نوێنه‌ری هه‌رێمی کوردستان له‌ ئێران لە وتووێژ لەگەڵ ئاژانسی ئانادۆڵوی تورکیا وتی: به‌رپرسانی ئێرانی ڕه‌زامه‌ندی خۆیان ده‌ربڕیوه‌ له‌باره‌ی هه‌ڵوێسته‌کانی هه‌رێمی کوردستان و جووڵانه‌وه‌کانی هێزی پێشمه‌رگه‌ له‌ ناوچه‌ جێ ناکۆکییه‌کان و ڕێگرتن له‌ زیادبوونی ده‌سه‌ڵات و نفووزی گرووپه‌ چه‌کداره‌ توندڕه‌وه‌کان.

له‌ کۆبوونه‌وه‌ی نێوان شاندی هه‌رێمی کوردستانی عێراق له‌گه‌ڵ به‌رپرسانی ئێرانی، چه‌ندین پرسی ناوخۆیی عێراق گفتوگۆی له‌سه‌ر کرا و دوو لایه‌ن له‌ هه‌ڵوێستێکی هاوبه‌شدا جه‌ختیان کرد له‌سه‌ر "شه‌ڕ دژی تیرۆر".

"نازم ده‌باغ" نوێنه‌ری هه‌رێمی کوردستانی عێراق له‌ ئێران، له‌ وتووێژ له‌گه‌ڵ ئاژانسی هه‌واڵی ئانادۆڵوی تورکیا ڕایگه‌یاند: "شاندی نێردراوی هه‌رێمی کوردستان, به‌ سه‌رۆکایه‌تی "نێچیرڤان بارزانی" سه‌رۆک وه‌زیرانی حکوومه‌تی هه‌رێمی کوردستان له‌ کۆبوونه‌وه‌یه‌کدا له‌گه‌ڵ به‌رپرسانی ئێرانی و به‌ تایبه‌ت "عه‌لی شه‌مخانی" ده‌بیری کۆمیسیۆنی باڵای ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی ئێران له‌مه‌ڕ پرسه‌کانی عێراق، و به‌ تایبه‌ت بارودۆخی عێراق و کرده‌وه‌کان بۆ چۆنیه‌تی ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ له‌گه‌ڵ تیرۆر، گفتوگۆیان کرد".

نازم ده‌باغ له‌وباره‌وه‌ وتی: به‌رپرسانی ئێرانی ڕه‌زامه‌ندی خۆیان ده‌ربڕیوه‌ له‌باره‌ی هه‌ڵوێسته‌کانی هه‌رێمی کوردستان و جووڵانه‌وه‌کانی هێزی پێشمه‌رگه‌ له‌ ناوچه‌ جێ ناکۆکییه‌کان و ڕێگرتن له‌ زیادبوونی ده‌سه‌ڵات و نفووزی گرووپه‌ چه‌کداره‌ توندڕه‌وه‌کان.

ناوبراو له‌باره‌ی هاوکارییه‌کانی ئێران و هه‌رێمی کوردستان وتی: نێچیرڤان بارزانی له‌ سه‌فه‌ری خۆیدا بۆ ئێران داوای یارمه‌تی چه‌کدارانه‌ی له‌ ئێران نه‌کردووه‌ و ڕایگه‌یاندووه‌ که‌ ده‌وڵه‌تی هه‌رێمی کوردستان له‌ وه‌ها دۆخێکدا توانای دابین کردنی پێداویستییه چه‌کدارانه‌کانی خۆی و به‌ره‌ڤانی له‌ سنووره‌کانی خۆی هه‌یه‌.

ده‌باغ له‌باره‌ی ئه‌گه‌ری هاوکاری سه‌ربازی ئێران و هه‌رێمی کوردستان و هه‌روه‌ها دانی چه‌ک له‌ لایه‌ن ئێرانه‌وه‌ به‌ هێزه‌کانی پێشمه‌رگه‌ وتی: به‌رپرسانی کۆماری ئیسلامی ئێران به‌رده‌وام ئاماده‌یی خۆیان بۆ هاوکاری کردنی خۆڕاگری هه‌رێمی کوردستان له‌ دژی هێزه‌ توندڕه‌وه‌ چه‌کداره‌کان نیشان داوه‌ و دیسانه‌وه‌ ئاماده‌یی خۆیان بۆ هاوکاری و یارمه‌تی گه‌یاندن به‌ هه‌رێم ڕاگه‌یاندووه‌.

ناوبراو جه‌ختی کرد: ئه‌گه‌ر به‌رپرسانی هه‌رێمی کوردستانی عێراق داوا له‌ ئێران بکه‌ن هاوکاری چه‌کدارانه‌ی هه‌رێم بکات، ئێران ئاماده‌یه‌ که‌ چه‌ک و ئامێری سه‌ربازی بخاته‌ خزمه‌تی هێزه‌کانی پێشمه‌رگه‌ی هه‌رێمه‌وه‌، به‌ڵام "نێچیرڤان بارزانی" ئه‌و داواکارییه‌ی له‌ ئێران نه‌بووه‌.

 "نازم دەباغ" لە لێدوانێکدا ڕایگەیاند: سەردانی کاک "نێچیرڤان بارزانی" سەرۆک وەزیرانی حکوومەتی هەرێمی کوردستان بۆ تاران و دیدار لەگەڵ "عەلی شەمخانی" سکرتێری ئەنجومەنی باڵای ئەسایشی نەتەوەیی ئێران لە دەزگاکانی ڕاگەیاندنیی ئەم وڵاتەدا ڕەنگدانەوەی باشی دایەوە.

"نازم دەباغ" نوێنەری حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە تاران لە لێدوانێکدا سەبارەت بە سەردانی نێچیرڤان بارزانی سەرۆک وەزیرانی حکوومەتی هەرێمی کوردستان بۆ وڵاتی ئێران گوتی: شاندی پایەبەرزی هەرێمی کوردستان بە سەرۆکایەتیی بەڕێز کاک "نێچیرڤان بارزانی" سەرۆک وەزیرانی حکوومەتی هەرێمی کوردستان لەسەر بانگهێشتی فەرمی کۆماری ئیسلامی ئێران سەردانی تارانی کرد و لە لایەن "عەلی شەمخانی" سکرتێری ئەنجومەنی باڵای ئەسایشی نەتەوەیی ئێران پێشوازی لێکرا و پاشان کۆبوونەوەیەک لە نێوان شاندی دوو لایەندا بەڕێوەچوو.

گوتیشی: لەم دیدارەدا بەڕێز کاک "نێچیرڤان بارزانی" و شاندی پایەبەرزی هاوڕێی باسیان لە باروودۆخی ئێستاکەی عێراق کرد بە تایبەت دوای ئەو پەلاماردان و هێرشانەی کە هێزەکانی داعێش و کۆنە بەعسییەکان بۆ سەر موسڵ کردیان و بووە هۆی گرتنی موسڵ و تەکریت و هەندێک ناوچەی دیکە و لە هەمان کاتیشدا بووە هۆی ئەوەی کە هێزەکانی سوپای عێراق لەبەریەک هەڵبوەشێنەوە لە ناوچەکەدا. و بەم هۆیەشەوە ڕوونکردنەوە درا کە هێزی پێشمەرگەی کوردستان توانی بە ماوەیەکی کورت دەست بەسەر هەموو ئەو شوێنانەدا بگرێت کە لە چوارچێوەی مادەی 140دان و دانیشتووانیان کوردن و بتوانێت پارێزگاریان لێبکات و هەروەها نەشهێڵن کە هێزەکانی داعێش بێین بۆ ئەم ناوچانەوە.      

"نازم دەباغ" لە درێژەی قسەکانیدا گوتی: لە دانیشتنەکەدا هەر دوو لایەن هاوڕابوون لەسەر ئەوەی کە داعێش دەرخستەیەکی تیرۆریستییە و جێی مەترسییە لە ناوچەکەدا. هەروەها دەبێت ئەوەشمان لەبیر نەچێت وەکوو زیندوو بوونەوەی بەعکسییەکانیش لە ناوچەکە کە هەر دوولا هاوکاری یەکتریی بوون بۆ پەلاماردانی ناوچەکە و مەترسییەکی گەورەیە بە تایبەت بۆ هەرێمی کوردستان و بۆ وڵاتانی دراوسێش.

ئەوەیشی خستەڕوو: لە دانیشتنەکەدا باس لەوە کرا کە پێویستە بە باشی دیراسەی ئەو باروودۆخە بکرێت و هەنگاو هەڵبهێندرێت بۆ ئەوەی کە یەکەمیان ڕێگا بگیرێت لەوەی کە داعێش زیاتر پەلاماری شوێنەکان نەدا و بە تایبەتیش هێزی پێشمەرگە ئامادەیی خۆی نیشانداوە کە ئامادەی بەرگریی کردن لە هەموو شوێنەکانی کوردنشین و ناوچە دابڕاوەکانە و بە مافێکی نیشتمانی و نەتەوەیی خۆی دەزانێت کە پارێزگاریی لەم ناوچانە بکات.  

