ئەمڕۆ چوارشەممە ٥ـی ١١ـی ٢٠١٤ لە سەلاحەدین بەڕێز مەسعود بارزانی سەرۆکی هەرێمی کوردستان لە سەلاحەدین پێشوازیی لە بەڕێز دکتۆر فوئاد مەعسووم سەرۆک کۆماری عێراقی فیدراڵ کرد. لە دیدارەکەدا بارودۆخی سیاسی و ئەمنیی عێراق و هەڕەشەی تیرۆریستان و چۆنییەتی ڕووبەڕووبوونەوەی تاقمی تیرۆریستیی داعش تاوتوێ کرا. هەروەها تیشک خرایە سەر پرۆسەی سیاسیی عێراق و جەخت لەوە کرایەوە کە پێویستە هەموولایەک پابەندی دەستوور و ڕێککەوتنی نێوان لایەنە سیاسییەکان بن.

هەر لەم کۆبوونەوەیەدا بەڕاشکاوی باسی پەیوەندیی نێوان هەرێم و بەغدا و کێشەکانی نێوانیان و ڕێگەکانی چارەسەرکردنی ئەم کێشانە کرا. لەبەشێکی دیکەی کۆبوونەوەکەدا بارودۆخی مەیدانیی بەرەکانی ڕووبەڕووبوونەوە لەگەڵ تیرۆریستان و سەرکەوتنەکانی هێزی پێشمەرگە و هێزەکانی عێراق خرایە بەرباس و گفتوگۆ. بەڕێز سەرۆك كۆمار ڕۆڵی هێزی پێشمرەگەی كوردستانی لە وەدەرنانی تیرۆریستان لە سەددی موسڵ و پاراستنی ئەم سەددە بەرز نرخاند. سەرۆک کۆماری عێراقی فیدڕاڵ دەستخۆشیی لە هێزەکانی عێراق و هێزی پێشمەرگەی کوردستان کرد کە بەم دواییانە لە بەرەکانی شەڕی دژی تاقمی تیرۆریستیی داعش سەرکەوتنیان وەدەست هێناوە. هەروەها سەرخۆشی لە کەسوکاری ئەو شەهیدانە کرد کە لەشەڕی تیرۆریستاندا گیانی خۆیان بەخشیوە.

بارودۆخی ناوخۆی هەرێم و پێویستیی پاراستنی یەکڕیزیی نێوان لایەنەکان تەوەرێکی دیکەی ئەو دانیشتنە بوو.

ئەمڕۆ سێشەممە 28ـی 10ـی 2014 لە شاری هەولێر بەڕێز مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان پێشوازی لە جەنەڕاڵ لۆید ئۆستن فەرماندەی فەرماندەیی ناوەندیی هێزەكانی ئەمەریكا و شاندێكی یاوەری كرد كە پێكهاتبوون لە ستیوارت جۆنز باڵیۆزی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمەریكا لە عێراق و ژمارەیەك بەرپرس و ڕاوێژكاری سەربازیی پێنتاگۆن و سوپای ئەمەریكا.

لە دیدارێكدا كە مەسروور بارزانی ڕاوێژكاری ئەنجوومەنی ئاساییشی هەرێمی كوردستان و فواد حوسێن سەرۆكی دیوانی سەرۆكایەتیی هەرێم و مستەفا سەید قادر وەزیری پێشمەرگە و ئەنوەر حاجی عوسمان جێگری وەزیری پێشمەرگە و جەعفەر شێخ مستەفا و فەریق شێروان و جەبار یاوەر ئەندامانی فەرماندەیی هێزەكانی پاراستنی هەرێمی كوردستان و سەفین دزەیی گوتەبێژی حكوومەتی هەرێمی كوردستان ئامادەی بوون، سەرەتا جەنەڕاڵ لۆید ئۆستن پیرۆزبایی ئەو سەركەوتنانەی لە سەرۆك بارزانی كرد كە هێزەكانی پێشمەرگە لەژێر سەرپەرستیی سەرۆك بارزانی لە بەرەكانی شەڕ بەدەستیان هێناوە و سەرەخۆشیشی لە كەسوكار و خانەوادەی ئەو پێشمەرگانە كرد كە لەم شەڕانەدا گیانی خۆیان بەخت كردووە و شەهید بوونە. جەنەڕاڵ لۆید ئۆستن لەبارەی سەركەوتنەكانی پێشمەرگە زیاتر قسەی كرد و ئەوەی خستەڕوو كە لەسەر ئەرزی واقعدا پێشمەرگە توانی ئوستوورەی داعش تێكبشكێنێ و بیكاتە هێزێكی بەزیو كە ناتوانێ خۆی ڕابگرێت. ئێستا بەهۆی سەركەوتنەكانی پێشمەرگە لە ڕەبیعە و زوومار داعش تووشی شپرزەیی و بێ ورەیی هاتووە.

فەرماندەی فەرماندەیی ناوەندیی هێزەكانی ئەمەریكا جەختی لەوەیش كردەوە كە هێزەكانی وڵاتەكەی بۆ هەر ئۆپڕاسیۆنێك و لە هەر بەرەیەك كە پێشمەرگە نیازی پێشڕەوی هەبێت ئامادەییە بەردەوام بێت لە پاڵپشتیی ئاسمانیی هێزی پێشمەرگەی كوردستان. جەنەڕاڵ لۆید ئۆستن سوپاسی سەرۆك بارزانی و هەرێمی كوردستانیشی كرد بۆ ئەو یارمەتی و هاوكارییه سەربازییانەی هەرێمی كوردستان بۆ كۆبانێی ڕەوانە كردووە.

