ڕۆژی یەكشەممە 24ـی 1ـی 2016 لە سەلاحەدین بەڕێز مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان پێشوازی لە نەجمەدین كەریم پارێزگاری كەركووك كرد.
لە دیدارەكەدا باس لە بارودۆخی سیاسیی كوردستان و عێراق و ناوچەكە كرا و بیروڕا لەبارەی ڕەوشی ئەمنی و سیاسی و ئابووریی پارێزگای كەركووك ئاڵوگۆڕ كرا.
لە بەشێكی دیكەی دیدارەكەدا بارودۆخی مەیدانیی بەرەكانی شەڕی تیرۆریستان لە پارێزگای كەركووك تاوتوێ كرا.
ئێوارەی ڕۆژی یەكشەممە 15ـی 11ـی 2015 بەڕێز مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان پێشوازی لە محەمەدی حاجی مەحموود سەرپەرشتیاری میحوەری كەركووك و شاندێكی یاوەری كرد.
لە دیدارەكەدا سەرپەرشتیاری میحوەری كەركووك پیرۆزبایی لە سەرۆك بارزانی كرد بە بۆنەی سەركەوتنی ئۆپڕاسیۆنی ئازادكردنی شنگال و هەروەها پیرۆزبایشی لە هێزی پێشمەرگە و خەڵكی كوردستان بەتایبەتی خەڵكی دەڤەری شنگال كرد و وێڕای ستاییشی ڕۆڵی پێشمەرگەی قارەمان ئەو سەركەوتنەی بە دەستكەوتێكی مەزن و مێژوویی بۆ گەلی كوردستان وەسف كرد.
لەبەرانبەردا سەرۆك بارزانی بە گەرمی بەخێرهاتنی شاندی میوانی كرد و باسی لە وردەكارییەكان و چۆنییەتی بەڕێوەچوون و سەركەوتنی ئۆپڕاسیۆنی ئازادكردنی شنگال كرد و جەختی لەوە كردەوە كە ئازادكردنی شنگال لە لایەن هێزی پێشمەرگە ئیتر ئەو قەناعەتەی بۆ هەموو لایەك دروست كردووە كە داعش شكست دەخوات و لەناو دەچێت. سەرۆك بارزانی ئاماژەیشی بەوەدا كە سەركەوتنی ئۆپڕاسیۆنی ئازادكردنی شنگالی ڕووداوێكی مێژوویی و سەركەوتنی هەموو گەلی كوردستانە بە هەموو پێكهاتەكانیەوە.
هەر لەم كۆبوونەوەیەدا بایەخ و ڕەهەندە سیاسی و ستراتیجی و ئابووری و نیشتیمانییەكانی ئازادكردنی شنگال و هەروەها گەڕانەوەی ژیان و خزمەتگوزاری و دامودەزگە كارگێڕییەكان و یارمەتیدانی خەڵكی شنگال خرایە بەر باس و گفتوگۆ و بیروڕایش لەبارەی دوا پێشهاتە سیاسی و ئەمنییەكانی عێراق و ناوچەكە ئالوگۆڕ كرا.
دوای ئەوەی لە بەرەبەیانی ڕۆژی چوارشەممە 26ـی 8ـی 2015 هێزەكانی پێشمەرگەی كوردستان لە ئۆپڕاسیۆنێكی بەرفراواندا لە میحوەری باشووری كەركووك هێرشیان كردە سەر مۆڵگەكانی تیرۆریستانی داعش بەڕێزان كۆسرەت ڕەسووڵ عەلی جێگری سەرۆكی هەرێمی كوردستان و محەمەدی حاجی مەحموود سەرپەرشتیاری میحوەرەكانی كەركووك و مستەفا سەید قادر وەزیری پێشمەرگە و جەعفەر شێخ مستەفا فەرماندەی یەكەی حەفتا بە جیا و، لەڕێی تەلەفۆن بەڕێز سەرۆكی هەرێمی كوردستانیان لە سەركەوتنەكانی پێشمەرگە و تێكشكاندنی تیرۆریستان و ئازادكردنی سەرجەم ئەو شوێنانەی كە لە پلانی هەڵمەتی هێزی پێشمەرگەدا هەبوو ئاگادار كردەوە.
هەر لەم پەیوەندییە تەلەفۆنیانەدا بەڕێزان جێگری سەرۆكی هەرێم و سەرپەرشتیاری میحوەرەكانی كەركووك و وەزیری پێشمەرگە و فەرماندەی یەكەی حەفتا بە بۆنەی ئەم سەركەوتنەی هێزی پێشمەرگەی كوردستان پیرۆزباییان لە سەرۆك بارزانی و گەلی كوردستان كرد.
لە بەرانبەردا سەرۆك بارزانی دەستخۆشی لە جێگری سەرۆكی هەرێم و سەرپەرشتیاری میحوەرەكانی كەركووك و وەزیری پێشمەرگە و فەرماندەی یەكەی حەفتا و هەموو ئەو پێشمەرگە و فەرماندە و هێزەكانی ئاساییش كرد كە بەشداری ئەو ئۆپڕاسیۆنە بوونە و سوپاسی قارەمانێتی ئەوانی كرد و هیوای سەركەوتنی بۆ خواستن. هەروەها سەرەخۆشیشی لە كەسوكاری شەهیدان كرد و هیوای چاكبوونەوەی بۆ برینداران خواست.
