نیوەڕۆی ئەمڕۆ چوارشەممە 5/8/2015 بەڕێز نێچیرڤان بارزانی سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان، پێشوازی لە بەڕێز حەسەن دانایی فەڕ باڵیۆزی كۆماری ئیسلامیی ئێران لە عێراق و شاندێكی دیبلۆماسیی یاوەری كرد.

لە دیدارێكدا بەڕێز باڵیۆزی كۆماری ئیسلامیی ئێران خۆشحاڵیی خۆی بە سەردانی هەرێمی كوردستان دەربڕی و ستایشی هەرێمی كوردستانی كرد كە لە پێشكەوتنەكانی بەردەوامە و توانیویەتی بە شێوەیەكی یەكجار باش ڕووبەڕووی هێرش و مەترسییەكانی تیرۆرستانی داعش ببێتەوە و لە ڕووی ئابووریشەوە خۆڕاگر بێت بەرامبەر ئەو قەیرانە داراییەی ڕووبەڕووی بووەتەوە و بە شێوەیەكی زۆر باشیش پێشوازیی لە ژمارەیەكی یەكجار زۆر لە ئاوارە و پەنابەران بكات و شوێنی حەوانەوە و خزمەتگوزاریی پێویستیان بۆ دابین بكات.

پشتگیری و بەردەوامیی هاوكارییەكانی حكوومەتی كۆماری ئیسلامیی ئێرانیشی بۆ حكوومەتی هەرێمی كوردستان دووپات كردەوە و هەڵوێستی خەڵك و حكوومەتی هەرێمی كوردستانی لە بارەی هاوكارییكردنی ئاوارە و پەنابەران و ڕووبەڕووبوونەوەی تیرۆر بەرز نرخاند. هەروەها باسی لە پتەوكردنی زیاتری پەیوەندییەكانی نێوان كۆماری ئیسلامیی ئێران و هەرێمی كوردستان لە بوارە جیاجیاكاندا كرد و هیوای خواست لە هەموو بوارەكاندا پەیوەندیی نێوان هەردو بەرەو پێشتر بڕوات.

لای خۆیەوە بەڕێز سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان سوپاسی سەردانی شاندی میوانی كرد و دڵخۆشیی خۆی دەربارەی پتەوكردنی پەیوەندییەكانی نێوان هەرێمی كوردستان و ئێران دەربڕی و ئاماژەی بەوە كرد كە پەیوەندییە دووقۆڵییەكانی نێوان هەرێمی كوردستان و ئێران مێژوویین و جەختی لەوە كردەوە كە لە كاتە سەختەكاندا كۆماری ئیسلامیی ئێران هەردەم پاڵپشت و هاوكاری گەلی كورد بووە.

بەڕێز نێچیرڤان بارزانی هەروەها ئەوەی دووپات كردەوە كە هەرێمی كوردستان ئامادەیە هەموو ئاسانكاری پێشكەش دەكات بۆ پتەوكردنی زیاتری پەیوەندییەكانی لەگەڵ كۆماری ئیسلامیی ئێران لە هەموو بوارەكاندا.

گفتوگۆكردنی بارودۆخی ناوچەكە و عێراق بە گشتی و پەیوەندییەكانی نێوان هەرێمی كوردستان و حكوومەتی فیدرالی عێراق، لایەنێكی دیكەی دیدارەكە بوو.

بەناوی خودای مەزن و دلۆڤان

جەماوەری سەربەرزی كوردستان

سەبارەت بە بارودۆخی سیاسیی هەرێمی كوردستان و پرسی سەرۆكایەتیی هەرێم بە ئێوەی خۆشەویست ڕادەگەیێنم كە، بەر لە دوو ساڵ، بە نامەیەك بۆ سەرۆكایەتیی پەرلەمان، داوام لێ كردن كە لەگەڵ حزبەكاندا مەسەلەی سەرۆكایەتیی هەرێم بە تەفاهوم یەكلایی بكەنەوە. پێش چەند مانگێكیش هەمدیسان لەگەڵ حزبەكان دانیشتم و داوام لێ كردن زوو چارەسەرێك بۆ ئەم پرسە بدۆزنەوە.

له‌ماوه‌ی ڕابردوودا هه‌موو كاره‌ سه‌ره‌كییه‌كانم له‌ ڕێگه‌ی ته‌وافوق و ڕاوه‌رگرتن ئه‌نجام داوه‌ و ڕێزیشم له‌ سازان و ڕێككه‌وتنی لایه‌نه‌كان له‌ناو خۆیاندا گرتووه‌ و یارمه‌تیم داون ئه‌و سازانه‌یان شێوه‌یه‌كی یاسایی وه‌ربگرێت. یاسای ژمارە 4ـی 2015ـی پەرلەمان بۆ ئامادەكردنی دەستوور، وێڕای ئەوەی كە تێبینیمان لەسەری هەبوو، لەبەر بەرژەوەندیی وڵات و پاراستنی یەكڕیزیی گەلەكەمان ئیمزام كرد. پێشتریش ڕەشنووسی پڕۆژەی دەستووری هەرێمی كوردستان كە بە كۆدەنگیی لایەنەكان و دەنگی 96 پەرلەمانتار پەسەند كرابوو، هەر لەپێناو سازان و ڕێكەوتنی هەموو لایەنە سیاسییەكان و پاراستنی یەكڕیزیی گەلەكەمان نەخرایە ریفراندۆم.