لەبەرانبەردا سەرۆك بارزانی بەخێرهاتنی جەنەڕاڵ ئۆستن و شاندی یاوەری كرد و سوپاسی پاڵپشتیی سەربازییەكانی ئەمەریكا و هێزی هاوپەیمانی كرد. لەبارەی بەرەكانی شەڕ و بارودۆخی پێشمەرگە سەرۆك بارزانی ئەوەی خستەڕوو كە دوژمن توانای ڕووبەڕووبوونەوەی ڕاستەوخۆی نەماوە و ئێستا لە هەموو كاتێك زیاتر ئیرادەی گەلی كوردستان و هێزی پێشمەرگە بەهێزە بۆ پاراستنی كوردستان و تێكشكاندنی تیرۆریستانی داعش. سەرۆك بارزانی خۆشحاڵیی خۆی بۆ خۆڕاگریی و بەرخودانی كۆبانێ نیشاندا و سوپاسی هێزەكانی ئەمەریكای كرد كە هاوكاریی سەربازیی كاریگەریان پێشكەشی كۆبانێ كردووە.

هەر لەم دیدارەدا بارودۆخی مەیدانیی بەرەكانی شەڕ و پێویستییەكانی هێزی پێشمەرگە قسەی لەسەر كرا و جەخت لەوە كرایەوە كە پێویستە هەموو ناوچەكان لە تیرۆریستانی داعش پاك بكرێنەوە و هەردوولا ئەوەیان دووپات كردەوە كە هەرێمی كوردستان و ئەمەریكا لە یارمەتیدانی كۆبانێ بەردەوام دەبن.

قسەكردن لەبارەی گەیاندنی هاوكاری و یارمەتیدانی ئەو خەڵك و پێشمەرگانەی لە چیای شنگالدا ماون و لە شەڕی بەردەوام دان، تەوەرێكی دیكەی ئەم دانیشتنە بوو.

ئەمڕۆ چوارشەممە 29ـی 10ـی 2014 لە سەلاحەدین بەڕێز مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان پێشوازی لە كونسوڵ و نوێنەری وڵاتانی هاوپەیمان لەشەڕی دژی داعش كرد.

ئەمڕۆ یەكشەممە 2ـی 11ـی 2014 بەڕێز مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان پێشوازی لە شێخ ئەحمەد عاسی ئەلجەربا سەرۆكی پێشووی ئیئتیلافی نیشتیمانیی سووریا و شاندێكی یاوەری كرد.

لە دیدارێكدا كە د. ڕۆژ نوری شاوێز جێگری سەرۆك وەزیرانی حكوومەتی عێراقی فیدڕاڵ و فازل میرانی سكرتێری مەكتەبی سیاسیی پارتی دیموكراتی كوردستان ئامادەی بوون، بارودۆخی سیاسی و ئەمنیی عێراق و سووریا و ناوچەكە و شەڕی دژی تیرۆریستان خرایە بەر باس و گفتوگو و، سەركەوتنی هێزەكانی پێشمەرگە لە ڕووبەڕووبوونەوەی تیرۆریستان بەرز نرخێندرا. هەر لەم دیدارەدا هەڕەشەی تیرۆریستان بە تایبەت ڕێكخراوی تیرۆریستیی داعش بۆ سەر سەقامگیری و داهاتووی ناوچەكە تاوتوێ كرا و بیروڕا لەبارەی چۆنییەتی ڕووبەڕووبوونەوەی تیرۆریستان ئاڵوگۆڕ كرا.

لەم كۆبوونەوەیەدا هەردوولا لەسەر ئەوە هاوڕا بوون كە تێكشكاندنی تیرۆریستان و ڕێشەكێشكردنیان هەوڵێكی هاوبەشی هەمەلایەنەی پێویستە.

ئەمڕۆ چوارشەممە 22ـی 10ـی 2014 لە شاری دهۆك بە ئامادەبوون و سەرپەرشتیی بەڕێز مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان لە هەنگاوێكی مێژوویی و چارەنووسسازدا ڕێككەوتنی دهۆك لەنێوان سەركردایەتیی تەڤدەم و ئەنجوومەنی نیشتیمانیی كوردی لە ڕۆژئاوای كوردستان واژۆ كرا.

دوای ئەوەی لەسەر بانگهێشتی سەرۆك بارزانی لەپێناو كۆتایهێنان بە ناكۆكییەكان و گەییشتن بە ڕێككەوتنێكی هاوبەش لایەنە سیاسییە كوردییەكانی ڕۆژئاوای كوردستان كە لە سەركردایەتیی تەڤدەم و ئەنجوومەنی نیشتیمانیی كورد پێكهاتووە و لەشاری دهۆك و بە ئامادەبوونی سەرۆك بارزانی كۆبوونەوە، ماوەی نۆ ڕۆژە دانوساندن لە نێوان لایەنە كوردییەكانی ڕۆژئاوای كوردستان بەردەوامە و سەرئەنجام گەییشتنە ڕێككەوتن و ئەمڕۆ چوارشەممە 22ـی 10ـی 2014 لە شاری دهۆك بە ئامادەبوون و سەرپەرشتیی بەڕێز مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان ڕێككەوتنەكە واژۆ كرا.

