نێچيرڤان بارزانى
دواى نیوه‌ڕۆى ئه‌مڕۆ چوارشه‌ممه 18ى حوزه‌یرانى 2014، له دانیشتنى په‌رله‌مانى كوردستاندا تایبه‌ت به ڕاگه‌یاندنى كابینه‌ى هه‌شته‌مى حكوومه‌تى هه‌رێمى كوردستان، نێچیرڤان بارزانى وه‌ك سه‌رۆك وه‌زیران و قوباد تاڵه‌بانى وه‌ك جێگرى سه‌رۆك وه‌زیران، له‌گه‌ڵ هه‌موو وه‌زیرانى كابینه‌ى هه‌شته‌مى حكوومه‌ت سوێندى یاساییان خوارد.
له وته‌یه‌كدا كه كرۆكى به‌رنامه‌ى كارى كابینه‌ى هه‌شته‌مى حكوومه‌تى هه‌رێمى كوردستان بوو، نێچیرڤان بارزانى دووپاتى كرده‌وه ئه‌مڕۆ كابینه‌ی هه‌شتی حكوومه‌تی هه‌رێمی كوردستان له هه‌لومه‌رجێكی زۆر ناسكدا ڕاده‌گه‌یه‌نرێت. هه‌روه‌ها تیشكى خسته سه‌ر ئه‌وه‌ى وه‌ك چۆن ساڵی 2003 پێویستى به یه‌كده‌نگی و هاوكاری و هه‌ماهه‌نگی هه‌بوو بۆ پاراستنی به‌رژه‌وه‌ندی و ده‌ستكه‌وته‌كانی هه‌رێمی كوردستان، له‌م ساته‌شدا كه عێراق به بارودۆخێكی سه‌ختدا تێده‌په‌ڕێت، هه‌مان بیركردنه‌وه‌ی ستراتیژى پێویسته تا هیچ له ده‌سته‌كه‌و‌ته‌كانى هه‌رێمى كوردستان له ده‌ست نه‌درێن و ژیانی هاووڵاتی له هه‌رێم و ناوچه كوردستانییه‌كانى ده‌ره‌وه‌ى ئیدارى هه‌رێمى كوردستان بپارێزین و تا بڕیاریان له‌سه‌ر ئاستی به‌رپرسیاریه‌تیی مێژوویدا بێت به‌رامبه‌ر خه‌ڵكی كوردستان.
نێچیرڤان بارزانى هه‌روه‌ها ڕایگه‌یاند كابینه‌ی هه‌شت كابینه‌ی هاوبه‌شی بنكه‌فراوانه كه گوزارشت له خواستی هێز و لایه‌نه سیاسییه‌كانی هه‌رێمی كوردستان ده‌كات، چونكه ئه‌م ئه‌ركه وای خواستووه به ئارامی و نه‌فه‌سدرێژی مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ پێكێهنانی كابینه‌كه بكه‌ن بۆ ڕێكه‌وتن له‌سه‌ر بنه‌مای هاوبه‌شیی ڕاسته‌قینه له‌سه‌ر ئاستی ئه‌رك و پێداویستییه‌كانی ژیانی سیاسیی ئێستای هه‌رێمى كوردستان.
هه‌روه‌ها سوپاسی هاووڵاتیانی هه‌رێمی كوردستانى كرد بۆ خۆڕاگرییان ده‌رباری پرۆسه‌ی پێكهێنانی حكوومه‌ت، به‌تایبه‌تیش پاش ئه‌وه‌ی حكوومه‌تی فیدڕاڵ له به‌غدا مووچه‌ی هه‌رێمی بڕی، كه به كارێكى ناهه‌ق و دژ به ده‌ستوورى له قه‌ڵه‌م دا، چونكه ژیانی خه‌ڵكی هه‌رێمی كوردستانی گه‌لێك سه‌خت كردووه و كاریگه‌ریی خراپی له‌سه‌ر ئابووریی هه‌رێم و وه‌به‌رهێنان هه‌یه. هاوسۆزى و هاوخه‌میی حكوومه‌تیشى بۆ گشت گرفتی هاووڵاتیان ده‌ربڕى و پێى وابوو كه له چه‌ند ساڵی داهاتوودا خۆڕاگریی ئێستای خه‌ڵكی كوردستان وه‌ك قۆناخێكی نوێی ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی زوڵم له قه‌ڵه‌م ده‌درێت و بێ وچان هه‌وڵی چاره‌سه‌ركردنی ئه‌م كێشانه ده‌ده‌ن تا چیتر هه‌رێمى كوردستان تووشی قه‌یرانی سیاسی و دارایی نه‌بێت.