ئەوەی رۆژی 23/6/2015 لە پەرلەمان ڕوویدا، مەترسییە لەسەر بنه‌ما و پڕه‌نسیپی ته‌وافوق و سازان، ئەو بنەمایەی كە خودی سه‌رۆكایه‌تیی پەڕلەمان و كابینەی هەشتەم لەسەری دامەزراون. ئێستاش، لەبەر بەرژەوەندیی گەل و وڵاتەكەمان داوا لە حزبەكان دەكەم، دوور لە بەرژەوەندیی حزبیی تەسك و، بە لەبەرچاوگرتنی بەرژەوەندیی وڵات و، هەروەها ڕەچاوكردنی هەلومەرجی ناسك و هەستیاری ئێستا كە وڵاتمان پێیدا تێدەپەڕێت، بگەڕێنەوە بۆ پڕه‌نسیپی ته‌وافوق و سازان. چونكە تەنیا بە سازان، پرسە نیشتیمانی و سەرەكییەكان بە پرسی سەرۆكایەتیی هەرێمیشەوە قابیلی چارەسەرن.

كوردستان به‌ره‌و قۆناغێكی زۆر جیاواز و گرنگ ده‌ڕوات. ئه‌مڕۆ زیاتر له‌هه‌موو كات پێویستیمان به یه‌كڕیزیی و‌ رێككه‌وتن و سازانه‌. ئه‌وه‌ی له‌ڕووی یاساییه‌وه‌ پێویسته‌، من له‌لای خۆمه‌وه‌ كردوومه‌. ئه‌ركێكی نیشتمانی ده‌كه‌وێته‌ سه‌ر هه‌موو لایه‌نه‌كان تا پێش 20/8 بگه‌نه‌ ئه‌نجامێك كه‌، ده‌توانن به‌ سازان ڕێكبكه‌ون. ئه‌گه‌ریش لایه‌نه‌كان به‌پێی پڕه‌نسیپی ته‌وافوق و سازان نه‌جووڵانه‌وه‌، ئه‌وكات منیش هه‌ڵوێستی خۆم ڕاده‌گه‌یێنم.

هاوكات، داوا له‌ په‌رله‌مانتاران و حكوومه‌ت و حزبه‌ سیاسییه‌كان ده‌كه‌م به‌ قووڵیی بیر له‌ چاره‌سه‌ركردنی قه‌یرانه‌ داراییەكان و شه‌ڕی داعش و پرسی ژیان و بژێویی خه‌ڵك، به‌تایبه‌تیی پێشمه‌رگه‌كان بكه‌نه‌وه‌ و بایه‌خی شایسته‌ی پێ بده‌ن.


مسعود بارزانی
سەرۆكی هەرێمی كوردستان
29ـی 6ـی 2015

سەفین دزەیی، وتەبێژی فەرمی حكومەتی هەرێمی كوردستان رایگەیاند كه‌ هەوڵەكانی بەغدا بۆ گۆشەگیركردنی هەرێمی كوردستان بەبڕینی بەشی هەرێم لەبودجەی فیدرالی عیراق سەرنەکەوتن وخۆڕاگری خەڵكی كوردستان زۆر لە بڕیاری سیاسی تاكلایەنانەی حكومەتی پێشووی عیراق بەسەرۆكایەتی نوری مالیكی بەهێزتر بوو.

لە دیمانەیەكی تایبەت بە ماڵپەڕی حكومەتی هەرێمی كوردستان، وتەبێژی حكومەتی هه‌رێم تیشكی خستە سەر چەندین تەوەری پەیوەست بە بارودۆخی ئەمڕۆی كوردستان وئەو گرفتانەی ئەمڕۆ هەرێم پێیدا تێدەپەڕێت وئەو چارەسەریانەی حكومەتی هەرێمی كوردستان بۆ ئەو مەبەستە لەبەردەستیدایە.

هەوڵی گۆشەگیكردنی هەرێم

وتەبێژی فەرمی حكومەت ئاماژەی بەوەدا، لەسەرەتای 2014 حكومەتی پێشووی بەغدا بەسەرۆكایەتی مالیكی بەبڕیارە تاكڕەویەكەی بەبڕینی بەشی هەرێمی كوردستان لەبودجەی فیدرالی دەیویست ئەو پێشكەوتن وپێشڤەچوونانەی لەهەرێمی كوردستاندا هەن رابگرێت، ئەوەشی خستەڕوو حكومەتی هەرێمی كوردستان ویستی لەدەستپێكی ئەم قەیرانەدا ئەم گرفتە بەشێوەی دیالۆگ چارەسەر بكات بەڵام وەك دزەیی ئاماژەی پێدا "كەسانێك مالیكیان هێنابووە قەناعەت بەوەی ئەگەر ئەو سیاسەتە پەیڕەو بكات ئەوا هەرێمی كوردستان گۆشەگیردەبێت وخەڵكی كوردستان لەدژی حكومەت رادەپەڕن وبەغداش مەرجەكانی خۆی بەسەر حكومەتی هەرێم دادەسەپێنێت وحكومەتی هەرێمیش ناچار دەبێت ملكەچی ئەو مەرجانە بێت".