لە مەراسیمی واژۆكردنی ڕێككەوتننامەی دهۆك سەرۆك بارزانی گوتەیەكی پێشكەش كرد و ئەم ڕۆژەی بە ڕۆژێكی مێژوویی و پیرۆز وەسف كرد. سەرۆك بارزانی ئاماژەشی بەوەدا كە ئەم ڕێككەوتنە دەستپێكی سەركەوتنی گەلی كوردە لە ڕۆژئاوای كوردستان و بەم بۆنەیەوە پیرۆزبایی لە گەلی كوردستان و تێكڕای لایەنە سیاسییەكانی كوردستان و هەروەها هاووڵاتیانی ڕۆژئاوای كوردستان كرد و دەستخۆشیشی لە لایەنە سیاسییەكانی كوردی ڕۆژئاوا كرد و هیوای ئەوەیشی خواست كە ئەم ڕێككەوتنە بەزووترین كات جێبەجێ بكرێت.

سەرۆك بارزانی جەختی لەوەش كردەوە كە هەرێمی كوردستان ئەوەی لەدەستی بێت بۆ پاڵپشتیكردنی ڕۆژئاوا دەیكات و ئاماژەیشی بە خۆڕاگری و قارەمانێتیی كۆبانێ دا و سڵاو و درودی خۆی بۆ كۆبانێی قارەمان نارد. لەدرێژەی قسەكانیدا سەرۆك بارزانی ئەوەی خستەڕوو كە سەركەوتنی كورد لەهەر شوێنێك سەركەوتنی گەلی كوردە.

سەرۆك بارزانی یەكڕیزیی نێوان لایەنە كوردییەكانی بەرز نرخاند و هێمای بەوەدا كە جێگەی سەرفیرازییە لەو كاتەی كە دوژمنان دەیانەوێ وەزعی گەلی كوردستان تێك بدەن هێزە كوردییەكان بەرەو یەكڕیزی و یەكبوون و هاوكاری بچن. وەڵامی ڕاست و دروست بۆ دوژمنان ئەوەیە كە هەموومان بەیەكەوە بین.

پێشنیوەڕۆی ئەمڕۆ دووشەممە ٢٠ـی ١٠ـی ٢٠١٤ بەڕێز مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان پێشوازی لە مارک بارێتی باڵیۆزی نوێی فەڕەنسا لە عێراقی فیدڕاڵ و ئاڵان گیپخات كۆنسوڵی فەڕەنسا لە هەرێمی كوردستان كرد.

لە دیدارێكدا کە بەڕێز مەسرور بارزانی ڕاوێژکاری ئەنجوومەنی ئاسایشی هەرێمی کوردستان ئامادەی بوو، سەرەتا باڵیۆزی فەڕەنسا خۆشحاڵیی خۆی بۆ دیدار لەگەڵ سەرۆك بارزانی دەربڕی و ڕایگەیاند کە ڕێز و سڵاوی سەرۆکی فەڕەنسای بۆ سەرۆک بارزانی و گەلی کوردستان هێناوە و دوای دەستبەکاربوونی هەوڵی داوە لە نزیکترین دەرفەتدا سەردانی هەرێمی کوردستان بکات بۆ ئەوەی پەرە بە پەیوەندییە باشەکانی نێوان فەڕەنسا و هەرێمی کوردستان بدەن، داواشی لە سەرۆک بارزانی کرد تێڕوانینی خۆی و سیاسەتی هەرێمی كوردستان لەبارەی ڕەوشی ئێستای کوردستان و عێراق و ناوچەکە بخاتەڕوو بۆئەوەی بەرچاوڕوونییەکی باشتریان هەبێت.

لای خۆیەوە سەرۆك بارزانی بەخێرهاتنی باڵیۆزی نوێی فەڕەنسای كرد و پیرۆزبایی دەستەبەکاربوونی لە ئەرکی نوێی کرد و هیوای سەرکەوتنی بۆ خواست و بەناوی خەڵكی كوردستان سوپاسی سەرۆك و حكوومەت و گەلی فەڕەنسای كرد كە لەكاتی تەنگانەدا بە كردەوە لەگەڵ گەلی كوردستان وەستان و ڕۆڵی پێشڕەوانەی فەڕەنسایشی بۆ هاندانی وڵاتانی ئەورووپا بۆ یارمەتیانی كوردستان بەرز نرخاند.

سەبارەت بە دۆخی بەرەكانی جەنگ سەرۆك بارزانی ئاماژەی بەوەدا كە هه‌رچه‌نده‌ پێشمه‌رگه‌ له‌ڕووی پڕچه‌ككردنه‌وه‌ ئابلووقه‌ی خرابووه‌ سه‌ر، به‌ڵام ئێمە ڕووبەڕووی دەوڵەتێكی تیرۆریستیی پڕچەك بووینەوە كە چەكی دوو وڵاتی سووریا و عێراقی كەوتۆتە دەست، سەرەڕای ئەوەش پێشمەرگە توانی زوو تاكتیكی تیرۆریستان بزانێ و ڕێ لە پێشڕەوییان بگرێ و له‌ چه‌ندین ناوچه‌دا پاشه‌كشه‌یان پێ بكات و ئێستا زۆربەی ئەو ناوچانەی تیرۆریستان داگیریان کردبوو لەلایەن پێشمەرگەوە ئازاد کراونەتەوە و ئەو شوێنانەی ماون ئازاد دەکرێنەوە.

سەرۆک بارزانی ئەوەشی ڕاگەیاند کە ئێستا تیرۆریستان لە عێراق سوریا ئاراستەی شەڕی خۆیان گۆڕیوە و تەنیا دژی کورد شەڕ دەکەن، تەنیا لە لایەن کوردیشەوە تێک دەشکێندرێن.

