slideshow
نوێنەرایەتیی هەرێمی کوردستان لە تاران، لە چوارەمین فیستیڤاڵی ڕۆژی نێودەوڵەتیی زانکۆی تاران بە بۆنەی جەژنی هەشتایەمین ساڵیادی دامەزراندنی زانکۆی تاراندا بەشداریی کرد.
بە ئامادەبوونی "نازم دەباغ" نوێنەری حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە تاران، دکتۆر "جگەرخوێن" (محەمەد سەدیق ئەحمەد) جێگری نوێنەرایەتیی هەرێمی کوردستان لە وڵاتی ئێران، بەرپرسی فەرهەنگی باڵیۆزخانەی وڵاتی عێراق لە تاران، هەندێک لە باڵیۆزان و بەرپرسانی زانستیی و فەرهەنگی باڵیۆزخانەی وڵاتانی جۆراوجۆر، لەوانە: ئیتاڵیا، فەڕەنسا، رووسیا، مالیزیا، ئەفغانستان و چەندین وڵاتی دیکە، مامۆستایانی زانکۆی تاران، هەندێک لە کارمەندانی نووسینگەی نوێنەرایەتیی هەرێمی کوردستان لە ئێران، بەرپرسانی زانکۆی تاران، بەرپرسانی وەزارەتی زانست و توێژینەوەکانی ئێران، مامۆستایانی ئێرانی و بیانی، خوێندکارانی ئێرانی و بیانی و کارمەندان و کارناسانی زانکۆی تاران، چوارەمین فیستیڤاڵی ڕۆژی نێودەوڵەتیی زانکۆی تاران بە بۆنەی جەژنی هەشتایەمین ساڵیادی دامەزراندنی زانکۆی تاران، کاتژمێر 4ی دوانیوەڕۆی ڕۆژی دووشەمە 26ی ئایار / مایۆی 2014 لە تەلاری عەلامە ئەمینی کتێبخانەی ناوەندی زانکۆی تاران بەڕێوەچوو.
لەم ڕێوڕەسمەدا لە خوێندکارانی سەرکەوتووی بیانی، لە بلیمەتەکانی زانستیی، لێژنەی زانستیی و خوێندکارانی زانکۆی تاران بە پێشکەش کردنی لەوحەی فەخری ڕێزگیرا و بە پێشنیاری گرووپی زمان و ئەدەبیاتی عەڕەبی کۆلێژی ئەدەبیاتی زانستیی مرۆڤانەی زانکۆی تاران، لە لایەن دکتۆر "محەمەد حوسێن ئومید" سەرپەرەشتی زانکۆی تاران، دکتۆرای فەخری پێشکەش بە "عەبدوالعەزیز سەعوود بایتین" نووسەر و شاعیری ناوداری کوێتی کرا بە بۆنەی ڕۆڵی بەرچاوی زانستیی و پەرەوەردەیی لە بواری بڵاوکردنەوەی فەرهەنگی ئیسلامی و ئەدەبیانی عەڕەبیدا.
زانکۆی تاران یەکێکە لە زانکۆ پێشڕەو و گرینگەکان لە ئێران، ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و جیهانی ئیسلام کە زیاترین ڕێژەی قوتابی بیانی بە خۆی تەرخانکردووە. بە پێی وتەکانی سەرپەرەشتی زانکۆی تاران، بڕیاروایە لە 3 تا 5 ساڵی داهاتوودا، نزیکەی سەتا 20ی خوێندکارانی ئەم زانکۆیە بۆ قوتابیانی بیانی تایبەت بکرێت و گۆڕینەوەی خوێندکار لەگەڵ وڵاتانی دیکە، گەشەکردنی زانست و نزیکیی فەرهەنگەکانی بەدواوەبێت.
چوارەمین فیستیڤاڵی ڕۆژی نێودەوڵەتیی زانکۆی تاران هاوکات لەگەڵ هەشتایەمین ساڵیادی دامەزراندنی زانکۆی تاران بەڕێوەچوو، لە تەنیشت بەڕێوەچوونی ئەم فیستیڤاڵەدا، پێشانگایەک لە ولاتانی بیانی و دەستکەوتەکانی زانستیی نێودەوڵەتیی زانکۆی تاران لە ڕۆژی دووشەمە 24 تا 26ی ئایار / مایۆی 2014 لە پەردیسی زانکۆی تاران بەڕێوەچوو.
سێ شەممە, 27 ئایار 2014
دکتۆر "جگەرخوێن" لە ڕێوڕەسمی یادی شەهیدانی کوردی فەیلی لە تاران گوتی: مێژووی بزووتنەوەکانی ڕزگاریخوازی نەتەوەی کورد نیشانیدا کە کوردە فەیلییەکان، لە قۆناغە جۆراوجۆرەکانی خەباتی ڕزگاریخوازانەدا لە عێراق و بە تایبەت خەباتەکانی نەتەوەی کورد لە بەرانبەر ڕژێمی دیکتاتۆڕ لە هەموو ئاستەکاندا لەوانە: رێبەرایەتیی خەباتە ڕزگاریخوازەکاندا بەشداری کاریگەریان کردووە و لە ڕێگای ئازادیی و بۆ بەدەستهێنانی ئامانجەکانی دادپەروەرانەیان هەزاران شەهیدیان پێشکەشی نیشتمانەکەیان کردووە.
دکتۆر "جگەرخوێن" (محەمەد سەدیق ئەحمەد) جێگری نوێنەرایەتیی هەرێمی کوردستان لە تاران لە ڕێوڕەسمی یازدەیەمین ساڵیادی 22 هەزار شەهیدی کوردی فەیلی لە تاران گوتارێکی پێشکەش کرد کە لە خوارەوە دەیخوێننەوە:
ئێمە ئەمڕۆ لێرە کۆبووینەتەوە بۆ ڕێزگرتن لە شەهیدانی بێتاوانی کوردی فەیلی و بەرز و زیندوو ڕاگرتنی یاد و بیرەوەری ئەم سیمبولانەی خۆڕاگری، پایەداری و ئازادیی. کوردە فەیلییەکان بەشێکن لە نەتەوەی کورد لە عێراق کە شوێنی نیشتەجێبوونیان لە نیشتمانی دایکییان مەودای تێکەوتەوە، بەڵام ڕژێمی ڕەگەزپەرەستی بەعسی عێراق لە چوارچێوەی جەنایەتەکان و زوڵم و زۆرە بەربڵاوەکانی کە دەرهەق بە خەڵکی کورد لە عێراق ئەنجامیدەدا، لەوانە: وێران کردنی شار و گوندەکانی کوردستان، کارەساتی ئەنفال، بۆردوومانی شیمیایی و ... کوردە فەیلییەکانیشی خستە بەر هێرشی دڕندانەترین کردەوە نامرۆییەکانی خۆی.
ڕژێمی بەعس لە ساڵی 1970 دەستی کرد بە کۆڕەوی زۆرەملی کوردە فەیلییەکان و بەم شێوەیە دەیان هەزار کەس لەوانی گرت و دەستی کرد بە داگیرکردنی ماڵ و سامانیان و ئەوانی بەرەو ئێران دەرکرد و تەنیا و تەنیا بە بیانووی ئەوەی کە کوردن و بنچینەیان ئێرانییە و ڕەسەنایەتییان عێراقی نییە و بۆ ئاسایشی نەتەوەی عەڕەب و عێراق مەترسییان هەیە.
لە چوارچێوەی پڕۆسەی سەرکوتکردن و پاکتاوی ڕەگەزی ڕژێمی بەعس لە دژی کوردە فەیلییەکان، زیاتر لە 20 هەزار کەس لە گەنجانی فەیلی گیران و پێی و شوێنیان نەما و تا ئێستاش هیچ هەواڵێک لە چارەنووسیان نییە و دیار نییە کە بە چ شێوەیەک لە ناو چوون. دەگوترێت کە زۆربەی ئەم گەنجانە لە تاقیگەکانی بەرهەمهێنانی چەکە کیمیاییەکان و بیۆلۆجیکی سەدام وەکوو نموونەی تاقیگە لە توێژینەوەکان کەڵکیان لێوەرگیراوە و پاشان لە گۆڕە بە کۆمەڵەکاندا شاردراونەتەوە.
