یانزەمین خولی پیشانگای نێودەوڵەتی هەولێر لە 4ی تشرینی یەكەم/ ئۆكتۆبەر، بە بەشداری 140 كۆمپانیا لە 14 وڵات، دەرگاكانی بەڕووی هاوڵاتیاندا كردەوە. هاوكات لەگەڵ ئەم پیشانگایەشدا شەشەمین پێشانگا بۆ كاروباری كارەبا و وزە نوێ بووەكان كرایەوە.

چەندین بەرپرسی حكومی وئیداری و نوێنەری وڵاتان لە هەرێمی كوردستان لەڕێوڕەسمی كردنەوەی پیشانگاكە ئامادەی بوون. هەروەها ژمارەیەكی زۆری خاوەنكار و خاوەنی كۆمپانیای گەورە لەسەر ئاستی جیهان و ناوچەكە ئامادەی بوون.

سەڵاحەدین بابەكر، وەزیری كارەبای حكومەتی هەرێمی كوردستان لە لێدوانێكدا بۆ رۆژنامەنووسان، باسی لە گرنگی كردنەوەی پێشانگاكە وبەشداربوونی كۆمپانیای ناوخۆو بیانیەكان كرد، بەتایبەتی لەم بارودۆخە هەستیارەدا.

ئاماژەی بەوەشدا، بوونی كۆمپانیای بیانی لەهەرێمی كوردستان لەم هەلومەرجەدا مایەی خۆشحاڵیە و ئەمەش بەڵگەیە بۆ ئەوەی سەرەڕای ئەو قەیرانانەی تووشی هەرێمی كوردستان بووە، رەوشی ژیان و گەشەپێدان بەردەوامە.

لەم پیشانگایەدا، جگە لەبەشداربوونی چەندین كۆمپانیا لەبواری جیاجیادا، چەندین دەزگای حكومی وفەرمی لەسەر ئاستی عیراق وهەرێمی كوردستان وئەڵمانیا وئێران وتوركیا وفەڕەنسا بەشداریان كردووە و لەبواری پەروەردە وفێركردن وگەشتوگوزار وبازرگانی گشتی كاڵای جۆراوجۆر نمایشكراوە.

نەوزاد هادی، پارێزگاری هەولێر دووپاتیکردەوە ئەو سیاسەتەی حكومەتی هەرێم لەبواری ئابوری وبازرگانیدا گرتویەتیە بەر بۆ ناساندنی هەرێمی كوردستان وپتەوتركردنی متمانەی نێودەوڵەتی بەم هەرێمە سەركەوتنی بەدەستهێنا.

پارێزگاری هەولێر لە لێدوانێكی تایبەت بە مالپەڕی حكومەتی هەرێمی كوردستان گوتی "ئەم سیاسەتەی حكومەتی هەرێمی كوردستان بووە هۆی ئەوەی تەنها لە هەولێر بایی 24 ملیار دۆلار وەبەرهێنان بكرێت لە پرۆژەی جیاجیا. راستە قەیرانی دارایی بەشێكی زۆری ئەو پرۆژانەی راگرت كە لەلایەن حكومەتی هەرێمەوە تەمویل دەكران بەهۆی نەبوونی سەرچاوەی دارایی بۆ درێژە پێدانیان. ئێستا كاری سەرەكی حكومەت بەپلەیەك دابینكردنی مووچەی فەرمانبەرانە لەلایەن وەزارەتی دارایی و ەزارەتی سامانە سروشتیەكان. بەڵام چالاكی و جووڵەی كەرتی تایبەت نەوەستا وپرۆژە وپیشانگاكانیش بەردەوامن تەنانەت بەشێكی ئاوارەكانیش ئەوانەی لەدەرەوەی كامپەكاندا دەژین بەشێكن لەجووڵەی بازاڕ و سیاسەتی سەركەوتووانەی حكومەتی هەرێمی كوردستان لەمبارەیەوە رۆڵ وكاریگەری خۆی هەبووە".

لەماوەی ئەم مانگەشدا هەولێر لە چالاكی بازرگانی و ئابوری بەدەر نەبوو ئەگەرچی بارودۆخ لەسەر ئاستی عیراقیش لەباشیدا نیە و تا ئێستاش بەغدا و هەرێمی كوردستان نەگەیشتونەتە رێككەوتن لەبارەی پرسی بودجەوە.