سەرۆک بارزانی جەختیشی کردەوە کە تەنیا کردەوەی سەربازی بۆ شکاندنی داعش بەس نییە و پێویستە سەرچاوە داراییەکانیان وشک بکرێت و ڕێگەی هاتنی تیرۆریستانیش بۆناو ئەو ڕێکخراوە تیرۆریستییە بگیرێت، هەروەها ڕێگە نەدرێت چیتر خاکی سوریا وەک حەشارگە و ناوچەیەکی ئارام بۆ داعش بمێنێتەوە.

باڵیۆزی فەڕەنسا لە عێراق سوپاسی سەرۆک بارزانی کرد بۆ ڕوونکردنەوەکەی و ڕایگەیاند کە سەرنجەکانی سەرۆک بارزانی بۆ فەڕەنسا زۆر گرینگن و بەرچاوڕوونییەکی باشتریان دەداتێ، هەروەها سوپاسی پێشمەرگەی کرد کە قارەمانانە دژی تیرۆریستان شەڕ دەکەن و ڕایگەیاند: شەڕی کوردستان لەدژی داعش، نەک تەنیا بۆ عێراق و ناوچەکە، بەڵکو بۆ هەموو جیهان گرینگە و ئێوە لەجیاتی هەموو جیهان شەڕ دەکەن.

هەر لە دیدارەکەدا باڵیۆزی فەڕەنسا ڕۆشنایی خستە سەر چالاکییە سیاسی و کۆمەڵایەتی و ئابووری و کلتورییەکانی باڵیۆزخانەی فەڕەنسا لە هەولێر و ئەنستیتۆ و کۆمپانیا فەڕەنساییەکان لە کوردستان و ڕایگەیاند کە فەڕەنسا دەیەوێ لە هەموو ئاستەکاندا پەیوەندییەکانی لەگەڵ هەرێمی کوردستان بەرەوپێش ببات.

باسکردنی پرۆسه‌ی سیاسی له‌ عێراق و پێكهێنانی حكوومه‌تی نوێ و پەیوەندییەکانی هەرێم و بەغدا تەوەرێکی تری کۆبوونەوەکە بوو.

دەرفەتەكان:ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ مێژوو دەبینین كە كورد تەنها لەسەدەی بیستدا لەرووداوو گۆڕانكارییەكانی ناوچەكەو خۆرهەڵاتی ناوەڕاستدا چەندین هەلی بۆ رەخساوە، بەڵام لەئەنجامی هەڵەشەیی‌و دووبەرەكی‌و هەڵەی خۆی‌و بەررژەوەندی زلهێزو گوشاری دوژمنەكانی نەیتوانیوە وەكو خۆیان سوودیان لێوەربگرێت.

لێرەدا دەمەوێت بەنموونەو بەكورتی هەندێكیان وەبیر هەموو لایەك بهێنمەوەو باسیان بكەم، بەڵكو سوودێكی هەبێت بۆ بارودۆخی ئەمڕۆمان‌و ئاییندەمان.

شۆڕشەكانی شێخ مەحمود دوای هەڵگیرساندنی جەنگی یەكەمی جیهان ئاكامەكەی لەناوچوونی شێخ و شۆڕشەكەی بوو. بزووتنەوەكەی بارزان كە بەپشتیوانی‌و پشتگیری رۆشنبیران‌و چالاكوانانی سیاسی ئەوكات بوو، بوو بەشۆڕشێك‌و ئەویش بەداخەوە دامركایەوە (پارێزەر مەعروف جیاوك لەپەرتوكی (نهێنیەكانی بارزان) كە لەپەنجاكانی سەدەی بیست نووسیویەتی‌و هەرخۆشی لەو سەردەمەدا ژیاوە وردتر باسی دەكات). دوای دروستبوونی كۆماری كوردستان لەمەهاباد لەجەنگی دووەمی جیهان ئەنجامەكەی لەسێدارەدانی قازی محەمەد بوو. شۆڕشی ئاگری داخ لەكوردستانی توركیا.

دوای ئەوەی شۆڕشی 14 تەمموز لەعیراق بەپشتیوانی حزبی شیوعی عیراق سەركەوت‌و دوای گەڕانەوەی جەنابی مەلا مستەفاو پەشیمابوونەوەی عەبدولكەریم قاسم لەبەڵێنەكانی‌و دەركردنی یاسای چاكسازی كشتوكاڵ (قانون اصلاحی زراعی) جارێكیتر راپەرینی ئاغاو خاوەن زەوییە زۆرەكان راپەڕین‌و هەر زوو لەلایەن سیاسەتمەداران‌و رۆشنبیران‌و پارتی دیموكراتی كوردستان قۆسترایەوەو گۆڕدرا بۆ شۆڕشێكی نەتەوەیی بۆ داواكاری مافەكانی كورد كە بەشۆڕشی ئەیلول ناوی دەركردو لەئەنجامدا رێككەوتننامەی 11 ئازار هاتەكایەوە، بەڵام لەبنەڕەتدا كورد بەبێئاگایی خۆی كەوتە ناو بۆسەی پیلانگێڕی‌و ئەنجامەكەی رێككەوتننامەی ئەلجەزائیر بوو لەساڵی 1975. بەڵام دیسانەوە بەهۆی كۆششی تێكۆشەران‌و سیاسەتمەدارانی كوردو لووتبەرزی‌و غروری سەركەوتنی حكومەتی عیراق بەسەر بزووتنەوەی كوردو شۆڕشەكەی‌و راگواستنی دێهاتەكانی سەرسنوور، جارێكیتر بوو بەهۆی هەڵگیرسانەوەی شۆڕشی نوێ لەشاخەكانی كوردستان ساڵی 1975.

