دکتر «روژ نوری شاویس» معاون نخست وزیر عراق است. وی از شخصیت‌های تأثیرگذار در ساختار سیاسی این کشور و چهره متنفذی در میان احزاب کردستان عراق است. «روژ نوری شاویس» روابط مثبتی نیز با مقامات ایرانی دارد. وی که رئیس کانون هماهنگی وزرا، نمایندگان مجلس و مقامات کرد عراقی شاغل در دولت مرکزی عراق است، به تازگی به عنوان معاوننخست وزیر عراق با هدف توسعه روابطاقتصادی به ایران سفر کرد و با معاون اول رئیس جمهوری، رئیس مجلس و تعدادی از وزرا دیدارهایی برگزار کرد.
گفت‌وگوی روزنامه ایران را با این دولتمرد ارشد عراق می‌خوانید.
جناب دکتر «روژ نوری شاویس»! انتخابات اخیر نخستین انتخابات در عراق پس از خروج نیروهای امریکایی از این کشور است. چه جریان‌ها، احزاب و ائتلاف‌هایی اعم از کردها، شیعیان و سنی‌ها در این انتخابات شرکت داشتند و شما در مجموع انتخابات و میزان مشارکت را در آن چگونه ارزیابی می‌کنید؟
با وجود مشکلات امنیتی که در عراق وجود دارد، انتخابات با نظم برگزار شد، البته به طور طبیعی وضعیت اقلیم کردستان امن‌تر و بهتر از سایر نقاط کشور است و ما شاهد مشارکت زیادی در کردستان نسبت به جنوب و مرکز عراق در این انتخابات بودیم. به طور کلی مشارکت خوب بود، انتخابات به طوردقیق و بر اساس استانداردهای جهانی برگزار شد که این به طور کلی برای ملت عراق یک پیروزی محسوب می‌شود؛ انتخاباتی که با نظارت داخلی و با امنیت برگزار شد.
اهمیت دیگر این مسأله در آن است که هر انتخاباتی تأکید دوباره بر پروسه دموکراتیک و تثبیت آن است. ما این پیروزی را به تمام ملت عراق تبریک می‌گوییم. همه احزاب در این انتخابات مشارکت داشتند، اعم از احزاب سنی، شیعه و همچنین احزاب کردستان. این در حالی است که برخی ائتلاف‌ها و جنبش‌های جدید هم در انتخابات اخیرشکل گرفتند.
جریان‌های کردی تجربه ائتلاف با «دولت قانون» در دولت قبلی و به نوعی دولت فعلی را پیش روی دارند، اما حتی با وجود این ائتلاف مشکلاتی پیش آمد. آیا تصور می‌کنید که نتایج این انتخابات می‌تواند به حل ریشه‌ای و بنیادین چنین مشکلاتی منجرشود؟
من به گونه‌ای دیگر این بحث را مطرح می‌کنم؛ تجربه حکومت در عراقجدید، تجربه‌ای است با قدمت بیش از 10 سال که در اصلاین تجربه متکی بهکردها و شیعیان بوده است. کردها نقش اصلی را در تأسیس تمام دولت‌ها و همچنین رأی به قانون اساسی در عراق داشته‌اند، اما متأسفانه در این پروسه به گونه‌ای که انتظار می‌رفت منتفع نشدند و تأثیرگذاری آنها کاهش یافت. احساس می‌شود که تحرکاتیدر این خصوص وجود دارد هر چند همه جریان‌ها در آن دخالت ندارند.
به باور من دولت آینده عراق دوباره بر پایه کردها و شیعیان شکل خواهد گرفت. کردها باید نگرش خود را به موضوع تغییر دهند و در اندیشه تقویت پایگاه خود باشند تا به موقعیت قبلی باز گردند. در عین حال باید ما و برادران شیعه از تجارب گذشته بهره بگیریمتا اشتباهاتی که رخ داده است، دیگر تکرار نشود. تحقق این امر هم نیازمند نشست‌های طولانی مدت برای حصول یک توافق و یافتنراهکارهای مورد نیاز است.
بنابراین، احتمال همپیمانی دوباره کردها و شیعیان وجود دارد. از منظری دیگر مشکلات کنونی نشانه اختلاف میان شیعیان و کردهای عراق نیست، بلکه بیشتر نشانه مواضع حزبی و جریان‌ها است. این تحلیل را قبول دارید؟
بنده ادعا نمی‌کنم که مشکلات صرفاً در این دولت به وجود آمده است، در دولت‌های پیشین نیز مشکلات وجود داشته است. مشکل در دولت ائتلافی به طور طبیعی وجود دارد. همان گونه که عنوان کردم همپیمانان اصلی، ما و برادران شیعه هستیم؛ ما و آنها نقش اساسی در براندازی رژیم صدام و همچنین بنیان نهادن این تجربه نو در عراق داشته‌ایم.