نێچیرڤان بارزانى هاته سه‌ر باسى كابینه‌كه‌ى و ئاماژه‌ى به‌وه دا كه هه‌وڵی ته‌واو ده‌دات بۆ به‌دامه‌زراوه‌كردنی حكوومه‌تێكی كارا و شه‌فاف، له‌سه‌ر بنه‌مای هاووڵاتیبوون، جیاكردنه‌وه‌ی ده‌سه‌ڵات، ئاشتی و دادوه‌ریی كۆمه‌ڵایه‌تی، مافی مرۆڤ و به‌تایبه‌ت مافی ئافره‌ت و منداڵ، سه‌روه‌ریی یاسا و یه‌كسانی له به‌رده‌میدا، دابینكردنی خۆشگوزه‌رانی، چاكسازیی هه‌مه‌لایه‌نه و ڕاسته‌قینه، پاراستنی ژینگه‌ی كوردستان، دۆزینه‌وه‌ی چاره‌سه‌ری گونجاو بۆ به‌رنگاربوونه‌وه‌ی هه‌موو جۆره گه‌نده‌ڵییه‌ك له داموده‌زگا و دامه‌زراوه‌كانی هه‌رێمدا.
هه‌روه‌ها ڕوونى كرده‌وه كه هاووڵاتیبوون پره‌نسیپ و به‌ها و پێوه‌ری یه‌كه‌می كار و هه‌ڵسوكه‌وتی حكوومه‌ته له دابینكردنی ماف و ده‌سنیشانكردنی ئه‌رك و ڕه‌خساندنی ده‌رفه‌تى یه‌كسان و وه‌ك یه‌ك بۆ گشت دانیشتوانی هه‌رێم بێ جیاوازی و هه‌ڵاوێردنی سیاسی و نه‌ته‌وه‌یی و ئایینی. هه‌روه‌ها كابینه‌كه به پشتبه‌ستن به میكانیزمی سه‌روه‌ریی یاسا و به دامه‌زراوه‌بوون كار ده‌كات بۆ لێكجیاكردنه‌وه‌ی ده‌سه‌ڵات و ئه‌رك و به‌رپرسیاریه‌تیی حكوومه‌ت له كار و چالاكیی حزبی.
سه‌رۆك وه‌زیران دووپاتى كرده‌وه كه كابینه‌ی هه‌شت كابینه‌ی حكوومه‌تی هاوبه‌شه، پێكهاته‌كانی كابینه‌كه هاوبه‌شی ڕاسته‌قینه‌ن له حكوومه‌دا، چ له هه‌ڵسوكه‌وتی به‌ڕێكردنی ئه‌ركی حكوومه‌ت و چ له بڕیاردان و، چ له ئه‌ستۆگرتنی به‌رپرسیاریه‌تیی به‌رامبه‌ر گشت بڕیارێك، چونكه موڵكی هه‌موو تاكێكی كوردستانه و كار بۆ خۆشگوزه‌رانی و ده‌سته‌به‌ركردنی خزمه‌تگوزاری و به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانیان ده‌كات.
هه‌روه‌ها دڵنیایى دا كه هاوبه‌شان له‌م كابینه‌یه‌دا به‌ڵێنیان له ئاستی به‌رپرسیاریه‌تی و توانای ئابووری و دارایی و كارگێڕیی ده‌سه‌ڵاتی حكوومه‌تدا ده‌بێت و پێكه‌وه به‌رپرس ده‌بن له بڕیاره‌كانی، هیچ لایه‌نێكیش نابێته ڕێگر له جێبه‌جێكردن و پیاده‌كردنی بڕیاره‌كانی و لایه‌نه هاوبه‌شه‌كانی پێكهاته‌ی ئه‌م كابینه‌یه به ده‌نگ و متمانه‌ی هاووڵاتیان، حكومڕانیی ئه‌م هه‌رێمه ده‌كه‌ن، بۆیه به ئیراده‌یه‌كی به‌هێزه‌وه كار ده‌كه‌ن بۆ هێنانه‌دی ئه‌و به‌ڵێنانه‌ی به هاووڵاتیان دراوه و خزمه‌تیان ده‌كه‌ن.