لەدوای ماوەیەك بەشێوەی پارتیزانی‌و دڵسۆزی هێزی پێشمەرگەی كوردستان‌و خۆڕاگری خەڵكی كوردستان هەندەی پێنەچوو بەهەڵەیەكیتری حكومەتی عیراق‌و رووداوێكیتر هەلێكیتری دروستكرد بۆ گەشەكردن‌و فراوانبوونی هێزی پێشمەرگەو ناوچەی ئازاد، ئەویش بەهەڵگیرسانی شەڕی هەشت ساڵەی عیراق لەگەڵ ئێران، بەڵام بەراوەستانی شەڕەكە هەموومان شاهیدی ئەوەین جارێكیتر شكست‌و ئەنفال‌و راونان دەستی پێكردەوەو زۆربەی هێزەكانمان كەوتنە سەر سنوری ئێران‌و توركیاو بەناوچەیەكی وەكو شێنێ‌و زەڵێ رازی بووین ئەگەر لێمان بگەڕێن.

خۆشبەختانە ساڵی 1990 سەدام هەڵەیەكی ستراتیژی گەورەتری كردو وەك جەنابی مام جەلال پێشبینی كردبوو لەهاوینی هەمان ساڵ لەپاریس رایگەیاندبوو كە: سەدام پەلاماری كوێت دەدات، لە 2/8/1990 روویداو ئەمەش ئۆمێدێكی تازەی دایەوە بەكوردو كەوتە خۆرێكخستن بۆ ئەگەرەكان یەكێك لەوانە پەلاماردانی كوێت كە سەرەنجام بۆی هەیە ببێتە هۆی شكستی گەورەی سوپای عیراق‌و لەئەنجامدا راپەڕین دروست ببێت. دوای ئەوەی راپەڕین كرا هەمدیس بەهۆی بەرژەوەندی وڵاتە گەورەكان دەرفەتەكە لەدەست كورد دەرهێنراو ئەگەر روانگە مرۆییەكە بۆ هاوكاری كورد نەبووایە كە ناوچەی دژەفڕین دانرا، پێدەچوو ئێستا ئەم دیفاكتۆیەش نەبووایە.

توركیا ئەگەرچی ناچاربوو بنكەی ئینجەرلیك بخاتە خزمەتی ئەم بڕیارە نێودەوڵەتییەوە، بەڵام سوودی خۆشی تێدابوو كە بەدوای پێگەدا دەگەڕا لەناوچەكە بەتایبەت دوای هەڵوەشانەوەی یەكێتی سۆڤیەت‌و لاوازبوونی سەدامەوە. توركیا خزمەتێكی گەورەی بەگەلی كورد كرد بەبێ ئەوەی خواستی خۆی بێت ئەویش لەوكاتەی رێگەی نەدا سوپای ئەمریكا لەرێگای توركیاوە بێتە عیراقەوە. لەبەرامبەردا سەركردایەتی كورد ئەم هەڵەیەی گۆڕی بۆ سوودی خۆی‌و رێگای بەهێزی هاوپەیمانان‌و ئەمریكا دا سوود لەفڕۆكەخانە كۆنە سەربازییەكانی حەریرو سلێمانی وەربگرن‌و ئەوەش كراو زیاتر لەجاران لەگەڵ هاوپەیمانەكان نزیكبوونەوە روویدا. سەدام رووخاو عیراقێكی تازە دروست بوو، بەڵام لەهەنگاوی یەكەم ئەمریكاو هێزە هاوپەیمانەكان كوردیان ئاگادار كردەوە لە:

1- كورد بۆی نییە لەناوچە سوورەكانی عیراق بێت. واتە ناوچە تازە ئازادكراوەكانی كوردستان لەدوای پرۆسەی ئازادی، چونكە ئەمریكا بۆ كورد ناوچەی سەوزو سووری دانا. سەوز ناوچەی ژێر دەسەڵاتی حكومەتی هەرێم بوو تا 2003و سوور ناوچەكانی دیكەی كوردستان دوای پڕۆسە.

2- داوای گەڕاندنەوەی هەموو ئەو چەكە قورسانەیان كرد كە كەوتبوونە دەست هێزی پێشمەرگە. واتە تەنها بۆیان هەیە چەكی سووكیان لابێت.

3- لەكاتی جوڵان بۆ هەریەك لەكاك مەسعودو بەرێز مام جەلال تەنها 60 پێشمەرگەیان رێگە دەدا لەگەڵیان بن‌و بۆ هەر ئەندام مەكتەبی سیاسی‌و سەركردایەتیش ژمارەیەكی كەمتر.

لەگەڵ ئەوەی كە نابێت خۆشحاڵ بین بەشەڕ، بەڵام گروپی موقتەدا سەدر سووپای مەهدیان دروستكردو لەنەجەف شەڕ هەڵگیرسا، ئەمریكاو هاوپەیمانەكان هەڵوەستەیان كردو ئەم سێ خاڵەی باسمان كرد راگیراو داوای هاوكاری پێشمەرگەیان كرد. بەدوای خۆشیدا كاری تیرۆریستی‌و تەقینەوە دەستی پێكردو شەڕی یەكەمی فەلوجە روویدا. هێزەكانی هاوپەیمانی ئەمریكا پەشیمان بوونەوە لەتێڕوانینیان بۆ كوردو ناوچەكانی كوردستانیان بەئارامترین شوێن لەعیراق ئەژمار كردو داوایان لەهێزەكانیان كرد بۆ پشوودان‌و ئارامی سوود لەهەرێمی كوردستان وەربگرن. بۆیە پشتیوانیان لەو ئارامییە كردو تەنها خاڵێك كە لەسەری مانەوە ناوچەی سەوزو سوور بوو واتە سوور ئەو ناوچانەی كە كەوتنە چوارچێوەی ماددەی 140 و دەرەوەی.