سەرەڕای ئەوەش، لە 3ی ئەیلوول/ سێپتەمبەری ئەمساڵ، دووەمین پیشانگای كاڵای میسڕی لە هەولێر بەئامادەبوونی ژمارەیەكی زۆری بەرپرسانی حكومی لە هەرێمی كوردستان ومیسڕ دەستی پێكرد و بۆ ماوەی دە رۆژ پێشوازی لە میوانان كرد.

چاوەڕوانیش دەكرێت ساڵی داهاتوو هەمان پیشانگا ئەگەر دەرفەت بۆ كۆمپانیای رێكخەری پیشانگا رەخسا، دووجار لە دوو كاتی جیادا لە هەولێر بكرێتەوە. هەر لە 9ی ئەیلوول / سێپتەمبەری ئەمساڵ، سێیەمین لقی كارفور كە بڕاندێكی فەڕەنسی بەناوبانگە وەكو بازاڕێك بۆ فرۆشتنی كەلوپەل وكاڵای جۆراوجۆر لەهەرێمی كوردستان ودووەمین لقی لەهەولێر كرایەوە. وەك ئاماژەكانیش دەری دەخەن تا ئێستا زیاتر لە 20 ملیۆن جار سەردانی كارفور كردواوە.

دارا جەلیل خەیات سەرۆكی یەكێتی ژوورەكانی بازرگانی وپیشەسازی هەرێمی كوردستان لەلێدوانێكی تایبەت بە ماڵپەڕی حكومەتی هەرێمی كوردستان گوتی كە "سەرەڕای قەیرانەكان، هاوڵاتیانی هەرێمی كوردستاندا هێشتا بەبەردەوامی مامەڵە لەگەڵ بازاڕ دەکەن ولە سروشتیاندا بووە كۆڵنەدەر بن".

هاوكات دارا جەلیل خەیات نەیشاردەوە "هەرێمی كوردستان لە شەڕێكی گەورەی ئابوریشدایە كە چەندین ئاستی بەخۆوە گرتووە بەتایبەتی بە هەبوونی قەیرانێكی ناڕەوای دارایی لەلایەن بەغداوە ودابەزینی نرخی نەوت لەسەر ئاستی جیهان، ئەمەش جگە لە شەڕی  تیرۆر كە كاریگەری زۆری بەسەر باری ئابوری هەرێمی كوردستانەوە هەیە".

بە باشیشی زانی، "حكومەتی هەرێمی كوردستان چەندین رێوشوێنی دیكە بگرێتە بەر وسەرچاوەی دیكەشی بۆ ئابووری هەبێت وپشت بەستن تەنها بە نەوتەوە نەبێت چونكە دابەزینی بەهای نەوت زیاتر لە 60% ی بودجەی هەرێمی كوردستانی كەمكردەوە و گرفتی زۆری دروستكرد بۆیە پێویستە هەرچی زووە حكومەت چارەسەری بەپەلەی هەبێت بۆ دەرچوون لەم قەیرانانە".

لەلای خۆشیەوە فادی دەرویش رێكخەری پیشانگای نێودەوڵەتی هەولێر گرێدانی ئەم پیشانگایە لەخۆیدا وەڵامێكی بەهێزە بۆ ئەوانەی گرەویان لەسەر گرێنەدانی ئەم پیشانگایە دەكرد.

دەرویش لە لێدوانێكی تایبەت بە ماڵپەڕی حكومەتی هەرێمی كوردستانی راگەیاند، ئەو پیشانگایە هەمیشە وێستگەیەكی سەرەكی بووە بۆ بەیەكگەیشتنی كۆمپانیاكانی ناوخۆ و دەرەوە. كاری زۆر كرا بۆ ئەوەی ئەم وێستگەیە گرنگە ئەمساڵ لەهەولێردا بوونی نەبێت، بەڵام متمانەی كۆمپانیاكان بە هەرێمی كوردستان بەهێزتربوو، بە بەڵگەی ئەوەی جگە لە خولی ئەم پیشانگایەدا شەشەمین پیشانگای وزە و هەشتەمین پیشانگای پرۆجێكت-عیراق كرایەوە. هاوكات سوپاسی كۆمپانیای كۆڕەك تیلیكۆمیشی كرد كە بوە سپۆنسەری پیشانگاكە و پاڵپشتی تەواوی پیشانگاكە كرد.

