مهدی الیاسی:عراق به عنوان کشوری همسایه پس از سقوط صدام حسین تحولات بسیاری را پشت سر گذاشته و به یکی از دوستان ایران در منطقه تبدیل شده است. در حال حاضر عراق، اصلی‌ترین بازار صادراتی ایران است. در این میان اقلیم کردستان عراق نیز جایگاه ویژه‌ای دارد چرا که درعمل این  اقلیم عراق یکی از اصلی‌ترین دروازه‌های ورود ایران به بازار عراق است. با توجه به اهمیت اقلیم کردستان عراق در مناسبات اقتصادی ایران و عراق و با توجه به سطح همکاری‌های اقتصادی میان ایران و دولت اقلیم کردستان عراق، با ناظم دباغ، نماینده اقلیم کردستان عراق در ایران، در خصوص وضعیت اقتصادی اقلیم کردستان و همچنین همکاری‌های اقتصادی میان ایران و اقلیم به گفت‌وگو نشستیم. در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید:

*پس از فروپاشی حکومت صدام، طبق قانون اساسی جدید عراق، اقلیم کردستان عراق موفق شد در چارچوب عراق جدید، دولت خود را تشکیل دهد. شاهد بودیم منطقه اقلیم به سرعت به سمت یک اقتصاد باز و جذب سرمایه‌های خارجی حرکت کرد. فضایی رقابتی در محدوده اقلیم کردستان عراق ایجاد شد و به مولفه‌های اقتصاد آزاد توجه شد. مولفه‌هایی مانند حرکت و گردش آزاد سرمایه، مالیات اندک و حمایت حقوقی و قانونی از سرمایه‌ و مشخص بودن حقوق و تکالیف سرمایه‌گذاران. مجموعه این موارد باعث شد لااقل تا قبل حضور داعش در عراق، اقلیم کردستان عراق به سوی یک اقتصاد باز در حال حرکت بود. آن شرایط را توضیح دهید.

پس از فروپاشی شوروی، روز به روز بیشتر ثابت شد پیشرفت اقتصادی در دنیای امروز نیازمند آزادی‌های اقتصادی است. کشورهایی که از آزادی‌های اقتصادی و آزادی سرمایه‌گذاری پشتیبانی کردند به سرعت پیشرفت کردند. حتی در درون اتحادیه اروپا با کمرنگ کردن مرزها و آزادی تردد و تجارت آزاد، فعالیت‌های اقتصادی رشد کرد. با تکیه به همین دلایل و با استفاده از همین تجارب جهانی، اقلیم کردستان عراق پس از سقوط صدام حسین، به سوی گسترش آزادی‌های اقتصادی گام برداشت. ما حتی برای نشان دادن اهمیتی که برای آزادی‌های اقتصادی قائل هستیم، تجربه و الگوی دبی امارات را مطرح می‌کردیم و تاکید می‌کردیم قصد داریم اقلیم کردستان عراق را مانند دبی به منطقه‌ آزاد اقتصادی تبدیل کنیم. اگر بخواهیم رفاه و پیشرفت اقتصادی و صنعتی به وجود بیاوریم مسلم است که باید برای سرمایه‌گذاران، فضایی امن و آزاد فراهم شود. باید این فضای ذهنی و واقعی را فراهم کنیم که سیاست‌های ما به سوی اقتصاد آزاد در حال حرکت است. بنا به مستندات و آمار موجود اگر مشکلات منطقه از جمله ناامنی‌ها ایجاد نمی‌شد شاید امروز وضعیت اقتصادی و آزادی‌های اقتصادی در اقلیم کردستان عراق از دبی، بسیار جلوتر بود. به هر حال فروپاشی شوروی نشان داد که رویکردهای کمونیستی به رفاه مردم منجر نمی‌شود. در واقع برابری کمونیستی، برابری انسان‌ها در فقر است. به باور من تجربه اروپا که ترکیبی از بخشی خصوصی و اقتصاد بازار در کنار سیستم تامین اجتماعی است، می‌تواند الگوی بهتری باشد.

*پس از برگزاری همه‌پرسی در اقلیم کردستان عراق، شاهد تنش میان اقلیم کردستان با دولت مرکزی عراق، ایران و ترکیه بودیم. در اثر این تنش، مرزهای بازرگانی تمرچین، باشماق و پرویزخان توسط ایران بسته شد. با توجه رویدادهای چند ماه گذشته، در حال وضعیت مرزها و همکاری‌های اقتصادی ایران و اقلیم کردستان عراق در چه وضعیتی است؟

بعد از همه‌پرسی در اقلیم شاهد بودیم ایران به سرعت مرزها را بست اما ترکیه این کار را نکرد. البته مرز باشماق فقط سه روز بسته بود و در روز چهام باز شد. بقیه مرزها با ایران اما بسته ماند. در نتیجه بازرگانان اقلیم کردستان عراق به دلیل بسته بودن مرزها با ایران و باز بودن مرزهای تجاری با ترکیه، به سوی همکاری اقتصادی و تجاری با ترکیه گام برداشتند. یعنی فعالان اقتصادی که قبل از بسته شدن مرزها با ایران کار می‌کردند، ناچار به همکاری با ترکیه شدند. زیرا ترکیه اصلا مرزهای اقتصادی را نبست. البته مرزهای تمرچین و پرویز خان از حدود یک ماه و نیم پیش باز شدند اما بر فعالان بازرگانی اثر منفی گذاشت. زیرا ترکیه در تمام این مدت مرز خود را باز گذاشت و کالاهایی که تا پیش از همه‌پرسی از ایران وارد می‌شد با کالاهای ترک، جایگزین شد. در واقع ترکیه در این ماجرا زیرکانه رفتار کرد.