هەڵوێستە دوژمنكارانەكان:

دوا بەدوای دامەزراندنی حكومەتی نوێی عیراق‌و بەشداری كوردو سوننەو شیعە بەسازان (تەوافوق)و دوا بەدوای نووسینەوەی دەستووری عیراق، جارێكیتر شوڤێنیستە عەرەبەكان چ لەسوننە چ لەشیعە كەوتنە دژایەتیكردنی دەستورو مافە رەواكانی كوردو پاشگەزبوونەوە لەجێبەجێكردنی رێككەوتنەكان لەوانە ماددەی 140، یاسای نەوت‌و پێشمەرگە. ئەیاد عەلاوی بوو بەسەرۆكی ئەنجومەنی وەزیرانی حكومەتی گواستراوەو هیچی بۆ كورد نەكرد. دوای هەڵبژاردنی پەرلەمانی عیراق‌و دامەزراندنی یەكەم حكومەتی عیراق بەسەرۆكایەتی د.ئیبراهیم جەعفەری هەم دیسان هیچی بۆ كورد نەكرد. بەگوشاری كورد گۆڕدرا بەمالكی ئەویش بەهەوڵەكانی سوودوەرگرتن لەئەفسەرە پلە بەرزەكانی بەعسی پێشوو بۆ بنیادنانەوەی سوپای عیراق لەسەر دەستی ئەوان فەرامۆش كردن‌و بەشداری پێنەكردنی سوننەكان لەحكومەت‌و پێشێلكردنی دەستورو هەلێكیتری رەخسان بەرەی كورد بكەوێتە دژی مالكی.

باردۆخه‌که‌ درێژه‌ی کێشا

ئەم بارودۆخە درێژەی كێشا هەتا هەڵبژاردنی دووەم لەعیراق كراو لیستەكەی مالكی زۆرینەی هێنایەوەو دەبوو جارێكیتر سەرۆك وەزیران بێت. دوای هەشت مانگ ئەویش بەپشتیوانی كورد رێككەوتننامەی هەولێر كە یەكێكیان بریتی بوو لە 19 خاڵ‌و یەكێكی تریش لەنێوان كاك مەسعودو مالكی كەبریتیبوو لە 12 خاڵ بەبەشداری سوننەكان حكومەتی دەوڵەتی یاسا دروستبوو، كە لەراستیدا هەموو شتێك بوو، بەڵام دەوڵەتی یاسا نەبوو هەمووی سەرپێچی‌و دژەیاسایی بوو. ئەوە وایكرد كوردو سوننە دوور بكەونەوە لەبەغداو تەنها وەزیرو پلەدارەكان لەبەغدا بن‌و لەهەولێر حكومەتی هەرێمیش هەڵوێستێكیتری هەبێت.

دووركەوتنەوەی سوننە لەحكومەتەكەی بەغداو غروری جەنابی مالكی بەدروستكردنی سوپایەكی فشۆل لەسەر كۆنە بەعسییەكان وای لەكورد كرد كە هەندێ دروشم بەرزبكاتەوەو هەنگاوی دیكە بنێت. لەم نێوەندەدا هێزێكی تاریك‌و نامۆ پەیدابوو بەناوی داعش كە لەسەرەتادا كورد خەونەكانی خۆی لەسەر بنیادنا بەوەی تازە عیراق بوو بەسێ پارچەو عیراق دوای داگیركردنی موسڵ عیراقی جاران نییەو نێوانی كوردو بەغدا داعشە بەدرێژایی 1050 كیلۆمەتر.