ئێوارەی ڕۆژی سێشەممە 28ـی 7ـی 2015 لە شاری هەولێر بەڕێز مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان پێشوازی لە لۆید ئۆستن فەرماندەی فەرماندەیی ناوەندیی هێزەكانی ئەمەریكا و ستیوارت جۆنز باڵیۆزی ئەمەریكا لە عێراق و شاندێكی یاوەری كرد كە پێكهاتبوون لە ژمارەیەك بەرپرس و ڕاوێژكاری سوپای ئەمەریكا.
لە دیدارەكەدا بارودۆخی مەیدانی بەرەكانی ڕووبەڕووبوونەوەی تیرۆریستان لە پارێزگاكانی ئەنبار و سەلاحەدین و كەركووك و نەینەوا خرایە بەر باس و گفتوگۆ و، هەروەها ڕۆشنایی خرایە سەر ئاستی ئامادەیی هێزی پێشمەرگە و هێزەكانی عێراقی بۆ تێكشكاندنی تیرۆریستانی داعش.
هەر لەم دیدارەدا هەردوولا خۆشحاڵیی خۆیان بۆ بڕیاری توركیا بۆ بەشداریكردن لە شەڕی دژی داعش كردەوە كە كاریگەریی ئیجابی لەسەر ڕووبەڕووبوونەوەی تیرۆریستانی داعش لە ناوچەكەدا دەبێت. لەبارەی گرژییەكانی ئەم دواییەی نێوان سوپای توركیا و پەكەكە سەرۆك بارزانی نیگەرانیی خۆی لە پەرەسەندنی گرژییەكان نیشاندا و ئەوەی خستەڕوو كە داوا دەكات هەردوولا بگەڕێنەوە سەر مێزی گفتوگۆ و ئاشتی و، بە پێویستیشی زانی تەركیزی گشت لایەك لەسەر ڕووبەڕووبوونەوە و لەناوبردنی تیرۆریستانی داعش بێت.
لەبەشێكی دیكەی ئەم كۆبوونەوەیەدا فەرماندەی فەرماندەیی ناوەندیی هێزەكانی ئەمەریكا وێڕای ئاماژەدان بە ئازایەتی و لێهاتوویی پێشمەرگە ئەوەی دووپاتكردەوە كە سوپای ئەمەریكا لە هەموو هەنگاوێكدا پاڵپشتی هێزی پێشمەرگەی كوردستان دەبێت.
جێگەی ئاماژەپێكردنە لەم كۆبوونەوەیەدا مستەفا سەید قادر وەزیری پێشمەرگە و د. فواد حوسێن سەرۆكی دیوانی سەرۆكایەتیی هەرێم و ئەنوەر حاجی عوسمان بریكاری وەزارەتی پێشمەرگە و جەعفەر شێخ مستەفا و فەریق شێروان عەبدوڵڕەحمان و فەریق جەبار یاوەر ئەندامانی فەرماندەیی گشتیی هێزەكانی پاراستنی هەرێم و سەفین دزەیی گوتەبێژی حكوومەتی هەرێم ئامادە بوون.
سەفین دزەیی، وتەبێژی فەرمی حكومەتی هەرێمی كوردستان رایگەیاند كه هەوڵەكانی بەغدا بۆ گۆشەگیركردنی هەرێمی كوردستان بەبڕینی بەشی هەرێم لەبودجەی فیدرالی عیراق سەرنەکەوتن وخۆڕاگری خەڵكی كوردستان زۆر لە بڕیاری سیاسی تاكلایەنانەی حكومەتی پێشووی عیراق بەسەرۆكایەتی نوری مالیكی بەهێزتر بوو.
لە دیمانەیەكی تایبەت بە ماڵپەڕی حكومەتی هەرێمی كوردستان، وتەبێژی حكومەتی هه‌رێم تیشكی خستە سەر چەندین تەوەری پەیوەست بە بارودۆخی ئەمڕۆی كوردستان وئەو گرفتانەی ئەمڕۆ هەرێم پێیدا تێدەپەڕێت وئەو چارەسەریانەی حكومەتی هەرێمی كوردستان بۆ ئەو مەبەستە لەبەردەستیدایە.
