لەم چەند ڕۆژەدا لەبارەی هۆكاری دواكەوتنی سەردانی سەرۆك بارزانی بۆ ئەمەریكا لە ژمارەیەك میدیا و دەزگەی ڕاگەیاندن هەواڵی ناڕاست بڵاو بووەتەوە، لە ڕاستیدا هەموو ئامادەكارییەك لە لایەن ئیدارەی ئەمەریكاوە بۆ ئەم سەردانە و وادەكەی و دیدار لەگەڵ گەورەبەرپرسانی ئەمەریكا و سەرۆككۆماری ئەمەریكا ئەنجام درابوو بەڵام سەرۆك بارزانی خۆی بڕیاری داوە ئەم سەردانە بۆ كاتێكی گونجاوتر دوابخرێت و ئەم بابەتەش لە پەیوەندییە تەلەفۆنییەكەی نێوان جێگری سەرۆكی ئەمەریكا و سەرۆكی هەرێمی كوردستان باس كراوە.
د. ئومێد سەباح
گوتەبێژی فەرمیی سەرۆكایەتیی هەرێمی كوردستان
1ـی 2ـی 2014
پێش نیوەرۆی ئەمرۆ عیماد ئەحمەد جێگری سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان لە دیوانی پارێزگای سلێمانی و بە ئامادە بونی بەهرۆز محەمەد ساڵح پارێزگاری سلێمانی پێشوازیكرد لە وەفدێكی پەرلەمانتارانی وڵاتی ئۆكرانیا كە پێك هاتبون لە نوێنەری فراكسیۆنەكانی پەرلەمانی ئۆكرانیا .
لە دیدارێكدا گفتوگۆ لەبارەی بەتەو كردنی پەیوەندییە سیاسی و ئابوری و فەرهەنگیەكانی نێوان هەرێمی كوردستان و وڵاتی ئۆكرانیا كرا .
جێگری سەرۆكی حكومەت لە وتەیەكدا ئاماژەی بە هەوڵەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستاندا لە بواری ئاوەدانی و بنیات نانەوەی ژێرخانی ئابوری هەرێم كرد و وتیشی پێویستیمان بە ئەزمون و هاوكاری وڵاتانی پێشكەوتو هەیە و ئۆكرانیاش وەك وڵاتێكی خاوەن پیشەسازی دەتوانێت هاوكارو پشتیوانیمان بێت لە پرۆسەی دروستكردنی ژێرخانی ئابوریمان .
عیماد ئەحمەد رونیشیكردەوە لە هەرێمی كوردستان یاسای تایبەت بە وەبەرهێنانمان هەیە بە یاسا پشتیوانی و هاوكاری لە وەبەرهێنانەری بیانی دەكەین و داواشی كرد كۆمپانیا كانی ئۆكرانیا بەشداربن لە پرۆسەی ئاوەدانی هەرێمی كوردستان و بە تایبەت لە بوارەكانی پیشەسازی و وزە و كارەبا و دانانی كارگەی گەورە وەبەرهێنان بكەن .
جێگری سەرۆكی حكومەت ئاماژەی بەسەقامگیری ئەمن و ئاسایش لە هەرێمی كوردستان داو , ووتیشی ئارامی لە هەرێمی كوردستان , لە گەڵیشیدا دەوڵەمەندی بە كانزای سروشتی , بۆتە دەروازیەك بۆ ئاوەدانی لە عێراق , هاتنی وەبەرهێنەرانی بیانی و خستنەگەری سەرمایەكانیان لە هەرێم ئەمەش وای كردووە ژمارەیەك لە كونسولگەری و نوێنەرایەتی وڵاتان لە كوردستان بكرێنەوە , بۆ قوڵكردنەوەی ئەو پەیوەندیانەو زیاتر لێك تێگەیشتن لە نێوان هەردوولا ، پێمان باشە وڵاتی ئۆكرانیاش بەهەمان شێوە نوێنەرایەتی خۆیی لە كوردستان بكاتەوە و وەك حكومەتی هەرێمی كوردستان هاوكارو پشتیوانیان دەبین .