نێچیرڤان بارزانى ئه‌وه‌شى گوت كه كاركردنی چه‌ند حیزبێكی جیاواز له حكوومه‌تی هاوبه‌شدا ده‌كه‌نه هۆكارێك بۆ پته‌وكردنی بنه‌مای دیموكراسی له كوردستاندا و پێكه‌وه‌ژیانی ئاشتی، ڕێزگرتن له جیاوازیی بیروبۆچوون و ئازادیی ڕۆژنامه‌گه‌ری و حوكمڕانى له‌ژێر چه‌تری كاری هاوبه‌ش، سنگفراوانیی گه‌لی كوردستان ده‌باته ئاستێكی نوێ له مێژووی سیاسیى هه‌رێمى كوردستاندا.
هه‌روه‌ها جه‌ختى له‌وه كرده‌وه كه حكوومه‌ت ده‌بێ هه‌نگاوی گه‌وره بنێت بۆ به‌دیهێنانی خه‌ونی نه‌وه‌ی پێش خۆى بۆ كوردستانێكی ئارام و سه‌قامگیر له سایه‌ی ده‌سه‌ڵاتی خۆماڵیدا، بۆیه به‌رپرسانه داهاتوو ده‌ستنیشان ده‌كه‌ن و هه‌نگاوی پێویستی بۆ ده‌هاوێژن.
ده‌رباره‌ى كێشه‌كانى به‌غدا و هه‌ولێریش، سه‌رۆك وه‌زیران ڕوونى كرده‌وه كه یه‌كێك له ئه‌ركه‌كانی ئه‌م كابینه‌یه، گرتنه‌به‌ری سیاسه‌تی ئاشتیخوازانه ده‌بێت بۆ چاره‌سه‌كردنی كێشه چاره‌سه‌رنه‌كراوه‌كانی تا ئێستا و ئاینده‌ی هه‌رێم له‌گه‌ڵ حكوومه‌تی فیدڕاڵی عێراق، به‌تایبه‌ت كێشه‌ی ناوچه كوردستانییه‌كانی ده‌ره‌وه‌ی ئیداره‌ى هه‌رێم و جێبه‌جێكردنی ماده‌ی 140ی ده‌ستوور. هه‌روه‌ها هه‌وڵ ده‌ده‌ن پێكه‌وه، به هه‌ماهه‌نگی له‌گه‌ڵ سه‌رۆكایه‌تیی هه‌رێم و په‌رله‌مانی كوردستان و به هاوكاریی لایه‌نه سیاسییه‌كان، هه‌نگاوی به‌په‌له بنێن بۆ دامه‌زراندنی ئه‌نجومه‌نێكی دانوستاندن بۆ ڕێكه‌وتنی سیاسی كه گوزارشت له ئیراده‌ی خه‌ڵكی كوردستان بكات.
ئاماژه‌ى به‌وه‌ش دا كه كابینه‌ی هه‌شت زه‌مینه‌ی له‌بار ده‌ڕه‌خسێنی بۆ كاراكردنی ڕۆڵی چاودێریی په‌رله‌مان له‌سه‌ر كاری حكوومه‌ت. له هه‌مان كاتدا داوای متمانه و پاڵپشتیی له په‌رله‌مان كرد تا پێكه‌وه خزه‌مه‌تی چاوه‌ڕوانكراوی هاووڵاتی بكه‌ن، بۆ ئه‌مه‌ش حكوومه‌ت په‌یوه‌ندی و هاوكاری و هه‌ماهه‌نگیی به‌رده‌وام و پته‌وى له‌گه‌ڵ په‌رله‌مانی هه‌رێمی كوردستان و ده‌سته‌ی سه‌رۆكایه‌تیی په‌رله‌ماندا ده‌بێت.
هه‌روه‌ها باسى له‌وه كرد كه هه‌رێمی كوردستان ناوچه‌یه‌كی تا ڕاده‌یه‌ك ده‌وڵه‌مه‌نده، بۆیه ئامانجیان به‌دیهێنانی سه‌ربه‌خۆیی ئابووری و گه‌شه‌ی به‌رده‌وام و جۆراوجۆركردنی سه‌رچاوه‌كانی داهات و خۆنه‌به‌ستنه‌وه به تاكه سێكته‌ری نه‌وته‌وه ده‌بێت، كاریش ده‌كه‌ن بۆ گه‌شه‌پێدانی كه‌رتی كشتوكاڵ و پشه‌سازی و بازرگانی و خزمه‌تگوزاری و كه‌مكردنه‌وه‌ی جیاوازیی هه‌لومه‌رجی ژیانی گوند و شار.