از این روی بر هر دو طرف واجب استکه مشکلات پیش روی را حل کنند تا کشور به امنیت و موقعیت تثبیت شده‌ای برسد. درهای مذاکره روی هیچ طرفی بسته نیست.
در حال حاضر وضعیت کابینه آینده عراق را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
باید تمام گروه‌ها در کابینه آینده مشارکت داشته باشند. در وضعیت عراق این امکان وجود ندارد که یک گروه یا اکثریت یا دو گروه حکمرانی کنند. اگر کردها و شیعیان به تنهایی حکومت کنند، به معنی این است که حکومت کردها و شیعیان است، نه حکومت همه عراق. ضروری است که برادران اهل سنت نیز حضور داشته باشند. به غیر از این هر گروه دیگری که به پروسه دموکراسی باور دارد وبه قانون اساسی پایبند است، باید در حکومت حاضر باشد.
در این انتخابات جریان‌های کردی مانند حزب دموکرات کردستان عراق، اتحادیه میهنی و حزب تغییر هر کدام به طور مستقل فهرست ارائه دادند. شیعیان نیز فهرست جداگانه ارائه کردند، آیا این امکان وجود دارد که هر کدام از احزاب با جریان دیگر؛ یعنی کردها نه به صورت متحد بلکه هر کدام به طور مستقل با یک گروه دیگر ائتلاف کنند؟
به صورت نظری همه احتمال‌ها وجود دارد، اما بر اساس تجربه می‌گویم که کردها متحد خواهند شد. شیعیان هم تاکنون هم‌نظر بوده‌اند و تصور می‌کنم که متحد شوند.
وضعیت سنی‌ها را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
سنی‌ها هم حداقل در مرحله اول هم‌نظر بودند.
پیش‌بینی شما از رئیس جمهوری آینده عراق چیست.
در حقیقت سمت ریاست جمهوری باید به کردها تعلق گیرد. چون ملت عراق از دو گروه اصلی تشکیل شده است؛ کردها و عرب‌ها. اگر عرب‌ها پست اصلی یعنی همان نخست وزیری را به دست آورند، کردها باید منصب دیگر یا همان ریاست جمهوری را از آن خود کنند. بهترین شخصیتی که می‌تواند بر این کرسی تکیه زند و با یک روش درست آن را به نفع همه عراق اداره کند، آقای «مسعودبارزانی» است.
آقای دکتر! شما شرط افزایش اختیارات ریاست جمهوری را مطرح کرده‌اید و بنا به گفته شما در صورت تحقق این امر، آقای بارزانی می‌توانند در این منصب مؤثر واقع شوند. پرسش این است که این موضوعبا چه روشی قابل تأمین و تحقق است و چه فرایندی باید طی شود؟ آیا مستلزم تغییر قانون اساسی یا نیازمند مصوبه مجلس و پارلمان است؟
این موضوع ربطی به قانون اساسی و پارلمان ندارد، تنها با انجام یک توافق سیاسی می‌تواند صورت پذیرد. پارلمان هم مانند رأی اعتمادی که به کابینه و رئیس جمهوری می‌دهد، می‌تواند به این توافق رأی دهد.
آیا در حزب شما و به صورت غیررسمی گفت‌وگویی در این زمینه با هدف آماده کردن مقدمات کار انجام شده است؟
خود آقای بارزانی هم عنوان کرده‌اند که این منصب باید به کردها تعلق گیرد و هر شخصی نیز که در این سمت قرار گیرد، باید به تأیید پارلمان کردستان برسد.
نکته دیگر این کهبا توجه به پیشینه روابط کردها و جریان شیعه با ایران، چه به لحاظ تاریخی و سیاسی و چه از نظر فرهنگی ـ که البته این روابط در نیم سده اخیر بسیار زیاد بوده است- آیا ایران در وضعیت کنونی می‌تواند نقش ایفا کند؟
بخش زیادی از گروه‌های عراقی با ایران روابط دیرینه دارند بویژه کسانی که مخالف رژیم فاشیست بعثی بودند. همه آنان ایران را به عنوان دوست خویش قلمداد می‌کنند. تمام احزاب چه در گذشته و چه در حال حاضر با ایران ارتباط و همکاری داشته‌اند. به همین دلیل و به باور من، جمهوری اسلامی می‌تواند در راستای همگرایی بین گروه‌های مرتبط، تقش ایجابی ایفا کند.