رود گۆڤسكی میكۆلا بەناوی وەفدی میوانەوە خۆشحاڵی بە سەردانەكەیان بۆ هەرێمی كوردستان و ئەو پێشوازیە گەرمەی لێیان كراوە نیشاندا و سوپاسی سەرۆك مام جەلالی كرد كە لە یەكەم سەردانی وەزیری دەرەوەی وڵاتەكەی پشتیوانی كردن بۆ هاتنە كوردستان و دروستكردنی پەیوەندی لەگەڵ حكومەتی هەرێم و ، راشیگەیاند وەك نوێنەری فراكسیۆنەكانی پەرلەمانی ئۆكرانیا پاش گەرانەوەیان بۆ وڵاتەكەیان بەجدی كار لەسەر جێنۆسایدی گەلی كورد دەكەن و هەوڵی زیاتر دەدەن بۆ گەشەكردنی پەیوەندیەكانی نێوان وڵاتەكەیان و هەرێمی كوردستان .
نیكۆلای تەئكیدیشی كردەوە هەرێمی كوردستان گەشەی ئاوەدانی و ئابوری گەورەی بەخۆیەوە بینیەوەو ئەمەش هۆكارێكی گرنگە بۆ ئەوەی كۆمپانیای بیانی روی لێبكەن و وتیشی ئێمە هانی كۆمپانیا گەورەكانی وڵاتەكەمان دەدەین لە هەرێمی كوردستان كاری وەبەرهێنان و بكەن و ئەو پشتیوانی و كارئاسانیانەشی بە هەنگاوێكی گرنگ وەسف كرد بۆ هاتنی كۆمپانیاكانی وڵاتەكەی و ئاماژەی بەوەشدا وڵاتی ئۆكرانیا خاوەنی پیشەسازی گەورەیە بەتایبەت لە بواری دەرهێنان و هاوردە كردنی وزە و كارەبا و دروستكردنی هێڵی ئاسنین و دامەزراندنی جۆرەها كارەگە ، كە دەتوانێت رۆڵیان هەبێت لە دروستكردنی ژێرخانی ئابوری هەرێمی كوردستان .
هەر لەو دیدارەدا پارێزگاری سلێمانی ئاماژەی بەوە دا پارێزگاكان دەسەڵاتی ئەوەیان هەیە رەزامەندی بدەنە كۆمپانیای بیانی بۆ دروستكردنی كارگە و لە سلێمانی هەموو كار ئاسانیەك بۆ دانانی كارگە كراوە و ئێستە كێبركێ یەكی بەرچاو هەیە لە هاتنی كۆمپانیای بیانی و داواشی كرد كۆمپانیاكانی ئۆكرانیا پەلە بكەن لە هاتنیان بۆ هەرێمی كوردستان و شاری سلێمانی بەتایبەت .
لە بەرانبەر ئەو پێشوازیە گەرمەی لێیان كراوە وەفدی میوان بانگێشتی حكومەتی هەرێمی كوردستانیان كرد بۆ سەردانی وڵاتەكەیان لە پێناو زیاتر پتەو كردنی پەیوەندیەكانیان و راشیان گەیاند دروستكردنی پەیوەندی بتەوی ئابوری دەبێتە هۆی دروستكردنی پەیوەندییەكی هەمە لایەنەی لە نێوان وڵاتی ئۆكرانیا و هەرێمی كوردستان .