هەر لەمبارەیەوە، بەڕێوەبەری پەیوەندیە گشتیەكانی كۆمپانیای كۆڕەك تیلیكۆم لە لێدوانێكی تایبەت بە ماڵپەڕی فەرمی حكومەتی هەرێمی كوردستان رایگەیاند، كۆمپانیاكەیان بە ئەركی نیشتیمانی و نەتەوەیی خۆی هەستاوە بۆ گرتنە ئەستۆی سپۆنسەری ئەم پیشانگایە و چەندین پرۆژەی دیكەش لەسەر ئاستی هەرێمی كوردستان، ئاماژەی بەوەشدا ئەم پیشانگایە سەركەوتنی بەرچاو بەدەستدێنێت بە لەبەرچاوگرتنی ئەو بارودۆخەی كوردستان وعیراق وناوچەكە بەگشتی پێیدا تێدەپەڕێت و ئەوەشی خستەڕوو قەیرانی دارایی سەرەڕای ئەوەی كاریگەری بەسەر بەشێكی زۆری پرۆژە و چالاكیە ئابوریەكاندا هەبووە بەڵام بە پاڵپشتی هەموو لایەك ئەمساڵ رێگە بە هەڵپەساردنی ئەم پیشانگایە نەدرا.

هەولێر، هەرێمی کوردستان، عیراق - کردنەوەی دەیەم پیشانگای نێودەوڵەتی هەولێر لە 9ی دیسەمبەر/کانونی یەکەم، بە بەشداری 250 کۆمپانیا لە 16 وڵاتەوە، بە وتەی بەرپرس وچاودێرانی بازرگانی وئابووری، بووە تەحەدایەکی گەورە بۆ حکومەتی هەرێمی کوردستان بۆ گەڕاندنەوەی متمانە لەنێوان هەرێمی کوردستان ووەبەرهێنەرانی بیانی ودەستپێکردنەوەی ئاڵوگۆڕی بازرگانی وسەلماندنی گرنگی پێگەی هەرێمی کوردستان لەم بارودۆخە سیاسی وئەمنییەی هەرێم پێی تێپەڕدەبێت.

دوابەدوای ئەو قەیرانە داراییەی بەسەر هەرێمی کوردستانەوە لەلایەن حکومەتی پێشووی بەغداوە سەپێندرابوو، هەروەها بەهۆی هەڕەشەی رێکخراوی تیرۆریستی داعش بۆ سەر هەرێمی کوردستان، چالاکیە بازرگانی وئابووریەکان سستی وهەندێک کەرت شێوەیەک لە وەستانیان بەخۆیانەوە بینی.

ساماڵ سەردار، وەزیری بازرگانی وپیشەسازی هەرێمی کوردستان، لەلێدوانێکی رۆژنامەوانیدا لەبارەی گرنگی کردنەوەی خودی پیشانگاکە لەو کاتە هەستیارەدا ئەوەی خستەروو کە " لەوانەیە بەشداریکردنی وڵات وکۆمپانیاکان لە پیشانگای هەولێری نێونەتەویی ئەم ساڵدا وەکو ساڵانی رابردوو نەبێت، بەڵام کردنەوەی خودی پیشانگاکە دەیسەلمێنێت کە هەرێمی کوردستان لەگەشەکردنی ئابووری وجموجۆڵی بازرگانی نەوەستاوە وبارودۆخی ئاسایشی هەرێمی کوردستانیش بۆ کاروباری بازرگانی زۆر لەبارە".

وەزیری بازرگانی بەباشی زانی لەقۆناغی ئایندەدا حکومەتی هەرێمی کوردستان بەشێوەیەکی چالاکتر کار بۆ سەرنجڕاکێشانی کۆمپانیای بیانی بکات بۆ هەرێم ودووپاتیکردەوە ئێستا بارودۆخی ئابوری هەرێمی کوردستان بەرەو قۆناغێکی باشتر دەچێت.