دزەیی هەوڵی بەغدای بە شكەستخواردوو لەقەڵەمدا بەهۆی خۆڕاگری خەڵكی كوردستان بەوەی كە خۆیان بە خاوەنی ئەو حكومەتە دەزانن وحكومەت سیاسەتێكی حەكیمانە پەیڕەو دەكات كە وادەكات جەماوەری كوردستان نەچنە ژێر باری هەوڵی لەم جۆرە.

چارەسەریە سەرەتاییەكانی حكومەت

سەفین دزەیی ئاماژەی بەو رێوشوێنە سەرەتایانە دا كە حكومەتی هەرێمی كوردستان لەسەرەتای دروستبوونی ئەم قەیرانەدا پەیڕەوی كرد بە كەمكردنەوەی خەرجی وبەڕێككەوتن لەگەڵ كۆمپانیا ناوخۆ وبیانیەكان توانرا مووچە دابین بكرێت ئەگەرچی لەماوەی مانگێك تا 45 رۆژ دواكەوتنی تیادا هەبوو. هەروەها گوتی " لە 22ی مایسی 2014 حكومەتی هەرێمی كوردستان ناچار بوو نەوتی خۆی بخاتە بازاڕە نێودەوڵەتیەكان بەڵام ئەمەشیان ئاسان نەبوو چونكە نەوتی كوردستان هێشتا لەبازاڕە جیهانیەكان نەناسراو بوو وئەو داهاتەش كە دەست دەكەوت بۆ مووچە وبەشێك لە پرۆژەكان بەكاربێت".

رێككەوتنی هەولێر وبەغدا

وتەبێژی فەرمی حكومەت ئاماژەی بە رێككەوتنی نێوان هەولێر وبەغدا كرد كە لە 2ی كانونی یەكەمی 2014 ودوای پێدانی متمانە بە حكومەتی عیبادی ئیمزاكرا. بەپێی ئەم رێككەوتنە 550 هەزار بەرمیلی نەوت لە هەرێمی كوردستان وكێڵگەكانی كەركووكەوە رادەستی كۆمپانیای سۆمۆ دەكرێت بەمەرجی پێدانی شایستەییە داراییەكانی هەرێم وئەم رێككەوتنەش بووە ماددەیەك لەیاسای بودجەی ساڵی 2015 ودەبوایە لەسەرەتای ساڵی 2015ـەوە بخرێتە بواری جێبەجێكردنەوە. بەڵام حكومەتی بەغدا لەسەرەتادا بەناردنی بەشێكی زۆر كەم، بە 250 ملیار دینار دەستی پێكرد تا گەیشتە نزیكەی 500 ملیار دینار لەو كاتەی كە لەمانگی نیسان وئایاری ئەمساڵ هەرێمی كوردستان بەتەواوی پابەندبوونی خۆی بە جێبەجێكردنی رێكەوتنەکە نیشانداوە بەهەناردەكردنی بڕی تەواوی نەوت كە رێككەوتنی لەسەركرابوو. رونیشیكردەوە ئەوەی بەغدا ناردی نزیكەی 30 تا 40 لەسەدی شایستە داراییەكانی هەرێمە.

هەروەها گوتی "ئەو نەوتەی كە رادەستی سۆمۆ كرا ئەگەر لە بازاڕەكانی جیهان بفرۆشرابوایە ئەوا زیاتر لە 800 ملیۆن دۆلار داهاتی دەبوو، كەچی بەغدا تەنها 350 تا400 ملیۆن دۆلاری مانگانە لە مانگەكانی کانونی دووەم تا نیسان ناردووە کە دەکاتە كۆی یەک ملیار وهەشت سەد ملیۆن دۆلار- لەکاتێک كە دەبوایە لایەنی كەم پێنج ملیار دۆلار بنێرێت – ووایکرد بارودۆخەكە بەرەو ئاقارێكی خراپتر ببات چونكە لەو كاتەی ئێمە هیچ رێككەوتنێكمان لەگەڵ بەغدا نەبوو مانگێك تا 45 رۆژ مووچە دوا دەكەوت كەچی ئێستا رێككەوتن هەیە وئێستا زیاترە لە 3 مانگ مووچە نەدراوە".

دزەیی جەختی لەسەر هەڵوێستی حكومەتی هەرێمی كوردستان كردەوە بە پابەندبوون بە رێككەوتنی نێوان هەولێر وبەغدا وچارەسەركردنی كێشەكان لەسەر بنەمای یاسای بودجەی فیدراڵی ساڵی 2015، بەڵام ئەوەشی نەشاردەوە كە حكومەتی هەرێم ناچارە رێگەچارەی دیكەی یاسایی بگرێتەبەر بۆ دابینكردنی مووچەی فەرمانبەران وبودجەی تەشغیلی وپارەی بەڵێندەران.

