری بکەن بۆ ڕەخساندنی بەستێن  و کاری سەرەتاییش لەم پێناوەدا کراوە. لە ڕاستیدابوونی سنووری هاوبەشی نێوان ئێران و هەریمی کوردستان ئەم دەفرایەتییەی زیاتر دەکاتەوە و بەستێن بۆ هاوکارییە جۆراوجۆرەکان دەکاتەوە و هەڵبەت نابێ لەبیر بکەین کە هەرێم دەیەوێت ئەم پەیوەندی و هاوکاریانە بەرزبکاتەوە بەڵام لەم ڕێگایەدا کێشەی جۆراوجۆریش بونی هەیە کە دەبێ چارەسەر بکرێن.

سەرەکیترین کێشەکان کە کاریگەرییان لەسەر تۆکمەکردنەوەی ئەم پەیوەندییانە هەیە کامن؟

لە ڕاستیدا یەکێک لە کێشەکان لە بواری ژێرخانەکاندایە.ئەگەرچی لە ئێستادا سنوورە فەرمییەکانمان  لە پارێزگاکانی کوردستان،کرماشان و ئازەربایجانی رۆژئاوایی دایە بەڵام دەبێ ئەم سنوورانە پەرەپێبدرێن و هەڵبەت هاوشانی ئەو سنوورانە دەبێ بازارچە سنوورییەکانیس گرینگیان پێبدرێت و ئیمکاناتی مرۆڤی و دارایی و ژێرخانییان بۆ دابین بکرێت بۆ ئەوەی ئەم پەیوەندیانە لە بوارەکانی ئابووری و بازرگانیدا بە باشترین شێواز بەردەوام بێت.

پەیوەندییەکانی کۆماری ئیسلامی ئێران لە دیکەی بوارەکان لەوانە سیاسی و ئەمنی لەگەڵ هەرێم لە چ ئاستێکدایە؟

لە راستیدا دەتوانین بڵێین کە کۆماری ئیسلامی ئێران بە سەرکەوتنی شۆڕشی ئیسلامی ئیران بووە ولاتێکی دۆست بۆ کوردەکانی عێراق و ئێمە هەرکات پێویستمان بە کۆماری ئیسلامی بووە ئەوان بێ هیچ چاوەڕوانییەک پشتیوانییان لێمان کردووە و ئەوپەڕی جاوەڕوانی ئێران لە هەرێم لەم چەندساڵەی دواییشدا و دوای ڕووخانی ڕێژیمی بەعش هەوڵ دانە بۆ یەکگرتوویی لە چوارچێوەی عێراقێکی یەکگرتوو و فیدراڵ.هەروەها جێی خۆیەتی ئاماژە بکەمە پەیوەندی مێژوویی ئێران و هەرێمی کوردستان و بۆ نموونە لە کاتی کیمیاباراانی هەڵەبجە ئەگەر ئێران نەدەبوو بە هیچ شێوەیەک سووچەکانی ئەم کارەساتە مرۆڤییە بەم رادە لە جیهاندا ئاشکرا نەدەبوو و لەم دواییانەشدا پشتیوانییەکانی کۆماری ئیسلامی ئێران لە هەرێمی کوردستان بۆ شەڕ دژی داعش نمانەیەکی بەرچاوی دیکەیە.

ئاماژەتان دایە پرسی داعش،یارمەتی و پشتیوانی ئێران لە هەریم بۆ سەڕ دژی داعش بە چ شێوەیەک بووە؟

کۆماری ئیسلامی ئێران پشتیانی سەرەکی و گرینگی ئێمە بووە لە شەڕ دژی داعس و لە ڕۆژانی ئەوەڵ کە ئەم گرووپە هێرشی کردە سەر عێراق و هەرێم،ئێران لە هەموو بوارە ڕاوێژکارییەکان و تەنانەتی یارمەتی سەربازی داوین و هەڵبەت لەم دۆخەدا هێشتا یارمەتییەکانی ئێران بەردەوامە. بە راستی ڕۆڵی ئێران و یارمەتییەکانی بۆ هەرێمی کوردستان هەرگیز لەبیر ناکرێت و هەر بۆیە ئەمڕۆ کوردستانی عێراق توانیویەتی لە بەرانبەر داعش خۆڕاگر بێت و بێ گومان ئەم بەرخۆدان و خۆراگرییە و هەروەها دۆڕاندنی داعش درێژەی دەبێت.

تەنانەت لە سەفەری ئەم دواییەی سەرۆکی حکوومەتی هەرێمی کوردستانی عێراق بۆ ئێران جارێکی دیکە بەرپرسانی کۆماری ئیسلامی ئێران جەختیان کردە سەر بەردەوام بوون لە پشتیوانییەکاهی خۆیان لە هەرێمی کوردستان بەرانبەر بە داعش کە ئەمە بۆ ئێمە مایەی خۆشحاڵیە.

پرسێکی گرینگی ئەم چەند حەوتە دواییە لە هەرێمی کوردستانی عێراق ناکۆکی نێوان گرووپە سیاسییەکان بە تایبەت سەبارەت بە پرسی سەرۆکایەتی هەرێمی کوردستان بوو،لەمبارەوە قسەمان بۆ بکەن.