هەوڵی گۆشەگیكردنی هەرێم
وتەبێژی فەرمی حكومەت ئاماژەی بەوەدا، لەسەرەتای 2014 حكومەتی پێشووی بەغدا بەسەرۆكایەتی مالیكی بەبڕیارە تاكڕەویەكەی بەبڕینی بەشی هەرێمی كوردستان لەبودجەی فیدرالی دەیویست ئەو پێشكەوتن وپێشڤەچوونانەی لەهەرێمی كوردستاندا هەن رابگرێت، ئەوەشی خستەڕوو حكومەتی هەرێمی كوردستان ویستی لەدەستپێكی ئەم قەیرانەدا ئەم گرفتە بەشێوەی دیالۆگ چارەسەر بكات بەڵام وەك دزەیی ئاماژەی پێدا "كەسانێك مالیكیان هێنابووە قەناعەت بەوەی ئەگەر ئەو سیاسەتە پەیڕەو بكات ئەوا هەرێمی كوردستان گۆشەگیردەبێت وخەڵكی كوردستان لەدژی حكومەت رادەپەڕن وبەغداش مەرجەكانی خۆی بەسەر حكومەتی هەرێم دادەسەپێنێت وحكومەتی هەرێمیش ناچار دەبێت ملكەچی ئەو مەرجانە بێت".
دزەیی هەوڵی بەغدای بە شكەستخواردوو لەقەڵەمدا بەهۆی خۆڕاگری خەڵكی كوردستان بەوەی كە خۆیان بە خاوەنی ئەو حكومەتە دەزانن وحكومەت سیاسەتێكی حەكیمانە پەیڕەو دەكات كە وادەكات جەماوەری كوردستان نەچنە ژێر باری هەوڵی لەم جۆرە.
چارەسەریە سەرەتاییەكانی حكومەت
سەفین دزەیی ئاماژەی بەو رێوشوێنە سەرەتایانە دا كە حكومەتی هەرێمی كوردستان لەسەرەتای دروستبوونی ئەم قەیرانەدا پەیڕەوی كرد بە كەمكردنەوەی خەرجی وبەڕێككەوتن لەگەڵ كۆمپانیا ناوخۆ وبیانیەكان توانرا مووچە دابین بكرێت ئەگەرچی لەماوەی مانگێك تا 45 رۆژ دواكەوتنی تیادا هەبوو. هەروەها گوتی " لە 22ی مایسی 2014 حكومەتی هەرێمی كوردستان ناچار بوو نەوتی خۆی بخاتە بازاڕە نێودەوڵەتیەكان بەڵام ئەمەشیان ئاسان نەبوو چونكە نەوتی كوردستان هێشتا لەبازاڕە جیهانیەكان نەناسراو بوو وئەو داهاتەش كە دەست دەكەوت بۆ مووچە وبەشێك لە پرۆژەكان بەكاربێت".
رێككەوتنی هەولێر وبەغدا
وتەبێژی فەرمی حكومەت ئاماژەی بە رێككەوتنی نێوان هەولێر وبەغدا كرد كە لە 2ی كانونی یەكەمی 2014 ودوای پێدانی متمانە بە حكومەتی عیبادی ئیمزاكرا. بەپێی ئەم رێككەوتنە 550 هەزار بەرمیلی نەوت لە هەرێمی كوردستان وكێڵگەكانی كەركووكەوە رادەستی كۆمپانیای سۆمۆ دەكرێت بەمەرجی پێدانی شایستەییە داراییەكانی هەرێم وئەم رێككەوتنەش بووە ماددەیەك لەیاسای بودجەی ساڵی 2015 ودەبوایە لەسەرەتای ساڵی 2015ـەوە بخرێتە بواری جێبەجێكردنەوە. بەڵام حكومەتی بەغدا لەسەرەتادا بەناردنی بەشێكی زۆر كەم، بە 250 ملیار دینار دەستی پێكرد تا گەیشتە نزیكەی 500 ملیار دینار لەو كاتەی كە لەمانگی نیسان وئایاری ئەمساڵ هەرێمی كوردستان بەتەواوی پابەندبوونی خۆی بە جێبەجێكردنی رێكەوتنەکە نیشانداوە بەهەناردەكردنی بڕی تەواوی نەوت كە رێككەوتنی لەسەركرابوو. رونیشیكردەوە ئەوەی بەغدا ناردی نزیكەی 30 تا 40 لەسەدی شایستە داراییەكانی هەرێمە.
هەروەها گوتی "ئەو نەوتەی كە رادەستی سۆمۆ كرا ئەگەر لە بازاڕەكانی جیهان بفرۆشرابوایە ئەوا زیاتر لە 800 ملیۆن دۆلار داهاتی دەبوو، كەچی بەغدا تەنها 350 تا400 ملیۆن دۆلاری مانگانە لە مانگەكانی کانونی دووەم تا نیسان ناردووە کە دەکاتە كۆی یەک ملیار وهەشت سەد ملیۆن دۆلار- لەکاتێک كە دەبوایە لایەنی كەم پێنج ملیار دۆلار بنێرێت – ووایکرد بارودۆخەكە بەرەو ئاقارێكی خراپتر ببات چونكە لەو كاتەی ئێمە هیچ رێككەوتنێكمان لەگەڵ بەغدا نەبوو مانگێك تا 45 رۆژ مووچە دوا دەكەوت كەچی ئێستا رێككەوتن هەیە وئێستا زیاترە لە 3 مانگ مووچە نەدراوە".