وتاری نازم دەباغ نوێنەری هەرێمی کوردستانی عێراق لە تاران لە ناوەندی نێودەوڵەتیی خوێندنەوەکانی ئاشتی
عێراق لە مانگی ڕابردوودا ڕووبەڕووی وەرچەرخان و گۆڕانکارییەکانی جۆراوجۆر بۆتەوە. وتاری خوارەوە لە لایەن نازم دەباغ نوێنەری هەرێمی کوردستانی عێراق لە تاران سەبارەت بە ڕوانگەکانی ئێستا و هەڵوێستی هەرێمی کوردستان بە ڕووداوە ناوخۆیی و پەیوەندییە نێودەوڵەتیەکانی عێراق نووسراوە:
وشە کلیلییەکان: ڕوانینی هەرێمی کوردستانی عێراق بە ڕووداوە ناوخۆییەکان عێراق، ڕوانگەی هەرێمی کوردستانی عێراق بە ڕووداوە ناوخۆییەکان عێراق، پەیوەندیی هەرێمی کوردستان لەگەڵ دەوڵەتی عێراق، پەیوەندیی نێودەوڵەتییەکانی عێراق، ڕوانینی هەرێمی کوردستانی عێراق بە پەیوەندییە نێودەوڵەتیەکانی عێراق.
نازم دەباغ نوێنەری فەرمی حکوومەتی هەرێمی کوردستانی عێراق لە تاران، هەواڵی کۆچی دوایی جەلال تاڵەبانی بە درۆ دەخاتەوە.
نازم دەباغ نوێنەری فەرمی حکوومەتی هەرێمی کوردستانی عێراق لە تاران،لە وتووێژ لەگەڵ پەیامنێری ئاژانسی هەواڵی فارس، هەواڵی کۆچی دوایی جەلال تاڵەبانی سەرۆک کۆماری عێراق و سکرتێری گشتیی یەکێتی نیشتمانی کوردستان بە درۆ دەخاتەوە.
گوتیشی: بڵاوبوونەوەی ئەم دەنگۆیە کاری دوژمنانی ئاسایش، ئەمنییەت و یەکێتی خەڵکانی عێراقە و هیچ بنەمایەکی ڕاستی نییە.
نازم دەباغ لە کۆتایی ئەم چاوپێکەتنەدا گوتی: باروودۆخی تەندروستی تاڵەبانی بەرەو باشتر بوون دەڕوات و هیوادارم کە سەرۆک کۆماری عێراق هەر چی زووتر بە تەندروستییەکی باش و بە سەلامەتییەکی تەواوەوە لە وڵاتی ئەڵمانیاوە بگەڕێتەوە.
ئەمڕۆ هەندێک لە دەزگاکانی ڕاگەیاندن بڵاویانکردەوە جەلال تاڵەبانی کە بۆ شوێنکەوتنی ڕەوتی چارەسەرکردنەکەی لە ئەڵمانیایە، کۆچی دوایی کردووە.
دوای ئەوەی هەر یەك لە وڵاتانی چین و كوێت و كەنەدا بڕیاریاندا نوێنەرایەتی خۆیان لە هەرێمی كوردستان بكەنەوە، حكومەتی هەرێم و حكومەتی فیدڕالیش رەزامەندیان لەسەردا. ئەمڕۆ لە لێدوانێكی بۆ ماڵپەری فەرمی حكومەتی هەرێم فەلاح مستەفا رایگەیاند كە وڵاتی هەنگاریاش رەزامەندی وەرگرت بۆ كردنەوەی نوێنەرایەتی وڵاتەكەی لە هەرێمی كوردستان.
بەرپرسی پەیوەندیەكانی دەرەوەی حكومەت گووتی دوای سەردانەكەی بەڕێز سەرۆكی هەرێمی كوردستان بۆ هەنگاریاو ویستی هەردوولا بۆ بونیاتنانی پەیوەندی دوولایەنەو هاوكاری و هەماهەنگی نێوان فەرمانگەی پەیوەندیەكانی دەرەوەو باڵیۆزخانەی هەنگاریا لە عیراق، بەخۆشحاڵیەوە رایدەگەیەنین كە بەكاركردن لە نزیكەوە لەگەڵ وەزارەتی دەرەوەی عیراق، ئەنجومەنی وەزیرانی فیدڕاڵ رەزامەندی نیشاندا لەسەر كردنەوەی نوێنەرایەتی وڵاتی هەنگاریا لەسەر ئاستی كونسوڵگەری گشتی لە هەرێمی كوردستان.
