"نازم ده‌باغ" نوێنه‌ری حكوومه‌تی هه‌رێمی كوردستان له تاران، ده‌ڵێت به‌رپرسانی ئێران داوایانكردووه دوور له كێشه و ئاژاوه ناكۆكیيه‌كانی ئێستای لایه‌نه‌كان چاره‌سه‌ربكرێن، ئاشكراشیده‌كات كه پێشتر شاندێكی ئه‌و وڵاته بۆ وتووێژ‌و ئامۆژگاريي و رێنمایی ده‌رباره‌ی هه‌مان پرس له هه‌رێم بوون.
له‌م چاوپێكه‌وتنه‌دا له‌گه‌ڵ "هاوڵاتی"، ناوبراو باسی دیداره‌كانی شاندی هه‌رێم له‌گه‌ڵ به‌رپرسانی ئێران، كه هه‌ینی رابردو به‌سه‌رۆكایه‌تی "نێچیرڤان بارزانی" بۆ به‌شداری له كۆنفرانسی جیهانی میونیخ چونه تاران.
هاوڵاتی: به‌شداری شاندی هه‌رێمی كوردستان چۆن بوو له‌كۆنفرانسی جیهانی میونیخ كه ئه‌مساڵ له‌ئێران به‌ڕێوه‌چوو؟
نازم ده‌باغ: ئه‌و كۆنگره‌یه له زۆر ولاَتی دیكه‌ش ئه‌نجامدراوه، هێنانی بۆ تارانیش له‌سه‌ر پێشنیاری ئه‌ڵمانیا بوو، به‌تایبه‌ت دوای رێككه‌وتنامه‌ی ولاَتانی پێنج كۆ یه‌ك له‌گه‌ڵ ئێران و بارودۆخی ناوچه‌كه و رۆڵی ئێرانیش له‌و قۆناغه، بۆیه به‌په‌سند زانرا كۆنگره‌كه له تاران ببه‌سترێت.
به‌ڕێز "نێچیرڤان بارزانی" هه‌م وه‌ك كه‌سایه‌تی و هه‌میش وه‌ك سه‌رۆكی حكوومه‌ت له ئه‌ڵمانیاوه داوه‌تنامه‌ی پێگه‌یشتبوو، كاتێكیش گواسترایه‌وه تاران سه‌رۆكی حكوومه‌ت قبوڵی كرد به‌تایبه‌ت به‌هۆی گرنگی په‌یوه‌ندی نێوان هه‌رێم‌و تاران، هاوكات د.رۆژ نوری شاوه‌یس وه‌ك كه‌سایه‌تیه‌ك‌و وه‌ك جێگری سه‌رۆك وه‌زیرانی عێراقیش به‌شداری شانده‌كه بوو.
هاوڵاتی: به‌ڵام "رۆژ نوری شاوه‌یس" له نێو شاندی حكومه‌تی عێراقیدا نه‌بوو به‌ڵكوو له شاندی حكومه‌تی ههرێمدا بوو له كاتێكدا پۆستی نیيه؟
نازم ده‌باغ: ده‌كرێت ئه‌و پرسیاره له خۆی بكه‌ن، هێنده‌ی بزانم وه‌ك كه‌سایه‌تیه‌كی سیاسی، جێگری سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانیشه و كه‌سایه‌تیه‌كی دیاریشه له ناو پارتی.
هاوڵاتی: شاندی هه‌رێم له‌گه‌ڵ به‌رپرسانی ئێران دانیشتنیان ئه‌نجامداوه، تاران پێشنیار و ده‌ستپێشخه‌ری بۆ كێشه‌كانی ئێستای هه‌رێم هه‌بوو؟
نازم ده‌باغ: پێش هاتنی شاندی هه‌رێم بۆ تاران، شاندێكی كۆماری ئیسلامی ئێران له هه‌رێم بوون بۆ مه‌به‌ستی وتووێژ و ئامۆژگاريي و رێنمایی بۆ چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌كان، بێگومان له كه‌ناری كۆنگره‌كه‌دا له‌گه‌ڵ وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی ئه‌ڵمانیا و "عه‌لی لاریجانی" و وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی ئێران و جێگری سه‌رۆك كۆمار و سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی ئێران، له هه‌موو دانیشتنه‌كاندا جیاوازی نه‌بوو كه كۆماری ئیسلامی ئێران به گرنگيیه‌وه ده‌ڕوانێته كێشه‌كانی ناو هه‌رێمی كوردستان، به‌تایبه‌تی ئه‌و كێشانه‌ی له‌مدواییه‌دا هه‌بوو، به گرنگیيه‌وه داوایانكرد هه‌موو پێكه‌وه ئه‌و یه‌كێتییه‌ی نێوانیان بپارێزن كه به‌رانبه‌ر به جه‌نگی داعش وه‌ستاونه‌ته‌وه‌و یه‌كڕیزی نێوان خۆیان بپارێزن، ئومێدیان كرد له‌ڕێگه‌ی گفتوگۆی مه‌ده‌نیانه كێشه‌كان چاره‌سه‌ر بكه‌ن دوور له كێشه‌و ئاژاوه، وتیان له‌گه‌ڵ ئارامیداین.