گوتیشی: بەڕێز کاک "نێچیرڤان بارزانی" سەرۆکی حکوومەتی هەرێمی کوردستان لەم دیدارەدا زۆر بە وردی و دوورودرێژی باسی لە هۆکارەکانی ئەم شکستەی هێزی سوپای عێراق کرد کە لە ئەنجامی باش دروست نەکردن و باش گوێینەدان بە تێبینییەکانی هێزەکانی دیکەی عێراقی و کوردی دەربارەی شێوەی دروستکردنی سوپای عێراق کە داهاتووی ئەو کارە لە لایەن کوردەوە پێشبینی کراو بوو، بە هۆی ئەوەی کە ئەو ئەفسەرە پلە بەرزانەی کە کاتی خۆی لە زەمانی سەدام حوسێندا سوپای عێراقیان دامەزراند و هەر ئەوانیش سوپای عێراقیان دوای ڕووخانی ڕژێمی سەدام دامەزراند. 

"نازم دەباغ" ئەوەیشی ئاشکرا کرد: بۆیە لەم قۆناغەدا ئەم مەسەلانە پێویستی بە زیاتر وردکردنەوە هەیە و پێویستی بەوەش هەیە کە بەڕێز کاک نێچیرڤان بارزانی ئاماژەی پێکرد کە دەبێت حکوومەتی عێراقی و دۆستانی حکوومەتی عێراقی بیر لەو هەنگاوانە بکەنەوە کە دەبنە هۆی چارەسەرکردنی کێشەکان و شێوەی دروستکردنی حکوومەتی تازە کە لەڕاستیدا حکوومەتی هاوبەشی ڕاستەقینە بێت و هەموو تاکێکی عێراقی، لەوانە: کورد، عەڕەب و لە ناو کورد و عەڕەبدا شیعە و سوننە هەست بەوە بکەن کە حکوومەتی عێراقی داهاتوو، نوێنەری ڕاستەقینەی هەموو کەسەکانە. و بە پێی یاسای بنەڕەتی عێراقی هەڵسووکەوتیان لەگەڵ بکرێت و من پێم وایە ئەو کاتە دەتوانین بیر لە ئایندەیەکی باش بکەینەوە و بیر لە داکۆکی و شەڕ و دەرکردنی تیرۆڕیست و داعێشیش لە عێراقدا بکەینەوە.  

نوێنەری هەرێمی کوردستان لە تاران سەبارەت بە وتەکانی "عەلی شەمخانی" سکرتێری ئەنجومەنی باڵای ئەسایشی نەتەوەیی ئێران لە دیدار لەگەڵ نێچیرڤان بارزانیدا گوتی: لەڕاستیدا من دەتوانم دڵنیایی بدەمەوە بەوە کە بیرووڕاکان یەکبوون و شێوەی بیرکردنەوە یەک بوو و هەر دوو لایەن و بەتایبەتی ئاغای شەمخانی ڕایگەیاند کە ئەو باروودۆخەی کە ئێستا لە عێراقدا لە ئارادایە جێگای نیگەرانییە بۆیان و باسی لەوە کرد کە پێویستە هەموو پێکهاتەکانی عێراق ڕووبەڕووی داعێش ببنەوە و هەر یەکە لە ئاستی توانا و لە ئاستی پێگەی خۆی داکۆکی بکات لە شوێنەکان و لە خاکی عێراق و لە ناوچە کوردنشینەکان.

گوتیشی: سکرتێری ئەنجومەنی باڵای ئەسایشی نەتەوەیی ئێران بە پێویستی زانی کە بەرنامەیەکی دیاریکراو بۆ داهاتوو دابندرێت کە چۆن بتوانرێت داعێش لەم ناوچانە دەربکرێت کە داگیریان کردووە و جەختی لەسەر ئەوە کردەوە کە داعێش بە تەنیا نییە بەڵکوو پێکهاتەیەکن کە ئەمانە دوژمنیایەتیی کردنیان بەرانبەر بە عێراق و ئەزموونی ئێستای عێراق کۆیکردوونەتەوە ئەگینیا لە نێوانیاندا ناکۆکییان زۆرە.

دەباغ لە بەشێکی قسەکانیدا گوتی: عەلی شەمخانی ئاماژەی بەوەش کرد کە ئەو هێزە ئەساسییەی کە بووە هۆکاری ئەوەی کە داعێش سەرکەوتن بەدەست بێنێت کۆنە بەعسییەکان بوون کە بەشێکی زۆریان لە ناوچەکەدا بوون.

نوێنەری هەرێمی کوردستان لە تاران سەبارەت بە شاندی هەرێمی کوردستان بۆ وڵاتی ئێران گوتی: شاندی هەرێمی کوردستان کە سەردانی شاری تارانیان کرد پێکهاتبوون لە: کاک "نێچیرڤان بارزانی" سەرۆک وەزیرانی حکوومەتی هەرێمی کوردستان، کاک "قوباد تاڵەبانی" جێگری سەرۆکی حکوومەتی هەرێمی کوردستان، کاک "فازل میرانی" و کاک "ئازاد بەرواری" لە لایەنی پارتی دیمۆکراتی کوردستان و هەروەها کاک "مەلا بەختیار" و "دکتۆر خەسەرەو" لە لایەنی یەکێتی نیشتمانی کوردستان.  

"نازم دەباغ" سەبارەت بە هۆیەکانی بانگهێشتی شاندی پایەبەرزی هەرێمی کوردستان بۆ وڵاتی ئێران گوتی: ئەم بانگهێشتە دەرئەنجامی ئەوەیە کە لە نێوان هەرێمی کوردستان و ئێران، هاوکاریی و دۆستایەتییەکی دێرین هەیە و لە هەموو قۆناغەکاندا ئاڵووگۆڕی بیرووڕا هەبووە بۆ شێوەی دۆزینەوەی چارەسەری کێشەکان و هاوکاری کردن بۆ ڕوبەڕوبونەوەی دەستی تیرۆڕ و ئەو هێزانەی کە بیانەوێت ئارامی و ئاسایشی ناوچەکە تێکبدەن. ماوەیەکی زۆرە کە بە هاوکاری هەرێمی کوردستان و کۆماری ئیسلامی ئێران، بەتایبەتیش لە سنوورەکانی هەرێمی کوردستان و سەرتاسەری عێراقیش ڕۆڵیان هەبووە لەوەی کە بە شێوەیەک لە شێوەکان ئەمنییەت و ئاسایش بەقەرار بێت.

نوێنەری حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە تاران سەبارەت بە ڕەنگدانەوەی سەردانی "نێچیرڤان بارزانی" سەرۆک وەزیرانی حکوومەتی هەرێمی کوردستان بۆ وڵاتی ئێران و دیدار لەگەڵ "عەلی شەمخانی" سکرتێری ئەنجومەنی باڵای ئەسایشی نەتەوەیی ئێران لە دەزگاکانی ڕاگەیاندنیی ئەم وڵاتەدا گوتی: ئەوەش دیسانەکە سەلماندنە بۆ ئەوەی کە پەیوەندییەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و کۆماری ئیسلامی ئێران پەیوەندییەکی گرینگە و ئەهلییەتی خۆی هەیە، بۆیە کۆماری ئیسلامی ئێران بۆ جەختکردنەوە و بۆ خۆشحاڵی ئەوەی کە لەگەڵ کورددا پەیوەندیی باشە، پێموایە زیاتر لەم قۆناغەدا گرینگی بە شاندی هەرێمی کوردستان دا و لە ئاژانسە هەواڵنێرییەکان و ڕادیۆ و تەلەڤیزیۆنی ئەم وڵاتەدا ڕەنگدانەوەی زۆری دایەوە و هەروەها لە لاپەڕەی یەکەمی ڕۆژنامەکاندا بە مانشێتی باش باسی هاتنی ئەم شاندە کرا.     