ڕژێمی سەرکوتکەری سەدام، هەموو توانایەکی خۆی خستەگڕ تاکوو شوناسی عێراقی و هەروەها کوردبوونی کوردە فەیلییەکان بسڕێتەوە، چونکە ئەوان هەم کوردبوون، هەم شیعەبوون و هەمیش بنچینەیان ئێرانی بوو، و هەمووی ئەمانە بە بڕوای کۆنەپەرەستانەی ئەوان، مەترسی جیدی دژی حیزبی بەعس بوون. مێژووی بزووتنەوەکانی ڕزگاریخوازی نەتەوەی کورد نیشانیدا کە کوردە فەیلییەکان، لە قۆناغە جۆراوجۆرەکانی خەباتی ڕزگاریخوازانەدا لە عێراق و بە تایبەت خەباتەکانی نەتەوەی کورد لە بەرانبەر ڕژێمی دیکتاتۆڕ لە هەموو ئاستەکاندا لەوانە: رێبەرایەتیی خەباتە ڕزگاریخوازەکاندا بەشداری کاریگەریان کردووە و لە ڕێگای ئازادیی و بۆ بەدەستهێنانی ئامانجەکانی دادپەروەرانەیان هەزاران شەهیدیان پێشکەشی نیشتمانەکەیان کردووە.
ئەو تاوانانەی کە دەرهەق کوردە فەیلییەکان ئەنجامدراوە هاودەقی زۆربەی یاساکان و ڕێککەوتەنامەکانی نێودەوڵەتیی و مافە نێودەوڵەتییەکانە کە لە چوارچێوەی تاوانەکانی دژی مرۆڤایەتیی و کوشتنی بە کۆمەڵدایە. چونکە لە هەمووی شێوازی هەڵسووکەوت لەگەڵیاندا، لەوانە: گرتن، شاردنەوەی بە زۆرەملی، کوشتنی بەربڵاو، کۆچڕەوی بە زۆرەملی و داگیرکردنی ماڵ و سامانیان وەکوو کەمینەیەکی نیژادی و ئایینی دیار، وێنەیەکی ئاشکرایە لە کوشتنی بە کۆمەڵ و جەنایەت دژی مرۆڤایەتیی.
ئێستا دوای دە ساڵ بەسەر ڕووخانی ڕژێمی زاڵمی بەعسدا، دادگای باڵای تاوانەکانی عێراق، کردەوەی دژی مرۆڤایەتیی و دڕندانەی دەوڵەتی بەعسی لە بەرانبەر کوردە فەیلییەکاندا بە ڕەسمی بە ژینۆساید ناساندووە. بەڵام ئەوە بە تەنیایی بەس نییە، دەوڵەتی عێراق دەبێت بەرنامەی چڕوپڕی هەبێت بۆ قەرەبووکردنەوەی ماددی و مەعنەوەیی داسەپاو بەسەر ئەم بەشە زوڵملێکراوەی نەتەوەی کورددا، ماڵ و سامانیان بۆ بگەڕێنێتەوە و یارمەتی بدات کە چارەنووسی ئەوانەی کە شاردراونەتەوە ڕوونبێتەوە و هەروەها بەڵگەی شووناس و ئیقامەی ئاوان لە وڵاتی عێراق بۆیان بگەڕێنێتەوە و زیاتر لە هەموو ئەمانە بە شێوەی ڕەسمی داوای لێبوردن لە کوردە فەیلییەکان بکات.
ئومێد دەکەین لە چوارچێوەی عێراقی نوێی فیدڕاڵ و دیموکراتدا، عێراقێک کە تێیدا هەموو پێکهاتەکان مافی بەرانبەریان هەبێت، بە جێبەجێی کردنی تەواوی یاسای بنەڕەتی وەکوو پەیمانێکی نەتەوەیی، هەموو چین و توێژ و خەڵکانی عێراق، لە شیعە و سوننە، کورد و عەڕەب بە یارمەتی یەکتری کۆمەڵگایەک دروست بکەن دوور بێت لە هەر جۆرە زوڵم و زۆر و دەستدرێژی بە مافەکان مرۆڤ، کۆمەڵگایەک کە دوای تێپەڕبوون لە ساڵە مەینەتییەکانی جەنگ و خوێن ڕشتن و قوربانیدان و ... کۆمەڵگایەک بێت ئازاد، ئاوەدان و مودێڕن کە هەموو تێیدا هەست بە هێمنی و سەربەخۆیی بکەن. و هەروەها ڕێزگرتن لە مافی مرۆڤ و مافی مرۆڤە زوڵملێکراوەکان ساڕێژێک بێت بۆ برینە بێ کۆتاکانی نەتەوەیەکی ڕەنجەڕۆ بەڵام گەورە. نەتەوەیەک کە نیشانیدا هەموو ئەو زوڵم و زۆرانە لە ناو دەچێت بەڵام بۆخۆی هەروا خۆڕاگر و سەربڵند دەمێنێتەوە.
له دوایین ڕۆژى سه‌ردانه‌كه‌یدا بۆ به‌ریتانیا، دواى نیوه‌ڕۆى ئه‌مڕۆ سێشه‌ممه 20ى مایسى 2014، نێچیرڤان بارزانى سه‌رۆك وه‌زیرانى هه‌رێمى كوردستان و شاندێكى یاوه‌رى له له‌نده‌ن له‌گه‌ڵ ڕۆبێرت گوودویل وه‌زیرى گواستنه‌وه‌ى به‌ریتانیا كۆ بووه‌وه.
له كۆبوونه‌وه‌كه‌دا په‌ره‌پێدانى په‌یوه‌ندییه دووقۆڵییه‌كانى هه‌رێمى كوردستان و به‌ریتانیا له هه‌موو بواره‌كاندا و به تایبه‌تیش له بوارى گواستنه‌وه‌دا تاوتوێ كران و داكۆكى له‌سه‌ر كردنه‌وه‌ى هێڵێكى ڕاسته‌وخۆى ئاسمانى له نێوان له‌نده‌ن و هه‌ولێردا كرا كه ڕۆڵێكى دیار له فراونبوونى په‌یوه‌ندییه كه‌لتوورى و ڕۆشنبیرى و كۆمه‌ڵاتییه‌كاندا ده‌گێڕێت و تیشك خرایه سه‌ر ئاماده‌كارییه‌كانى كردنه‌وه‌ى ئه‌م هێڵه و ده‌سپێكردنى گه‌شتى ڕاسته‌وخۆى ئاسمانیى له‌نده‌ن ـ هه‌ولێر.
لاى خۆیه‌وه نێچیرڤان بارزانى وێڕاى ده‌ربڕینى خۆشحاڵى به‌م بیرۆكه‌یه، هه‌موو پشتگیرى و هاوكارى و ئاسانكارییه‌كى حكوومه‌تى هه‌رێمى كوردستانى بۆ كردنه‌وه‌ى هێڵه‌كه و به‌ستنه‌وه‌ى هه‌ولێر و له‌نده‌ن له ڕێگه‌ى هێڵى ئاسمانییه‌وه دووپات كرده‌وه.
له دوایین وێستگه‌ى سه‌ردانه‌كه‌شدا نێچیرڤان بارزانى سه‌رۆك وه‌زیرانى هه‌رێمى كوردستان له‌گه‌ڵ ئالان ده‌نكن وه‌زیرى ده‌وڵه‌ت بۆ كاروبارى هاوكاریى نێوده‌وڵه‌تى كۆ بووه‌وه و بارودۆخى گشتیى ناوچه‌كه و ڕه‌وشى ئاواره‌كانى ناوخۆى ناوچه‌كانى ناوه‌ڕاستى عیراق له هه‌رێمى كوردستان و داڵده‌دان و هاوكاریكردنیان له لایه‌ن حكوومه‌تى هه‌رێمى كوردستانه‌وه تاوتوێ كرا.
هه‌روه‌ها به تێروته‌سه‌لى باس له ڕه‌وش و گوزه‌ر‌انى په‌ناپه‌رانى سووریا له هه‌رێمى كوردستان كرا و وه‌زیرى به‌ریتانى ستایشى حكوومه‌تى هه‌رێمى كوردستانى كرد كه په‌نا و جێگه و ڕێگه‌ى بۆ په‌نابه‌ران دابین كردووه و له ڕووى په‌روه‌رده‌یى و ته‌ندروستییه‌وه هاوكارییان پێشكه‌ش ده‌كات.
نێچیرڤان بارزانى داواى له وه‌زیرى به‌ریتانى كرد كه ڕێكخراوه خێرخواز و ئێن جى ئۆكانى وڵاته‌كه‌ى هان بدات بێنه هه‌رێمى كوردستان و هاوكارى و یارمه‌تى پێشكه‌ش به ئاواره و په‌نابه‌ران بكه‌ن و له‌م ڕووه‌وه هاریكارى له‌گه‌ڵ حكوومه‌تى هه‌رێمى كوردستان بكه‌ن، چونكه ئه‌وان پێویستیان به هاوكارى و یارمه‌تیى زیاتره، به‌ڵام تا ئێستا حكوومه‌تى فیدرال له به‌غدا خۆى له‌م پرسه به خاوه‌ن نه‌كردووه و هاوكارییه‌كى واى پێشكه‌ش به ئاواره و په‌نابه‌ران نه‌كردووه و حكوومه‌تى هه‌رێمى كوردستان هه‌موو ئه‌ركه‌كه‌ى له ئه‌ستۆ گرتووه.