دیاره كاك "نێچیرڤان بارزانی" دوپاتیكرده‌وه كه سورن له‌سه‌ر چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌كانی ناوخۆی كوردستان له ڕێگه‌ی گفتوگۆوه كه بگه‌ین به ئه‌نجامێك هه‌مولایه‌ك پێی رازی بین، هاوكات كۆماری ئیسلامی ئێرانیش ئاماده‌یی ده‌ربڕی بۆ هه‌ر هاوكارییه‌ك له‌شه‌ڕی دژ به‌داعش.
هاوڵاتی: شاندی هه‌رێم به فه‌رمی هیچ داواكارییه‌كی له ئێران نه‌بوو؟
نازم ده‌باغ: كۆماری ئیسلامی ئێران ئاماده‌یی خۆی نیشانداوه هه‌ر كاتێك پێویست بكات حزوری ده‌بێت، شاندی هه‌رێمی كوردستان نه‌هاتووه بپاڕێته‌وه‌‌و داوابكات كێشه‌كانمان بۆ چاره‌سه‌ر بكه‌ن، بۆیه ئه‌گه‌ر لایه‌نه سیاسییه‌كان ئاماده‌ییان نه‌بێت ئیمكان نیه به ئێرانیش بكرێت، به‌لاَم حكوومه‌تی هه‌رێم وتویه‌تی پێویستیمان به هه‌مولایه‌نێك هه‌یه، كۆماری ئیسلامی ئێرانیش ته‌ئكیدی كرده‌وه كه هه‌موو لایه‌نه سیاسییه‌كان بۆ ئه‌وان گرنگن و به ڕێگه‌ی گفتوگۆ كێشه‌كان چاره‌سه‌ر بكرێت.
هاوڵاتی: له كۆبونه‌وه‌كاندا باسی به‌رده‌وامی و زیادكردنی هاوكاری ئێران كرا بۆ هه‌رێم له شه‌ڕی داعشدا؟
نازم ده‌باغ: به‌ڵێ بڕیاره به‌رده‌وام بێت، ئاستی پێویست به‌پێی داخوازییه‌كان بووه كه هه‌رێمی كوردستان كردویه‌تی.
هاوڵاتی: پێشنیاری ئێران بۆ چاره‌سه‌ری كێشه‌كانی نێوان به‌غدا و هه‌ولێر چی بوو؟
نازم ده‌باغ: كاك "نێچیرڤان بارزانی" له كۆبونه‌وه‌كاندا باسی له‌وه‌كرد كه له‌گه‌ڵ ته‌بایی و چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌كانن له‌گه‌ڵ به‌غدا به‌رێزگرتن له یه‌كدی و به دابینكردنی مافه ره‌واكانی هه‌مه‌جۆر له‌گه‌ڵ یه‌كدی به‌تایبه‌ت مافه داراییه‌كان، حكوومه‌تی هه‌رێم ته‌ئكیدی له‌وه‌كرده‌وه كه به‌پێی ئیستحقاقاتی خۆی مافه‌كانی پێبدرێت.
كۆماری ئیسلامی ئێرانیش هه‌موو ئاماده‌یه‌كی نیشاندا له پێناو پاراستنی یه‌كپارچه‌یی خاكی عێراق و هه‌رێمی كوردستان، هه‌روه‌ها دابینكردنی مافه ره‌واكانی، له‌وێشدا حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان جه‌ختیكرده‌وه كه له‌به‌رنامه‌دا هه‌یه شاندێك سه‌ردانی به‌غدا بكات.