فەلاح مستەفا رایگەیاند دوای رەزامەندی بۆ كردنەوەی كونسوڵگەری گشتی وڵاتی هەنگاریا، ئێستا 31 وڵات نوێنەرایەتیان لە هەرێمی كوردستان بە ئاستی جیاجیا هەیە و هەوڵەكانیش بەردەوامن بۆ فراوانكردنی ئاستی پەیوەندیەكان لەگەڵ كۆمەڵگای نێودەوڵەتی.
فەلاح مستەفا بەرپرسی پەیوەندیەكانی دەرەوەی حكومەت پێشوازی لە بڕۆنۆ ساكۆمانی باڵیۆزی نا نیشتەجێی كەنەدا لە عیراق و شاندێكی یاوەری كرد و باسیان لە میكانیزمی بەرەوپێش بردنی پەیوەندییە دووقۆڵیەكان و رەوشی ئەمڕۆی هەرێمی كوردستان و عیراق و ناوچەكەو گوزەرانی ئاوارەكانی سوریا لە هەرێم كرا.
به‌ڕێز فۆاد حسێن سه‌رۆكی دیوانی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی كوردستان له لێدوانێكدا ڕایگه‌یاند ئه‌مرۆ هه‌ینی (31/1/2014) به‌ڕێز مسعود بارزانی سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان په‌یوه‌ندییه‌كی ته‌له‌فۆنی له به‌رێز جۆ بایدن جێگری سه‌رۆكی ویلایه‌ته یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكاوه پێگه‌یشت .
سه‌رۆكی دیوان گووتی له په‌یوه‌ندییه‌كه‌دا باس له سه‌ردانه چاوه‌روانكراوه‌كه‌ی به‌ڕێز سه‌رۆكی هه‌رێم كرا كه بڕیاربوو ئه‌مرۆ ئه‌نجام بدرێت ، به مه‌به‌ستی كۆبوونه‌وه له‌گه‌ڵ به‌ڕێز باراك ئۆباما سه‌رۆكی ویلایه‌ته یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا و جۆبایدنی جێگری سه‌رۆك .
جێگری سه‌رۆكی ئه‌مریكا رایگه‌یاند جێگای داخبوو كه سه‌ردانه‌كه ئه‌نجام نه‌درا به هۆی ئه‌وه‌ی كاته‌كه گونجاو نه‌بوو ، و هه‌ردوولا جه‌ختیان كرده‌وه له پێویستی ئه‌نجامدانی ئه‌و سه‌ردانه له كاتێكی گونجاودا له ماوه‌ی داهاتوو .
له به‌شێكی تری په‌یوه‌ندییه ته‌له‌فۆنییه‌كه‌دا باس له په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوان هه‌ردوولا كرا و به‌ڕێزان جۆبایدن و سه‌رۆك بارزانی جه‌ختیان له‌سه‌ر به‌رده‌وامی دۆستایه‌تی نێوان ئه‌مریكا و هه‌رێمی كوردستان و پێویستی زیاتر پته‌وكردنی ئه‌و په‌یوه‌ندییانه كرده‌وه.
به‌رێز فۆاد حسێن ئاماژه‌ی به‌وه‌دا له ته‌وه‌رێكی تری په‌یوه‌ندییه‌كه‌دا باس له باروودۆخی عێراق و باری ئاسایش به گشتی و په‌یوه‌ندی و دانوساندنه‌كانی نێوان حكومه‌تی فیدراڵ و حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان به تایبه‌تی كرا .
له كۆتایی په‌یوه‌ندییه ته‌له‌فۆنییه‌كه‌دا هه‌ردوولا دووپاتیان كرده‌وه كه ئه‌م قۆناغه قۆناغێكی هه‌ستیاره و پێویسته په‌یوه‌ندی و بیرۆرا گۆڕینه‌وه له نێوان ئه‌مریكا و هه‌رێمی كوردستاندا به‌رده‌وام بێت.