دواى كۆبوونه‌وه‌كه‌ش نێچیرڤان بارزانى كۆتایى به سه‌ردانه فه‌رمییه‌كه‌ى بۆ به‌ریتانیا هێنا و له لایه‌ن به‌رپرسانى وه‌زاره‌تى ده‌ره‌وه و باڵیۆزى به‌ریتانیا له عیراق و نوێنه‌رى حكوومه‌تى هه‌رێمى كوردستان له به‌ریتانیاوه به‌ڕێ خرا.
له‌م سه‌ردانه فه‌رمییه‌دا بۆ به‌ریتانیا كه دوو ڕۆژى خایاند؛ هه‌ر یه‌ك له د. ئاشتی هەورامی وەزیری سامانە سروشتیەكان، د. عه‌لى سندى وه‌زیرى پلاندانان، كامەران ئەحمەد وەزیری ئاوەدانكردنەوە و نیشتەجێكردن و سەرۆكی دەستەی وەبەرهێنان بە وەكالەت، قوباد تاڵەبانی بەرپرسی فەرمانگەی هەماهەنگی و بەدواداچوون له ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران، فەلاح مستەفا بەرپرسی فەرمانگەی پەیوەندییەكانی دەرەوەی حكوومەت، سەفین دزەیی گوتەبێژی فەرمیی حكوومەت و ژماره‌یه‌ك له ڕاوێژكاران، یاوه‌رى نێچیرڤان بارزانى بوون.
بە ئامادەبوونی نوێنەرایەتیی هەرێمی کوردستان لە وڵاتی ئێران، یادی 22 هەزار شەهیدی کوردی فەیلی لە تاران بەرز ڕاگیرا.
بە ئامادەبوونی "نازم دەباغ" نوێنەری حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە تاران، دکتۆر "جگەرخوێن" جێگری نوێنەرایەتیی هەرێمی کوردستان لە وڵاتی ئێران، "محەمەد مەجید الشێخ" باڵیۆزی وڵاتی عێراق لە شاری تاران، "هیوا مەرگەیی" و دکتۆر "ڕەمەزان" ئەندامی نوێنەرایەتیی هەرێمی کوردستان لە تاران، چەندین کەسایەتیی سیاسی، کەلتووری و ئەدەبی عێراق و ئێران، چەندین ئەندامی کۆڕی کوردانی دانیشتووی تاران، هەندێک لە کارمەندانی نووسینگەی نوێنەرایەتیی هەرێمی کوردستان لە وڵاتی ئێران و ژمارەیەکی بەرچاو لە کوردانی فەیلی دانیشتووی تاران و شارە جۆراوجۆرەکانی ئێران، ڕێوڕەسمی یازدەیەمین ساڵیادی 22 هەزار شەهیدی کوردی فەیلی کاتژمێر 10ی پێش نیوەڕۆی ڕۆژی هەینی 23ی ئایار / مایۆی 2014 لە مزگەوتی ئال ئاقا مەحموود لە شاری تاران بەرز ڕاگیرا.
لە سەرەتای ئەم ڕێوڕەسمەدا "محەمەد مەجید الشێخ" باڵیۆزی وڵاتی عێراق لە شاری تاران وتارێکی کورتی پێشکەش کرد و پاشان دکتۆرە "بەتوول موشکین فام" مامۆستای گرووپی زمان و ئەدەبیاتی عەڕەبی زانکۆی الزهرای تاران وتارێکی سەبارەت بە ڕۆڵی کەسایەتیی کوردە فەیلییەکان پێشکەش کرد و لە درێژەدا "مووسا بیدەج" شاعیری ناوداری قوروەیی بە زاراوەی فەیلی شیعرێکی پێشکەش کرد.
لە درێژەی یادی 22 هەزار شەهیدی کوردی فەیلی، دکتۆر "جگەرخوێن" جێگری نوێنەرایەتیی هەرێمی کوردستان لە تاران وتارێکی پێشکەش کرد و لە سەرەتادا گوتی: ئێمە ئەمڕۆ لێرە کۆبووینەتەوە بۆ ڕێزگرتن لە شەهیدانی بێتاوانی کوردی فەیلی و بەرز و زیندوو ڕاگرتنی یاد و بیرەوەری ئەم سیمبولانەی خۆڕاگری، پایەداری و ئازادیی. کوردە فەیلییەکان بەشێکن لە نەتەوەی کورد لە عێراق کە شوێنی نیشتەجێبوونیان لە نیشتمانی دایکییان مەودای تێکەوتەوە، بەڵام ڕژێمی ڕەگەزپەرەستی بەعسی عێراق لە چوارچێوەی جەنایەتەکان و زوڵم و زۆرە بەربڵاوەکانی کە دەرهەق بە خەڵکی کورد لە عێراق ئەنجامیدەدا، لەوانە: وێران کردنی شار و گوندەکانی کوردستان، کارەساتی ئەنفال، بۆردوومانی شیمیایی و ... کوردە فەیلییەکانیشی خستە بەر هێرشی دڕندانەترین کردەوە نامرۆییەکانی خۆی.
گوتیشی: ڕژێمی بەعس لە ساڵی 1970 دەستی کرد بە کۆڕەوی زۆرەملی کوردە فەیلییەکان و بەم شێوەیە دەیان هەزار کەس لەوانی گرت و دەستی کرد بە داگیرکردنی ماڵ و سامانیان و ئەوانی بەرەو ئێران دەرکرد و تەنیا و تەنیا بە بیانووی ئەوەی کە کوردن و بنچینەیان ئێرانییە و ڕەسەنایەتییان عێراقی نییە و بۆ ئاسایشی نەتەوەی عەڕەب و عێراق مەترسییان هەیە.
دکتۆر "جگەرخوێن" لە درێژەی قسەکانیدا گوتی: لە چوارچێوەی پڕۆسەی سەرکوتکردن و پاکتاوی ڕەگەزی ڕژێمی بەعس لە دژی کوردە فەیلییەکان، زیاتر لە 20 هەزار کەس لە گەنجانی فەیلی گیران و پێی و شوێنیان نەما و تا ئێستاش هیچ هەواڵێک لە چارەنووسیان نییە و دیار نییە کە بە چ شێوەیەک لە ناو چوون. دەگوترێت کە زۆربەی ئەم گەنجانە لە تاقیگەکانی بەرهەمهێنانی چەکە کیمیاییەکان و بیۆلۆجیکی سەدام وەکوو نموونەی تاقیگە لە توێژینەوەکان کەڵکیان لێوەرگیراوە و پاشان لە گۆڕە بە کۆمەڵەکاندا شاردراونەتەوە.
جێگری نوێنەرایەتیی هەرێمی کوردستان لە تاران ئەویشی خستەڕوو: ڕژێمی سەرکوتکەری سەدام، هەموو توانایەکی خۆی خستەگڕ تاکوو شوناسی عێراقی و هەروەها کوردبوونی کوردە فەیلییەکان بسڕێتەوە، چونکە ئەوان هەم کوردبوون، هەم شیعەبوون و هەمیش بنچینەیان ئێرانی بوو، و هەمووی ئەمانە بە بڕوای کۆنەپەرەستانەی ئەوان، مەترسی جیدی دژی حیزبی بەعس بوون. مێژووی بزووتنەوەکانی ڕزگاریخوازی نەتەوەی کورد نیشانیدا کە کوردە فەیلییەکان، لە قۆناغە جۆراوجۆرەکانی خەباتی ڕزگاریخوازانەدا لە عێراق و بە تایبەت خەباتەکانی نەتەوەی کورد لە بەرانبەر ڕژێمی دیکتاتۆڕ لە هەموو ئاستەکاندا لەوانە: رێبەرایەتیی خەباتە ڕزگاریخوازەکاندا بەشداری کاریگەریان کردووە و لە ڕێگای ئازادیی و بۆ بەدەستهێنانی ئامانجەکانی دادپەروەرانەیان هەزاران شەهیدیان پێشکەشی نیشتمانەکەیان کردووە.
گوتیشی: ئەو تاوانانەی کە دەرهەق کوردە فەیلییەکان ئەنجامدراوە هاودەقی زۆربەی یاساکان و ڕێککەوتەنامەکانی نێودەوڵەتیی و مافە نێودەوڵەتییەکانە کە لە چوارچێوەی تاوانەکانی دژی مرۆڤایەتیی و کوشتنی بە کۆمەڵدایە. چونکە لە هەمووی شێوازی هەڵسووکەوت لەگەڵیاندا، لەوانە: گرتن، شاردنەوەی بە زۆرەملی، کوشتنی بەربڵاو، کۆچڕەوی بە زۆرەملی و داگیرکردنی ماڵ و سامانیان وەکوو کەمینەیەکی نیژادی و ئایینی دیار، وێنەیەکی ئاشکرایە لە کوشتنی بە کۆمەڵ و جەنایەت دژی مرۆڤایەتیی.