شەش هەزار پرۆژە راگیراوە

دزەیی ئاشكرایكرد ئێستا نزیكەی شەش هەزار پرۆژە بە بودجە وگوژمە وقەبارەی جیاجیاوە لەهەرێمی كوردستان بەهۆی ئەو قەیرانە داراییە راگیراون وئەوە وایكردووە بازاڕی هەرێمی كوردستان كزی بەخۆیوە ببینێت وبەڵێندەرانیش بكەونە گرفتی گەورەی دارایی. هاوكات سوپاسی بەڵێندەرانی كرد كە تا ئێستا توانیویانە بەرگەی ئەم بارودۆخە بگرن ودووپاتیكردەوە حكومەت بەهەموو شێوەیەك كار بۆ چارەسەركردنی كێشەكانیان دەكات. هەروەها گوتی "بەپێی یاسای ژمارە پێنجی ساڵی 2013ی پەرلەمانی كوردستان حكومەتی هەرێم بۆی هەیە هەر رێگەچارەیەك بگیرێتە بەر بۆ دابینكردنی پێداویستیەكانی خەڵكی كوردستان ورێگەچارەی سەرەكیش لەمبارەیەوە فرۆشتنی راستەوخۆی نەوتی هەرێمی كوردستانە وەكو سەرچاوەی سەرەكی بۆ دابینكردنی بودجەی هەرێم".

جدیەت لەلایەن كۆمپانیاكانەوە هەیە

وتەبێژی حكومەت ئەوەشی راگەیاند كە كۆمپانیاكانی نەوتی جیهانی جدیەتیان لەبارەی هاوكاریكردنی هەرێمی كوردستان نیشانداوە بۆ پرسی فرۆشتنی راستەوخۆی نەوتی هەرێمی كوردستان وئاشكرایكرد بەم شێوەیە زیاتر لە 90 لەسەدی پێداویستیەكانی هەرێمی كوردستان بەم نەوتەوە دابین دەكرێت. هاوكات تیشكی خستە سەر كۆبوونەوەی ئەنجومەنی نەوت وگاز لەگەڵ حزب ولایەنە سیاسیەكانی نێو حكومەتی هەرێم ودووپاتیشیكردەوە حزب ولایەنە سیاسیەكان پاڵپشتی تەواویان بۆ حكومەت نیشاندا بۆ چارەسەركردنی كێشە داراییەكانی هەرێم ئەمە جگە لەپەرلەمانی كوردستان وكوتلەی كوردی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق.

ملیارێك بۆ هەر مانگ 

دزەیی خەرجیەكانی هەرێمی كوردستانی لەماوەی مانگێكدا بە مووچە وپرۆژە وهەموو خەرجیەكانی دیكە بە یەك ملیار دۆلار خەملاند، رونیشیكردەوە ئەگەر نەوتی هەرێمی كوردستان بەشێوەیەكی راستەوخۆ فرۆشرایە بازاڕەكانی جیهان بەهەمان ئەو قەبارەیەی كە دەدرێتە دەستی سۆمۆ ئەوا نزیكەی 800 تا 900 ملیۆن دۆلار بۆ هەرێمی كوردستان دەستەبەر دەكات. بەم شێوەیە تەنها بەفرۆشتنی نەوت نزیكەی 90 لەسەدی پێداویستیەكانی هەرێمی كوردستان دابین دەكرێت وداهاتی ناوخۆش تا ڕادەیەك ئەم بۆشاییە پڕدەكاتەوە. بەڵام ئەمەش وەك دزەیی روونیكردەوە پێویستی بەكات هەیە.

قەرزی نێودەوڵەتی 

وتەبێژی حكومەت روونیكردەوە، پرسی قەرزی نێودەوڵەتی بریتیە لەخستنەڕووی (سەنەد) بەناوی هەرێمی كوردستان لەبازاڕەكانی جیهان، بۆ ئەم مەبەستەش وەك وتەبێژ رایگەیاند جێگری سەرۆك وەزیران ووەزیری دارایی وژمارەیەك لەبەرپرسانی حكومەتی هەرێم لە لەندەن چەندین گفتوگۆیان لەمبارەیەوە لەگەڵ ژمارەیەك لە دامودەزگای نێودەوڵەتی ئەنجامداوە بۆ خستنەڕووی سەنەدی بانكی بەناوی هەرێم. لەم بارەیە گوتی "ئەم پرۆسەیە لەڕووی ئابوری وسیاسیەوە گرنگی بۆ هەرێمی كوردستان هەیە چونكە دەبێتە هۆی پتەوبوونی پێگە وجێگەی هەرێم لەسەر ئاستی جیهان ومتمانە بەبازاڕی كوردستان وحكومەتی هەرێم زیاتر دەكات ودەبێتە رێخۆشكەر بۆ سەربەخۆیی ئابووری".

لەبارەی ناڕەزایی هەندێك لایەنی سیاسیشەوە لەبارەی یاسای قەرزی نێودەوڵەتی، دزەیی ئاماژەی بەوەدا، ئەگەرچی ئەم یاسایە چەند لایەنێكی سیاسی بەهەر بیانویێكەوە بێت دەنگیان لەسەر نەدا بەڵام دەرباز بوو وئێستا حكومەتی هەرێمی كوردستان پاڵپشتیەكی یاسایی هەیە بۆ ئەم مەبەستە وئاماژەی بەوەشدا لەدوایی كۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیران دوای گەڕانەوەی شاندی حكومی كە چووبوونە لەندەن، ئەم پرسە بە شێوەیەكی شەفاف خرایە بەردەم وەزیرانی حكومەتی هەرێمی كوردستان.