دزەیی جەختی لەسەر هەڵوێستی حكومەتی هەرێمی كوردستان كردەوە بە پابەندبوون بە رێككەوتنی نێوان هەولێر وبەغدا وچارەسەركردنی كێشەكان لەسەر بنەمای یاسای بودجەی فیدراڵی ساڵی 2015، بەڵام ئەوەشی نەشاردەوە كە حكومەتی هەرێم ناچارە رێگەچارەی دیكەی یاسایی بگرێتەبەر بۆ دابینكردنی مووچەی فەرمانبەران وبودجەی تەشغیلی وپارەی بەڵێندەران.
شەش هەزار پرۆژە راگیراوە
دزەیی ئاشكرایكرد ئێستا نزیكەی شەش هەزار پرۆژە بە بودجە وگوژمە وقەبارەی جیاجیاوە لەهەرێمی كوردستان بەهۆی ئەو قەیرانە داراییە راگیراون وئەوە وایكردووە بازاڕی هەرێمی كوردستان كزی بەخۆیوە ببینێت وبەڵێندەرانیش بكەونە گرفتی گەورەی دارایی. هاوكات سوپاسی بەڵێندەرانی كرد كە تا ئێستا توانیویانە بەرگەی ئەم بارودۆخە بگرن ودووپاتیكردەوە حكومەت بەهەموو شێوەیەك كار بۆ چارەسەركردنی كێشەكانیان دەكات. هەروەها گوتی "بەپێی یاسای ژمارە پێنجی ساڵی 2013ی پەرلەمانی كوردستان حكومەتی هەرێم بۆی هەیە هەر رێگەچارەیەك بگیرێتە بەر بۆ دابینكردنی پێداویستیەكانی خەڵكی كوردستان ورێگەچارەی سەرەكیش لەمبارەیەوە فرۆشتنی راستەوخۆی نەوتی هەرێمی كوردستانە وەكو سەرچاوەی سەرەكی بۆ دابینكردنی بودجەی هەرێم".
جدیەت لەلایەن كۆمپانیاكانەوە هەیە
وتەبێژی حكومەت ئەوەشی راگەیاند كە كۆمپانیاكانی نەوتی جیهانی جدیەتیان لەبارەی هاوكاریكردنی هەرێمی كوردستان نیشانداوە بۆ پرسی فرۆشتنی راستەوخۆی نەوتی هەرێمی كوردستان وئاشكرایكرد بەم شێوەیە زیاتر لە 90 لەسەدی پێداویستیەكانی هەرێمی كوردستان بەم نەوتەوە دابین دەكرێت. هاوكات تیشكی خستە سەر كۆبوونەوەی ئەنجومەنی نەوت وگاز لەگەڵ حزب ولایەنە سیاسیەكانی نێو حكومەتی هەرێم ودووپاتیشیكردەوە حزب ولایەنە سیاسیەكان پاڵپشتی تەواویان بۆ حكومەت نیشاندا بۆ چارەسەركردنی كێشە داراییەكانی هەرێم ئەمە جگە لەپەرلەمانی كوردستان وكوتلەی كوردی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق.
ملیارێك بۆ هەر مانگ
دزەیی خەرجیەكانی هەرێمی كوردستانی لەماوەی مانگێكدا بە مووچە وپرۆژە وهەموو خەرجیەكانی دیكە بە یەك ملیار دۆلار خەملاند، رونیشیكردەوە ئەگەر نەوتی هەرێمی كوردستان بەشێوەیەكی راستەوخۆ فرۆشرایە بازاڕەكانی جیهان بەهەمان ئەو قەبارەیەی كە دەدرێتە دەستی سۆمۆ ئەوا نزیكەی 800 تا 900 ملیۆن دۆلار بۆ هەرێمی كوردستان دەستەبەر دەكات. بەم شێوەیە تەنها بەفرۆشتنی نەوت نزیكەی 90 لەسەدی پێداویستیەكانی هەرێمی كوردستان دابین دەكرێت وداهاتی ناوخۆش تا ڕادەیەك ئەم بۆشاییە پڕدەكاتەوە. بەڵام ئەمەش وەك دزەیی روونیكردەوە پێویستی بەكات هەیە.
قەرزی نێودەوڵەتی
وتەبێژی حكومەت روونیكردەوە، پرسی قەرزی نێودەوڵەتی بریتیە لەخستنەڕووی (سەنەد) بەناوی هەرێمی كوردستان لەبازاڕەكانی جیهان، بۆ ئەم مەبەستەش وەك وتەبێژ رایگەیاند جێگری سەرۆك وەزیران ووەزیری دارایی وژمارەیەك لەبەرپرسانی حكومەتی هەرێم لە لەندەن چەندین گفتوگۆیان لەمبارەیەوە لەگەڵ ژمارەیەك لە دامودەزگای نێودەوڵەتی ئەنجامداوە بۆ خستنەڕووی سەنەدی بانكی بەناوی هەرێم. لەم بارەیە گوتی "ئەم پرۆسەیە لەڕووی ئابوری وسیاسیەوە گرنگی بۆ هەرێمی كوردستان هەیە چونكە دەبێتە هۆی پتەوبوونی پێگە وجێگەی هەرێم لەسەر ئاستی جیهان ومتمانە بەبازاڕی كوردستان وحكومەتی هەرێم زیاتر دەكات ودەبێتە رێخۆشكەر بۆ سەربەخۆیی ئابووری".