دکتۆر "جگەرخوێن" ئاشکراشیکرد: ئێستا دوای دە ساڵ بەسەر ڕووخانی ڕژێمی زاڵمی بەعسدا، دادگای باڵای تاوانەکانی عێراق، کردەوەی دژی مرۆڤایەتیی و دڕندانەی دەوڵەتی بەعسی لە بەرانبەر کوردە فەیلییەکاندا بە ڕەسمی بە ژینۆساید ناساندووە. بەڵام ئەوە بە تەنیایی بەس نییە، دەوڵەتی عێراق دەبێت بەرنامەی چڕوپڕی هەبێت بۆ قەرەبووکردنەوەی ماددی و مەعنەوەیی داسەپاو بەسەر ئەم بەشە زوڵملێکراوەی نەتەوەی کورددا، ماڵ و سامانیان بۆ بگەڕێنێتەوە و یارمەتی بدات کە چارەنووسی ئەوانەی کە شاردراونەتەوە ڕوونبێتەوە و هەروەها بەڵگەی شووناس و ئیقامەی ئاوان لە وڵاتی عێراق بۆیان بگەڕێنێتەوە و زیاتر لە هەموو ئەمانە بە شێوەی ڕەسمی داوای لێبوردن لە کوردە فەیلییەکان بکات.
جێگری نوێنەرایەتیی هەرێمی کوردستان لە وڵاتی ئێران لە کۆتاییدا گوتی: ئومێد دەکەین لە چوارچێوەی عێراقی نوێی فیدڕاڵ و دیموکراتدا، عێراقێک کە تێیدا هەموو پێکهاتەکان مافی بەرانبەریان هەبێت، بە جێبەجێی کردنی تەواوی یاسای بنەڕەتی وەکوو پەیمانێکی نەتەوەیی، هەموو چین و توێژ و خەڵکانی عێراق، لە شیعە و سوننە، کورد و عەڕەب بە یارمەتی یەکتری کۆمەڵگایەک دروست بکەن دوور بێت لە هەر جۆرە زوڵم و زۆر و دەستدرێژی بە مافەکان مرۆڤ، کۆمەڵگایەک کە دوای تێپەڕبوون لە ساڵە مەینەتییەکانی جەنگ و خوێن ڕشتن و قوربانیدان و ... کۆمەڵگایەک بێت ئازاد، ئاوەدان و مودێڕن کە هەموو تێیدا هەست بە هێمنی و سەربەخۆیی بکەن. و هەروەها ڕێزگرتن لە مافی مرۆڤ و مافی مرۆڤە زوڵملێکراوەکان ساڕێژێک بێت بۆ برینە بێ کۆتاکانی نەتەوەیەکی ڕەنجەڕۆ بەڵام گەورە. نەتەوەیەک کە نیشانیدا هەموو ئەو زوڵم و زۆرانە لە ناو دەچێت بەڵام بۆخۆی هەروا خۆڕاگر و سەربڵند دەمێنێتەوە.
لە بەشێکی دیکەی ئەم بیرئانینەدا شاعیری کورد "محەمەد حەیدەری" بە زاراوەی فەیلی شیعرێکی خوێندەوە و لە درێژەدا ئەندازیار "محەمەدڕەزا موروارید" پارێزگای کوردی ئیلام سەبارەت بە ڕەوشی ڕابردوو و ئێستای کوردانی فەیلی هاتە ئاخاوتن.
لە درێژەی ڕێوڕەسمەکەدا "ماجد غەماز" نوێنەری ئەنجوومەنی ئەعلای ئیسلامی عێراق وتارێکی پێشکەش کرد و لە کۆتاییدا سەید "ئەحمەد مووسەوی" کوردی فەیلی دانیشتووی وڵاتی دانیمارک وتارێکی زانستی لە سەر کۆمەڵکوژی کوردانی فەیلی خوێندەوە.
ڕێوڕەسمی یازدەیەمین ساڵیادی 22 هەزار شەهیدی کوردی فەیلی بە هەوڵی کوردانی فەیلی دانیشتووی تاران، کوردانی فەیلی ناوچەی مەسعوودیە، کوردانی فەیلیعەلیشیروانەکانی شاری شووش، کوردانی فەیلی شاری قەرچەک و کوردانی فەیلی شارەکانی بیسیم و نەجەف ئاوا و بە پێشکەشکاری "عەدنان جەوادی" بەڕێوەچوو.
"نازم دەباغ" نوێنەرى هەرێمى کوردستان لە تاران، لەگەڵ "سرگی مرکلۆف" سەرۆکى بەشی بازرگانى فیدراسیۆنى روسیا لە ئێران و "ولادیسلاڤ پرپکین" ڕاوێژکارى نوێنەرایەتیی بازرگانى فیدراسیۆنى روسیا لە تاران کۆبۆوە.
پێوه‌ندی کۆماری ئیسلامی ئێران و کورده‌کانی عێراق پێشینه‌یه‌کی دوور و درێژی هه‌یه، به‌ڵام له ساڵی 1992ی زایینی و به دوای دامه‌زراندنی حکوومه‌تی هه‌رێمی کوردستان پێوه‌ندی دوو لایه‌ن که‌وتۆته بارودۆخێکی نوێ و به‌ستێنی پلان داڕشتن بۆ پێوه‌ندییه‌کی له‌سه‌ر بنه‌مای چوارچێوه‌یه‌کی تایبه‌ت و دیاریکراو و پاوه‌جێ له نێوان دوو لایه‌ندا پێکهاتووه.
ڕوون و ئاشکرایه که پێوه‌ندی تاران و هه‌ولێر له بواری ئابووری و فه‌رهه‌نگیدا شانبه‌شانی بواری سیاسی و ئه‌منی گه‌شه‌ی نه‌کردووه. وادیاره چه‌ند هۆکارێک له‌سه‌ر ئه‌و گه‌شه نه‌کردنه کاریگه‌ر بوون. ئه‌گه‌ر له ڕوانگه‌ی سیاسییه‌وه چاو له‌و بابه‌ته بکه‌ین، گرینگترین هۆکاری گه‌شه‌نه‌کردنی ئه‌و پێوه‌ندییه ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ گرینگی پێنه‌دانی سیاسه‌توانانی هه‌ردوولا به گه‌شه‌پێدانی پێوه‌ندییه‌کان له دیکه‌ی بواره‌کاندا. به‌تایبه‌ت وادیاره ڕوانێنی تاران له‌سه‌ر هه‌رێمی کوردستان له ژێر کاریگه‌ری ڕوانگه‌یه‌کی ئه‌منی و ڕیاڵیستیدایه. به‌رپرسانی باڵای حکوومه‌تی هه‌رێمی کوردستان، زۆر جار سه‌ردانی ئێرانیان کردووه و له‌گه‌ڵ به‌رپرسانی باڵای ئێرانی دیدار و چاوپێکه‌وتنیان ئه‌نجام داوه. به‌ڵام پێوه‌ندی و هه‌ڵسوکه‌وتی فه‌رمی ئێران زیاتر له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تی ناوه‌ندی عێراق ئه‌نجام ئه‌درێت. ماوه‌یه‌ک له‌مه‌وپێش جه‌نابی مه‌سعوود بارزانی، سه‌رۆکی هه‌رێمی کوردستانی عێراق له سه‌ردانی خۆی بۆ ئێران له‌گه‌ڵ حه‌زره‌تی ئایه‌توڵڵا خامنه‌یی، ڕێبه‌ری باڵای شۆڕشی ئیسلامی دیداری کرد. له‌و دیداره‌دا ڕێبه‌ری باڵای ئێران، هه‌موو ئیتنیک و ئایینه‌کانی عێراقی به برای نێزیکی ئێران و خاوه‌ن پێوه‌ندییه‌کی ڕێشه‌داری مێژوویی له‌گه‌ڵ خه‌ڵکی ئێران وه‌سف کرد. جه‌نابی بارزانیش ئێرانی به وڵاتێکی دۆست و نێزیک له گه‌لی عێراق ناوبرد و وتی که هه‌رگیز یارمه‌تییه‌کانی ده‌وڵه‌ت و خه‌ڵکی ئێران که له ڕۆژه دژواره‌کاندا به هانای خه‌ڵکی هه‌رێمه‌وه هاتن، له بیر ناکه‌ن. هه‌روه‌ها جه‌نابی نێچیرڤان بارزانی، سه‌رۆک وه‌زیرانی حکوومه‌تی هه‌رێمی کوردستان له ڕێوڕه‌سمی سوێندخواردنه‌وه‌ی فه‌رمی و ده‌ستبه‌کاربوونی جه‌نابی سه‌رۆک کۆمار ڕۆحانی به‌شداری کرد. ئه‌و خاڵانه به‌ڵگه و نیشانه‌ی ڕوون و ئاشکرای دیدار و گفتوگۆکانی دوو لایه‌نه، له ئاستێکی باڵادا. به‌ڵام ئه‌وه‌ی که هێشتاکه لێڵ و نادیاره ئه‌وه‌یه که بۆچی ئه‌و دیدارانه نه‌بۆته هۆی گه‌شه‌ی پێوه‌ندییه‌کان له دیکه‌ی بواره‌کاندا، بێ گومان بۆ تێگه‌یشتن له‌و بابه‌ته پێویستمان به تاوتوێ کردن و خه‌سارناسی بارودۆخی پێوه‌ندی ئێران و هه‌رێمی کوردستانه.