روونیشیكردەوە بەپێی ماددەی پێنجەم وشەشەمی یاساكە، پێویستە لیژنەیەك دروست ببێت بۆ گفتوگۆكردن لەگەڵ لایەنی دارایی نێودەوڵەتی ودوای گفتوگۆكانی ئەم لیژنەیەش، بڕیار لەسەر جێبەجێكردنی دەدرێت وهیواشی خواست بەزووترین كات بێت. هاوكات ئەوەشی خستەڕوو كە مەرج نیە هەموو ئەو پێنج ملیارەی یاسا رێگەی بەهەرێم داوە بۆ وەرگرتنی بەیەكجار وەربگیرێت بەڵكو رەنگە رێژەیەكی كەم وەكو یەكەمین هەنگاو وەربگیرێت وهەنگاو بە هەنگاو بڕەكە زیاتر بكرێت وئەو پارەیەی كە وەردەگیرێت بۆ جێبەجێكردنی ئەو پرۆژانەیە كە لەلایەن پەرلەمانەوە پەسەند كراون.

گرفتی بەنزین

سەفین دزەیی رەتیكردەوە ئەمڕۆ شتێك هەبێت بەناوی قەیرانی بەنزین چونكە كێشەكە وا نەبوو كە گەورە كرا وهۆكارەكەیشی تەكنیكی بوو هەروەها گوتی "قەبارەی بەرهەمهێنانی هەردوو پاڵاوگەی بازیان وكەورگۆسك نزیكەی سێ ملیۆن و 200 لیترە وهەرێمی كوردستانیش پێویستی بە نزیكەی شەش ملیۆن لیتر هەیە رۆژانە بۆیە پێویستی دەكات حكومەتی هەرێمی كوردستان چ راستەوخۆ یانیش لەڕێی كۆمپانیاكان بۆشاییەكە پڕبكاتەوە وبەنرخی بازاڕ بیكڕێت وبەنرخی پاڵپشتی بیفرۆشێتە خەڵك، ئەمەش بارگرانیە لەسەر حكومەت بەڵام ئەركی خۆیەتی ودەبێ بیكات".

ئاماژەی بەوەشدا جاری وا هەیە ئەم بەنزینە لەتوركیا دێت وجاری واش لە ئاسیای ناوەڕاست وبەهۆی كێشەیەكی تەكنیكی بەهۆی دواكەوتنی هاتنی ئەم بەنزینە لەئیماراتەوە بۆ توركیا وایكرد لەهەندێك شوێن سڕەگرتن بۆ بەنزین زیاتر بێت. هاوكات روونیشیكردەوە کە مەترسی دروستبوونی قەیران دەبێتە هۆی داواكردنی بڕێكی زیاتر لە بەنزین وهەبوونی ژمارەیەكی زۆری ئاوارە، هەروەها هەرێمی كوردستان ژمارەیەكی زۆری ئۆتۆمبێلی تیادایە ولەوەرزی هاویندا بەشێكی زۆری شوفێران ئەگەر هەموویان نەبن ساردكەرەوەی ئۆتۆمبێل كار پێدەكەن ورێژەیەكی زۆری بەنزین سەرف دەكرێت.

توركیا رێگر نەبووە

وتەبێژی فەرمی حكومەت هەموو ئەو دەنگۆیانەی رەتكردەوە گوایە توركیا لە گەیشتنی بەنزین بۆ هەرێمی كوردستان رێگر بووبێت بەڵكو وەك رایگەیاند توركیا ئاسانكاری زۆری لەبواری ئابوری وبازرگانی ووەبرهێنانی بۆ هەرێمی كوردستان كردووە، بەبەڵگەی ئەوەی ئێستا قەبارەی بازرگانی ووەبەرهێنان لەنێوان عیراق وتوركیا نزیكەی 10 ملیار دۆلارە كە حەفت تا هەشت ملیاری بۆ هەرێمی كوردستانە. توركیا زۆر سوودی لەهەرێمی كوردستان وەرگرتووە وهیچ رێگریەك ناكات.

هەروەها گوتی "دوای هەڵبژاردن، سەردانی توركیام كرد ولەگەڵ چەند لایەنێكی حكومی وسیاسیش كۆبوومەوە، هەموو لایەنەكان پاڵپشتیان لە پەیوەندی باشی سیاسی وئابورین لەگەڵ هەرێمی كوردستان وحكومەتی ئیئتیلافیش دروست ببێت ئەوا لەسەر هەمان رێگە دەڕۆن چونكە یاسا وپلانی حكومەت كاری پێدەكرێت نەوەكو كەسێك یان لایەنێك".

شكاندنی بنەمای سازان

سەفین دزەیی نیگەرانی خۆی ده‌ربڕی سه‌باره‌ت به‌، هه‌روه‌ك خۆی وه‌سفیكرد، شكاندی بنەمای سازان كه‌ له‌ 23ی حوزه‌یرانی رابردوو لەپەرلەمانی كوردستان روویدا. رایگه‌یاند كه‌ لەگەڵ باوەڕیبوون بەدیموكراسی وهەڵبژاردن، سازان گرنگترین بنەمایە كە پێویستە لەبابەتە چارەنووسسازەكان كاری لەسەر بكرێت وگوتی "بۆ هەر یاسایەك كە پێشكەشی پەرلەمانی كوردستان دەكرێت پێویستە بنەمای سازان رەچاو بكرێت. بەڵام ئەوەی لەپەرلەمان كرا بەهیچ شێوەیەك رەچاوی ئەم پرسەی نەكرد. بەڵام بەشێوەیەكی گشتی ئەم پرسە كاری نەكردۆتە سەر كار وئەدای حكومەتی هەرێم بەڵكو حكومەت بەیەك تیم لەسەر یەك كارنامە كاردەكات وسەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران دەسەڵاتی زۆری بەجێگری سەرۆك وەزیران ووەزیرەكان داوە وبەڕێزیان لەدوایین كۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیرانیش نیگەرانی خۆی لەمبارەیەوە بەڕاشكاوی نیشاندابوو وئاماژەی بەوە دابوو كە ئەوەی روویدا بنەما سازانی هەژاند، بەڵام نابێ ئەم كارە كاریگەری بەسەر ئەدای حكومەت هەبێت بەڵكو دەبێ كاری زیاتر بۆ گەیاندنی خزمەتگوزاری بە هەموو خەڵك بكرێت بەروحیەتی یەك تیم".