گەیشتنی هەردوو حکومەتی بەغدا وهەولێر بەڕێککەوتنێکی سەرەتایی لەبارەی چارەسەرکردنی کێشەکانی نێوانیان، بووە هۆی دەستپێکردنەوەی چالاکی ئابووری وبازرگانی لە هەرێم وبازاڕ بوژانەوەیەکی بەخۆیەوە بینی.

عەبدوڵلا ئەحمەد عەبدولڕەحیم، سەرپەرشتیاری پیشانگای نێودەوڵەتی هەولێر، لەلێدوانێکی تایبەت بەماڵپەڕی حکومەتی هەرێمی کوردستانی رایگەیاند، "گرێدانی ئەم پیشانگایە بەو بارودۆخەی ئێستادا وبەتایبەتی دوای هەولێر وبەغدا گەیشتن بەڕێککەوتنێکی سەرەتایی بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی نێوانیان، بۆ هەموو لایەکی دەسەلمێنێت کوردستان دەتوانێت پێگەی ئابووری خۆی بپارێزێت ونەکەوێتە بەر کاریگەری هیچ قەیرانێک".

عەبدوڵلا ئەحمەد عەبدولڕەحیم ئاماژەی بەوەدا، "لەماوەی دە ساڵی رابردوودا، پیشانگای هەولێر توانیویەتی ئەو متمانەیە دروستبکاک وحکومەتیش رۆڵی لە پێشخستنی هەبووە بەشێوەیەک کە ئێستا رووبەری هۆڵە داخراوەکانی پیشانگا 17000 مەتری دووجایە ورووبەری گۆڕەپانەکان نزیکەی 25000 مەتری دووجایە، وتائێستاش لەو ماوەیەدا زیاتر لە 60 پیشانگای تایبەتمەند ئەنجامدراون لەچەندین بواری گرنگ وپێویست کە کاریگەری بەسەر ژیانی هاوڵاتیاندا هەبووە".

نوێنەر وسەرپەرشتیارانی کۆمپانیاکانی کەرتی تایبەت لەهەرێمی کوردستان، ئاماژەیان بەوەدا قەیرانی دارایی وهەڕەشەی تیرۆریستان، کاریگەری بەسەر هەبوونی لاوازی لەچالاکیەکانیاندا هەبوو وتا رادەیەکیش پلانە تازەکانیانی وەستاند، بەڵام ئەو وەستانە یەکجارەکی نەبوو بەبەڵگەی هەبوونی چەندین نمایشی کۆمپانیای گەورەی جیهانی بۆ کاڵا وبەرهەمەکانیان لەهەرێمی کوردستان.

سامان بریفکانی به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی کۆمپانیای "ماجیک ئارت" بۆ پەخش ونمایشی میدیایی، بەسایتی حکومەتی هەرێمی راگەیاند، "لەگەڵ هەبوونی شێوەیەک لە دوو دڵی لەلایەن بەشێک لەکۆمپانیاکانەوە، لەماوەی رابردوودا چەندین کۆمپانیا ومارکەی گەورە لەهەرێمی کوردستان وبەتایبەتیش لەهەولێر نمایشی گەورەیان ئەنجامداوە، بەتایبەتی کۆمپانیاکانی لاندرۆڤەر ورێنجرۆڤەر وبی ئێم دەبڵیوو کە تازەترین بەرهەمی خۆیان خستە بەردەم هاوڵاتیانی هەرێمی کوردستان. هەروەها چەندین مارکەی جیهانیش لە وڵاتانی فەرەنسا وئەمەریکا وبەریتانیاش لەبازاڕ ومۆڵەکانی هەولێردا لقی خۆیان کردەوە".

هەروەها ئاماژەی بەوەشدا "ئێستا بەتایبەتی دوای رێککەوتن بۆچارەسەری کێشەکانی نێوان هەولێر وبەغدا متمانەکە زیاتر بوو وبێگومان چالاکیەکانیش زیاتر دەبن".

لەچوارچێوەی چالاکیەکانی پیشانگاشدا، کونسوڵگەری گشتی کۆماری چیک لەهەرێمی کوردستان بەیاوەری شاندێکی وەزارەتی بازرگانی وپیشەسازی چیک، کۆبوونەوەیەکیان لەگەڵ ژمارەیەکی زۆر لەدەزگاکانی راگەیاندن ئەنجامدا بۆ باسکردنی چالاکیەکانیان لەهەرێمی کوردستان.