هه‌ولێر ئاماده‌یه که پێوه‌ندی خۆی له‌گه‌ڵ تاران له هه‌موو بواره‌کاندا گه‌شه پێبدات. به‌ڵام جاروبار له به‌رانبه‌ر ڕوانگه‌ی یه‌کسه‌ر سیاسی ئێراندا، هه‌ڵوێستێکی هاوشێوه‌ی ئێرانی گرتووه.
بارودۆخێکی له‌م جۆره ده‌بێته هۆی دروست بوونی هه‌ندێ تێبینی له هزر و ئه‌ندێشه‌ی سیاسی به‌رپرسانی هه‌ردوو لا و وابیر ده‌که‌نه‌وه که له‌وانه‌یه په‌ره‌پێدانی پێوه‌ندییه‌کان له‌جێ ئه‌وه‌ی ببێته هۆی دروست بوونی هه‌لومه‌رجێکی باشتر و به سوودتر، ئه‌نجامێکی نگریسی پێچه‌وانه‌ی پێشبینی نه‌کراوی لێکبکه‌وێته‌وه.
ئێران وه‌کوو پشتگر و پشتیوانی گه‌وره و زێدی مێژوویی کورده‌کان نابێت، نیگه‌ران بێت له دروست بوونی بارودۆخی نوێ بۆ کورده‌کان له دیکه‌ی ناوچه‌کانی دراوسێیدا، چونکوو ئێران خاوه‌ن ده‌فرایه‌تییه‌کی زۆره بۆ کاریگه‌ری دانان له‌سه‌ر به‌شگه‌لێکی کوردستان، که به دڵنیاییه‌وه دیکه‌ی وڵاتانی درواسێ هه‌رێمی کوردستان له‌و ده‌فرایه‌تییانه بێبه‌شن. له لایه‌کی دیکه‌وه کورده‌کان باش ده‌زانن که له درێژایی مێژوودا ئێران زۆرترین یارمه‌تی کورده‌کانی داوه و نابێت به‌شداری کردنی تاران به نیگه‌رانییه‌وه لێکبده‌نه‌وه.
تاران له پراکتیکدا نیشانی داوه که پشتگری پاوه‌جێی له عێراق ده‌کات. به‌رجه‌سته‌ترین و گرینگترین نموونه‌ی ئه‌و بابه‌ته ده‌ورگێڕانی ئێران بوو له دروست بوونی ئیئتیلافی سیاسی له نێوان شیعه‌کان و کورده‌کان وه‌کوو پێکهاته پێویسته سه‌ره‌کییه‌کان بۆ سه‌قامگیربوونی پاوه‌جێ له عێراقدا.
ئه‌وه‌ش ئاشکرایه که ئه‌گه‌ر ئێران هه‌وڵ بدات بۆ پشتگری کردنی گرووپێکی تایبه‌ت ئه‌وا پشتگیرییه‌که‌ی له‌سه‌ر هاوسه‌نگی ئیتنیکی و بارودۆخی ئه‌منی عێراق کاریگه‌ر ده‌بێت. له‌سه‌ر چه‌ندین هۆکاری جیاواز گه‌شه‌ی پێوه‌ندی دوو لایه‌نه‌ی ئێران و هه‌رێم گه‌لێک ئه‌نجامی پڕبایه‌خی بۆ گه‌لی هه‌ردوو لایه‌ن به‌دواوه ده‌بێت. بۆیه دۆزینه‌وه و گرتنه‌به‌ری هه‌ندێک ڕێکار بۆ گه‌شه‌ی پێوه‌ندییه‌کان هه‌وڵێکی لوژیکی ده‌بێت. نفووزی ڕکابه‌ره ناوچه‌یی و ئه‌کته‌ره سه‌روناوچه‌ییه‌کان له هه‌رێمی کوردستان له سوود و به‌رژه‌وه‌ندی تاراندا ناشکێته‌وه. هه‌روه‌ها ڕه‌وشه‌که بۆ حکوومه‌تی هه‌رێمی کوردستانی عێراقیش به هه‌مان شێوه ده‌ڕوات له ئاوه‌ها بارودۆخێکدا و به‌تایبه‌ت به دابه‌زینی ئاستی به‌شداریی کاریگه‌ریی ئێران له هه‌رێم، بژارده ستراتیژیکه‌کانی به‌رده‌ستی به‌رته‌سک ئه‌بێته‌وه و ده‌ستپێوه‌ڕاگه‌یشتنیشی له سیاسه‌تی هاوسه‌نگی ته‌کنیکی و له پێوه‌ندی له‌گه‌ڵ ئه‌کته‌ره ناوچه‌یی و سه‌روناوچه‌ییه‌کان که‌متر ده‌کاته‌وه.
به‌هۆی دۆخی ستراتیژیک و پێگه‌ی هه‌رێمی کوردستان له پێکهاته‌ی سیاسی عێراقدا، به‌ره‌و پێشبردنی هه‌رچه‌شنه سیاسه‌تێک له عێراق، به بێ به‌ستنی پێوه‌ندی له‌گه‌ڵ هه‌رێمی کوردستان سه‌ر ناگرێت. له بواری ئابووریدا هه‌ر دوو لایه‌ن زۆر ده‌رفه‌تی گونجاو بۆ یه‌کتری ده‌ڕه‌خسێنن، جگه له‌وه‌ش، ڕه‌نگه له هیچ بوارێکدا وه‌کوو بواری فه‌رهه‌نگی به‌ستێنی پێوه‌ندی و هاوکاری له‌بار نه‌بێت.
هه‌بوونی خاڵی هاوبه‌شی مێژوویی و ڕه‌سه‌ن له نێوان ئێران و هه‌رێم لای که‌س شاردراوه نییه. به دڵنیاییه‌وه گه‌شه‌ی پێوه‌ندییه‌کان له‌و بواره‌دا، ده‌توانێت یاریده‌ری گه‌شه و پێشکه‌وتنی هه‌ر دوو لایه‌ن بێت. شێوازی ئێستای په‌ره‌پێدان و گه‌شه‌ی پێوه‌ندی و هه‌ڵسووکه‌وتی نێوان گه‌لان له‌گه‌ڵ یه‌کتر به شێوه‌یه‌که بواری سیاسی ده‌ڕواته پێشه‌وه بۆ ئه‌وه‌ی ڕێگا بکاته‌وه بۆ گه‌شه‌ی پێوه‌ندییه‌کان له دیکه‌ی بواره‌کاندا. واتا ئه‌وه ده‌وڵه‌ته‌کانن که له ڕێگای به‌ستنی پێوه‌ندی و دانیشتن و کۆبوونه‌وه و هه‌ڵسووکه‌وت له‌گه‌ڵ یه‌کتر به‌ستێنی هاوکاری له بواره‌کانی ئابووری و فه‌رهه‌نگیدا پێکدێنن، به‌ڵام له بارودۆخێکدا که ده‌وڵه‌ته‌کان له ڕێگای جێبه‌جێ کردنی ئه‌و ستراتیژییه‌دا هه‌نگاو هه‌ڵنه‌گرن، ده‌کرێت ڕێگایه‌کی پێچه‌وانه بگیردرێته‌به‌ر. به‌تایبه‌ت له دونیای نوێ پێوه‌ندییه‌کان و گۆڕانکاری تۆکمه و مه‌زنی کۆمه‌ڵایه‌تی و فه‌رهه‌نگی له کۆمه‌ڵگای نێونه‌ته‌وه‌یی، ڕێگا کراوه‌ته‌وه بۆ به‌ستنی پێوه‌ندییه‌کان له ده‌ره‌وه‌ی چوارچێوه و نه‌ریتی ده‌وڵه‌تی.