باسكرا كورد ناكەوێتە شەڕێكی تایفی لەژێر ناوی دژەتیرۆرو سەرینی ئاسوودەیمان خستە ژێر سەرمان‌و تازە ماددەی 140 جێبەجێ‌ بوو. كورد بەهەموو ئاوات‌و خەون‌و ئۆمێدەكانی دەگات. زۆری نەخایاند دوژمنانی كورد بۆ لەباربردنی ئەم خەونە، پیلانەكەیان سەریگرت‌و داعش پەلاماری ناوچە ئازادكراوەكانیداو لەماوەیەكی كورت چۆن سوپای عیراق ناوچەكانی دایە دەست داعش ئەوهاش بەشێوەیەكیتر لەدەستی هێزی پێشمەرگەی كوردستانی دەرهێنا. ئەم هێزەی لەماوەی بیست‌و دوو ساڵ زیاتر كە ئامادەمان كردبوو بۆئەوەی بەرگری لەپاراستنی كوردستان بكات‌و پارێزگاری هەموو مەرزەكان بكات دەركەوت ئەو تواناییەی نییە. ئەو وڵاتەشی كە رێككەوتنی 50 ساڵەی ئابووریمان لەگەڵیدا ئیمزا كردبوو بەتەنها جێیهێشتین سەرەڕای ئەوەی چەندینجاریش شاندی فەرمی سەرۆكی حكومەت چووە بۆ توركیاو وەزیرانی نەوت‌و پێشمەرگەو ناوخۆی لەگەڵدا بووە كە مانای خۆیان هەیە شاندێكی وەزیری پێشمەرگەو ناوخۆی لەگەڵدابێت. لەگەڵ ئەوەی كە هەتا ئێستاش بنكە سەربازییەكانی توركیا لەناو خاكی هەرێم هەن، بەڵام دوای ئەوەی سەرۆكایەتی هەرێم‌و حكومەت بێئومێدبوون لەهەڵویستی دۆستی باكور ناچاربوون داوای هاوكاری‌و یارمەتی لەدراوسێكەی دیكەو هاوپەیمانەكان‌و ئەمریكا بكەن. لەگەڵ ئەوەی بەشێكی زۆر لەلێپرسراوانی ئەمڕۆی هەرێمی كوردستان بەئاشكرا رایاندەگەیاند كە: نەك وڵاتانی ناوچەكە، بەڵكو ئەمریكاش دەبێت بەسیاسەتەكانی خۆیدا بچێتەوە لەگەڵ كوردو بەپێی ئەو بارودۆخە نوێیە ئەمریكا پێویستی بەكورد هەیە، نەك بە پێچەوانەوە. بەڵام دواتر بەپێی وتەكانی د. فوئاد حسێن‌و كاك فەلاح مستەفا: توركیا بێئومێدی كردین‌و بەپێی سوپاسنامەكەی بەڕێز سەرۆكی هەرێم كاك مەسعود بارزانی-یش كە بۆ سەرۆك كۆماری ئێرانی ناردو لەكۆنگرە رۆژنامەوانییەكەیشیدا لەبەردەم وەزیری دەرەوەی ئێران فەرمووی: یەكەم وڵات بەدەنگمانەوە هات‌و هاوكاری سەربازیی كردین كۆماری ئیسلامی ئێران بوو. لەكاتێكدا نەك بەقسەی ئێمەومانان بەڵكو هەموو دونیاش دەزانێت هیچ جۆرە هاوپەیمانییەكی ستراتیژیمان لەگەڵیدا نەبوو. بۆیە گرنگە بزانین كام لەو وڵاتانە پابەندی پەیمان‌و پرەنسیپەكانی هاوپەیمانی دەبێت‌و كامیشیان سوود لەخۆشباوەڕیی سەركردەكانمان وەردەگرن.

چۆنێتی سوود وەرگرتنەوە لەدەرفەتەكان:

درفه‌ت و خواسته‌کان به‌یه‌که‌وه‌ کۆبوونه‌ته‌وه‌

لێرەدا هاوكاری یارمەتی هەموو ئەوانەی ناردیان‌و بەشداربوون جێگای سوپاس‌و پێزانینەو وای دەبینم كە جارێكیتر بێ‌ئەوەی خواستی توركیا بێت خزمەتێكیتری بەكورد كرد لەوەی نەیهێشت هێزەكانی ناتۆو ئەمریكا بنكەی ئینجەرلیك بەكاربهێنن. بۆیە جارێكیتر بیركردنەوە لەوەی سوود لەخاكی هەرێم وەربگیرێت لەلایەن ئەمریكاوە بۆوە بەخواستێكی زەرووری‌و هەمیشەیی. لێرەدا دەرفەتەكان‌و خواستەكان بەیەكەوە كۆبوونەتەوە، بەڵام گرنگە بزانرێت چۆن سوودی لێوەربگرێت؟ خوێندنەوەیەكی سەرپێی واقیعی ئێستا دەڵێت: ئەمجارەیان كورد هەموو بەرژەوەندییەكان نەخاتە سەبەتەی یەك لاوەو لەوەش گرنگتر دیاریكردنی ستراتیژێكی هاوبەشی هەموو بیرو بۆچوونە جیاوازەكانی كوردستانە كە بەپێی قۆناغەكەو بابەت و خودیەتی (الموچوع و الژاتیە) بەرنامەی بۆ دابڕێژێت. مامەڵەیەكی واقیعی لەگەڵ دۆستایەتی‌و هاوپەیمانی بكات‌و بیر لەئاوات‌و خەونەكان نەكاتەوە بەبێ‌ئەوەی زەمینەی بۆ سازنەكات‌و وەكو دەستكەوتی حزبی‌و تاك لێیان نەڕوانین.

لەهەمووی گرنگتر یەك هەڵوێستی‌و یەك گوتاریی سیاسی‌و یەك هێزی پێشمەرگەو یەك حكومەتی شەراكەتی راستەقینەیە كە لەچوارچێوەیدا پرەنسیپەكانی دیموكراسی‌و ئازادییەكان بتوانێت هەنگاو هەڵێنێت.

ئەمرۆ لەهەموو كات‌و قۆناغە جیاجیاكانی تر زیاتر كورد كەوتۆتە دووڕیانێك كە دەبێت سیاسەتی راست‌و دروست پیادەبكات‌و نەكەوێتە چاڵێكەوە كە دوژمنەكانمان بۆیان دیاری كردبین. ئەمجارە لەلێواری مەترسیی گەورەداین‌و ترسەكەش لەوەیە وەكو چۆن لەدەرفەت‌و هەڵەكانی رابردووی شۆڕشەكانمان دەرسمان وەرنەگرتووە، ئەمجارە بەپێچەوانەی ئەوەی ئێمە سوود لەهەڵەی دوژمنەكانمان وەرگرین، دوژمنەكانمان لەهەڵەكان‌و دروشمەكانی ئێمە سوود وەربگرن.