لەبارەی ناڕەزایی هەندێك لایەنی سیاسیشەوە لەبارەی یاسای قەرزی نێودەوڵەتی، دزەیی ئاماژەی بەوەدا، ئەگەرچی ئەم یاسایە چەند لایەنێكی سیاسی بەهەر بیانویێكەوە بێت دەنگیان لەسەر نەدا بەڵام دەرباز بوو وئێستا حكومەتی هەرێمی كوردستان پاڵپشتیەكی یاسایی هەیە بۆ ئەم مەبەستە وئاماژەی بەوەشدا لەدوایی كۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیران دوای گەڕانەوەی شاندی حكومی كە چووبوونە لەندەن، ئەم پرسە بە شێوەیەكی شەفاف خرایە بەردەم وەزیرانی حكومەتی هەرێمی كوردستان.
روونیشیكردەوە بەپێی ماددەی پێنجەم وشەشەمی یاساكە، پێویستە لیژنەیەك دروست ببێت بۆ گفتوگۆكردن لەگەڵ لایەنی دارایی نێودەوڵەتی ودوای گفتوگۆكانی ئەم لیژنەیەش، بڕیار لەسەر جێبەجێكردنی دەدرێت وهیواشی خواست بەزووترین كات بێت. هاوكات ئەوەشی خستەڕوو كە مەرج نیە هەموو ئەو پێنج ملیارەی یاسا رێگەی بەهەرێم داوە بۆ وەرگرتنی بەیەكجار وەربگیرێت بەڵكو رەنگە رێژەیەكی كەم وەكو یەكەمین هەنگاو وەربگیرێت وهەنگاو بە هەنگاو بڕەكە زیاتر بكرێت وئەو پارەیەی كە وەردەگیرێت بۆ جێبەجێكردنی ئەو پرۆژانەیە كە لەلایەن پەرلەمانەوە پەسەند كراون.
گرفتی بەنزین
سەفین دزەیی رەتیكردەوە ئەمڕۆ شتێك هەبێت بەناوی قەیرانی بەنزین چونكە كێشەكە وا نەبوو كە گەورە كرا وهۆكارەكەیشی تەكنیكی بوو هەروەها گوتی "قەبارەی بەرهەمهێنانی هەردوو پاڵاوگەی بازیان وكەورگۆسك نزیكەی سێ ملیۆن و 200 لیترە وهەرێمی كوردستانیش پێویستی بە نزیكەی شەش ملیۆن لیتر هەیە رۆژانە بۆیە پێویستی دەكات حكومەتی هەرێمی كوردستان چ راستەوخۆ یانیش لەڕێی كۆمپانیاكان بۆشاییەكە پڕبكاتەوە وبەنرخی بازاڕ بیكڕێت وبەنرخی پاڵپشتی بیفرۆشێتە خەڵك، ئەمەش بارگرانیە لەسەر حكومەت بەڵام ئەركی خۆیەتی ودەبێ بیكات".
ئاماژەی بەوەشدا جاری وا هەیە ئەم بەنزینە لەتوركیا دێت وجاری واش لە ئاسیای ناوەڕاست وبەهۆی كێشەیەكی تەكنیكی بەهۆی دواكەوتنی هاتنی ئەم بەنزینە لەئیماراتەوە بۆ توركیا وایكرد لەهەندێك شوێن سڕەگرتن بۆ بەنزین زیاتر بێت. هاوكات روونیشیكردەوە کە مەترسی دروستبوونی قەیران دەبێتە هۆی داواكردنی بڕێكی زیاتر لە بەنزین وهەبوونی ژمارەیەكی زۆری ئاوارە، هەروەها هەرێمی كوردستان ژمارەیەكی زۆری ئۆتۆمبێلی تیادایە ولەوەرزی هاویندا بەشێكی زۆری شوفێران ئەگەر هەموویان نەبن ساردكەرەوەی ئۆتۆمبێل كار پێدەكەن ورێژەیەكی زۆری بەنزین سەرف دەكرێت.
توركیا رێگر نەبووە
وتەبێژی فەرمی حكومەت هەموو ئەو دەنگۆیانەی رەتكردەوە گوایە توركیا لە گەیشتنی بەنزین بۆ هەرێمی كوردستان رێگر بووبێت بەڵكو وەك رایگەیاند توركیا ئاسانكاری زۆری لەبواری ئابوری وبازرگانی ووەبرهێنانی بۆ هەرێمی كوردستان كردووە، بەبەڵگەی ئەوەی ئێستا قەبارەی بازرگانی ووەبەرهێنان لەنێوان عیراق وتوركیا نزیكەی 10 ملیار دۆلارە كە حەفت تا هەشت ملیاری بۆ هەرێمی كوردستانە. توركیا زۆر سوودی لەهەرێمی كوردستان وەرگرتووە وهیچ رێگریەك ناكات.