هاوڵاتی: ئێران ئاماده‌یی نیشاندا ناوبژیوانی بكات له‌نێوان هه‌ولێرو به‌غدا؟
نازم ده‌باغ: ئه‌وه به‌نده به‌داواكاری لایه‌نه‌كان، ئێران ئاماده‌یی نیشانداوه، حكومه‌تی ئێران و حكومه‌تی هه‌رێمیش جه‌خیتان لێكردۆته‌وه كه پێویستیان به‌هاوكاری هه‌مولایه‌نه‌كان هه‌یه.
سازدانی: فه‌رمان سادق
بەیانیی ئەمڕۆ دووشەممە 19/10/2015 لە تارانی پایتەختی كۆماری ئیسلامیی ئێران، بەڕێز "نێچیرڤان بارزانی" سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان، لەلایەن بەڕێز "عەلی شەمخانی" سەرۆكی ئەنجومەنی باڵای ئاسایشی نەتەوەییی ئێرانەوە پێشوازی لێ كرا.
لە دیدارێكدا بەڕێز شەمخانی خۆشحاڵیی خۆی بە سەردانی بەڕێز "نێچیرڤان بارزانی" دەربڕی و جەختی لەوە كردەوە كە پاڵپشتی و هاوكاریەكانی كۆماری ئیسلامیی ئێران بۆ هەرێمی كوردستان بەردەوام دەبێت بە تایبەتی لە ڕووبەڕووبوونەوەی تیرۆردا. ئاماژەی بەوەش دا كە پەیوەندییەكی قوڵ و دێرین لە نێوان هەرێمی كوردستان و ئێراندا هەیە بۆیە هیچ كاتێك ناخوازن ناكۆكی و ئاڵۆزی لە هەرێمی كوردستان هەبێت و ئەوان سەقامگیری هەرێم بە سەقامگیری ئێرانی دەزانن بۆیە پێویستە یەكڕێزی لایەنەكانی هەرێمی كوردستان بپارێزرێت و كێشەكان لە ڕێگەی دیالۆگ و گفتوگۆ چارەسەر بكرێن و ئەولەویەتی كارەكان ڕووبەڕووبوونەوەی تیرۆرستانی داعش و گرفتە داراییەكان بێت.
لە بەشێكی دیكەی قسەكانیدا ئاشكرایكرد كە كۆماری ئیسلامیی ئێران بە بایەخەوە سەیری ڕووداوەكانی ناوچەكە دەكات و هەرێمی كوردستانیش دەتوانێت ڕۆڵێكی بەرچاوی بۆ سەقامگیری ناوچەكە هەبێت و بە هەماهەنگیی لەگەڵ حكوومەتی عیراق چارەسەری گرفتە جیاجیاكان بات.
لای خۆیەوە بەڕێز سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان سوپاسی ئەو پێشوازیەی كرد و باسی لەو هاوكاریانەش كرد كە لە كاتە سەختەكاندا كۆماری ئیسلامیی ئێران پێشكەش بە گەلی كوردستانی كردوون و هەڵوێستی تارانی بۆ پاڵپشتیكردنی هەرێمی كوردستان لە هەموو بوارەكاندا بەرز نرخاند. هەروەها كورتەیەكی لەبارەی بارودۆخی مەیدانی شەڕی دژی تیرۆرستانی داعش خستە ڕوو و ئاماژەی بەوە دا كە هەرچەندە پارسەنگی هێز لە بەرەكانی جەنگدا بۆ بەرژوەندی هێزی پێشمەرگە شكاوەتەوە و سەركەوتنەكانی پێشمەرگە بەرامبەر تیرۆر بەردەوامە، بەڵام هێشتا مەترسیی تیرۆر بەردەوامە و هیوای خواست هاوكارییەكانی ئێران و وڵاتانی دیكە بۆ بنەبڕكردنی ئەو مەترسییە بەردەوام بێت.