سەیری ئەم دوو نموونە سادەیە كە پێگەی كوردیان بەكوێ گەیاندووە:

- برادەرانی سوننە تا سێ مانگ پێش ئێستا هاتووچۆی گەرمیان بۆ لای سەركرادیەتی سیاسی كورد بوو بۆ یەكهەڵوێستی‌و یەكگوتاری و بەشداربوون بەمەرج لەگەڵ لایەنی  زۆرینەی شیعە لەحكومەتدا، بەڵام ئەمڕۆكە هەر ئەوان بەبێ كورد گەڕانەوە بەغداو بەبێ كورد بەشدارییان لەحكومەتی زۆرینە كردو زۆرینەی دەستكەوتیشان وەرگرت. لەكاتێكدا ئەوانەی ئێستا بوونەتە جێگری سەرۆك كۆمار لەسەردەمی بەڕێز مام جەلال كە سەرۆك كۆمار بوو داوای سەرۆك كۆمارییان دەكردو بەجێگر رازی نەبوون. لەكاتێكدا ئێمە (كورد) ئەگەر بەگوشاری دەرەكی نەبووایە لەسەر بەغداد پێموایە دەقیقەی نەوەدیش پێڕا نەدەگەیشتین بەشداری ئەم حكومەتە بین كە بەبێ كورد بەرنامەی خوێندرایەوەو پۆستەكانیش دابەشكران‌و دیاریكران كە ئەگەر بەراورد بكەین لەگەڵ حكومەتەكانی پێشوو لەرووی ژمارەی وەزیرو پۆستەكانەوە ئەو كاتە ژمارەكە زیاتر بوو.

- كورد سێ مانگ مۆڵەتی بۆ حكومەتی عەبادی داناوە، لەگەڵ ئەوەی پێم وایە كەسایەتی گۆڕین گرنگ نییە بەئەندازەی گۆڕینی بیـركردنەوەكان. زۆر كەس لایانوایە مالكی و عەبادی دوو رووی یەك دراون، بەڵام دیسان تازە كورد بەڵێنی داوەو ناتوانێت پەشیمان بێتەوە. ئەگەر بەمێژووی هاوپەیمانییەكاندا بچینەوە ناتوانین ئومێدیان لەسەر بنیاد بنێین‌و تەنها بەیەكڕیزی‌و یەكخستنی تواناكانمان دەتوانین وابكەین دۆستەكان متمانەیان لەلا دروست ببێتەوە كە ناتوانن ئەم شەڕەی دژە تیرۆر بێ كورد بكەن‌و ناتوانن عیراقی یەكگرتوو و سەركەوتوو بێ كورد پێكبهێنن، یان ئەوەتا هاوسەنگی رابگرن یان ئەوەتا رێگا نەگرن لەمافی چارەی خۆنووسینی كورد.

ئەمڕۆ هەموومان پێویستمان بەبیركردنەوەی تازەو هۆشیارانەو لێپرسراوانە هەیە. شكستی هێزی پێشمەرگەو كورد لەهەر شوێنێك بێت كاردانەوەی بۆ سەر هەموومان وەكو یەكوایە، چ لەكۆبانی بێت‌و چ لەشەنگال‌و جەلەولا. هەر بیر لەسەركەوتن‌و هێز نەكەینەوە، با لەرێگەی هێزەوە بیر لەدروستكردنی بەرنامەیەكی سیاسی پتەوبكرێتەوە لەجیاتی دژایەتی‌و شكاندنی یەكترو هێنانەوەی بڕوبیانووی حزبایەتی كردن. باهەموو مەترسییەكان لەبەرچاو بگرین هەتا دوێنێ وەزیری دەرەوەی عیراق كورد بوو كەمێك مەترسی كەمتر بوو، بەڵام ئەمڕۆكە كەسێكە كە پێشتر سەرۆك وەزیران بوو كورد لایبرد لە پۆستەكەی. ئایا دەكرێت بیركردنەوەی گۆڕابێت؟ با جارێكیتر رێككەوتنێكی جەزائیر لەسەر دەستی وڵاتێكیتر نەكرێت‌و ئایندەی كورد لەسەر حزبایەتی بەرتەسك‌و دژایەتیكردنی یەكتر نەكرێتە قوربانییەكیتر. بیر لەئاشتەوایی ناوچەكە بكرێتەوە، كێ‌‌و چۆن‌و لەسەر چ بنەمایەك دروست دەبێت.

دوابڕیار هەڵدەگرین بۆ شیكردنەوەو رای خوێنەرو سیاسەتمەداران. هەموو ئەم رووداوانە لەمێژووی دوورو نزیكی بزووتنەوەی رزگاریخوازی گەلی كورد روویانداوە. باشترە لەبری قسەو قسەڵۆك یەك تۆز خۆمان بەو رابردووەوە ماندوو بكەین‌و هەڵەكانمان دیاریبكەین‌و ئەنجامەكانی لەگەڵ ئەمڕۆكە بەروارد بكەین. بزانین ئەوەمان بۆ دەردەكەوێت كە ئەوەندەی هەڵەی ستراتیژی دوژمنانی كورد هەلیان بۆ رەخساندوین، ئەوەندە بەرنامەی ستراتیژی خۆمان نەهاتۆتە دی.

ئەمڕۆ هەینی 10ـی 10ـی 2014 لە پەیوەندییەكی تەلەفۆنیی نێوان بەڕێز مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان و جۆن كیری وەزیری دەرەوەی ئەمەریكادا بیروڕا لەبارەی هەڕەشەكانی تیرۆریستان بۆ سەر ڕۆژئاوا و هەروەها هێرشی تیرۆریستانی داعش بۆ سەر كۆبانێ و چۆنییەتیی یارمەتیدانی كۆبانێ و پاراستنی لە هەڕەشەی تیرۆریستانی داعش ئاڵوگۆڕ كرا.

هەر لەم پەیوەندییە تەلەفۆنییەدا جەخت لە بەردەوامیی هاوپەیمانێتیی نێوان ئەمەریكا و كوردستان لە شەڕی دژی تیرۆر كرایەوە.