هەروەها گوتی "دوای هەڵبژاردن، سەردانی توركیام كرد ولەگەڵ چەند لایەنێكی حكومی وسیاسیش كۆبوومەوە، هەموو لایەنەكان پاڵپشتیان لە پەیوەندی باشی سیاسی وئابورین لەگەڵ هەرێمی كوردستان وحكومەتی ئیئتیلافیش دروست ببێت ئەوا لەسەر هەمان رێگە دەڕۆن چونكە یاسا وپلانی حكومەت كاری پێدەكرێت نەوەكو كەسێك یان لایەنێك".
شكاندنی بنەمای سازان
سەفین دزەیی نیگەرانی خۆی ده‌ربڕی سه‌باره‌ت به، هه‌روه‌ك خۆی وه‌سفیكرد، شكاندی بنەمای سازان كه له 23ی حوزه‌یرانی رابردوو لەپەرلەمانی كوردستان روویدا. رایگه‌یاند كه لەگەڵ باوەڕیبوون بەدیموكراسی وهەڵبژاردن، سازان گرنگترین بنەمایە كە پێویستە لەبابەتە چارەنووسسازەكان كاری لەسەر بكرێت وگوتی "بۆ هەر یاسایەك كە پێشكەشی پەرلەمانی كوردستان دەكرێت پێویستە بنەمای سازان رەچاو بكرێت. بەڵام ئەوەی لەپەرلەمان كرا بەهیچ شێوەیەك رەچاوی ئەم پرسەی نەكرد. بەڵام بەشێوەیەكی گشتی ئەم پرسە كاری نەكردۆتە سەر كار وئەدای حكومەتی هەرێم بەڵكو حكومەت بەیەك تیم لەسەر یەك كارنامە كاردەكات وسەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران دەسەڵاتی زۆری بەجێگری سەرۆك وەزیران ووەزیرەكان داوە وبەڕێزیان لەدوایین كۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیرانیش نیگەرانی خۆی لەمبارەیەوە بەڕاشكاوی نیشاندابوو وئاماژەی بەوە دابوو كە ئەوەی روویدا بنەما سازانی هەژاند، بەڵام نابێ ئەم كارە كاریگەری بەسەر ئەدای حكومەت هەبێت بەڵكو دەبێ كاری زیاتر بۆ گەیاندنی خزمەتگوزاری بە هەموو خەڵك بكرێت بەروحیەتی یەك تیم".
دووپاتیشیكردەوە سەرۆك وەزیران هەمیشە جەخت لەسەر ریفۆرم بۆ كار وكارنامەی حكومەت دەكات بەبێ هەبوونی گیانی تۆڵە سەندنەوە لەدژی حزب ولایەنەكی دیكە. وتیشی، سەرۆك وەزیران بەوردی ئاگاداری كاری هەموو وەزارەتەكانە وهەبوونی گلەیی وگازاندەی خەڵكیشی بە شتێكی ئاسایی زانی لەم بارودۆخەدا ودووپاتیكردەوە، ئەركی حكومەتە گرفتی خەڵك چارەسەر بكات.
حكومەت چی لەهەگبەدایە بۆ كەركووك؟
لەمبارەیەوە سەفین دزەیی گوتی "لەساڵی 2003ـەوە تائێستا حكومەتی هەرێمی كوردستان لەزۆر بواری جیاجیادا خزمەتی زۆری بەكەركووك گەیاندووە بەتایبەتی لەڕووی تەندروستی وپەروەردە ووزەشەوە ئەمە جگە لەهەڵگرتنی بەرپرسارێتی ئاسایشی كەركووك. حكومەتی هەرێمی كوردستانیش بڕیاری داوە ئەگەر بەغدا بەدابینكردنی بودجەی كەركووك پابەند نەبوو ئەوا نەوتی كەركووكیش بەشێوەیەكی راستەوخۆ دەفرۆشرێت وهەرێمی كوردستانیش بودجەی ئەم شارە وپارەی پیترۆدۆلاریش بۆ كەركووك دابین دەكات وگفتوگۆ لەگەڵ پارێزگاری كەركووك وئەنجومەنی پارێزگا بەردەوامن وهیواخوازین حكومەتی بەغداش بەكردەوەكانی خۆیدا بچێتەوە ومووچەی هەرێمی كوردستان وكەركووكیش دابین بكات نەوەكو لێیان ببڕێت. ئەمە لەکاتێکدایە کە موچەی شارەكانی ژێر دەستی داعش دابیندەکات."
دوای نیوەڕۆی ئەمڕۆ چوارشەممە 27/5/2015 بەڕێز نێچیرڤان بارزانی سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان پێشوازی لە فراكسیۆنی توركمانی لە ئەنجومەنی پارێزگای كەركووك كرد.