نازم دەباغ نوێنه‌ری یه‌كێتی نشتیمانی كوردستان لە ئێران كه ئێستا نوێنه‌ری حکوومەتی هەرێمی كوردستانه له تاران، پێی وایه كه ده‌بێت كۆنگرهی یه‌كێتی نشتیمانی كوردستان له واده‌ی خۆیدا بكریت و ڕه‌خنه‌ی ئه‌وه‌ش ده‌كرێت كه بۆچی حزبه‌كه‌ی كه بڕیاری داوه ڕه‌چاوی ئه‌م بارودۆخه‌ی نه‌كردووه.
له په‌یوه‌ندیه‌كی ته‌له‌فونیدا (نازم عمر دەباغ) نوێنه‌ری سكرتێری گشتی یه‌كێتی نشتیمانی كوردستان كه ئێستا نوێنه‌ری حكومه‌تی هه‌رێمه له تاران له لێدوانێكی تایبه‌تیدا به تۆڕی هه‌والی ماڵپه‌ری (بیروڕا) ڕاگه‌یاند: له ئێستادا یه‌كێتی توشی ئه‌زمه‌یه‌كی گه‌وره بووه گوتار و بڕیاری سیاسی خۆی یه‌ك نه‌خستووه، بۆ چاره‌سه‌ركردنی ئه‌مانه و كۆی كێشه‌كانی ناوخۆی حزب، پێویستی به كۆنگره‌یه‌كی ڕاسته‌قینه‌یه به مه‌رجێك نوێنه‌رانی ڕاسته‌قینه‌ی یه‌كێتی تێیدا به‌ژداربن و كه‌س به ته‌سكیه‌ی به‌رژداری كۆنگرهی پێ نه‌كرێت، لای هه‌موو لایه‌كیش ئاشكرایه كه یه‌كێتی بڕیاری داوه كه كۆنگره له ڕۆژی ٣١/١/٢٠١٤ ببه‌سترێت، ئه‌گه‌ر بگه‌رێینه‌وه بۆ ڕاستی و دروستی بڕیاره‌كه‌ش، ده‌بوایه یه‌كێتی نشتیمانی كوردستان ئه‌و كاته‌ی بڕیاری به‌ستنی كۆنگره‌یان بۆ ئه‌و به‌رواره داوه، ده‌بوایه زه‌مینه‌ی ئه‌وه‌یان خۆش نه‌كردبایه وه‌كو ئه‌و پرسیاره‌‌ی ئێستا هاتۆته پێشه‌وه كه ئایه له واده‌ی دیاریكراودا ببه‌سترێت یان نه‌به‌سترێت، ئه‌مه‌ش ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ كه‌موكوڕیه‌كانی ئه‌و كۆمسیۆنه‌ی كه ئاماده‌كاری بۆ كۆنگره كردووه، چونكه ئه‌و ڕۆژه‌ی كه پلنیۆم ده‌كرا ده‌بوایه ئه‌وه‌یان یه‌كلای كردبایه‌وه كه كۆنگره له‌كاتی خۆیدا ئه‌نجام ده‌درێت یان نا.
نوێنه‌ری سكرتێری گشتی یه‌كێتی نشتیمانی كوردستان ئه‌وه‌شی به تۆڕی هه‌واڵی ماڵپه‌ری بیروڕا ڕاگه‌یاند: دواخستنی كۆنگره زیانێكی گه‌وره له ڕێخستنه‌كانی ئه‌و حزبه ده‌دات، چونكه یه‌كێتی دوو هه‌ڵبژاردنی تری له پێشه و له هه‌ڵبژاردنی پێشوتری په‌رله‌مانی كوردستانیش كورسی كه‌می به‌ده‌ستهێناوه، به‌ڵام ئه‌گه‌ر سه‌ركردایه‌تیه‌ك بتوانێت ڕیزه‌كانی خۆی یه‌ك بخات و بتوانێت خاوه‌نی یه‌ك گوتاری سیاسی بیت، ئه‌وه بێشك هه‌ڵده‌ستێته‌وه وه‌كو جاران. به‌ڵام له ڕووی پێگ قورسایی و یه‌كێتی يه‌كێتی تايبه‌تمه‌ندی خۆی هه‌يه.