بۆیه ده‌کرێت گه‌شه‌ی پێوه‌ندی نێوان گه‌لان له‌جێ ئه‌وه‌ی چاوه‌ڕوانی بواری سیاسه‌ت بێت له‌لایه‌ن گرووپه ناحوکمی و مه‌ده‌نییه‌کانه‌وه، به تایبه‌ت به له به‌رچاوگرتنی تێبینی و چوارچێوه‌ی ده‌وڵه‌ته‌کان ببه‌سترێت و به شێوه‌یه‌کی ڕێکوپێک به‌ڕێوه‌ببردرێت تا ڕاده‌یه‌ک که ته‌نانه‌ت بواری سیاسه‌تیش بۆ به‌ستنی پێوه‌ندی هان بدات و بیجوێنێت. به له به‌رچاوگرتنی پێوه‌ندی و هاوبه‌شییه فه‌رهه‌نگییه‌کان به‌ستێنێکی گونجاو بۆ گه‌شه‌ی پێوه‌ندییه‌کانی ئێران و هه‌رێم له‌لایه‌ن که‌سایه‌تییه‌کانی زانکۆ، خوێندکاران، نوخبه‌کان و لێکۆڵه‌ڕان دا له‌به‌رده‌ستدایه. دامه‌زراندنی زانکۆ و ناوه‌ندی توێژینه‌وه و لێکۆڵینه‌وه‌ی ئێران له هه‌رێمی کوردستان، ئاڵوگۆڕکردنی خوێندکار و مامۆستا له نێوان زانکۆکانی هه‌ردوولا، دامه‌زراندنی کورسی زمانی کوردی له زانکۆکانی ئێران و بایه‌خدانی زیاتر به گه‌شه‌ی زمان و ئه‌ده‌بیاتی فارسی له زانکۆکانی هه‌رێمی کوردستان و پێوه‌ندی نێوان شاعیر و هۆنه‌ران و هونه‌رمه‌ندانی دوو لایه‌ن و سه‌رنجدان به بابه‌تی چاپ و بڵاوکردنه‌وه له ڕیزی گرینگترین ڕێکاره‌کانی گه‌شه‌پێدانی پێوه‌ندی دوو لایه‌نه. هاوکاری کردن له بواری گه‌شتیاری بۆنه فه‌رهه‌نگییه‌کان وه‌کوو جێژنی نه‌وۆز یان جێژنه ئایینییه هاوبه‌شه‌کان، به‌ڕێوه‌بردنی کێبه‌رکێ وه‌رزشی، هاوکاری نێوان هه‌واڵده‌ریی و میدیاکان و کردنه‌وه‌ی نووسینگه‌ی ئاژانسه‌کانی هه‌واڵ له خاکی یه‌کتر بۆ ڕه‌نگدانه‌وه و ده‌نگدانه‌وه‌ی باشتری هه‌واڵ و ڕووداوه جۆراوجۆره‌کان، ڕێکارێکی ڕێکوپێک و گونجاوه. بۆ جه‌خت له‌سه‌ر پێویستی ئاماده‌بوون و چالاکی هه‌واڵده‌ریی هه‌ریه‌ک له لایه‌نه‌کان له خاکی یه‌کتر ده‌توانین ئاماژه بده‌ینه ڕوماڵ کردن و ڕه‌نگدانه‌وه‌ی ناشیاو و ناڕێکوپێکی هه‌واڵه‌کانی کۆماری ئیسلامی ئێران و که‌ڵک وه‌رگرتن له سه‌رچاوه بڕواپێنه‌کراوه‌کان له‌لایه‌ن هه‌ندێک میدیاکانی هه‌رێمی کوردستانه‌وه.
له به‌رانبه‌ردا نه‌بوونی میدیاکانی هه‌رێمی کوردستان له ئێران و ڕه‌نگدانه‌وه‌ی کاڵ و که‌موکورتی ڕووداوه‌کانی هه‌رێمی کوردستان له میدیاکانی ئێران، وای ده‌نوێنێت که گوایه هه‌رێمی کوردستان به مه‌ودای هه‌زاران کیلۆمه‌تر له ئێران دووره. له ئه‌گه‌ری به تۆکمه کردنی چوارچێوه‌ی پێوه‌ندییه فه‌رهه‌نگییه‌کان، له بواره ئاماژه‌پێکراوه‌کانی ئه‌م نووسراوه‌یه‌دا، به‌ستێنی پێویست بۆ گه‌شه‌ی هاوکاری ئابووری دروست ئه‌بێت و له‌م چوارچێوه‌یه‌دا ڕێگا ده‌کرێته‌وه بۆ به‌دواداچوونی پێوه‌ندییه ئابوورییه‌کان و بۆ ئاستێکی باڵا به‌رز بکرێته‌وه. هه‌روه‌ها ده‌کرێت ڕێگا و به‌ستێنی دیکه‌ش بۆ گه‌شه‌پێدانی پێوه‌ندییه‌کانی دوو لایه‌ن بدۆزرێته‌وه. بێگومان زاڵبوونی ڕوانگه‌ی گه‌شبینانه، ده‌رفه‌ت ناسی، دڵ فراوانی و بایه‌خدان و ڕێزلێنانی دوو لایه‌نه له نێوان هه‌ولێر و تاراندا، ئاستی پێوه‌ندییه‌کانی ئێستا بۆ ئاستێکی باشتر و به‌سوودتر به‌رز ده‌کاته‌وه.
ڕۆژنامەی شەرق، پێنجشەمە 8ی ئایاری 2014 (18ی گوڵانی 1393ی هەتاوی)، ساڵی یازدەیەم، ژمارە 2011، لاپەڕەکانی 1 و 2.
نوێنەرایەتیی هەرێمی کوردستانی عێراق لە تاران، نیوەڕۆ خوانێکی بۆ دکتۆر ڕۆژ نووری شاوەیس جێگری سەرۆک وەزیرانی عێراق لە کاروباری ئابووری و شاندی پەیابەرزی هاوڕێی ساز کرد.
نازم دەباغ نوێنەری هەرێمی کوردستانی عێراق لە شاری تاران، ڕۆژی سێشەمە 13ی ئایار / مایۆی 2014، نیوەڕۆ خوانێکی لەسەر شەڕەفی دکتۆر ڕۆژ نووری شاوەیس جێگری سەرۆک وەزیرانی عێراق لە کاروباری ئابووری و شاندی پەیابەرزی حکوومەتی عێراقی فیدڕاڵ پێکهاتوو لە: وەزیری دارایی، سەرۆکی نەتەوەیی دانانی سەرمایە، سەرۆکی ڕێکخراوەی نەتەوەیی گومرک و نوێنەرانی وەزارەتخانەکانی ئەم وڵاتە و هەروەها محەمەدمەجید الشێخ باڵیۆزی وڵاتی عێراق لە شاری تاران و کارمەندانی ئەم باڵیۆزخانەیە لە وڵاتی ئێران ساز کرد.
لەم نیوەڕۆ خوانەدا دکتۆر جگەرخوێن جێگری نوێنەرایەتیی هەرێمی کوردستان لە شاری تاران، هیوا ڕەسووڵ ڕەشید و دکتۆر ڕەمەزان لە نوێنەرایەتیی هەرێمی کوردستان لە تاران و هەندێک لە کارمەندانی نووسینگەی نوێنەرایەتیی حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە ئێران تیایدا ئامادەبوون.
دکتۆر ڕۆژنووری شاوەیس دوو ڕۆژ پێش ئێستا بە یاوەری شاندێکی پەیابەرزی حکوومەتی عێراقی فیدڕاڵ بە سەردانێکی فەرمی گەیشتە تاران و لە پاڤیۆنی دەوڵەت لە فڕۆکەخانەی مێهرئابادی تاران لە لایەن دکتۆر حوسێن ئەمیر عەبدوڵڵاهییان جێگری وەزیری دەرەوەی ئێران لە کاروباری وڵاتانی عەڕەبی و ئەفریقیا پێشوازی لێکرا.
جێگری سەرۆک وەزیرانی عێراق لە کاروباری ئابووری لە سەردانی دوو ڕۆژەیدا بۆ شاری تاران، لەگەڵ ئیسحاق جەهانگیری جێگری یەکەمی سەرۆک کۆماری ئێران، دکتۆر عەلی لاریجانی سەرۆکی پەڕڵەمانی ئێران و دکتۆر عەلی تەیب نیا وەزیری دارایی ئەم وڵاتە دیدار و چاوپێکەوتن ئەنجامدا و ڕێککەوتەنامەیەکی ئابووری لە بوارەکانی دانانی سەرمایە، گومروک، ماڵیات، بانک و ئیستاندارد لە نێوان دوو لایەندا واژۆ کرا.