لە دیدارێكدا شاندی میوان سوپاسی خۆیان بۆ پێشوازی و هەڵوێستەكانی بەڕێز سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان لە بەرامبەر پێكهاتەی توركمان دووپات كردەوە و جەختیان لەسەر برایەتی و پێكەوەژیان و كاركردن لە پێناو هاوبەشی و پێكەوەییی نێوان تەواوی پێكهاتەكانی كەركووكدا كردەوە. دواتر ڕەوشی پارێزگای كەركووك و سروشتی كاری ئەنجومەنی پارێزگاكە و پەیوەندیی نێوان پێكهاتە نەتەوەیی و ئاینییەكانی پارێزگای كەركووك تاوتوێ كرا و داكۆكی لەسەر گرنگیی برەودان بە پێكەوەژیان و بنەماكانی پێكەوە كاركردن و هاوبەشی لە دەسەڵات و بەڕێوەبردن و كارگێڕیدا لە نێوان پێكهاتە جیاجیاكانی پارێزگای كەركووك كرایەوە.
لە بەشێكی دیكەی دیدارەكەدا باس لە پەیوەندییە دێرینەكانی نێوان كورد و توركمانەكان لە كەركووك بە تایبەتی و لە كوردستان بە گشتی كرا و تیشك خرایە سەر ئەوەی كە پەیوەندی نێوان هەردوو پێكهاتەی كورد و توركمان لە كەركووك پەیوەندییەكی دێرینە و هەردوولا خوازیارن پەیوەندییەكانیان لە هەموو بوارەكاندا بەرەوپێشەوە ببەن و بە كاری هاوبەش و پێكەوەیی لەگەڵ پێكهاتەكانی دیكەی پارێزگاكە، بتوانن كار و خزمەتی باشتر پێشكەش بە پارێزگای كەركووك بكەن.
هەروەها تیشك خرایە سەر كێشە و گرفتەكانی پارێزگاكە وەك فراكسیۆنی توركمانی لە ئەنجومەنی پارێزگای كەركووك ئاماژەی پێدا ماوەیەكە حكوومەتی فیدرالی عێراق بە شێوەیەكی شایستە بە تایبەتی لە ڕووی داراییەوە مامەڵە لەگەڵ پارێزگای كەركووكدا ناكات و بە شێوەیەك لە شێوەكان كەركوكی پشتگوێ خستووە، كە ئەمەش كاریگەرییەكی ڕاستەوخۆی نەرێنی كردۆتە سەر بارودۆخی ژیان و گوزەرانی خەڵكی پارێزگای كەركووك بە شێوەیەكی گشتی. هەروەها داوایان لە بەڕێز سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان كرد لە ڕووی ئابووری و داراییەوە حكوومەتی هەرێمی كوردستان هاوكاریی پارێزگای كەركووك بكات.
لای خۆیەوە بەڕێز نێچیرڤان بارزانی جەختی لەسەر گرنگیی پێكەوەژیان و هاوبەشی لە دەسەڵات و بەڕێوەبردنی كارگێڕیی پارێزگای كەركووك لە نێوان تەواوی پێكهاتەكانی پارێزگاكەدا كردەوە و ئامادەییی خۆی و حكوومەتی هەرێمی كوردستانی دەربڕی بۆ هاوكاریكردنی كەركووك لە بواری ئابووری و داراییدا و هیوای خواست كێشە و گرفتەكان بە دیالۆگ و لێكگەیشتن لە نێوان لایەنەكاندا چارەسەر بكرێت. دووپاتیشی كردەوە كە لەگەڵ سەركردایەتیی سیاسیی هەرێمی كوردستان و لایەنەكان تەواوی پشتگیری لە كاری پێكەوەیی و هاوبەشی نێوان پێكهاتەكانی كەركووك بە گشتی دەكەن بۆ ئەوەی هەمووان پێكەوە بتوانن خزمەتی پارێزگاكە بكەن.
بەڕێز نێچیرڤان بارزانی هەروەها دووپاتی كردەوە كە پرسی توركمان تەنیا پرسی ژمارەی دانیشتوانی پێكهاتەی توركمان نییە لە كەركووك، بەڵكو توركمانەكان پێكهاتەیەكی سەرەكیی پارێزگای كەركووك و هەرێمی كوردستانن و هیچ پێكهاتەیەك لە كەركووك بە تەنیا ناتوانێت حوكم بكات و حوكمی تاكە پێكهاتەیەك لە كەركووك هەرگیز سەركەوتوو نابێت، بەڵكو دەبێت هەمووان پێكەوە لە دەسەڵات و بەڕێوەبەری و كارگێڕیدا هاوبەش بن. جەختی لەوەش كردەوە كە دەبێت هەموو پێكهاتەكانی پارێزگای كەركووك لە ئەرك و مافەكاندا یەكسان بن و نابێت هیچ پێكهاتەیەك خۆی لە سەرەوەی پێكهاتەیەكی دیكەوە ببینێت.
ئەمڕۆ چوارشەممە 18ـی 3ـی 2015 لە سەلاحەدین بەڕێز مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان پێشوازی لە سەلیم ئەلجبووری سەرۆكی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق و شاندێكی یاوەری كرد.