ئیجابیات و سلبیاتی دواخستن و دوانه‌خستنی كۆنگره چيه؟
وتیشی: من له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دام كه كۆنگره له واده‌ی دیاریكراودا ببه‌سترێت، به مه‌رجێك كه‌س به ته‌سكیه و ته‌سكیه‌كاری نه‌هێندرێته ناو كۆنگره چونكه پێده‌چێت ئه‌نجامه‌كه‌ی باش نه‌بێت، پێویستيشه سه‌رجه‌م باڵه‌كانی ناو یه‌كێتی هه‌ماهه‌نگیان هه‌بێت، چونكه وانه‌كه‌ن دیسان جارێكی تر زه‌ره‌رمان لێ ده‌دات، بۆیه به بڕوای خۆم به پێویستی ده‌زانم یه‌كه‌مین كۆنگره ببه‌سترێت و له‌دوای دوو ساڵی تر ئه‌توانرێت به پلان و به‌رنامه‌یه‌كی تۆكمه كار بۆ كۆنگره‌یه‌كی تر بكرێت و گواستنه‌وه بێت بۆ قۆناغی دووه‌م و به بێ باڵباڵێن خه‌ڵك ئازادانه ده‌رگای خۆهه‌ڵبژاردن واڵابكرێت و توانای كه‌سه‌كانیش هه‌ڵبسه‌نگرێندرێت، له قۆناغی ئێستاداشدا ناكرێت ئێمه بڵێن ده‌بێت سه‌ركردایه‌تیه كۆنه‌كه بڕوات، بۆیه پێویسته تێكه‌ڵاویه‌ك هه‌بێت و هه‌موو لایه‌ك نییه‌ت پاكی خۆی ده‌ربخات بۆ هه‌ستانه‌وه‌ی یه‌كێتی و وه‌كوو ئه‌وه‌ی له‌سه‌ر ده‌می پێش نه‌خۆشكه‌وتنی مام جه‌لال.
تایبه‌ت به تۆڕی هه‌واڵی ماڵپه‌ڕی بیرورا
دوایین هەواڵەکان
- نوێنەری حکومەتی هەرێم لە ئێران: سەردانەکەی پزیشکیان ئاماژەیە بۆ گرنگیدانی ئێران بە هەرێمی کوردستان
- ههرێمى كوردستان و ئێران جهخت له برهودان به پهيوهندييهكانيان دهكهنهوه
- سهرۆک نێچیرڤان بارزانی: سەردانی سەرۆک کۆماری ئێران مێژوویی بوو
- نازم دەباغ له وتووێژ له‌گه‌ڵ ئاژانسی ئیرنا: مەسعوود پزشکیان سەردانی هەولێر دەکات
- نازم دەباغ: کاتی سەردانی پزیشکیان بۆ عێراق دیار نییە
- «سەلام رشدی» له‌گه‌ڵ شاندی یهکێتی هاورده و ناردنکارانی لقی ههولێر کۆبۆوه
- سه‌رۆك نێچيرڤان بارزانى: ههميشه پشتيوانى و بهرگرى له مافهكانى ئێزدييان دهكهين
- سهرۆک نێچیرڤان بارزانی له‌گه‌ڵ باڵیۆزی یهکێتیی ئهورووپا کۆبووهوه
- سه‌رۆك نێچيرڤان بارزانى له‌گه‌ڵ باڵيۆزى نهمسا كۆبووهوه
- سه‌رۆك نێچيرڤان بارزانى سوپاسى جهنهرال ڤاول دهكات