لەبارەی پەیوەندییە دێرینەكانی هەردوو گەلی ئێران و هەرێمی كوردستانەوە، بەڕێز نێچیرڤان بارزانی ڕایگەیاند كە گرینگییەكی زۆر بەو پەیوەندیانە دەدەن و لە هەوڵی بەردەوامدان بۆ بەهێزتركردنی ئەو پەیوەندییانە لە هەموو بوارەكاندا. سەبارەت بە پەیوەندییەكانی نێوان هەرێمی كوردستان و بەغداش ئاماژەی بەوە دا كە كۆمەڵێك گرفت لەنێوان هەردوولادا هەیە و پێویستیان بە چارەسەرە و بۆ ئەم مەبەستەش لە سەردانی داهاتوویاندا بۆ بەغدا، هەوڵ دەدەن بەشێك لەو گرفتانە چارەسەر بكرێت بە شێوەیەك لە بەرژوەندی گشتی خەڵكی عێراقدا بێت.
هەروەها ئەوەشی بیرهێنایەوە كە هەرێمی كوردستان بە قەیرانێكی دارایی قورسدا تێپەڕ دەبێت و لە ساڵی دووهەزار و چواردەوە بودجەی هەرێمی كوردستان لەلایەن بەغداوە بڕدراوە و ژمارەیەكی یەكجار زۆری ئاوارە و پەنابەران لە ترسی تیرۆر ڕوویان لە هەرێمی كوردستان كردووە، ئەمەش بارەی هەرێمی كوردستانی یەكجار قورستر كردووە، ئەمەش لە لایەنەكانی هەرێمی كوردستان دەخوازێت یەكڕیزی و ئارامی هەرێمی كوردستان بپارێزرێن و لە ڕیگەی گفتوگۆ و دیالۆگەوە كێشەكان چارەسەر بكەن و ڕووداوەكانی ئەم دواییەی هەرێمی كوردستانیشی بە نەخوازراو زانی و بوونە هۆكار حكوومەت هەندێك هەنگاو بۆ هێوركردنەوەی بارودۆخەكە بنێت.
دوای ئەو دیدارەش شاندی هەرێمی كوردستان كە بە سەرۆكایەتی بەڕێز "نێچیرڤان بارزانی" سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان بە مەبەستی بەشداریكردن لە كۆنفرانسی جیهانی میوونیخ سەردانی تارانی پایتەختی كۆماری ئیسلامیی ئێرانی كردبوو، بەرەو هەرێمی كوردستان گەڕایەوە.
لە چوارچێوەی بەشداریكردنی لە كۆنفرانسی جیهانیی میوونیخ كە سەرلەبەیانیی ڕۆژی شەممە 17/10/2015 لە تارانی پایتەختی كۆماری ئیسلامیی ئێران دەستی بە كارەكانی كرد، ئێوارەی ئەمڕۆ بەڕێز "نێچیرڤان بارزانی" سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان لەگەڵ بەڕێز "محەمەد جەواد زەریف" وەزیری دەرەوەی ئێران كۆبووەوە.
لە دیدارەكەدا بەڕێز زەریف خۆشحاڵیی خۆی بۆ بەشداریی شاندی حكوومەتی هەرێمی كوردستان بە سەرۆكایەتیی بەڕێز نێچیرڤان بارزانی لە كۆنفرانسی میوونیخ دەربڕی. دواتر باسی بارودۆخی هەرێمی كوردستان و ناچەكە بە گشتی كرد و ئاماژەی بە هەوڵی بەردەوامی لایەنە سیاسییەكانی كوردستان دا بۆ باشتركردنی بارودۆخی هەرێمی كوردستان و دەستخۆشی لە حكوومەت و خەڵكی هەرێمی كوردستانیش كرد كە توانیویانە بە سەر مەترسی و هەڕەشەكانی تیرۆرستانی داعشدا زاڵ بن و هیوای خواست هەموو لایەنەكان هاوكاریی زیاتر لە نێوانیاندا هەبێت بۆ بنەبڕكردنی ئەو مەترسییە.
هەروەك باسی لەو پاڵپشتیانەی وڵاتەكەی بۆ خەڵكی هەرێمی كوردستان كرد لە ڕۆژە سەختەكاندا پێشکەشی کردوون و دووپاتی كردەوە كە لە هاوكاری و پاڵپشتییەكانیان بۆ هەرێمی كوردستان بەردەوام دەبن.