دووپاتیشیكردەوە سەرۆك وەزیران هەمیشە جەخت لەسەر ریفۆرم بۆ كار وكارنامەی حكومەت دەكات بەبێ هەبوونی گیانی تۆڵە سەندنەوە لەدژی حزب ولایەنەكی دیكە. وتیشی، سەرۆك وەزیران بەوردی ئاگاداری كاری هەموو وەزارەتەكانە وهەبوونی گلەیی وگازاندەی خەڵكیشی بە شتێكی ئاسایی زانی لەم بارودۆخەدا ودووپاتیكردەوە، ئەركی حكومەتە گرفتی خەڵك چارەسەر بكات.

حكومەت چی لەهەگبەدایە بۆ كەركووك؟

لەمبارەیەوە سەفین دزەیی گوتی "لەساڵی 2003ـەوە تائێستا حكومەتی هەرێمی كوردستان لەزۆر بواری جیاجیادا خزمەتی زۆری بەكەركووك گەیاندووە بەتایبەتی لەڕووی تەندروستی وپەروەردە ووزەشەوە ئەمە جگە لەهەڵگرتنی بەرپرسارێتی ئاسایشی كەركووك. حكومەتی هەرێمی كوردستانیش بڕیاری داوە ئەگەر بەغدا بەدابینكردنی بودجەی كەركووك پابەند نەبوو ئەوا نەوتی كەركووكیش بەشێوەیەكی راستەوخۆ دەفرۆشرێت وهەرێمی كوردستانیش بودجەی ئەم شارە وپارەی پیترۆدۆلاریش بۆ كەركووك دابین دەكات وگفتوگۆ لەگەڵ پارێزگاری كەركووك وئەنجومەنی پارێزگا بەردەوامن وهیواخوازین حكومەتی بەغداش بەكردەوەكانی خۆیدا بچێتەوە ومووچەی هەرێمی كوردستان وكەركووكیش دابین بكات نەوەكو لێیان ببڕێت. ئەمە لەکاتێکدایە کە موچەی شارەكانی ژێر دەستی داعش دابیندەکات."

پاشنیوەڕۆی ئەمڕۆ چوارشەممە 2015/4/22 بەڕێز نێچیرڤان بارزانی سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان پێشوازی لە بەڕێز سەردار قاسمی ڕەزایی فەرماندەی گشتیی هێزەكانی پاسەوانیی سنووری كۆماری ئیسلامیی ئێران و شاندێكی باڵای سەربازیی یاوەری كرد، كە لە فەرماندەكانی پاسەوانانی خاڵە سنوورییەكانی ئێران و هەریەك لە لیوا عەبدولكەریم فەرماندەی گشتیی پاسەوانانی سنووری عێراق و لیوا شێركۆ فەرماندەی پاسەوانانی سنووری هەرێمی كوردستان، پێكهاتبوو.

لە دیدارێكدا شاندی میوان سوپاس و پێزانین و دڵخۆشیی خۆیان بۆ دیداری به‌ڕێز سەرۆك وەزیران دەربڕی و دواتر زانیاری پێویستیان ده‌رباره‌ی دۆخی خاڵە سنوورییەكانی نێوان عێراق و ئێران بەگشتی و سنووری نێوان هەرێمی كوردستان و كۆماری ئیسلامیی ئێران به‌تایبه‌تی دایە بەڕێز سەرۆك وەزیرانی هەرێم، هەروەها باسیان لە پەیوەندییەكانی نێوان هەرێمی كوردستان و كۆماری ئیسلامی و زیاتر بەهێزكردن و توندوتۆڵكردنی ئەو پەیوەندیینكان كرد، بەتایبەتی لە ڕووی زیاتر پاراستنی سنوورەكانی نێوان هەردوولاوه‌.

لای خۆیەوە بەڕێز نێچیرڤان بارزانی سوپاسی ئەو سەردانەی شاندی باڵای فەرماندەییی پاسەوانیی سنووری كۆماری ئیسلامیی ئێران كرد و باسی لە پەیوەندییە دێرین و تۆكمەكانی نێوان ئێران و هەرێمی كوردستان كرد و بە پەیوەندییەكی ئەرێنی و باشی وەسف كرد، جەختیشی لەسەر زیاتر بەهێزكردنی ئەو پەیوەندییانە كردەوە، بەتایبەتی لە ڕووی تۆكمەكردنی ئاسایشی خاڵە سنوورییەكانی نێوان هەردوولاوه‌ و ڕێگریكردن لە هەر حاڵەتێكی نەخوازراو كە لە سنوورەكان دروست ببێت، بۆ ئەم مەبەستەش پشتگیریی تەواوی حكوومەتی هەرێمی كوردستانی بۆ شاندی میوان دەربڕی.