لەم سەردەمەدا بەڕێوەچوونی خۆپیشاندان لە وڵاتانی جیهان کارێکی ئاساییە و ئەگەر لە وڵاتێکدا کەسانێک دەست بدەنە خۆپیشاندان نابێ نیگەران بین بەڵام خاڵی جێی نیگەرانی لە خۆپیشاندانەکانی هەرێم خەسارگەیاندن بە سامانی گستی بوو کە بە ڕێنوێنی ڕێبەرانی گرووپە سیاسییەکان کۆتایی پێهات.دوای باسکردنی سەرۆکایەتی کردنەوەی مەسعوودبارزانی لەسەر هەرێم،گرووپی ناڕازی دەستی دایە بەڕێوەبردنی خۆپیشاندان و بەداخەوە لە هەندێ شاردا ئەو خۆپیشاندانانە تێکەڵ بە توندوتیژی بوو. بەڵام لە کۆتاییدا قسەی سەرەکی ئەمەیە کە تەنیا بە گفتوگۆ دەکرێ ئەم پرسە چارەسەر بکرێت و تەنانەت خودی بارزانی ڕایگەیاندووە کە ئەگەر دیکەی گرووپە سیاسیەکان کەسێک بۆ سەرۆکایەتی هەرێم ناودەهێنن دەکرێ دیراسەی لەسەر بکرێت و لەم بارودۆخەدا کە هەندێ لایەن دەڵێن دەبێ بارزانی دەستلەکاربکێشێتەوە،ئەمە وتەیەکی دروست نییە چونکوو تا کاتێ کەسیکی نوێ دەستنیشان نەکرێت،ئەم داخوازییە جێبەجێ نابێت.من لێرەدا ئاماژە بە پرسێکی گرینگتر دەکەم و ئەوەش ڕۆڵی کەسانی گەورەی وەک مەسعوود بارزانی و جەلال تاڵەبانی لە هەرێم و  تەنانەت وڵاتی عێراقە،کەسانێک کە چەندین ساڵ بەشداربوون لە خەباتی گەلی کوردی عێراق و نابێ ئێستا وا هەڵسوکەوتیان لەگەڵ بکرێت و بێ گومان ئەم پرسەش بە ڕێچارە دۆزینەوەی ڕێبەرانی گرووپە سیاسییەکان چارەسەر دەبێت.

دوای ئەم رووداوە چەند دەزگای ڕاگەیاندنی هەرێمی کوردستان باسیان لە دەستێوەردانی ئێران لە پرسی ناوخۆیی هەرێمی کوردستان و تەنانەت مانەوەی بارزانی لە پۆستەکەی کرد،ئەم بابەتە چۆن هەڵدەسەنگێنن؟

پاش ئەم رووداوانە چەندین وەفدی ئێرانی لەگەڵ بەرپرسانی هەرێم دیداریان کرد بەڵام بەهیچ لەونێک باس لە مانەوە یا لابردنی هیچ کەسێک نەکرا و بەردەوام لایەنی ئێرانی جەختی کردۆتە سەر پاراستنی یەکڕیزی لە هەرێم و ئەوان بە ئاشکرایی وتوویانە کە لەم بارودۆخەدا هەرێم گیروودەی شەڕە و دەبێ گرووپە سیاسیەکان بە گفتوگۆ پرسەکانی خۆیان چارەسەر بکەن و من ئەم بابەتە بە توندی رەتدەکەمەوە کە ئێران خۆی لە کاروباری ناوخۆیی هەرێم وەردابێت.لە ماوەی چەندحەوتەی رابردوودا چەندین کۆبوونەوەمان بووە و لە ڕۆژانی داهاتوویشدا بەردەوام دەبێت.

سەبارەت بە کۆبوونەوەکانی ڕۆژانی داهاتوو و تەوەرەکانی ئەو دانیشتنانە بابەتێک هەیە کە بە ئێمەی بڵێن؟

بە گویرەی ئەو هەماهەنگییەی کە کراوە بڕیارە وەفدێک بە سەرۆکایەتی رۆستەم قاسمی سەفەر بۆ هەرێمی کوردستان بکات کە ئامانجی سەرەکی ئەو سەفەرە گفتوگۆ لەسەر شێوازی بەڕێوەبەرایەتی کاروباری دارایی و قەیرانی ئابووری ئیستای هەرێمە کە چاوەڕوان دەکرێت بە بەڕێوەچوونی ئەم کۆبوونەوەیە ڕێکاری گونجاو بۆ چارەسەریی کێشەی دارایی و ئابووری هەرێم بدۆزرێتەوە.

یەکێک لە پرسە هەستیارەکانی ئەم رۆژانەی عێراق پەیوەندی بە کێسەکانی هەرێم و دەوڵەتی ناوەندی عێراقەوە هەیە،لەمبارەوە قسە بکەن،دۆخەکە چۆنە؟پلانێک بۆ چارەسەری ئەم کێشەکەڵەکە بووە دارێژراوە یان نا؟

بەپێی یاسای بنەرەتی عێراق،بەغدا بەرپرسیارێتی لە بەرانبەر هەرێم هەیە کە بەداخەوە بەشێک لەم بەڵێنانەوە جێبەجێ نەکراوە و هەربۆیە هەندێ کێشەی قورس بە تایبەت لە بەشی ئابووریدا دروست بووە کە بڕیارە بە گفتوگۆ چارەسەر بکرێت.لە ئێستادا بە هۆی کێشەی ئابووری ژمارەیەکی زۆر لە هێزەکانی پێشمەرگە کەبەشێکن لە هێزە سەربازییەکانی عێراق،چەندین مانگە مووچەیان وەرنەگرتووە و ئێمەش لەمبارەوە نارەزایەتی خۆمان بە دەوڵەتی ناوەندی راگەیاندووە و پرسێکی دیکە نەوتە و بە داخەوە دەوڵەتی ناوەندی عێراق بۆ ئەم بابەتەش بەڵێنەکانی جێبەجێ نەکردووە.بریارە حەوتەی داهاتوو وەفدێکی کورد بچێتە بەغدا و هاوپەیوەند بەم کێشانە لەگەڵ سەرۆک وەزیر و سەرۆک کۆماری عێراق گفتوگۆ بکات.