"من له‌ سه‌رجه‌م سه‌فه‌ره‌کانی به‌رپرسانی هه‌رێمی کوردستانی عێراق بۆ ئێران ئاماده‌ بووم. وه‌کوو یاوه‌ری به‌ڕێز مه‌سعوود بارزانی، سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێم و به‌ڕێز سه‌رۆک وه‌زیران، و ئه‌وانی دیکه‌. ئێمه‌ له‌ میانی ئه‌م سه‌فه‌رانه‌ی خۆمان بانگهێشتی به‌ڕێز هاشمی ڕه‌فسه‌نجانیمان کرد بۆ سه‌ردانی هه‌رێم و ئه‌و بانگهێشته‌ش له‌لایه‌ن به‌ڕێزیانه‌وه‌ قبووڵ کرا، به‌ڵام دواتر که‌ سه‌ردانی شاری به‌غدایان کرد نه‌هاتنه هه‌رێمی کوردستان. هه‌روه‌ها بانگهێشتی ساڵحی، وه‌زیری پێشووی ده‌ره‌وه‌ و دیکه‌ی به‌رپرسانیش کرا، به‌ڵام ئه‌و سه‌ردانه‌یان ئه‌نجام نه‌دا و له‌ ئه‌گه‌ری هاتنیان به‌ باشترین شێوه‌ پێشوازییان لێده‌کرا." ئه‌مه‌ به‌شێکی وته‌کانی "عه‌بدوڵڵا ساڵح"، به‌رپرسی پێوه‌ندییه‌کانی حکوومه‌تی هه‌رێمی کوردستانی عێراقه‌ لەگەڵ ئێران که‌ له‌ دیمانه‌یه‌کدا له‌ شاری هه‌ولێر له هه‌رێمی کوردستانی عێراق لەگەڵیدا کردوومە،وتوویه‌تی. عه‌بدوڵڵا ساڵح ساڵانێکی دوور و درێژه به‌رپرسی پێوه‌ندییه‌کانی نێوان هه‌رێمی کوردستان و ئێرانه‌ ‌و پێوه‌ندی نێوان خه‌ڵکی ئێران و خه‌ڵکی هه‌رێم، زۆر به‌ توکمه‌تر و پته‌وتر له‌ پێوه‌ندی نێوان حکوومه‌ته‌کان ده‌زانێت.ئه‌م گفتوگۆیه‌ له‌ حاڵێکدا ئه‌نجام ئه‌درێت که‌ له‌ ساڵانی ڕابردوودا، پێوه‌ندییه‌کانی نێوان هه‌رێم و ئێران هه‌ندێ ده‌نگۆی له‌سه‌ر بوو، به‌ڵام وته‌کانی ئاغای ساڵح ده‌ریده‌خات که‌ پێوه‌ندی مێژوویی لێکدانه‌بڕاوی ئه‌م دوو لایه‌نه،‌ ئامادەیی په‌ره‌پێدانی هه‌مه‌ لایه‌نه‌ی هه‌یه‌ و له‌وانه له‌ بواری سیاسی، فه‌رهه‌نگی ئابووریدا. ئه‌مه‌ش ده‌قی دیمانه‌یه‌که‌:

تکایه‌ له‌ سه‌ره‌تادا خۆتان به‌ خوێنه‌ری ئێرانی بناسێنن و هه‌روه‌ها خوێندنه‌وه‌ و هه‌ڵسه‌نگاندنی خۆتان له‌باره‌ی پێوه‌ندی ئێستای کوردی عێراق له‌گه‌ڵ ئێران، به‌ له‌ به‌رچاوگرتنی پێوه‌ندی مێژوویی دوو لایه‌نه،‌ بخه‌نه ‌ڕوو.

پێشه‌کی به‌خێرهاتنتان ده‌که‌م بۆ هه‌رێمی کوردستان. ئه‌من عه‌بدوڵڵا ساڵح، به‌رپرسی گشتیی پێوه‌ندییه‌کانی حکوومه‌تی هه‌رێمی کوردستان و ئێرانم. هه‌ر وه‌ک ئاگادارن ئێمه‌ ماوه‌یه‌کی دوور و درێژه‌ پێوه‌ندییه‌کی باشمان له‌گه‌ڵ ئێران هه‌بووه‌ و پێشینه‌ی ئه‌م پێوه‌ندییه‌ش، ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ سه‌رده‌می سه‌رکه‌وتنی شۆڕشی ئیسلامی له‌ ئێران.ده‌توانم ئه‌وه‌ش بڵێم که‌ ئێمه‌ش له‌ سه‌رکه‌وتنی ئه‌و شۆڕشه‌ ده‌ورمان هه‌بوو و له‌ هه‌مان کاته‌وه‌ تا ئێستا، ئه‌م پێوه‌ندییه‌ له‌ چوارچێوه‌یه‌کی دۆستانه‌دا به‌رده‌وام بووه‌ و جه‌ختیش کراوه‌ له‌سه‌ر باشتر کردنه‌وه‌ و په‌ره‌پێدانی.

له‌ ئێستاشدا پێوه‌ندییه‌کی باشمان له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تی ئێران هه‌یه،‌ نامه‌وێ دیسانه‌وه‌ ئه‌وه‌ دووپات بکه‌مه‌وه‌ که‌ ئێران به‌ یه‌ک له‌ باشترین دۆستانی ئێمه‌ داده‌نرێت له‌ ڕابردوو و له‌ ئێستاشدا. واتا له‌و کاته‌یه‌دا که‌ ئێمه‌ هیچ دۆست و هاوڕییه‌کمان نه‌بوو، ئێران یه‌ک له‌ باشترین هاوڕێیانی ئێمه‌ بووه‌. له‌و قۆناغانه‌یدا که‌ کورد تووشی کاره‌سات و ڕووداوی تاڵ ده‌بوو، ئێران هه‌میشه‌ به‌ هانای ئێمه‌وه‌ ده‌هات و داڵده‌ی ئه‌داین و ده‌رگاکانی ئه‌م وڵاته‌ له‌ ڕووی خه‌ڵکی ئێمه‌ کراوه‌ بووه‌. بۆ نموونه‌ ئاماژه‌ ئه‌ده‌مه‌ ڕووداوه‌کانی سه‌رده‌می دیکتاتۆرییه‌تی ڕژیمی به‌عسی سه‌دام، که‌ له‌و کاته‌ش ئێران ده‌رگاکانی خۆی له‌ ڕووی ئێمه‌دا کرده‌وه.‌ له‌ ڕاستییدا ئێران وڵاتی دووهه‌می ئێمه‌یه‌ و ئێمه‌ سپاسی ئێران ده‌که‌ین.

له‌ ڕابردوودا ئاستی پیوه‌ندی سیاسی ئێران و کورده‌کان له‌ پێوه‌ندی گرتن له‌گه‌ڵ گرووپ و پارته‌ به‌رهه‌ڵستکاره‌کانی ڕژیمی سه‌دام حسێندا بوو. ئایا پاش گۆڕانکارییه‌کانی عێراق و به‌ فه‌رمی ناسینی ده‌سه‌ڵاتی هه‌رێمی کوردستان له‌ یاسای بنه‌ڕه‌تی عێراقدا، ئاستی پێوه‌ندییه‌کانی ئێران و کورد گۆڕانی به‌ سه‌ردا هاتووه‌  و ئێستا خراوه‌ته‌ دۆخێکی گونجاو.

پێشتر پێوه‌ندییه‌کان له‌ ڕێگای ئه‌و نووسینگه‌یه‌ ئه‌نجام ئه‌درا که‌ دوو لایه‌ن له‌ وڵاتانی یه‌کتردا ده‌یانکرده‌وه‌. بۆ نموونه‌ لایه‌نی ئێرانی له‌ ڕێگای سوپای پاسداران و قه‌رارگه‌ی ڕه‌مه‌زان و ... له‌ کوردستان نووسینگه‌ و ناوه‌ندی خۆی ده‌کرده‌وه‌ و ئێمه‌ش له‌ هه‌ندێ شار و له‌وان تاران، نه‌غه‌ده، کرماشان و مه‌ریوان نووسینگه‌ی خۆمان به‌ ئامانجی ئاسانکاری له‌ کاروباره‌کاندا کرده‌وه‌. هه‌ر وه‌ک ده‌زانن ژماره‌یه‌کی زۆری کوردی عێراق که‌ بۆ ماوه‌ی 20 و 25 ساڵ زیاتر له‌ ئێران وه‌کوو په‌نابه‌ر ژیاون، پێویستیان به‌ هاتوچوو کردنه بۆ ئێران بۆ جێبه‌جێ کردنی کاروباره‌کانیان. ژماره‌یه‌کی زۆری ئه‌م که‌سانه له‌و ساڵانه‌‌ له‌ ئێران خرانه‌ به‌ر خوێندن و ته‌نانه‌ت گه‌یشتن به‌ زانکۆ و خوێندنی باڵاشیان ته‌واو کرد. بۆیه‌ دانانی نووسینگه‌ و نوێنه‌رایه‌تی بۆ به‌ڕێوه‌بردنی کاروباره‌کانیان پێویستییه‌کی گرینگ بوو. له‌ ڕاستییدا ئه‌م پێوه‌ندییه له‌و کاته‌‌ ته‌نیا له‌ ئاستی پارته‌کاندا بوو.