فەلاح مستەفا بەرپرسی پەیوەندیەكانی دەرەوەى حکومەت سەردانی وەزارەتی پەرەپێدانی نێودەوڵەتی و هاوكاری سویدیان كرد بۆ گفتوگۆكردن دەربارەی هاوكاری مرۆیی و بارودۆخی ئەو ئاوارە و پەنابەرانەی ڕوویان لە هەرێمی كوردستان كردووە.

لەدیدارەكەدا كە كاروان جەمال جێگری بەرپرسی فەرمانگە و شۆڕش قادر نوێنەری حكومەتی هەرێم لە سوید ئامادەبوون، خاتوو ئیزابێڵا لۆڤین بەخێرهاتنی بەرپرسی پەیوەندیەكانی دەرەوە و شاندی یاوەری كرد و گووتی بوونی ژمارەیەكی زۆر لە ڕەوەندی كوردستانی لە ووڵاتی سوید فاكتەرێكی گرنگ بوون لە بەهێزكردنی پەیوەندیەكانی نێوان هەردوولا و ئێمە هەردوولامان هەموو كات دەتوانین بەیەكەوە كاربكەن ئەویش بەهۆی ئەو پەیوەندیە بەهێزەی لە نێوان گەلی كورد و سوید هەیە.

لە بەرامبەر فەلاح مستەفا سوپاسی ووڵاتی سویدی كرد بۆ پێشكەش كردنی هاوكاری مرۆیی بە ئاوارەكان و گووتی كە ساڵی 2014 ساڵَێكی پڕ لە تەحەدی بوو بۆ  هەرێمی كوردستان و ڕووبەڕووبوونەوەكان لە ڕووی ئابوری و ئاسایش و مرۆیی بەڵام حكومەتی هەرێم سەرەڕای سنورداری سەرچاوە داراییەكانی توانی هەڵسێت بە پاراستنی ژمارەیەك زۆر لە پێكهاتە نەتەوەیی و ئاینیەكان كە قوربانی دەست هەڕەشەكانی ڕێكخراوی تیرۆرستی داعش بوون. ئێستا زیاتر لە دوو ملیۆن ئاوارە لە هەرێمی كوردستانن و بە هۆی هاتنی وەرزی زستان و سەرما پێویستان بە هاوكاری خێرا و بەپەلە هەیە بۆ ئەمەش پێویستی زیاترمان بە هاوكاری نێودەوڵەتی هەیە.

هەروەها هەرێمی كوردستان بەردەوام دەرگای كراوە بووە بە ڕووی ئەو هاوڵاتیانەی لە دەست كارە دڕندانەكانی ڕێكخراوی تیرۆریستی داعش ڕوو لە هەرێمی كوردستان دەكەن. حكومەتی هەرێمی كوردستان بەپێی ئەو سەرچاوانەی كە لە بەردەست دان پێداویستیەكانی بۆ دابین كردوون بەڵام پێویستمان بە هاوكاری دۆستانمان هەیە لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی كە بەردەوام بن لە هاوكاریە مرۆییەكانیان بۆ ئاوارەكان.

خاتوو ئیزابێڵا لۆڤین گووتی كە ئێمە نیگەرانیمان هەیە دەربارەی بارودۆخی ئاوارەكان لە هەرێمی كوردستان و ناوچەكەدا و بەردەوام دەبین لە پێشكەش كردنی هاوكاری مرۆیی بۆ ئاوارەكان هاوشێوەی ساڵانی ڕابردوو بە ئامانجی كەمكردنەوە بەشێك لە ئازارەكانیان. سوید دەستخۆشی لە هەوڵەكانی حكومەتی هەرێم دەكات بۆ بەرگری كردن و پاراستنی مافی پێكهاتە نەتەوە و ئاینەكان. هەروەها هاوكاریە مرۆییەكانی حكومەتی هەرێم بۆ ئاوارەكان جێگای پێزانین و سەرنجە.

لەچوارچێوەی بایەخدانی كۆمەڵگای نێودەوڵەتی بە بارودۆخی هەرێمی كوردستان و دەربڕینی پشتیوانی بۆ سەقامگیری و پێشكەوتنەكانی هەرێمی كوردستان لە بەرامبەر هەر هێرش و پەلامارێكی تیرۆرستان، دوای نیوەڕۆی ئەمڕۆ بەڕێز ڤیلادمیر ماكای وەزیری دەرەوەی بیلاروسیا بە یاوەری شاندێكی باڵای وەزارەتی دەرەوەی بیلاروسیا گەیشتە هەرێمی كوردستان و لەلایەن د. عەلی سندی وەزیری پلاندانان و  كاروان جەمال جێگری بەرپرسی فەرمانگەی پەیوەندیەكانی دەرەوەی حكومەت و باڵیۆزی بیلاروسیا لە عیراق و كونسولی فەخری ئەو وڵاتە لە هەرێم پێشوازیان لێكرا.

لەگەڵ گەیشتنی بۆ هەولێری پایتەخت، وەزیری دەرەوەی بیلاروسیا گووتی خۆشحاڵم بەم سەردانەو هاتووم پەیامی پشتیوانی حكومەتی بیلاروسیا بە هەرێمی كوردستان رابگەیەنم و دەخوازین هەرێمی كوردستان لە ئارامی ئاسایش و خۆشگوزەرانی بەردەوام بێت.