دووپاتیشى كرده‌وه كه حكوومه‌ت كار ده‌كات بۆ به‌رزكردنه‌وه‌ی ئاستی خزمه‌تگوزارییه سه‌ركییه‌كانی ئاو و كاره‌با و ڕێگاوبان كه گونجاو بێت له‌گه‌ڵ گه‌شه‌ی ئابووریی به‌رچاوی كوردستان و ئاستی بژێوی تاك و په‌ره‌سه‌ندنی وه‌به‌رهێنانی خۆماڵی و بیانی له ڕێی به‌گه‌ڕخستنی ته‌واوی توانا و سه‌رمایه‌ی ماددی و مرۆیی. بۆیه له‌م بواره‌دا ده‌بێت چالاكانه كار بكه‌ن بۆ جێبه‌جێكردن و چه‌سپاندنی لامه‌ركه‌زی، جیاكردنه‌وه‌ی ده‌سه‌ڵاته‌كان، ڕێككه‌وتن له‌سه‌ر هه‌مواركردنی ئه‌و یاسایانه‌ی ڕه‌هه‌ندی نیشتیمانییان هه‌یه.
نێچیرڤان بارزانى هه‌روه‌ها گوتى حكوومه‌ت گرنگی ده‌دات به كه‌رتی پیشه‌سازی و گه‌شتوگوزار و پشتگیریی كه‌رتی تایبه‌ت ده‌كات بۆ ئه‌وه‌ی ڕۆڵی خۆی له ئاوه‌دانكردنه‌وه و گه‌شه‌ی ئابووریی كوردستاندا ببینێ. هه‌روه‌ها په‌ره به سیاسه‌تی وه‌به‌رهێنان له كوردستان ده‌دات به شێوه‌یه‌ك كه له‌گه‌ڵ گه‌شه‌ی ئابووری و كۆمه‌ڵایه‌تیی قۆناغی داهاتووی كوردستاندا بگونجێت.
داكۆكى له‌وه‌ش كرد كه كابینه‌ی هه‌شت به‌رده‌وام ده‌بێت له‌سه‌ر چاكسازیی سیسته‌می په‌روه‌رده و خوێندنی باڵا و فێركردن به دابینكردنی پێداویستیه‌كانیان و به‌رزكردنه‌وه‌ی ئاستی زانستیی مامۆستایان، له‌گه‌ڵ بایه‌خدان به توێژینه‌وه‌ی زانستی و خوێندنی پێشه‌یی به‌مه‌به‌ستی فه‌راهه‌مكردنی ده‌ستی كاری كارامه و به‌توانا بۆ بازاڕی كار و كه‌مكردنه‌وه‌ی ڕێژه‌ی نه‌خوێنده‌واری له هه‌رێمدا. له كه‌رتی ته‌ندروستیشدا كار ده‌كات بۆ په‌یڕه‌وكردنی سیسته‌می ته‌ندروستیی پێشكه‌وتوو و جیاكردنه‌وه‌ی كه‌رتی گشتی و تایبه‌ت له خزمه‌تگوزارییه‌كانی ته‌ندروستیدا.
نێچیرڤان بارزانى دووپاتى كرده‌وه كه كابینه‌ی هه‌شت ئاوڕى زیاتر له ژیان و گوزه‌رانی كه‌سوكاری شه‌هیدان و قوربانیانی ئه‌نفال و كیمیابارانكراوان و زیندانیانی سیاسی ده‌داته‌وه و كار ده‌كات بۆ باشتركردنی ژیان و گوزه‌رانیان. به‌رنامه‌ی نیشته‌جێبوونیش به شێوازێكی هاوچه‌رخ و بۆ چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌ی نیشته‌جێبوون به تایبه‌تی بۆ چین و توێژه كه‌مده‌رامه‌ته‌كان، ڕێكده‌خاته‌وه.