لای خۆیەوە بەڕێز سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان سوپاسی ئەو پێشوازییەی بەڕێزیانی كرد و دەستخۆشی لێكرد بەرامبەر بە گەیشتن بە ئەنجام لە گفتوگۆ ئەتۆمییەكاندا لەگەڵ وڵاتانی پێنج كۆ یەك و هیوای خواست ئەم ڕێككەوتنە ببێتە مایەی سەقامگیری و پەرەپێدانی پەیوەندییەكانی نێوان كۆماری ئیسلامیی ئێران و هەرێمی كوردستان بە تایبەتی لە بواری ئابووریدا بە شێوەیەك کە ببێتە هۆكاری پەرەسەندنی زیاتری بواری ئابووری لە نێوان هەردوو لایەندا.
هەروەها سوپاسی كۆماری ئیسلامیی ئێرانی كرد كە لە كاتە ساختەكاندا هاوكار و پاڵپشتی خەڵكی هەرێمی كوردستان بوونە بە تایبەتی لە شەڕی دژی تیرۆرستانی داعش و هەر ئەمەش لە كۆماری ئیسلامیی ئێران چاوەڕوان دەكرا.
گفتوگۆكردنی بارودۆخی ئێستای عێراق و ناوچەكە و شەڕی دژی تیرۆرستانی داعش و پەیوەندی نێوان هەولێر و بەغدا و دانوستانی نێوان لایەنە سیاسییەكانی هەرێمی كوردستان لەبارەی پرسی سەرۆكایەتی هەرێم و چەندین بابەتی دیكەی پەیوەندار بە هەردوولا، لایەنێكی دیكەی دیدارەكەبوو.
"نازم دەباغ" نوێنەری حکوومەتی ھەرێمی کوردستان لە تاران، لەگەڵ شاندیی ژووری بازرگانیی ھاوبەشی ئێران و عێراق دیداریی کرد.
شاندیی ژووری بازرگانیی ھاوبەشی ئێران و عێراق کە پێکھاتبوون لە: "یۆسف باپیری" بەرپرسی بەشی ھەرێمی کوردستان، "فاتمە شەعبانی" سەرۆکی کۆمیتە و بەڕێوەبەریی بەشی بیمە و سەرمایەگوزاریی و بانک، سەید "ئەحمەد خادم" بەرپرسی بەشی فوڕاتی ناوەڕاست و خوارەوەی عێراق، ئاغای "موھتەدی" بەرپرسی بەشی بەغدا و ناوەڕاست و ھەروەھا ئاغای "کامجوو" بەرپرسی پەیوەندیی گشتییەکان، ئێوارێی ڕۆژی سێشەمە (٢٩/٩/٢٠١٥) سەردانی نووسینگەی نوێنەرایەتیی حکوومەتی ھەرێمی کوردستان لە تارانیان کرد و لەلایەن "نازم عومەر دەباغ" نوێنەری حکوومەتی ھەرێمی کوردستان لە ئێران بە گەرمیی پێشوازییان لێکرا.
لەم دیدارەدا دوو لایەن باسی چەند تەوەرێکی گرینگیان کرد، لەوانە: بەردەوام بوون لە ھاوکاریی کردن نێوان ئێران و ھەرێمی کوردستان و ژوورەکانی بازرگانی و بازرگانان و چالاک کردنیی ھەموو ئەو ڕێککەوتنانەی کە لە لایەن ھەرێمی کوردستان و پارێزگاکانی کۆماریی ئیسلامی ئێران واژۆ کراوە و چارەسەر کردنیی گیروگرفتەکان و کارکردنیی ھاوبەش لە نێوان کۆمپانیاکان و سەرمایەگوزاریی کردن لە بوارەکانی پیشەسازیی و پڕۆژەی وەبەرھەمھێنەراندا.
لەم دانیشتنەدا باس لە کێشەی کۆمپانیا ئێرانییەکان لە ھەرێمی کوردستان و ھەروەھا باسی قەیرانی دارایی ھەرێمی کوردستانیش کرا.
له چه‌ند مانگی رابردوه‌وه تا ئێستا پێنج شاندی فه‌رمی كۆماری ئیسلامی ئێران له‌سه‌ر پرسی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم سه‌ردانی لایه‌نه ناكۆكه‌كانی هه‌رێمی كوردستانیان كردوه، به‌وته‌ی نوێنه‌ری حكومه‌تی هه‌رێم له تاران، ئه‌گه‌رچی حیزبه‌كان زۆر گوێڕایه‌ڵی وه‌فده‌كانن به‌ڵام ده‌ره‌نجامیان نه‌بووه.