ئێران له‌گه‌ڵ سه‌رجه‌م پارته‌ کوردییه‌کانی عێراق و له‌وان پارتی دیموکراتی کوردستان، یه‌کێتی نیشتیمانی، کۆمه‌ڵ و یه‌کگرتووی ئیسلامی، پارته‌ سۆسیالیسته‌کان و ئه‌وانی دیکه‌ پێوه‌ندی هه‌بوو.

پاش ڕووخانی سه‌دام له‌ ساڵی 2003دا، ئێران یه‌که‌م وڵات بوو که‌ کۆنسووڵخانه‌کانی خۆی له‌ شاره‌کانی هه‌ولێر و سلێمانی کرده‌وه‌. له‌م قۆناغه‌دا پێوه‌ندییه‌کانی ئێمه‌ خرایه‌ چوارچێوه‌یه‌کی دیپلۆماتیکه‌وه‌ و حکوومه‌تی هه‌رێمیش به‌ کردنه‌وه‌ی نووسینگه‌ی پێوه‌ندییه‌ ده‌ره‌کییه‌کانکه‌ له‌ ژێر چاودێری دیوانی سه‌رۆک وه‌زیراندایه، ‌ خۆی بۆ ئه‌م پێوه‌ندییه‌ نوێیه‌ ئاماده‌ کرد. له‌ نووسینگه‌ی پێوه‌ندییه‌ ده‌ره‌کییه‌کانی هه‌رێم دوو به‌شی سه‌ره‌کی چالاک کراون، یه‌که‌م به‌شی پێوه‌ندییه‌کانی هه‌رێم له‌گه‌ڵ ئێران که‌ من تێیادا به‌رپرسم و ئه‌ویدی به‌شی پێوه‌ندی له‌گه‌ڵ تورکیا که‌ که‌سێکی تر به‌ڕێوه‌ی ده‌بات. ئامانج له‌ دانانی ئه‌م دوو به‌شه‌ تایبه‌ته‌ش گرینگی پێدانه‌ به‌ پێوه‌ندی له‌گه‌ڵ ئه‌م دوو وڵاته‌.

جگه‌ له‌ پێوه‌ندی مێژوویی له‌گه‌ڵ ئێران، ئێمه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌م وڵاته‌ خاوه‌ن شه‌ش سه‌د کیلۆمه‌تر سنووری هاوبه‌ش و سێ خاڵی سنووری فه‌رمی و ‎چه‌‌ندین خاڵی سنووری نافه‌رمیین. بۆیه‌ پێویسته‌ ئیداره‌یه‌کی به‌هێز کاروباری پێوه‌ندییه‌کان به‌ڕێوه‌ ببات. ئه‌م پێوه‌ندییه‌ لای ئێمه‌ گرینگه‌. ده‌بێ ئاماژه‌ به‌و خاڵه‌ش بده‌م که‌ پێوه‌ندی له‌گه‌ڵ ئێران بۆ ئێمه‌ له‌ یه‌که‌مایه‌تیدایه‌ و دوای ئه‌وه‌ پێوه‌ندی له‌گه‌ڵ تورکیا داده‌نین و ئه‌نجا وڵاتی سووریا له‌ پله‌ی سێهه‌م دایه‌ بۆ پێوه‌ندییه‌کانمان. هه‌ر بۆیه‌ نووسینگه‌ی پێوه‌ندییه‌کان چالاکی خۆی ده‌ست پێکرد و من بۆ خۆم ماوه‌ی 25 ساڵه‌ به‌رپرسیارێتی پێوه‌ندی له‌گه‌ڵ ئێرانم له‌ ئه‌ستۆدایه‌.

پێشتریش له‌ شاره‌کانی تاران و کرماشان به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی نووسینگه‌کانی پارتی دیموکراتی کوردستانم له‌ ئه‌ستۆ بووه‌. له‌ ئێستاشدا پێوه‌ندییه‌کانی ئێمه‌ به‌ شێوه‌ی فه‌رمی و دیپلۆماتیک به‌ڕێوه‌ده‌چێت.

ئایا پێوه‌ندی ئابووری و فه‌رهه‌نگی نێوان ئێران و هه‌رێمی کوردستان له‌ ئاستی ئه‌و پێوه‌ندییه‌ سیاسییه‌ گه‌شه‌پێدانی به‌خۆوه‌ بینیوه‌؟

ئێمه‌ هه‌وڵمان داوه‌ له‌ ڕێگای به‌ڕێوه‌بردنی دانیشتن و کۆنفڕانسی هاوبه‌ش له‌گه‌ڵ ئێران، ڕێگا بکه‌ینه‌وه‌ بۆ چالاکی بازرگانانی ئێرانی له‌ هه‌رێمی کوردستان و ته‌نانه‌ت چه‌ند دانیشتنێکیش له‌ نێوان بازرگانانی دوو لایه‌ن به‌ ئامانجی ئاشتنا بوونیان و ده‌رفه‌ت ڕه‌خساندنی چالاکییه‌کان ساز کراوه‌.

له‌ ساڵی 2008 کاتێک کۆمپانیای وڵاتانی دیکه‌ له‌ عێراقدا چالاکیان نه‌ده‌کرد، سه‌رۆک وه‌زیران ‌فه‌رمانی دا که‌ ڕێگا بدرێته‌  ئێرانییه‌کان  به‌ بێ وه‌رگرتنی ڤێزه‌ بۆ ماوه‌ی 15 ڕۆژ له‌ ئه‌وپه‌ڕی ئاسانی و به‌ بێ گرفت، له‌ سه‌رجه‌م ڕێگاکانی زه‌وینی و گه‌شتی ئاسمانی سه‌ردانی هه‌رێمی کوردستان بکه‌ن. ئه‌و بڕیاره‌ش به‌ ئامانجی کارئاسانی بوو بۆ به‌شداری کۆمپانیا ئێرانییه‌کان له‌ هه‌رێم.

که‌وایه‌ له‌ به‌شی ئابووریدا بواره‌که‌ ئاماده‌یه‌، به‌و مه‌رجه‌ی که‌ ئێرانییه‌کان له‌مباره‌وه‌ ده‌ست به‌کار بن؟

ئه‌م بواره‌ هه‌ر له‌ سه‌ره‌تاشه‌وه‌ ئاماده‌ بوو. به‌ڵام لایه‌نی ئێرانی نه‌یتوانی به‌ گوێره‌ی پێویست که‌ڵکی لێ وه‌ربگرێت. من له‌ ئێره‌دا هیچ یه‌ک له‌ ئێران و هه‌رێم به‌ تاوانبار نازانم، به‌ڵام له‌ ڕاستیدا پلانێکی گونجاو دانه‌نرا، ئه‌گه‌ر له‌ هه‌مان یه‌که‌م ڕۆژه‌وه‌ کۆمپانیای به‌هێز و بڕواپێکراوی ئێرانی له‌ هه‌رێمدا ده‌ستیان به‌ چالاکی بکردایه‌، ئه‌وا بواره‌که‌ بۆ چالاکی کردنیان له‌ بار بوو و ئێسته‌ له‌ جێ تورکیا، ئێران له‌ بازاڕ و که‌رتی ئابووری هه‌رێمدا، یه‌که‌م بوو. ده‌بێ دان به‌ که‌موکورتییه‌کانیش دابنرێت که‌ بوو به‌هۆی دروست بوونی ئه‌م بارودۆخه‌ی ئێسته‌، که‌ ئێمه‌ له‌ سه‌ری ناڕازین. به‌ڵام نامه‌وێ به‌ چڕی ئه‌و بابه‌ته‌ لێکبده‌مه‌وه‌.

له‌ ئێستاشدا هێزه‌کانی هه‌رێم له‌ ئه‌وپه‌ڕی ئاماده‌یی و هاوکاری نواندن، به‌ شێوه‌ی 24 کاژێر له ده‌روازه‌ ‌ سنوورییه‌کاندا چالاکی ده‌که‌ن. ئێمه‌ هه‌لومه‌رجی سنووره‌کانی باشماخ و په‌روێزخان و حاجی عومرانمان تا ئاستی سنووره‌کانی تورکیا به‌رز کردۆته‌وه‌ و هێزی کارامه‌ و شاره‌زامان له‌و شوێنانه‌ داناوه‌. ئه‌مه‌ش هه‌نگاوێکی گرینگه‌ له‌ ئاسانکاری به‌ڕێوه‌بردنی کاروباری خه‌ڵک، گه‌شتیاران و بازرگانه‌کان.