د. عەلی سندی بە ناوی حكومەتی هەرێمی كوردستان بەخێرهاتنی بەڕێزیانی كردو هیوای خواست سەردانەكەی هاندەرێك بێت بۆ زیاتر پتەوكردنی پەیوەندیەكان و یەكخستنی دەنگی كۆمەڵگای نێودەوڵەتی دژی گروپی تیرۆرستی داعش كە مەترسیەكی گەورەن لەسەر كۆمەڵگای مرۆڤایەتی.

ئەمەو بڕیار وایە وەزیری دەرەوەی بیلاروسیا دیدارو كۆبوونەوە لەگەڵ گەورە بەرپرسانی هەرێمی كوردستان ئەنجام بدات و سەردانی چەند وەزارەتێك بكات.

بەمەبەستي لەنزيكەوە ئاگاداربوون لەڕەوشي هەنووكەيي هەرێمي كوردستان و پێشووەچوونە سياسي و ئەمنيەكاني عيراق و ناوچەكەو لەچوارچيوەي بايەخداني حكومەتي ئەڵمانيا بە رەوشي هەرێمي كوردستان و پاڵپشتي كردن لە ئەزمووني هەرێمي كوردستان دژي گرووپي تيرۆرستي داعش و بە مەبەستي كۆبوونەوەلەگەڵ بەڕێز مسعود بارزاني سەرۆكي هەرێمي كوردستان و بەرپرساني باڵاي هەرێمي كوردستان، ئەمڕۆ شەممە بەڕێز فڕانك ڤاڵتەر شتاينماير وەزيري دەرەوەي ئەڵمانيا بە ياوەري شاندێكي باڵا گەيشتە هەرێمي كوردستان و لە فڕۆكەخانەي هەولێري نێودەوڵەتي لەلايەن بەڕێزان قوباد تاڵەباني جێگري سەرۆكي حكومەت و د. فوئاد حوسێن سەرۆكي ديواني سەرۆكايەتي هه‌رێمي كوردستان و فەلاح مستەفا بەرپرسي پەيوەنديەكاني دەرەوەي حكومەت و دلشاد بارزاني نوێنەري حكومەتي هەرێم لە ئەڵمانيا پێشوازي لێكرا.

لە چوارچێوەی بایەخدانی كۆمەڵگای نێودەوڵەتی بە بارودۆخی هەرێمی كوردستان، ئەمڕۆ بەڕێز یۆرگین لیندسترۆم باڵیۆزی ووڵاتی سوید لە عیراق سەردانی فەرمانگەی پەیوەندیەكانی دەرەوەی حكومەتی كرد و لەلایەن فەلاح مستەفا بەرپرسی پەیوەندیەكانی دەرەوەی حكومەت پێشوازی لێكرا.

بەڕێز لیندستروم نیگەرانی خۆی نیشاندا سەبارەت بەو كارەساتانەی بەم دواییە لەسەر دەستی تیرۆرستان بەسەر هاوڵاتیانی چەند ناوچەیەكی هەرێمی كوردستاندا هات كە ژمارەیەكی زۆریان شەهید و بێسەروشوێن بوون، هەر بەم بۆنەیەوە پرسەو سەرەخۆشی حكومەتی سویدی ئاراستەی حكومەتی هەرێم كرد و رۆلی پێشمەرگەو حكومەتی هەرێمی كوردستانی بەرز نرخاند لە بەرەنگاربوونەوەی تیرۆرستان و كردنەوەی دەرگا بەڕووی ئاوارە ناوخۆییەكان و ئاوارەكانی سوریا.

هەردوولا باسیان لە گرینگی پشتیوانی نێودەوڵەتی لە هەرێمی كوردستان كرد لە شەڕ دژی تیرۆرستان و بەرگری كردن لە هەرێمی كوردستان وەك ناوچەیەكی ئارام و سەقامگیرو پێشكەوتوو.

فەلاح مستەفا سوپاسی هەڵوێستی ووڵاتی سوید و كۆمەڵگای نێودەوڵەتی كرد بۆ بە هانا هاتنی خەڵكی هەرێمی كوردستان و ئاوارەكان و دووپاتی كردەوە كەوا كوردستان و هەموو پێكهاتەكانی بە درێژایی مێژوو دژی تیرۆربوونە، گەلی كوردستانیش خۆیان قوربانی تیرۆر بوونە.

بەڕێزیان ئاماژەی بەوەدا كەوا هەرێمی كوردستان پێویستی بە یارمەتی زیاتر هەیە لە ڕووی مرۆیی و سیاسی و سەربازی بۆ بەرەنگاربوونەوەی تیرۆرستانی دەوڵەتی ئیسلامی كە مەترسیەكی گەورەیە بۆ سەر هەموو گەل و ووڵاتان نەك تەنها هەرێمی كوردستان. هیواخوازین وڵاتی سوید بتوانێ‌ كۆمەك و یارمەتی زیاتر پێشكەش بە هەرێمی كوردستان بكات و رۆلی هەبێت لە یەكێتی ئەوروپا بۆ پشتگیری كردن لە هەرێمی كوردستان بە تایبەت لەم قۆناغە هەستیارەدا.