یه‌كشه‌مه‌ی ڕابردو وه‌فدێكی ئێرانی به‌سه‌رۆكایه‌تی ئاغای مه‌سجدی كه یه‌كێكه له‌سه‌ركرده دیاره‌كانی فه‌یله‌قی قودسی سوپای پاسدارانی ئێران، سه‌ردانی هه‌رێمی كوردستانی كردووه و چاوی به ژماره‌یه‌ك به‌رپرسی باڵای یه‌كێتی و گۆڕان كه‌وتووه له سلێمانی، دواتر له هه‌ولێر له‌گه‌ڵ پارتی و كۆمه‌ڵ و یه‌كگرتوو كۆبۆته‌وه.
دوایین سه‌ردانی ئه‌و وه‌فده‌ی ئێران هاوكات بووه له‌گه‌ڵ دواخستنی واده‌ی كۆبونه‌وه‌ی پێنجقۆڵی بۆ 13ی ئه‌م مانگه كه بڕیاربوو یه‌كشه‌ممه 6/9 ئه‌نجامبدرایه، ئه‌وه‌ش به‌مه‌به‌ستی گفتوگۆی زیاتر به ئامانجی لێكنزیكردنه‌وه‌ی بۆچونه دژه‌كانی ده‌رباره‌ی قه‌یرانی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم.
"نازم ده‌باغ" نوێنه‌ری حكوومه‌تی هه‌رێمی كوردستان له ئێران، به هاوڵاتی وت: "ئێران به گرنگییه‌وه سه‌یری بارودۆخ و گۆڕانكارییه‌كانی عێراق و هه‌رێمی كوردستان و ناوچه‌كه ده‌كات، ئه‌منیه‌ت و ئاسایشی هه‌رێمی كوردستان به‌دڵنیاییه‌وه بۆ كۆماری ئیسلامی ئێران گرنگه، ئێران ته‌ئكید له‌وه ده‌كاته‌وه كه چۆن هه‌رێمی كوردستان پێكه‌وه بیپارێزن و هاوبه‌شیكردن له‌گه‌ڵ یه‌كتر هه‌بێت."
ده‌رباره‌ی ئه‌وه‌ی ئێران هیچ لایه‌نگیرییه‌كی لایه‌نێك یان بۆچونێكی دیاریكراو ده‌كات له‌سه‌ر پرسی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم، ده‌باغ جه‌ختیكرده‌وه: كۆماری ئیسلامی ئێران خۆی ساغنه‌كردۆته‌وه‌‌و به‌دڵنیاییش خۆی ساغناكاته‌وه كه ته‌ره‌فداری كام لا له لایه‌نه‌كان ده‌كات، چونكه ده‌زانێت ئه‌م كاره دوبه‌ره‌كی و چه‌ند به‌ره‌كی دروستده‌كات له‌ناو هه‌رێمی كوردستاندا."
جگه له‌سه‌ردانه‌كه‌ی مه‌سجدی له یه‌كشه‌ممه‌ی ڕابردودا، هه‌ریه‌كه له قاسم سوله‌یمانی فه‌رمانده‌ی سوپای قودسی ئێران، باڵیۆز و سه‌ركونسوڵگه‌ری ئێران له به‌غدا و هه‌رێم، بۆ هه‌مان مه‌به‌ست له‌گه‌ڵ حیزبه سیاسییه‌كانی هه‌رێم گفتوگۆیان كردووه.
به‌وته‌ی "نازم ده‌باغ" بێجگه له‌و پێنج سه‌ردانه ڕه‌سمیه‌ی بۆ هه‌رێمی كوردستان كراوه، سه‌ردانی لاوه‌كیش هه‌بووه.