جگه‌ له‌وه‌ش له‌ خاڵه‌ سنوورییه‌کاندا هه‌ستاوین به‌ کردنه‌وه‌ی چێشتخانه‌ و چایخانه‌ و ته‌نانه‌ت شوێنی گونجاو بۆ به‌ڕێوه‌بردنی کۆبوونه‌وه‌ و دانیشتن و چاوپێکه‌وتنه‌کان، ده‌ی جا ئامانج له‌ هه‌موو ئه‌م کارانه‌ چین؟

ئێمه‌ هه‌موو ئه‌و کارانه‌مان له‌پێناو ئه‌م ئاسته‌ که‌مه‌ی بازرگانی و پێوه‌ندی ئابووری له‌گه‌ڵ ئێراندا نه‌کردووه.‌ ئامانج له‌و هه‌وڵانه‌ به‌رزکردنه‌وه‌ی ئاستی پێوه‌ندی بازرگانی، گه‌شتیاری و فه‌رهه‌نگییه‌ له‌گه‌ڵ ئێراندا.

به‌داخه‌وه‌ له‌لایه‌ن ئێرانه‌وه‌ کاره‌کان وه‌دواخرا و وه‌ک پێویست ئه‌نجام نه‌درا. به‌ڕێزت ده‌توانی وه‌کوو ڕۆژنامه‌وان سه‌ردانی ئه‌و سێ خاڵه‌ سنوورییه‌ بکه‌یت و به‌ چاوی خۆت ئاستی ئاماده‌کاری و

ئاوه‌دانییه‌کان ببینێت.

له‌ بواری فه‌رهه‌نگی چی؟ تا چه‌نده‌ له‌ ده‌رفه‌ته‌ ڕه‌خساوه‌کان که‌ڵک وه‌رگیراوه‌، له‌وان ئاڵۆگۆڕی که‌سایه‌تی زانکۆ و خوێندکاران، هاتوچووی هونه‌رمه‌ندان، چالاکانی بواری مۆسیقا و ...

هه‌مووی ئه‌و بابه‌تانه‌ ئه‌نجام ئه‌درێت، به‌ڵام له‌و ئاسته‌یدا نییه‌ که‌ مه‌به‌ست و دڵخوازی ئێمه‌یه‌.

نازانم هۆکاره‌که‌شی له‌ چیدایه.‌ ئه‌وه‌ش له‌ حاڵێکدا که‌ هه‌ر دوو لا پاگه‌نده‌ی باشترین پێوه‌ندی ده‌که‌ن. با نموونه‌یه‌ک بهێنمه‌وه‌ له‌ ساڵی 1971 و له‌و کاته‌ی شانبه‌شانی مه‌لا مسته‌فا له‌ خه‌باتدا بووین شای ئێران یارمه‌تی ئێمه‌ی ئه‌دا. له‌و کاته‌ هه‌واڵنێرێکی ڕۆژنامه‌ی ئیئتیلاعاتی چاپی ئێران به‌ ئامانجی ئه‌نجام دانی هه‌ڤپه‌یڤین هاته‌ لای مه‌لا مسته‌فا، له‌ ناوچه‌ی حاجی عومران و له‌باره‌ی هاوکارییه‌کانی شای ئێران پرسیاری له‌ مه‌لا مسته‌فا کرد. مه‌لا مسته‌فای خوالێخۆشبوو له‌ وه‌ڵامدا وتی که‌ ئه‌و که‌سه‌ی یارمه‌تی شۆڕشه‌که‌ی ئێمه‌ ئه‌دات، خه‌ڵکی ئێرانن نه‌ شای ئێران.

وتیشی: ئه‌مڕۆکه‌ شا له‌ ئێراندا، حوکم ده‌کات. ئه‌م وڵامدانه‌وه‌ش به‌و مانایه‌ دێت که‌ پێوه‌ندی نێوان خه‌ڵکی دوو وڵات زۆر نێزیکه‌ و ڕیشه‌کانیان پێکه‌وه‌ به‌ستراوه‌ و ته‌نانه‌ت پێوه‌ندییه‌که‌ له‌ ئاستێکدایه‌ که‌ بۆ حکوومه‌ته‌کانیش ناپچڕێت.

ئێمه‌ ئاگاداری گرینگایه‌تی یارمه‌تیه‌کان و کردنه‌وه‌ی ده‌زگاکانی ئێرانین له‌و کاته‌ی که‌ پێوستمان بوو و ئه‌وه‌ش هه‌وڵێکی زۆر به‌ نرخ بوو. به‌ڵام خاڵی گرینگتر له‌وه‌ پێشوازییه‌که‌ی خه‌ڵکی ئێران بوو له‌ کورده‌کان. ئه‌گه‌ر خه‌ڵکی ئێران پێشوازییان له‌ ئێمه‌ نه‌کردایه‌ ئه‌وا نه‌مانده‌توانی بۆ کار کردن بچینه‌ کارگه‌ و شوێنه‌کانی کار له‌ ئێران. خه‌ڵکی ئێران هه‌رگیز به‌ چاوی بێگانه‌وه‌ سه‌یریان نه‌کردین و ئێمه‌ش ئه‌وه‌ هه‌رگیز له‌ بیر ناکه‌ین.

له‌سه‌ر ئه‌م هۆکارانه‌یه‌ که‌ نه‌ حکوومه‌تی ئێران و نه‌ حکوومه‌تی هه‌رێمی کوردستان ناتوانن ئه‌م دوو نه‌ته‌وه‌یه‌ له‌ یه‌کتری جیا بکه‌نه‌وه‌ و ئه‌وه‌ش خاڵێکی زۆر گرینگه‌ و ده‌بێ له‌م ڕوانگه‌وه‌ سه‌یری پێوه‌ندییه‌کان بکرێت.

ده‌بێ به‌رپرسانی هه‌ر دوو لا له‌ ڕێگای به‌ڕێوه‌بردنی دانیشتن و گفتوگۆ، ئه‌م ڕوانگه‌ ئه‌منییه‌ی که‌ له‌سه‌ر پێوه‌ندییه‌کاندا زاڵه‌ لاببه‌ن. ئه‌من چه‌ هه‌ڕه‌شه‌یه‌کم بۆ سه‌ر ئێران ده‌بێت؟ بۆچی ئێران له‌ ئێمه‌ ترسی هه‌یه‌؟ یان بۆچی ده‌بێ ئێمه‌ له‌ ئێران بترسین؟ هه‌موو ئه‌مانه‌ش له‌ حاڵێکدایه‌ که‌ ئێمه‌ خۆمان به‌ دۆستی یه‌کتری ده‌زانین ئێمه‌ له‌گه‌ڵ ئێران سنوورێکی به‌رفراوانمان هه‌یه.‌ بڕوا بکه‌ن ئه‌گه‌ر یه‌ک گوله‌ له‌و سنووره به‌ره‌و ئێران‌ بهاوێژرێت، ئه‌وا له‌ پێشدا هه‌ڕه‌شه‌ له‌ ئاسایشی ئێمه‌ ده‌کات، نه‌ ئاسایشی ئێران. حکوومه‌تی هه‌رێمی کوردستان به‌ هیچ شێوه‌یه‌ک ڕێ نادات له‌ سنووره‌کانییه‌وه‌ ته‌نانه‌ت به‌ردێکیش به‌ره‌و سنووری ئێران بهاوێژرێت. نه‌ک هه‌ر به‌ پارته‌کان، به‌ڵکوو به‌ گوێره‌ی تواناکانمان ئه‌و ئیزنه‌ به‌ ده‌وڵه‌تانی تریش ناده‌ین. ئاسایشی ئێران، ئاسایشی ئێمه‌یه‌. من ئه‌و پرسیاره‌ ده‌خه‌مه‌ به‌رده‌م لایه‌نی ئێرانی که‌ ئه‌م ڕوانگه‌ ئه‌منییه‌ له‌ سوودی کێ ده‌شکێته‌وه‌ و له‌ قازانجی کێیه‌؟ وه‌ک ده‌بینن له‌ جه‌ژنی نه‌ورۆزدا ئێرانییه‌کان سه‌ردانی هه‌رێم ده‌که‌ن و له‌لایه‌ن خه‌ڵکه‌وه‌ پێشوازییان لێوه‌ ده‌کرێت. له‌ حاڵێکدا به‌و شێوه‌یه‌ پێشوازی له‌ خه‌ڵکی دیکه‌ی وڵاتان ناکه‌ن، بۆ نموونه‌ کورد به‌پێی نه‌ریتی خۆیان له‌ ڕۆژانی نه‌ورۆز سه‌ردانی ده‌شت و چیاکان ده‌که‌ن و ئه‌گه‌ر بگه‌نه‌ میوانه‌ ئێرانییه‌کان، بانگهێشتی سفره‌کانی خۆیان ده‌که‌ن و بیره‌وه‌رییه‌کانی خۆیان له‌ ئێران ده‌گێڕنه‌وه‌. ئه‌م جۆره‌ مامڵه‌کردن و تێکه‌ڵبوونه‌ی خه‌ڵکی هه‌رێم‌ له‌گه‌ڵ خه‌ڵکی دیکه‌ی وڵاتاندا نابینرێت. له‌لایه‌کی دیکه‌وه‌ سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی که‌ ڕێگای ڕۆیشتن بۆ وڵاتانی دیکه‌ و له‌وان تورکیا و وڵاتانی ئه‌ورووپا بۆ خه‌ڵکی کوردستان ئاوه‌ڵایه‌، ئه‌وان له‌ سه‌فه‌ره‌کانی خۆیان چ بۆ گه‌ڕان و چ بۆ ده‌رمان، وڵاتی ئێران هه‌ڵده‌بژێرن و له‌ یه‌که‌مایه‌تی دایده‌نێن، ئه‌وان ئێران وه‌کوو به‌هشت وه‌سف ده‌که‌ن. ته‌نانه‌ت ئه‌و که‌سانه‌س که‌ سه‌ردانی ئه‌ورووپایان کردووه‌ ئێران به‌ به‌هشت ده‌زانن! با ئاماژه‌ به‌وه‌ش بکه‌م کۆنسووڵخانه‌ی ئێران له‌ هه‌ولێر له‌ هاوینی ساڵی ڕابردوو، ڕۆژانه‌ به‌ ڕێژه‌ی 1500 بۆ 2000 ڤیزه‌ی ده‌رکرد و له‌ سلێمانییه‌ش نێزیک به‌ 1000 ڤیزه‌ ده‌رکرا.