سێ شەممە, 13 ئایار 2014
نیوه‌ڕۆى ئه‌مڕۆ پێنجشه‌ممه 8ى ئایارى 2014، نێچیرڤان بارزانى سه‌رۆك وه‌زیرانى هه‌رێمى كوردستان پێشوازى له شاندێكى یه‌كێتیى ئه‌ورووپا كرد كه له ژماره‌یه‌ك باڵیۆزى وڵاتانى یه‌كێتیى ئه‌ورووپا له عیراق پێك هاتبوو.
له كۆبوونه‌وه‌یه‌كدا كه عیماد ئه‌حمه‌د جێگرى سه‌رۆك وه‌زیران ئاماده‌ى بوو، سه‌ره‌تا یانا هایپاشكۆڤا باڵیۆزى یه‌كێتیى ئه‌ورووپا له عیراق و سه‌رۆكى شانده‌كه؛ پوخته‌یه‌كى له‌سه‌ر ئامانجى سه‌ردانیان بۆ هه‌رێمى كوردستان پێشكه‌ش كرد و خۆشحاڵیى خۆى نیشان دا كه پێكه‌وه وه‌كوو باڵیۆزانى یه‌كێتیى ئه‌ورووپا هاتوونه‌ته سه‌ردانى هه‌رێمى كوردستان و له‌گه‌ڵ سه‌رۆك وه‌زیران كۆ ده‌بنه‌وه بۆ ئه‌وه‌ى له نزیكه‌وه گوێبیستى دید و بۆچوون و سیاسه‌ت و هه‌ڵوێسته‌كانى هه‌رێمى كوردستان بن له‌م قۆناغه‌ى ئێستاى عیراق؛ تا تێگه‌یشتنى باشتریان هه‌بێت له دۆخى ئێستا و چاوه‌ڕوانكراوى عیراق.
پاشان پیرۆزبایى سه‌ركه‌وتنى هه‌ڵبژاردنه‌كانى كرد و ڕایگه‌یاند سه‌ركه‌وتنى هه‌ڵبژاردنه‌كان و پرۆسه‌ى ده‌نگدان مایه‌ى خۆشحاڵیى ئه‌وان و یه‌كێتیى ئه‌ورووپا بووه و ڕوونى كرده‌وه كه له‌وه تێده‌گه‌ن ئه‌گه‌ر له ڕووى ته‌كنیكى و پرۆسه‌ى جیاكردنه‌وه‌ى ده‌نگه‌كان و ژماردنه‌وه هه‌ندێ كێشه هه‌بووبێت، به‌ڵام ئه‌نجامدانى هه‌ڵبژاردن ده‌ریخست كه گه‌لانى عیراق په‌رۆشن بۆ پرۆسه‌ى دیموكراسى و ئه‌وان له نزیكه‌وه چاودێریى پرۆسه‌كه‌یان كردووه و هه‌ڵبژاردنه‌كان ڕاسته‌قینه بوون و له كاتى خۆیاندا به پێى ده‌ستوو كراون.
هه‌روها جه‌ختى له‌وه كرده‌وه كه به‌ر له كۆتایى مانگى شه‌شى داهاتوو؛ ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانى ده‌ره‌وه‌ى یه‌كێتیى ئه‌ورووپا كه نوێنه‌رایه‌تیى بیست و هه‌شت وڵاتى ئه‌ورووپا ده‌كه‌ن؛ كۆ ده‌بنه‌وه بۆ بڕیاردان له‌سه‌ر په‌یوه‌ندى له‌گه‌ڵ عیراق و ئاینده‌ى عیراق، بۆیه ئه‌م سه‌ردانه‌یان زۆر گرنگه تا له نزیكه‌وه ئاگادار بن و بتوانن ڕاپۆرتى خۆیان ئاماده بكه‌ن و په‌یامه‌كانى ئه‌مڕۆ به بیست و هه‌شت پایته‌ختى ئه‌ورووپا بگه‌یه‌ننه‌وه. ڕوونیشى كرده‌وه كه سه‌ردانیان بۆ هه‌رێمى كوردستان نیشانه‌ى پابه‌ندى و په‌یوه‌ندییانه له‌گه‌ڵ هه‌رێمى كوردستان و پشتگیریى له پره‌نسیپه سه‌ره‌كییه‌كانى وه‌ك دیموكراسى و ده‌ستوور و سه‌روه‌ریى یاسا و مافه‌كانى مرۆڤ ده‌كه‌ن.
لاى خۆیه‌وه نێچیرڤان بارزانى تێڕوانینى خۆى سه‌باره‌ت به هه‌ڵبژاردنه‌كان خسته ڕوو و خۆشحاڵى به سه‌ركه‌وتنى پرۆسه‌ى هه‌ڵبژاردن نیشان دا كه خه‌ریكه ده‌بێته كو‌لتوورێك و هاووڵاتیان مافى خۆیان به كار ده‌هێنن و له ئاراسته‌كردنى سیسته‌مى حوكمداریدا به‌شدار ده‌بن، هه‌روه‌ها ڕۆژ له دواى ڕۆژ و پرۆسه دواى پرۆسه گه‌لانى هه‌رێمى كوردستان زیاتر ده‌رك به بایه‌خ و گرنگیى به‌شداریى خۆى له‌م پرۆسه‌یه‌دا ده‌كه‌ن. ڕوونیشى كرده‌وه كه ئه‌م هه‌ڵبژاردنانه ده‌رفه‌تێكه هاتووه‌ته پێش، به‌ڵام تا ڕاگه‌یاندنى ئه‌نجامى كۆتاییى ده‌نگدان و ده‌سپێكردنى پرۆسه‌ى گفتوگۆكان؛ وێنه‌كه زۆر ڕوون نیه ئاخۆ به چ ئاراسته‌یه‌كدا ده‌ڕوات. ده‌رباره‌ى په‌یوه‌ندى و كێشه‌كانى هه‌ولێر و به‌غدا و پرسى بودجه‌ش، سه‌رۆك وه‌زیران ئاماژه‌ى به‌وه دا كه ڕووى دا له بڕینى بودجه و مووچه‌ى فه‌رمانبه‌رانى هه‌رێمى كوردستان له لایه‌ن به‌غداوه؛ چاوه‌ڕوانكراو نه‌بوو.
ده‌رباره‌ى پێكهێنانى حكوومه‌تى داهاتووى عیراقیش نێچیرڤان بارزانى جه‌ختى له‌وه كرده‌وه كه بۆ ئه‌مڕۆى عیراق ناكرێت بیر له حكوومه‌تى زۆرینه بكرێته‌وه، چونكه ته‌نها چاره‌سه‌ر بۆ كێشه‌كانى عیراق ئه‌وه‌یه هاوبه‌شى بدۆزرێته‌وه بۆ به‌شداریى پێكهاته سه‌ره‌كییه‌كان له پرۆسه‌ى سیاسیدا، به تایبه‌تى كه ئێستا به پێى ده‌ستوور سیسته‌مى فیدرالى له عیراق هه‌یه.
سه‌رۆك وه‌زیران سه‌باره‌ت به پرسى یه‌كڕیزى و یه‌كهه‌ڵوێستیى لایه‌نه‌كانى هه‌رێمى كوردستانیش ڕایگه‌یاند: ئه‌گه‌ر له ناوخۆى هه‌رێمى كوردستان بیروبۆچوون و هه‌ڵوێستى جیا و كێشه‌ش هه‌بێت، به‌ڵام كه پرسه‌كه هاته سه‌ر كێشه‌كانى هه‌ولێر و به‌غدا، لایه‌نه كوردستانییه‌كان یه‌كهه‌ڵوێست ده‌بن له‌پێناو دابینكردنى ئاینده‌یه‌كى گه‌شتر بۆ هه‌رێمى كوردستان. هه‌روه‌ها گوتى: ئه‌م هه‌ڵبژاردنانه به ده‌رفه‌تى كۆتایى ده‌بینن بۆ ڕاستكردنه‌وه‌ى ڕێڕه‌وى حوكمڕانى له عیراق.
له‌سه‌ر پرسى نه‌وتیش دووپاتى كرده‌وه كه سیاسه‌تى نه‌وتیى هه‌رێمى كوردستان له چوارچێوه‌ى پابه‌ندبوون به ده‌ستوور و پاراستنى به‌رژوه‌ندییه‌كانى هه‌رێمى كوردستاندایه، بۆیه هه‌رێمى كوردستان سووره له‌سه‌ر موماره‌سه‌كردنى مافه ده‌ستوورییه‌كانى خۆى. هه‌روه‌ها عیماد ئه‌حمه‌د جێگرى سه‌رۆك وه‌زیرانیش دووپاتى كردوه ئه‌وه‌ى هه‌رێمى كوردستان له پرسى نه‌وتدا كردوویه‌تى؛ له چوارچێوه‌ى مافه ده‌ستوورییه‌كانى هه‌رێمى كوردستان و مافى هاوبه‌شیى ڕاسته‌قینه‌دایه له عیراق بۆ مسۆگه‌ركردنى هاوبه‌شى له ده‌سه‌ڵات و داهاتدا، به‌ڵام به‌غدا ئه‌و هاوبه‌شییه‌ى په‌یره‌و نه‌كردووه.