نوێنه‌ری حكوومه‌تی هه‌رێم له تاران كه بۆ خۆی له‌گه‌ڵ زۆرینه‌ی وه‌فده‌كاندا هاتۆته هه‌رێم، ده‌ڵێت: "هه‌مو لایه‌نه‌كان له دانیشتنه‌كاندا گوێڕایه‌ڵ بوون بۆ قسه‌‌و پێشنیاری وه‌فده‌كان، به‌ڵام كه دوایی دێیته ده‌رێ ئه‌نجامه‌كانی هه‌ڵده‌سه‌نگێنین هیچی دڵخۆشكه‌ر نین، تا ئێستا هه‌ر وه‌ك په‌نده كوردییه‌كه‌یه كه ده‌ڵێت هی خۆم بۆ خۆم هی تۆش ده‌خۆم".
له یه‌كه‌م كۆبونه‌وه‌ی فراوانی لایه‌نه‌كاندا كه به 16 حدزب ده‌ستیپێكرد و دواتر بۆ پێنجقۆڵی بچوک بۆوه، ئێواره‌ی 18و به‌ره‌به‌یانی 19ی مانگی ڕابردوو، نوێنه‌رانی ئه‌مه‌ریكا، به‌ریتانیا و نه‌ته‌وه‌یه‌كگرتووه‌كان له گفتوگۆی حیزبه‌كاندا به‌شداربوون بۆ تاوتوێكردنی پرسی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم.
نوێنه‌ری حكومه‌تی هه‌رێم له تاران جه‌ختیكرده‌وه: "كه كه‌س یه‌كتر نه‌خوێنێته‌وه و نه‌گه‌نه سازان، 10 وه‌فدی تری ئه‌مه‌ریكی و به‌ریتانی و ئه‌ڵمانی و ئێرانی بێنه هه‌رێم ناگانه ئه‌نجام، من له‌وه ده‌ترسم لێمان بێتاقه‌ت ببن و نه‌یه‌نه‌وه به‌لاماندا."
"نازم ده‌باغ" پێشیوایه "ئه‌گه‌ر به خۆفه‌رزكردن بێت مومكینه بۆ ماوه‌یه‌ك ئه‌منیه‌ت و ئاسایش هه‌بێت له هه‌رێمی كوردستاندا، به‌ڵام ئه‌گه‌ر به‌سیستمی دیموكراتی و په‌رله‌مانی كار بكه‌ین هه‌موو لایه‌ك پابه‌ندی یاسا ده‌بێت."
پارتی، یه‌كێتی، گۆڕان، كۆمه‌ڵ و یه‌كگرتوو تا ئێستا شه‌ش كۆبوونه‌وه‌ی پێنجقۆڵییان ئه‌نجامداوه بۆ چاره‌سه‌ری قه‌یرانی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی كوردستان به‌بێ ئه‌وه‌ی بگه‌نه ئه‌نجام، به‌وته‌ی به‌رپرسانی ئه‌و حزبانه‌ش، چاوه‌ڕوانناكرێت له حه‌وته‌مین كۆبونه‌وه‌دا یه‌كشه‌ممه‌ی داهاتوو بتوانن رێككه‌وتنی كۆتایی بكه‌ن.
ئارا ئیبراهیم
"نازم عومەر دەباغ" لە وتارێکدا لە ماڵپەڕی "خەندان" ڕای کەسایەتیی خۆی سەبارەت بە ڕووداوەکانی ئەم دواییانەی ھەرێمی کوردستان دەربڕیوە کە دەقەکەی لە خوارەوە ھاتووە:
بەندە لە ووتارێکدا بە هەمان ناونیشان لە بەرواری ( ١٥/١٠/٢٠١٤ ) کە لە کوردستانی نوێدا بڵاوکرایەوە دوابەدوای ئەم روداوانەی دوایی بە رێککەوتنی ( ئێران و ٥+١ ) وە هەروەها سەرنەکەوتنی ( ئاکەپە ) لە هەڵبژاردنەکانی تورکیا و سوود وەرگرتنی ئەمەریکا لە بنکەی ئەنجەرلیک و شەری ( پەکەکە ) و تورکیا و لەسەرووی هەمووشیانەوە دابەزینی نرخی نەوت و چاکسازیەکانی سەرۆک وەزیرانی عێراق ( عەبادی ) هەموو ئەمانە زەنگن بۆ هاتنەدی گۆرانکاری تازە و لێرە دەبێت پرسیار بکەین کورد لەناو ئەم گۆرانکاری و رووداوانە ئایندەی چی بەسەردێت؟
وڵاتانی دونیای ئەمرۆکە کاتێ باس لە قەیران دەکەن ئەوانەی روبەرووی دەبنەوە هەمیشە بە پێی بەرنامە و یەک وتاری هەڵوێست وەردەگرن و بەرنامەی بۆ دادەرێژن بەرەو ئایندەیەکی باشترو رێگا دۆزینەوەیەک بۆ چارەسەری قەیرانەکان.