نێزیکه‌ی له‌سه‌دا 70ی ئه‌م که‌سانه‌ش وه‌کوو گه‌شتیار سه‌ردانی ئێرانیان کرد، ئه‌گه‌ر له‌و که‌سانه‌ش سه‌باره‌ت به‌ ئێران پرسیار بکرێت، له‌ وه‌ڵامدا ئێران به‌ وڵاتێک وه‌کوو به‌هشت و خاوه‌ن خه‌ڵکێکی چاک وه‌سف ده‌که‌ن. به‌ڵام گله‌یی ئه‌وه‌ش ده‌که‌ن که‌ له‌ سنووری ئێراندا تووشی ئازار و زه‌حمه‌ت کراون، بۆچی ئه‌وه‌ ڕوو ئه‌دات له‌ حاڵێکدا هه‌رگیز نموونه‌ی نه‌بووه‌ ده‌وڵه‌تی ئێران گله‌یی هه‌ڵسوکه‌وتی ناشیاوی خه‌ڵکی ئێمه‌ بکات له‌ سه‌ردانه‌کانیان بۆ ئه‌و وڵاته‌. هه‌رگیز نه‌بینراوه‌ هاووڵاتیانی هه‌رێم له‌ ئێران، تاوانێکیان ئه‌نجام دابێت یان ده‌ستگیر کرابێتن. ته‌نانه‌ت پێش ده‌رکردنی پاسپۆرته‌کانیش خه‌ڵکمان ته‌نیا به‌ یه‌ک نامه‌ یان به‌ڵگه‌ی ساده‌وه‌ ڕه‌وانه‌ی ئێران ده‌کرد و ڕۆژانه‌ش 500 بۆ 600 که‌س ته‌نیا به‌ یه‌ک نامه‌وه‌ ده‌هاتنه‌ ئێران. ئه‌مڕۆش ئاماده‌ین بیسه‌لمێنین ته‌نیا له‌سه‌ر یه‌ک که‌سیان ڕاپۆرتێکی خراپ نه‌دراوه.‌ خه‌ڵکی ئێمه‌ به‌نیاز نین له‌ حکوومه‌ت و خه‌ڵکی ئێران دوور بکه‌نه‌وه‌ و دووریش ناکه‌وینه‌وه.‌ ئێمه‌ خۆمان به‌ یه‌ک ماڵ ده‌زانین، بۆیه‌ چاوه‌ڕوانی ئه‌وه‌ش ده‌که‌ین حکوومه‌تی ئێران ئێمه‌ وه‌کوو "حکوومه‌تی هه‌رێمی کوردستان" حیساب بکات و به‌ چاوه‌وه‌ سه‌یری ئێمه‌ بکات. له‌ ئێستا ئاستی پێوه‌ندییه‌کانی نێوانمان، خۆی له‌ سه‌ره‌وه‌ی پێوه‌ندی ده‌وڵه‌تێک له‌گه‌ڵ پارته‌کانی دیموکرات و یه‌کێتی و... ده‌بینێته‌وه‌. لابردنی ئه‌و ڕوانگه‌ پێشوویه‌ و ئه‌وه‌ی که‌ وه‌کوو حکوومه‌ت سه‌یری ئێمه‌ بکرێت زۆر گرینگه‌.

من له‌ سه‌رجه‌م سه‌فه‌ره‌کانی به‌رپرسانی هه‌رێمی کوردستانی عێراق بۆ ئێران ئاماده‌ بووم. وه‌کوو یاوه‌ری سه‌رۆک وه‌زیران، به‌ڕێز مه‌سعوود بارزانی، سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێم و ئه‌وانی دیکه‌. ئێمه‌ له‌ میانی ئه‌م سه‌فه‌رانه‌ی خۆمان بانگهێشتی به‌ڕێز هاشمی ڕه‌فسه‌نجانیمان کرد بۆ سه‌ردانی هه‌رێم و ئه‌و بانگهێشته‌ش له‌لایه‌ن به‌ڕێزیانه‌وه‌ قبووڵ کرا، به‌ڵام دواتر که‌ سه‌ردانی شاری به‌غدایان کرد نه‌هاتنه هه‌رێمی کوردستان. هه‌روه‌ها بانگهێشتی ساڵحی، وه‌زیری پێشووی ده‌ره‌وه‌ و دیکه‌ی به‌رپرسانیش کرا، به‌ڵام ئه‌و سه‌ردانه‌یان ئه‌نجام نه‌دا و له‌ ئه‌گه‌ری هاتنیان به‌ باشترین شێوه‌ پێشوازییان لێوه‌ ده‌کرا. چه‌ندین جار له‌لایه‌ن به‌ڕێز مه‌سعوود بارزانییه‌وه‌ بانگهێشتی مه‌حموود ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد، سه‌رۆک کۆماری پێشووی ئێران کرا، که‌چی سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی که‌ سه‌ردانی عێراقی کرد به‌ڵام نه‌هاته‌ هه‌رێمی کوردستان.

هیوادارم تیمی به‌ڕێز ڕۆحانی، سه‌رۆک کۆماری ئێستای ئێران وه‌ڵامی ئه‌و بانگهێشتانه‌ بده‌نه‌وه‌.

دڵنیام له‌وه‌ی که‌ به‌ڕێز سه‌رۆک وه‌زیرانی هه‌رێم له‌ سه‌ردانه‌کانیان بۆ ئێران، بانگهێشتی به‌رپرسانی ئێرانی ده‌که‌ن. ئێمه‌ داوا ده‌که‌ین له‌ سه‌رۆک کۆماری ئێران که‌ به‌ کۆماریی خۆمانی ده‌زانین، له‌ به‌رچاوانی ڕای گشتیی جیهانی و دیکه‌ی وڵاتان، سه‌ردانی کوردستان بکه‌ن. ئێمه‌ شانازی به‌وه‌ ده‌که‌ین شانازیشمان به‌وه‌ ده‌کرد ئه‌گه‌ر ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد یان ساڵحی سه‌ردانی کوردستانیان بکردایه‌ و بێگومان پێشوازی باشیان لێوه‌ ده‌کرا. بۆچی سه‌رۆک وه‌زیران یان وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی دیکه‌ی وڵاتان سه‌ردانی هه‌رێمی کوردستان ده‌که‌ن، به‌ڵام سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی باسی پێوه‌ندی باش و ستراتیژیک له‌گه‌ڵ ئێران ده‌که‌ین، بۆ ماوه‌ی 30 یان 35 ساڵ به‌ڵام به‌رپرسانی ئێرانی سه‌فه‌ری ئێره‌ ناکه‌ن ئایا ئه‌مه‌ داواکارییه‌کی گه‌وره‌یه‌؟

ئه‌وه‌ داوایه‌کی ئاساییه‌.

هه‌ر کاتێک بانگهێشتی سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێم یان سه‌رۆک وه‌زیران کرابێت سه‌ردانی ئێرانیان کردووه،‌ ئێوه‌ کامه‌ لایه‌ن وه‌کوو دۆست، باشتر و نێزیکتر له‌ کورده‌کان بۆ ئێران ده‌زانن. هه‌ر که‌س ئه‌و پاگه‌نده‌یه‌ بکات ئه‌وا من ده‌نگی ناڕه‌زایی له‌ به‌رانبه‌ری هه‌ڵده‌برم، ئێمه‌ ئه‌وه‌ ناشارینه‌وه‌ که‌ پێوه‌ندییان له‌گه‌ڵ دیکه‌ی وڵاتانیش هه‌یه‌. به‌ڵام له‌و کاته‌ی که‌ هیچ وڵاتێک له‌گه‌ڵ ئێمه‌ پێوه‌ندی نه‌بوو ئێران یاوه‌ر و په‌ناگه‌ی ئێمه‌ بوو.