ڕه‌وش و بارودۆخى پارێزگاى ئه‌نبار و ڕه‌وشى ئاوه‌ركانى ئه‌و ناوچه‌یه و په‌نابه‌رانى سووریا له هه‌رێمى كوردستان؛ لایه‌نێكى دیكه‌ى دیاره‌كه بوو كه تیایدا وێڕاى ستایشكردنى حكوومه‌تى هه‌رێمى كوردستان بۆ داڵده‌دان و هاوكاریكردنى په‌نابه‌ران، شاندى یه‌كێتیى ئه‌ورووپا ڕایانگه‌یاند له ماوه‌یه‌كى نزیكى داهاتوودا ئۆفیسى یه‌كێتیى ئه‌ورووپا بۆ هاریكاریى مرۆیى له هه‌رێمى كوردستان ده‌ست به كاره‌كانى ده‌كات؛ تا بتوانێت هاوكاریى ئاواره‌كان و په‌نابه‌ران بكات.
له كۆبوونه‌وه‌كه‌دا ژماره‌یه‌ك له باڵیۆزانى یه‌كێتیى ئه‌ورووپا چه‌ندین پرسیار و ڕا و سه‌ره‌نجیان له‌باره‌ى كێشه‌كاتى هه‌ولێر و به‌غدا و پرسى پێكهێنانى كابینه‌ى هه‌شته‌مى هه‌رێمى كوردستانه‌وه خسته ڕوو.
له كۆتاییدا نێچیرڤان بارزانى سوپاسى ئه‌م سه‌ردانه‌ى باڵیۆزانى یه‌كێتیى ئه‌ورووپاى كرد كه به‌م شێوه‌یه پێكه‌وه هاتوون بۆ ئه‌وه‌ى باشتر و له نزیكه‌وه ئاگادارى پرسه‌كان و سیاسه‌ت و هه‌ڵوێست و كێشه‌كانى نێوان هه‌رێم و عیراق ببن. دووپاتیشى كرده‌وه كه هه‌رێمى كوردستان خوازیارى به‌هێزكردن و پته‌وكردنى بنه‌ماكانى دیموكراسى و په‌ره‌پێدانى دامه‌زراوه‌كانه، له‌مڕووه‌شه‌وه پێویستى به پشتیوانیى به‌رده‌وامى یه‌كێتیى ئه‌ورووپا هه‌یه بۆ ئه‌وه‌ى بتوانێت ئه‌و ئامانجانه به‌دى بهێنێت كه خه‌باتى بۆ كردووه.
هێشتا دەرئەنجامی هەڵبژاردنەکانی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق ڕووننەبۆتەوە و هاوپەیمانی شیعەکانی عێراقیش لەسەر کاندیدی خۆیان یەکڕانین. بەڵام بە پێی ئەو ڕێککەوتنەی کە لە سەردەمی ڕووخانی سەدام حوسێن دیکتاتۆڕی پێشووی عێراق پێکهاتووە، بە هۆی باروودۆخی پێکهاتەکانی عێراق، سێ بەرپرسیاریی سەرەکی ئەم وڵاتە لە نێوان سێ گرووپی شیعە، سوننە و کوردەکان دابەشکراوە. بە پێی ئەم ڕێککەوتنە، سەرۆک وەزیران بە شیعەکان، سەرۆک کۆمار بە کوردەکان و سەرۆکی پەڕڵەمانیش بە سوننەکان دەدرێت، بەڵام لە دابەشکردنەکانی حکوومەتیدا تەنیا سەرۆک کۆمار بۆ کوردەکانە و پلە و پایەکانی دیکە لە نێوان دوو گرووپەکەی دیکە دابەش دەکرێت. بە لەبەرچاوگرتنی ئەمانە، لایەنە کوردییەکان بەو ڕێککەوتنە پابەندن و هیوادارین هەموو لایەن و ڕێکخراوە سیاسییەکانی عێراق بەم ڕێککەوتنە وەفادار بن. لەبەر پاراستنی یەکێتی نەتەوەیی عێراق، هەموو گرووپەکان دەبێت پابەندی یاسای بنەڕەتی و ڕێککەوتنەکان بن کە پێشتر لە نێوانیاندا پەسەند کراوە. بەم حاڵەوە دەبێت چاوەڕوانی دەرئەنجامی کۆتایی هەڵبژاردنەکان بین و لە ئێستاوە ناتوانرێت سەرکەوتنی "نووری مالکی" سەرۆکی وەزیرانی عێراق مسۆگر حیساب بکەین. مافی بێ شکی هەموو لایەن و ڕێکخراوە سیاسییەکانی عێراقە کە حکوومەتی هاوبەشییان هەبێت و چاوەڕوانی ئێمە ئەوەیە کە هاوبەشییەکی ڕاستەقینە پێکبێت. ئێمە پەیڕەوی هاوبەشییەکی ڕاستەقینەین و نە هاوبەشییەک کە وەکوو ڕابردوو گرفتی زۆری بۆ عێراق هێناوەتە پێشێ. بە لەبەرچاوگرتنی ئەمانە ئێمە کۆمەڵگای کوردەکانی عێراق ڕێز لە یاسای بنەڕەتی دەگرین و ئەگەر پێکهاتەکانی شیعە کورسی زۆریان لە پەڕڵەمان بەدەست هێنا، مافی ئەوانە کە سەرۆک وەزیران لە لایەنی ئەوان بێت.
ڕۆژنامەی شەرق، ڕوانینی ناوخۆ، یەکشەمە 11ی ئایاری 2014 (21ی گوڵانی 1393ی هەتاوی)، ساڵی یازدەیەم، ژمارە 2013، لاپەڕەی 15.
دکتۆر جگەرخوێن جێگری نوێنەرایەتیی هەرێمی کوردستان لە تاران لە ڕێوڕەسمی ساڵوەگەڕی کۆچیی دوایی سەید محەمەد باقر حەکیم و سەید عەبدوالعەزیز حەکیمدا بەشداری کرد.
بە ئامادەبوونی دکتۆر جگەرخوێن (محەمەد سدیق ئەحمەد) جێگری نوێنەرایەتیی حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە تاران و هەندێک لە کارمەندانی نووسینگەی نوێنەرایەتیی هەرێمی کوردستان لە وڵاتی ئێران، ڕۆژی پێنجشەمە 8ی ئایار / مایی 2014 ڕێوڕەسمی یازدەیەمین ساڵوەگەڕی کۆچیی دوایی سەید محەمەد باقر حەکیم و هەروەها پێنجەمین ساڵیادی کۆچیی دوایی سەید عەبدوالعەزیز حەکیمدا لە شاری تاران بەڕێوەچوو.
ئەم ڕێوڕەسمە لە لایەن نووسینگەی ئەنجوومەنی باڵای ئیسلامی عێراق لە تەلاری ئەندیشەی حەوزەی هونەری شاری تاران بەسترا.
More...
دوایین هەواڵەکان
- سهركۆمارى توركيا بهردهواميى پشتگيريى وڵاته‌كه‌ى بۆ عێراق و هه‌رێمى كوردستان دووپات كرده‌وه
- پەیامی سەرۆک نێچیرڤان بارزانی لە ساڵیادی ڕۆژنامەگەریی کوردیدا
- نێچيرڤان بارزانى: دهبێ نيشتمان كۆكهرهوهى ههموومان بێت
- سه‌رۆك نێچيرڤان بارزانى له‌گه‌ڵ باڵيۆزى يهكێتيى ئه‌ورووپا كۆبووهوه
- سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان پێشوازى له باڵيۆزى فهرهنسا كرد
- سه‌رۆك نێچيرڤان بارزانى پێشوازى له باڵيۆزى بهريتانيا كرد
- سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان پێشوازی لە باڵیۆزی بەریتانیا لە عێراق دەکات
- عەباس غەزالی: نووسین و چاپکردنی "فەرھەنگیی زارەکیی موکریان" شانازییەکی بێ پایانە
- پەیامی پیرۆزبایی سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان بەبۆنەی جەژنی نەورۆز
- سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان نامهيهكى پيرۆزبايى له وهزيرى دهرهوەى توركياوه پێدهگات