سه‌رۆك وه‌زیران شانازیی حكوومه‌تى هه‌رێمى كوردستانى به بارودۆخى ئارام و ئاسایشى كوردستان ده‌ربڕى كه وه‌ك گوتى له جه‌رگه‌ی ناوچه‌یه‌كی پڕ توندوتیژی و شه‌ڕ و تیرۆر و تۆقاندندا به هیمه‌ت و وریایی و كاری دڵسۆزانه‌ی هێزی پشمه‌رگه و پۆلیس و ئاسایشه‌وه، ئارامى و ئاسایش بۆ هه‌موو خه‌ڵكی كوردستان ده‌سته‌به‌ر كراوه. بۆیه له‌م ڕوانگه‌یه‌وه حكوومه‌تی هه‌رێم كار ده‌كات بۆ باشتركردنی ژیان و گوزه‌رانی هێزه چه‌كداره‌كانی هه‌رێم و به‌رزكردنه‌وه‌ی ئاست و توانا و لێهاتووییان، به‌نیشتمانیكردنیشیان ئه‌ركێكی گرنگی ئه‌م كابینه‌یه ده‌بێت.
هه‌روه‌ها ئاشكراى كرد كه كابینه‌ی هه‌شت هه‌وڵ ده‌دات به ڕێكاری یاسایی چاو به سیسته‌می خانه‌نشینی و مووچه‌دا بخشێنێته‌وه، به جۆرێك كه هاووڵاتیان به شێوه‌یه‌كی دادپه‌روه‌رانه لێی سوودمه‌ند بن. هه‌روه‌ها كار ده‌كه‌ن بۆ دروستكردنی سندووقی كوردستان بۆ داهاتی نه‌وت و دامه‌زراندنی كۆمپانیای نه‌وتی هه‌رێم وه‌ك له یاسای ژماره (22)ی 2007ی تایبه‌ت به نه‌وت و گازی هه‌رێمدا هاتووه.
ئاماژه‌ى به‌وه‌ش دا كه حكوومه‌ت به‌رده‌وام ده‌بێت له‌سه‌ر په‌ره‌پێدان و هاوكاری و هاندانی كه‌رتی تایبه‌تی ناوخۆ و ڕه‌خساندنی هه‌لومه‌رجی گونجاو بۆ كۆمپانیا و سه‌رمایه‌گوزارانی ده‌ره‌وه به‌مه‌به‌ستی فه‌راهه‌مكردنی ده‌رفه‌تى كار و كه‌مكردنه‌وه‌ی ڕێژه‌ی بێكاری، به‌تایبه‌ت له ناو چینی گه‌نج و ده‌رچووی په‌یمانگه و زانكۆكاندا، به گرتنه‌به‌ری سیاسه‌تی كارپێكردنی سه‌رده‌میانه و ڕێگرتن له پاوانكاریی بازاڕ و كۆمپانیا و پڕۆژه‌ی وه‌به‌رهێنان.
له كۆتاییدا نێچیرڤان بارزانى ڕوونى كرده‌وه كه ئه‌وه‌ی پێشكه‌شى كرد هێڵه گشتییه‌كانی كارنامه‌ی حكوومه‌تی هاوبه‌شه و ورده‌كارییه‌كانی ئه‌م كارنامه‌یه ده‌بێته پلان و پڕۆژه و پڕۆگرامی سیاسه‌تگوزاریی گشتیی حكوومه‌ت و له كار و به‌رنامه‌ی وه‌زاره‌ته‌كاندا ڕه‌نگ ده‌داته‌وه.
دوایین شت سه‌رۆك وه‌زیران جه‌ختى له‌وه كرده‌وه كه پیاده‌كردن و سه‌ركه‌وتنی پرۆگرامی حكوومه‌ت، سه‌ركه‌وتنی هاووڵاتیی خۆڕاگری ناخۆشیدیده‌ی كوردستانه و خزمه‌تی كۆمه‌ڵایه‌تی و ئابووری، سه‌رفرازیی حكوومه‌ت ده‌بێت، چونكه دانیشتوانی كوردستان شایسته‌ی ئایینده‌یه‌كی گه‌شترن، شایسته‌ی ئازادی، سه‌ربه‌ستی و دیموكراسیی پته‌وترن. ئه‌وه‌شى گوت كه به پشتیوانیی هێزی ئاسایش و پێشمه‌رگه و پۆلیس و هاووڵاتیانیش، هه‌رێمى كوردستان ده‌توانێت ئه‌نجامی باشتر به ده‌ست بهێنێت و خه‌ونی گه‌وره‌تر به‌دى بهێنین.