وه‌کوو دوا پرسیار ئه‌گه‌ر بیره‌وری یان بابه‌تێک هه‌یه‌ یان له‌باره‌ی له‌مپه‌ڕه‌کانی سه‌ره‌ڕێگای په‌ره‌پێدانی پێوه‌ندییه‌کانی نێوان دوو لایه‌ن بیڵێنه‌وه‌؟

ئه‌و کاته‌ی شۆڕشی ئیسلامی له‌ ئێراندا سه‌رکه‌وت، مه‌لا مسته‌فا بارزانی یه‌که‌م که‌س بوو پیرۆزبایی ئه‌م سه‌رکه‌وتنه‌ی له‌ کۆماری ئیسلامی کرد. ئێمه‌ ئاماده‌بووین ئه‌وه‌ی له‌ توانامان بێت بۆ کۆماری ئیسلامی بیکه‌ین. هه‌روه‌ک ده‌زانن ئه‌م شۆڕشه‌ له‌ به‌رژه‌وه‌ندی خه‌ڵکی چه‌وساوه‌ی ناوچه‌که‌یه‌. ئێمه‌ شانازی به‌وه‌ ده‌که‌ین که‌ پێوه‌ندییه‌کانمان له‌گه‌ڵ ئێران سه‌ره‌ڕای ئاسته‌نگ و کێشه‌کان به‌رده‌وامه‌ هۆکاره‌که‌شی ئه‌و پێوه‌ندییه‌ دۆستانه‌یه‌ که‌ کێشه‌کان چاره‌سه‌ر ده‌کات ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر له‌ داهاتووش تووشی کێشه‌ بین له‌ ڕێگای گفتوگۆ و دانوستان چاره‌سه‌ری ده‌که‌ین.

هه‌ڵبه‌ت خۆم له‌وه‌ دڵنیام که‌ کێشه‌یه‌ک له‌م پێوه‌ندییه‌  دروست نابێت و ئه‌م دۆستایه‌تی و پێوه‌ندییه‌ نێزیکه،‌ هه‌رچی زیاتر په‌ره‌ی پێده‌درێت. ئێمه‌ گه‌شبینین و هیوامان هه‌یه‌ له‌سه‌ر به‌رزکردنه‌وه‌ی ئاستی پێوه‌ندییه‌کان و ئه‌وه‌ی بۆ به‌ تۆکمه‌ کردنی پێوه‌ندییه‌کان پێویست بێت، ئه‌نجامی ئه‌ده‌ین.

ڕۆژنامەی شەهروەند، ئیحسان هووشمەند، پێنجشەمە ٢١ی خاکەلێوەی ١٣٩٣، ژمارە ٢٥٣، لاپەڕەی ٣.

دکتۆر جگەرخوێن لە لێدوانێکدا ڕایگەیاند: بە شێوەیەکی گشتیی سێیەمین خولی هەڵبژاردنەکانی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق لە وڵاتی ئێران بە شێوەیەکی باش بەڕێوەچوو.

دکتۆر جگەرخوێن جێگری نوێنەرایەتیی حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە شاری تاران سەبارەت بە بەڕێوەچوونی سێیەمین خولی هەڵبژاردنەکانی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق لە وڵاتی ئێران گوتی: هەر وەکوو ئاگادارن سێیەمین خولی هەڵبژاردنەکانی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق لە دەرەوەی وڵاتیش بەڕێوەچوو و یەکێک لەو وڵاتانە ئێران بوو، کە ژمارەیەکی بەرچاوی هاوڵاتیانی عێراقی دانیشتووی وڵاتی ئێرانن. هەروەها بەشێکی بەرچاوی هاونیشتمانیانی هەرێمی کوردستانیش لە وڵاتی ئێران نیشتەجێی بوون کە لە ساڵانی ڕابردوودا و دوای ڕووخانی ڕژێمی سەدام زۆربەی هەرە زۆری هاوڵاتیانی کورد گەڕاونەتەوە بۆ هەرێمی کوردستان، بەڵام ئێستاش بەشێکیان لە وڵاتی ئێران ماونەتەوە.

گوتیشی: ئێمە هەوڵمانداوە ئەو خەڵکەی کە لە ئێران ماونەتەوە ئاگادارییان بکەینەوە کە بێین دەنگ بدەن و دەنگەکانیان نەسووتێت و بەشداربن لە پڕۆسەی سیاسیی وڵاتی خۆیاندا.

جێگری نوێنەرایەتیی حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە تاران سەبارەت بە بەشداری کوردەکان لە سێیەمین خولی هەڵبژاردنەکانی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق لە وڵاتی ئێران گوتی: زۆربەی هاوڵاتیانی کوردستانیمان گەڕاونەتەوە بۆ هەرێمی کوردستان، بەڵام  تاڕادەیەک برایانی کوردی فەیلی لە ئێران ماونەتەوە و وەکوو ساڵانی ڕابردوو بەشدارییەکی بەرچاویان هەبوو، لە هەڵبژاردنەکانی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق لە ساڵی 2005 وەکوو لیستی هاوپەیمانی کوردستان لە کۆی 70 هەزار دەنگ ئێمە 25 هەزار دەنگمان هەبوو. لە هەڵبژاردنەکانی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق لە ساڵی 2010 وەکوو لیستی هاوپەیمانی کوردستان لە 50 هەزار دەنگ 13 هەزار دەنگمان هەبوو.

گوتیشی: لەو بڕوایەدام ئەمساڵ ڕێژەی دەنگدانی هاوڵاتیانی کوردستانیمان لە وڵاتی ئێران وەکوو خولەکانی ڕابردووی هەڵبژاردنەکانی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق نەبێت، چونکە زۆربەیان گەڕاونەتەوە بۆ کوردستان. بەڵام ئێمە هەوڵماندا ئەو هاوڵاتیانەی کە لە ئێران نیشتەجێن ئاگادار بکەینەوە تاکوو لە هەر شوێنێک بن بێن و بەشداری پڕۆسەی هەڵبژاردن بکەن و بچنە سەر سندووقەکانی دەنگدان تاکوو لە دابینکردنی حکوومەتێکی سەرکەوتوودا لە هەرێمی کورستان بەشداری بکەن.

دکتۆر جگەرخوێن سەبارەت بە شوێنەکانی دەنگدان لە ئێراندا گوتی: لە وڵاتی کۆماری ئیسلامی ئێراندا 18 بنکەی دەنگدان دیاریکرابوو، لەوانە: لە تاران لە سێ شوێن، لە شاری مەشهەد لە دوو شوێن و هەروەها لە شارەکانی قوم، شیراز، ئیسفەهان، سنە، کرماشان، ئیلام، ئیسلام ئاباد، دێهلۆڕان، یەزد، نەغەدە، ورمێ، ئەهواز و شووش.

جێگری نوێنەرایەتیی هەرێمی کوردستان لە شاری تاران سەبارەت بە کاریگەری بەشداری لە هەڵبژاردنەکانی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق لە داهاتووی ئەم وڵاتەدا گوتی: هەڵبژاردن هێمای دیموکراسییە و خەڵکانی عێراقی بە دەنگەکانی خۆیان لەبارەی سیستەمی سیاسییەوە حوکم دەدەن و نوێنەرانی خۆیان هەڵدەبژێرن بۆ ئەوەی کە حکوومەت دروست بکەن بۆ بەڕێوەبردنی وڵات. عێراقی ئێستا تووشی کێشەی زۆری سیاسی، ئەمنی و ئابووریی بۆتەوە و پێویستە کە خەڵکی لە هەڵبژاردندا بەشداری بکەن بۆ ئەوەی کە هەوڵبدرێت لە ڕێگای دەنگی ئەوان حکوومەتێک پێکبێت کە وڵامدەرەوەی خەڵکی بێت. بە یاسا پابەندبێت و هەوڵ بدرێت کە کێشە سیاسییەکان کەم بکرێتەوە.

ئەوەیشی خستەڕوو: لە چوارچێوەی ئەم هەوڵانەشدا هیوادارین کە ئەو حکوومەتەی کە لە بەغداد دادەمەزرێت بە پێچەوانەی حکوومەتەکانی دیکە حکوومەتێک بێت کە ڕەنگدانەوەی ڕاستەقینەی دەنگی گەڵ بێت و هەموو پێکهاتە سیاسییەکانی عێراق لە خۆیدا بگرێت و هەوڵبدات کە کێشەکانی نێو عێراق کەم بکاتەوە. 