لە دیدارەكەدا بارودۆخی سیاسی و ئەمنیی عێراق و هەروەها ڕەوشی بەرەكانی ڕووبەڕووبوونەوەی تیرۆریستان لە پارێزگاكانی دیالە و ئەنبار و كەركووك و سەلاحەدین و نەینەوا خرایە بەر باس و قسە لەبارەی سەركەوتنەكانی هێزی پێشمەرگەی كوردستان و هێزە ئەمنییەكانی عێراق و هۆزە عەرەبەكان و حەشدی شەعبی كرا. هەر لەم كۆبوونەوەیەدا جەخت لەسەر ئازادكردنی شاری موسڵ و ناوچەكانی دیكە لەژێر دەستی تیرۆریستانی داعش كرایەوە.
لە تەوەرێكی دیكەی دیدارەكەدا تەحەدییاتی بەردەم عێراق و چۆنییەتی هاوكاری و هەماهەنگیی نێوان لایەنە سیاسییەكانی عێراق لە پڕۆسەی سیاسی و چاكسازی و قۆناغەكانی دوای شەڕی داعش تاوتوێ كرا.
لە چوارچێوەی سەردانەكەی رۆژی سێشەممە 17ـی 2ـی 2015 بۆ كەركووك، بەڕێز مسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان، بە ئامادەبوونی بەڕێز كۆسرەت رەسوڵ عەلی جێگری سەرۆكی هەرێمی كوردستان و فواد حوسێن سەرۆكی دیوانی سەرۆكایەتیی هەرێم لەگەڵ پارێزگار و ئەندامانی ئەنجوومەنی پارێزگای كەركووك كۆبووەوە.
لە سەرەتای كۆبوونەوەكەدا، نەجمەدین كەریم پارێزگاری كەركووك، وێڕای بەخێرهێنانی سەرۆك بارزانی سوپاسی هێزی پێشمەرگەشی كرد كە لە سایەی قوربانیدانی ئەوان خەڵكی كەركووك لە ئاسایش و ئارامیدا دەژین و جەختی لەوە كردەوە كە بڕیاردان لە چارەنووسی كەركووك لە لایەن خەڵكی شارەكە خۆیەوە دەبێت.
دواتر سەرۆك بارزانی لە وتەیەكیدا بۆ ئامادەبووانی كۆبوونەوەكە خۆشحاڵی خۆی نیشاندا بە سەردانی شاری كەركووك و كۆبوونەوە ی لەگەڵ پارێزگار و ئەندامانی ئەنجوومەنی پارێزگا و ئەوەی خستەڕوو كە پێویستە شاری كەركووك نموونەی پێكەوەژیانی و تەبایی و برایەتی پێكهاتە ئایینی و نەتەوەییەكان بێت، هەروەها داواشی كرد كە كەشوهەوای برایەتی و پێكەوەژیان لە كەركووك بپارێزرێت و لەو پێناوەشدا سەرۆك بارزانی پاڵپشتی تەواوی خۆی بۆ پارێزگاری كەركووك و ئەنجوومەنی پارێزگا راگەیاند.
سەبارەت بە هەڕەشەی تیرۆریستانی داعش، ئەوەی بۆ ئامادەبووان روونكردەوە كە هێشتا تیرۆریستان هەڕەشەن بۆ سەر عێراق و ناوچەكە، بەڵام خەڵكی شاری كەركووكیشی دڵنیاكردەوە كە بەهیچ شێوەیەك رێگا نادرێت تیرۆریستانی داعش بگەن بە شاری كەركووك و بە هێزی پێشمەرگە بە هەموو هێز و توانایەكییەوە بەرگری لە كەركووك و پێكهاتەكانی دەكات و رایشیگەیاند پێویستە ئیرادەی پێكەوەژیانی پێكهاتەكان لە كەركووك بەهێز بكرێت و كەركووك لە بەرامبەر هەڕەشە و قەیرانەكان خۆڕاگر بێت.
سەرۆك بارزانی هێمایشی بەوەدا كە هەموومان بەیەكەوە پارێزگاری لە كەركووك دەكەین و داواشی لە خوشك و برایانی مەسیحی دانیشتووی كەركووك كرد كە بیر لە كۆچكردن و بەجێهێشتنی كەركووك نەكەنەوە و ئیرادەی مانەوەیان بەهێز بیت و ئاماژەی بەوەدا كە تیرۆریستانی داعش هیچ ئاییندەیەكیان لە ناوچەكە نییە و بارودۆخ و گوزەرانی خەڵك بۆ دۆخی ئاسایی خۆی دەگەڕێتەوە.
لە بەرامبەردا، ئەندامانی ئەنجوومەنی پارێزگای كەركووك سوپاسی سەرۆك بارزانییان كرد و خۆشحاڵی خۆیان بۆ ئەو سەردانە دەربڕی و سوپاسی پەرۆشی سەرۆك بارزانییان كرد بۆ بارودۆخی كەركووك. هەروەها پێزانینیشیان بۆ قوربانیدانی هێزی پێشمەرگە هەبوو و جەختیشیان لە برایەتی و پێكەوەژیانی پێكهاتەكانی كەركووك كردەوە.
لە بەشێكی دیكەی ئەم كۆبوونەوەدا، بارودۆخی ناو شاری كەركووك و ناوچەكانی دەوروبەر و هەروەها ئەو ناوچانەی كە لەژێر داگیركاری تیرۆریستانی داعشدان تاوتوێكرا.