جیرۆسلاڤ رایف، کونسوڵی گشتی چیک لەهەرێمی کوردستان، لەلێدوانێکدا بە ماڵپەڕی حکومەتی هەرێمی کوردستانی راگەیاند، " کۆمپانیاکانی وڵاتەکەمان بەهاوبەشی لەگەڵ بانکی چیک چەندین چالاکی گەورەی لەهەرێمی کوردستان ئەنجامداوە بەتایبەتی لەبواری کارەبا. بەئەنجامدانی ئەم چالاکیەش ئێمە دەمانەوێ بازاڕی وەبەرهێنان لەهەرێمی کوردستان بە وەبەرهێنەرانی ووڵاتی خۆمان وئەورووپاش بناسێنین وباس لەبارودۆخی ئەم هەرێمە بکەین ولەلایەکی دیکەشەوە پاڵپشتی خۆمان بۆ چالاکیەکانی وەبەرهێنان لەهەرێمی کوردستان دووپات بکەینەوە".

کۆماری چیک، یەکێکە لەو وڵاتانەی کە بوونێکی کاریگەری لەبازاڕی وەبەرهێنانی هەرێمی کوردستاندا هەیە وهەمیشە پاڵپشتی چالاکی وەبەرهێنانیان لەهەرێمی کوردستاندا کردووە.

لوبنانیش یەکێک بوو لەو وڵاتانەی کە لەگەڵ هەبوونی کێشەکانی ماوەی رابردوودا، کار وچالاکیەکانی وەبەرهێنانی نەوەستاند وهەمیشە پشتگیری خۆی بۆ هەرێمی کوردستان دووپاتدەکردەوە.

جاک سەراف سەرۆکی گرووپی مالیای لوبنانی کە ماوەیەکە لە هەرێمی کوردستان لەچەندین کەرتدا کاردەکات بەتایبەتی لەکەرتی گەشتوگوزار، لەلێدوانێکی تایبەت بەماڵپەڕی حکومەتی هەرێمی کوردستان، دووپاتیکردەوە "کەرتی تایبەتی لوبنان زۆر بەگرنگیەوە سەیری کوردستان دەکات وچالاکیەکانی خۆی لەهەرێمی کوردستان رانەگرت".

سەراف رایگەیاند، "گروپەکەی کە هەناردەکاری سەرەکی لوبنانیە بۆ هەرێم هەوڵی ئەوە دەدات بەدیلێک بۆ هێنانی کاڵاکانیان بۆ هەرێم بدۆزنەوە بەتایبەتی لەڕێگەی ئاسمانیەوە، بەهۆی کۆنترۆڵکردنی بەشێکی زۆری سنوری نێوان سوریا ولوبنان لەلایەن تیرۆریستانی داعشەوە."

هەروەها ئاماژەی بەوەدا کە "لوبنان زیاتر لەبواری بانکی وئاوەدانکردنەوە وگەشتوگوزارەوە رۆڵیان لە پێشخستنی بواری وەبەرهێنان هەیە لە هەرێمی کوردستان، ئەمەش جگە لە بوارەکانی پەروەردە وخوێندنی باڵا".

هەر لە چوارچێوەی گەڕانەوەی چالاکی ئابووری وبەمەبەستی نزیککردنەوە وپەرەپێدانی ئالیکاری نێوان کۆمپانیاکانی بریتانی وهەرێم، گروپی بزنسی بریتانی – کوردستان، ئێوارەی 10ی دیسەمبەر/کانونی یەکەم، راگەیەندرا.

لە رێورەسمی راگەیاندنی گروپەکە، باڵیۆزی بریتانیا لە بەغدا، فرانک بەیکەر، جەختی کردە سەر گرنگی سەقامگیری وژینگەیەکی دروست بۆ ئەنجامدانی چالاکی ئابووری و بازرگانی لە هەرێمی کوردستان.

هەر لە رێورەسمەکەدا، وتەبێژی حکومەتی هەرێم، سەفین دزەیی، ئاماژەی بەوەدا کە، هەروەک لە رابردوودا، حکومەتی هەرێمی کوردستان پشتیوانی لە بازاری ئازاد وئاسانکردنی هەلومەرجی وەبەرهێنانی بیانی دەکات.