جێگری نوێنەرایەتیی هەرێمی کوردستان لە وڵاتی ئێران سەبارەت بە بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنەکانی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق لە وڵاتی ئێران گوتی: بە شێوەیەکی گشتیی سێیەمین خولی هەڵبژاردنەکانی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق لە وڵاتی ئێران بە شێوەیەکی باش بەڕێوەچوو، لەم وڵاتە نزیکەی 60 سندووقی دەنگدانمان هەبوو و ئێمە بۆ هەر سندووقێک چاودێری خۆمان دانابوو و هەوڵیشماندا کە یارمەتیدەر بین بۆ ئەوەی کە پڕۆسەکە بە شێوەیەکی گشتیی لە ئاستێکی باشدا بەڕێوەبچێت.  

دکتۆر جگەرخوێن لە کۆتایی ئەم لێدوانەدا گوتی: زۆر سوپاس بۆ هەموو هاوڵاتیانی عێراق و بەتایبەت کوردستانیانی دەرەوەی وڵات کە لە سێیەمین خولی هەڵبژاردنەکانی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق بەشدارییان کرد چونکە هەر دەنگێک سەنگی خۆی هەیە بۆ ئەوەی کە هاوکار بێت ئێمە بتوانین بە شێوەیەکی ئاشتیانە دەنگی خۆمان بۆ داهاتووی سیاسی وڵاتمان دەرببڕین.    

پێشنیوه‌ڕۆى ئه‌مڕۆ سێشه‌ممه‌ 18ى شوباتى 2014، نێچیرڤان بارزانى سه‌رۆك وه‌زیرانى هه‌رێمى كوردستان، پێشوازى له‌ حه‌سه‌ن دانایى فه‌ڕ باڵیۆزى كۆمارى ئیسلامیى ئێران له‌ عیراق كرد.

 
له‌ دیدارێكدا په‌یوه‌ندییه‌ دووقۆڵییه‌كانى هه‌رێمى كوردستان و كۆمارى ئیسلامیى ئێران و بره‌ودانى زیاتر به‌ په‌یوه‌ندییه‌كان به‌تایبه‌تیش له‌ بواره‌كانى بازرگانى و ئابووریدا و ڕه‌خسانى ده‌ر‌فه‌تى كار و وه‌به‌رهێنان بۆ كۆمپانیا و خاوه‌نكار و وه‌به‌رهێنه‌ره‌ ئێرانییه‌كان له‌ هه‌رێمى كوردستان خرانه‌ به‌ر باس و گفتوگۆیان له‌سه‌ر كرا.

 
له‌ به‌شێكى دیكه‌ى دیداره‌كه‌دا ڕه‌وشى ئێستاى سیاسیى عیراق و ڕووداو و پێشهاته‌ ئه‌منى و سه‌ربازییه‌كانى پارێزگاى ئه‌نبار و چه‌ند ناوچه‌یه‌كى دیكه‌ى عیراق و بارودۆخى ناوچه‌كه‌ به‌گشتى، هه‌روه‌ها دانوستانه‌كانى هه‌رێمى كوردستان و عیراق بۆ چاره‌سه‌ركردنى كێشه‌كانى نێوان هه‌ولێر و به‌غدا و هه‌وڵه‌كان بۆ دامه‌زراندنى كابینه‌ى نوێى حكوومه‌تى هه‌رێمى كوردستان، تاوتوێ كران.

باڵیۆزى ئیران له‌ عیراق پشتگیریى وڵاته‌كه‌ى بۆ دانوستانه‌كانى هه‌ولێر و به‌غدا و چاره‌سه‌ركردنى كێشه‌كانى نیوان هه‌ردوو حكوومه‌تى هه‌رێمى كوردستان و حكوومه‌تى عیراقى فیدرال دووپات كرده‌وه‌ و هیواى خواست هه‌ردوولا له‌ ڕێگه‌ى دیالۆگ و لێكگه‌یشتنه‌وه‌ بگه‌نه‌ چاره‌سه‌رێك كه‌ مایه‌ى ڕه‌زامه‌ندیى هه‌ردوولا و له‌ به‌رژوه‌ندیى ته‌واوى عیراقدا بێت.

 سێ شەممە, 18 شوبات 2014

بەمەبەستی لە نزیكەوە ئاگاداربوون لە چۆنیەتی بەڕێوەچوونی كارەكان و میكانیزمی جێبەجێ‌ كردنی بەرنامەی ساڵی تازە بۆ زیاتر فراوان كردنی پەیوەندیەكان لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ‌، ئەمڕۆ پێنج شەممە فەلاح مستەفا بەرپرسی پەیوەندیەكانی دەرەوەی حكومەت بەیاوەری خاتوو سوهام جەبەلی یاریدەدەری بەرپرسی فەرمانگە سەردانی بەشی پەیوەندیەكانی هەرێمی سەر بە فەرمانگەی پەیوەندیەكانی دەرەوە لەگەڵ كۆماری توركیا كردو لەلایەن عبدالسلام رشید بەڕێوەبەری گشتی بەشی پەیوەندیەكانی هەرێم لەگەڵ كۆماری توركیا پێشوازی لێكرا.

بەرپرسی پەیوەندیەكانی دەرەوە پیرۆزبایی ساڵی تازەی لێكردن و هیوای خواست بتوانن ئەمساڵ بە گوێرەی بەرنامەیەكی تۆكمە كارەكان بەڕێوەببەن و لەسەر بنەمای كاری دامەزراوەیی ئاستی پەیوەندیەكانی هەرێمی كوردستان لەگەڵ وڵاتی توركیا زیاتر بەرەو پێش ببەن.

بەڕێزیان دەستخۆشی لێكردن كە لە ماوەی رابردوو سەركەوتووانە توانیویانە كاری خۆیان بكەن و پشتگیری فەرمانگەی پەیوەندیەكانی بۆ ئەو بەشەی فەرمانگە دووپاتكردەوە بۆ سەرخستنی كارەكانیان.

عەبدولسەلام رەشید بەڕێوەبەری گشتی بەشی پەیوەندیەكانی هەرێم لەگەڵ كۆماری توركیا خۆشحاڵی خۆی بۆ ئەو سەردانەی بەرپرسی فەرمانگە خستەڕوو هیوای خواست بتوانن پەیوەندیەكانی هەرێم و توركیا زیاتر پێشبخەن لە پێناو سوود و بەرژەوەندی هەردوولا.

هەر ئەمڕۆ فەلاح مستەفا بەرپرسی پەیوەندیەكانی دەرەوەی حكومەت بە یاوەری كاروان جەمال جێگری بەرپرسی فەرمانگە و خاتوو سوهام جەبەلی یاریدەدەری بەرپرسی فەرمانگە و  شاندێكی یاوەریان سەردانی بەشی پەیوەندیەكانی هەرێم لەگەڵ كۆماری ئیسلامی ئێرانیان كرد و لەلایەن عەبدوڵلا ساڵح ئاكرەیی بەڕێوەبەری گشتی بەشی پەیوەندیەكانی هەرێم لەگەڵ كۆماری ئیسلامی ئێران پێشوازیان لێكرا.

بەرپرسی پەیوەندیەكانی دەرەوەی حكومەت پیرۆزبایی ساڵی تازەی لێكردن و باسی لە بایەخی پەیوەندیەكان لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ‌ كرد. هاوكات دەستخۆشی لە بەڕێوەبەری گشتی و كارمەندانی ئەو بەشە كرد كە هەمیشە لە هەوڵی زیاتر پێشخستنی پەیوەندیەكانن لەگەڵ كۆماری ئیسلامی ئێران.

بەڕێزیان جەختی لەسەر شێوازی بونیاتنانی پەیوەندی لەسەر بنەمای كاری دامەزراوەیی و بەرژەوەندی هاوبەش كردەوە.

 بەڕێوەبەری گشتی بەشی پەیوەندیەكانی هەرێم لەگەڵ كۆماری ئیسلامی ئێران سوپاسی بەرپرسی فەرمانگەی پەیوەندیەكانی كرد كە لە نزیكەوە چاودێری كارەكانی ئەو بەشە دەكات و گووتی ئێمە وەك بەشێك لە فەرمانگەی پەیوەندیەكانی دەرەوە بە گرینگی سەیری پەیوەندیەكانی هەرێم لەگەڵ كۆماری ئیسلامی ئێران دەكەین .

حكومەتی هەرێمی كوردستان پێشوازی لە رێكەوتنی بەرایی نێوان كۆماری ئیسلامی ئێران و گروپی ( 5+1 ) ئەمەریكا، بەریتانیا، فەڕەنسا، رووسیا، چین، ئەڵمانیا دەكات و بە هەنگاوێكی ئەرێنی دەزانێت.