آیا برای همگرا کردن کردها و شیعیان، در ایران بحثی صورت گرفته است؟
هر چند موضوع تشکیل حکومت و دستیابی به توافقات و مدیریت عراق، وظیفه و کار خود عراقی‌ها است، اما به باور من همه خرسند خواهند شد اگر ایران در نزدیک کردن آرای گروه‌های مختلف همکاری کند.
همان طور که می‌دانید، عراق پس از اشغال با مشکلات زیادی همچون تروریسم، داعش و موضوع سلفی‌ها روبه‌رو بوده و در چند ماه اخیر هم مشکلات امنیتی وجود داشته است. در حال حاضر وضعیت را چگونه ارزیابی می‌کنید. آیا امیدی به حل بنیادین این مشکلات وجود دارد؟
وضعیت امنیتی عراق اکنون رو به بهبودی می‌رود. چندی پیش و بنابه ضرورت که تمام عراق خود را برای انتخابات آماده می‌کرد، موقعیتی فراهم شده بود که آن گروه‌ها بتوانند تحرکاتی را انجام دهند که در رمادی و فلوجه شاهد بودیم. یکی از موارد بسیار مهم و ضروری حال و آینده عراق، مقابله با تروریست‌ها است.
ارزیابی شما از نقش کردها در پروسه سیاسی عراق چیست. کردها در عراق امروز، چه نقشی ایفا می‌کنند؟ نخبگان و جریان‌های سیاسی اقلیم کردستان در این پروسه چگونه می‌توانند تأثیرگذار باشند؟
نباید این موضوع را فراموش کرد که روند دموکراسی در کردستان تقریباً 11 تا 12 سال قبل از پروسه دموکراسی در عراق آغاز شده است. احزاب کردستانی در مقایسه با دیگر احزاب عراق دارای تجربه بیشتری هستند. من درباره حزب بعث سخن نمی‌گویم چون آنها دارای قدمت و موقعیت حکمرانی بوده‌اند. بحث من درباره سایر احزاب است که موقعیت ویژه‌ای داشتند و فرصت حکومت برای آنها آماده نبود. بنابراین احزاب کرد پیشاهنگ این حرکت سیاسی هستند که در عراق امروز وجود دارد. کردها در حوزه دموکراتیک، اجرائیات، وضع قوانین و ... سنگ بنای پروسه دموکراسی در عراق هستند. هر گروه منصفی که به قضاوت درباره عراق بنشیند، بدون شک نقش کردها را مورد توجه قرار خواهد داد. اگر کردها در این پروسه حضور نداشته باشند، این روند با مشکلات زیادی روبه‌رو خواهد شد و مسیر اشتباه طی خواهد شد.
هدف شما از این سفر چیست و چه برنامه‌ای داشتید؟
با توجه به این که بنده ریاست کمیته اقتصادی عراق را برعهده دارم، یکی از وظایف این کمیته تقویت روابط اقتصادی با همه دولت‌ها و تشویق به سرمایه‌گذاری در عراق است. کشور همسایه ایران، دوست دیرینه و شناخته شده‌ای است که توانمندی‌های زیادی دارد. باید از فرصت‌ها در جهت توسعه و همکاری میان کشور استفاده کرد.
البته این موضوع محرمانه نیست که روابط تجاری بین دو کشور از 10 میلیارد دلار بیشتر است. همین مسأله خود نیازمند توافق و مقرراتی است به گونه‌ای که طرفین از آن سود ببرند. باید برای هر کاری اعم از تجاری، صنعتی و... راهکار و توافق قانونی حاصل شود چون در غیر این صورت، امکان سوء استفاده وجود دارد. ما از گذشته در این حوزه‌ها با هم کار داشته‌ایم و هدف این بوده است تا تمام کارها در چارچوب مشخصو با یک توافقنامه انجام شود. در عین حال می‌خواهیم و انتظار داریم که تبادلات اقتصادی بیش از این افزایش یابد به صورتی که از 10به 20 میلیارد و فراتر از آن افزایش یابد.
آیا این سفر دستاوردی در پی داشت و قراردادی امضا شد؟
ما چند توافقنامه و تفاهمنامه در امور اقتصادی و مالی انجام دادیم و در حقیقت موفیقت‌آمیز بود. درخصوص گمرک هم تفاهم حاصل شد و درخصوص کارهای عمومی، این که با چه روشی کار انجام دهیم، توافق حاصل شد. موارد دیگر مانند سرمایه‌گذاری، هزینه‌ها، امور مالی و برخی چیزهای دیگر باقی مانده است که گفت‌وگودرباره آنها ادامه دارد.
روزنامه ایران، احسان هوشمند ـ سامان عابری، دوشنبه 5 خرداد 1393، سال بیستم، شماره 5655، صفحه 18.