*در واقع از میزان صادرات ایران به اقلیم کردستان عراق کاسته و بر صادرات ترکیه افزوده شد. آیا در خصوص میزان آن، آمار و ارقام مشخصی وجود دارد؟

من الان آمار در اختیار ندارم اما این موضوع در اقلیم کردستان عراق کاملا ملموس است. تا چند ماه پیش کالاهای ساخت ترکیه در منطقه سلیمانیه، پیدا نمی‌شد اما امروز کالاهای ترک در این منطقه به صورت فراوان، وجود دارد. این نشان می‌دهد فعالیت بازرگانان ترکیه و صادرات کالاهای ترک به اقلیم در ماه‌های اخیر بیشتر شده است. وقتی حضور ترکیه بیشتر شده یعنی میزان حضور ایران، کاهش یافته است. یعنی ترکیه از این موضوع هم به نفع اهداف اقتصادی خود استفاده کرد.

*با توجه به اینکه عراق مهم‌ترین بازار صادراتی ایران است و اقلیم کردستان عراق نیز یکی از دروازه‌های اصلی ورود به بازار عراق محسوب می‌شود، در حال حاضر وضعیت همکاری اتاق‌های مشترک بازرگانی ایران با اتاق بازرگانی اربیل، سلیمانیه و دهوک در چه وضعیتی قرار دارد؟

الان حال وضعیت همکاری مانند گذشته نیست و کاهش پیدا کرده. جغرافیای اقلیم کردستان عراق و برخورداری از مرز مشترک و مشترکات فرهنگی، همکاری‌های بیشتر را ایجاب می‌کند. شرکت‌های ایرانی در طول سال‌های گذشته یکی از تامین‌کنندگان اصلی بازار اقلیم کردستان عراق بوده است. امیدوارم به سرعت بتوانیم مشکلات را بر طرف کنیم و شاهد همکاری‌های اقتصادی بیشتر با ایران باشیم.

ناظم دباغ، نماینده اقلیم کردستان عراق در ایران در گفت‌وگو با خبرنگار گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا درباره این دیدار گفت: «احمد مسجدی در دیدار با نمایندگان احزاب و گروه‌های کردی درباره اوضاع اقلیم رایزنی کرد و از آمادگی ایران برای میانجی‌گری میان اقلیم و بغداد خبر داد.»

وی افزود: «سفیر ایران در عراق در این دیدار از دو طرف خواست تا پایبند به قانون اساسی عراق باشند و از اختلافات خودداری کنند.»

دباغ اخبار منتشره درباره احتمال لغو محدودیت‌ها از فرودگاه‌های سلیمانیه و اربیل عراق از سوی بغداد را تایید کرد و گفت: «تاکنون از لحاظ فتی و پروتکلی همه موضوعات میان اربیل و بغداد حل شده است و تنها موضوع باقی‌مانده این است که دو طرف پایبند به قانون اساسی عراق باشند و فرودگاه‌ها به دولت بغداد تحویل داده شود.»

نماینده اقلیم کردستان عراق در ایران تاکید کرد تاکنون هیچ زمانی برای لغو محدودیت‌ها مشخص نشده است.

اعتمادآنلاین| ناظم دباغ نماینده اقلیم کردستان در ایران در گفت‌وگو با اعتمادآنلاین درباره روند مذاکرات بین دولت مرکزی عراق و اقلیم اظهار کرد: تا این لحظه مذاکرات ادامه دارد و هیأت‌های ویژه‌ای از سوی دولت مرکزی برای تحقیق و بررسی از لیست حقوق کارمندان و مسائل دیگر، به اقلیم سفر کرده‌اند. امروز نیز هیأت دیگری برای بررسی لیست کارمندان اقلیم وارد سلیمانیه می‌شود.

دباغ درباره وظایف این هیأت گفت: این هیأت لیست کارمندان را بررسی می‌کند. بعضا ادعا شده که اسامی این لیست حقیقی نیست و یا برخی به ناحق به عنوان کارمند معرفی شده‌اند و به طور مثال مدیر کل شده‌اند و یا اینکه بیش از حقشان حقوق دریافت می‌کنند.

نماینده اقلیم کردستان در ایران اضافه کرد: این برای اولین‌بار نیست که هیأتی برای بررسی مسائل به اقلیم کردستان سفر می‌کند و پیش از این نیز چند بار هیأت‌هایی آمده اند و لیستی که شامل نام تقریبا 63 هزار کارمند اقلیم است را مورد تحقیق و بررسی قرار داده‌اند.

دباغ تأکید کرد: دولت مرکزی عراق و دولت اقلیم کردستان آمادگی خود را برای رسیدن به توافق نشان داده‌اند و تعهد و ضمانت برای پایبندی به توافقات برای دو طرف نیز قانون اساسی عراق است.

او گفت: مهم‌ترین تعهد بین دو طرف این است که اقلیم درآمدهای حاصل از فروش نفت را به بغداد تحویل دهد و حکومت مرکزی هم بودجه لازم و کافی اقلیم را پرداخت کند. بر این اساس، من در کل به مذاکرات و پایداری توافقات امیدوارم و رسیدن به توافق را هم ضروری می‌بینم.

دباغ درباره تأثیرگذاری ایران بر توافق بین دو طرف تصریح کرد: در کل سفر هیأت اقلیم کردستان به ایران مثبت بود و انتظار داریم که ادامه این تأثیر مثبت را هم همانگونه که مورد انتظار است شاهد باشیم. در سفری که اخیرا سفیر ایران در عراق به اقلیم داشته تأکید کرد که هر گونه توافق بین دو طرف باید بر اساس قانون اساسی اجرایی شود.