ئەمەریکا لەپێناو ئامانجەکانی و ئێرانیش هەروەها ئاڵۆزترین کێشەیان چارەسەر کرد و گەیشتن بە رێککەوتن کە بەهۆیەوە ئەمەریکا گرنگترین دۆست و هاوپەیمانی لە ناوچەکە ( ئیسرائیل ) ی تۆراند لەخۆی.
کۆماری ئیسلامی ئێران بە هەمان شێوە توانی نارەزاییەکانی ناوخۆی بێدەنگ بکات و رەهبەر توانی یه‌کلاکەرەوەبێت لەسەرخستنی رێککەوتنەکە.
ئەردۆغان کە نەیتوانی وەکو تاکە حیزب حکومەت پێک بهێنێت ئەوا لەگەل ( هادەپ ) حکومەتی کاتی پێک هێنا کە بۆی هەیە ئەم حکومەتە تەمەنی درێژتر بێت لەوەی پێشبینی دەکرێت، ئەگەر بێت و تورکیا بچێتە ناو مەیدانی شەری داعش و درێژە بەشەر لەگەل ( پەکەکە ) بدات و ئەوکات حکومەتی قەیرانەکان رابگەیەنێت.
حکومەتی عێراقیش خۆی خزاندۆتە نێو پرۆژەیەکی چاکسازی و دژ بە گەندەڵی کە زۆر لێکدانەوەی بۆ دەکرێت و چەندین پرسیار دەورووژێنێت ، ئایا جۆرێکە لە کودەتا یان جۆرێکە لەوسیاسەتەی بە ناو نەهێشتنی گەندەڵی و چاکسازی هەندێ لە سەرانی دژ بەیەک وەلابنێنێن بە ناوی نەهێشتنی بەش بەشێنە لەسەر بنەمای نەتەوەیی و مەزهەبی ، وەجارێکی تر بگەرێنەوە بۆ دروست بوونی حکومەتێکی ناوەندی بەهێز و گەراندنەوەی تاکرەوی و دیکتاتۆری. لەم هاوکێشەیەدا تەنها کورد زۆرترین زیانی بەردەکەوێت.
باشە کورد چی دەکات خۆی گرفتاری چەند کێشەیەک کردووە و چەندین قەیرانی بۆدروست بووە،کەلەهەمووی گەورەتر شەری داعش و قەیرانی دارایی و ئابووری و قەیرانی یاسای سەرۆکایەتی هەرێمی کوردستان......هتد
دەکرێت کورد خۆی گرفتاری موناقشەی بێزەنتی بکات ( فریشتەکان نێر بوون یان مێ ؟) و رۆژانەش روداو و قەیرانەکان لەسەر ئایندەی کورد زیاتر دەبێت.ئەوەتا هەموو گیریان خواردووە بە چارەسەری کێشەی سەرۆک و سەرۆکایەتی هەرێم.
لەم کات و ساتەدا بۆچی سەرکردایەتی سیاسی کورد باشتر بیرنەکەنەوە له قه‌یرانه ناوخۆیی و ده‌ره‌کییه‌کان و به‌رنامه دانه‌نێن بۆ ئه‌وه‌ی کە کامیان گرنگ ترە و پێویستە کاری بۆ بکەن ؟ خۆیان دووربخەنەوە لە موناقەشەی بێزەنتی کاتێک پەلاماردران ئەنجامیشیان وەرنەگرت فریشتەکان نێر بوون یان مێ...؟
به‌شی نێوده‌وڵه‌تی، راپۆرت و شیکاری: هه‌رێمی کوردستانی عێراق که زیاتر له ٦ ملیۆن دانیشتووی هه‌یه به هێمن‌ترین ناوچه‌ی عێراق دێته ئه‌ژمار که ئه‌م هێمنییه سیاسی و ئابوورییه‌ی ئاکامی ٢٥ ساڵ خۆبه‌ڕێوه‌به‌رییه‌تی، ٢٥ ساڵێک که هاوشان بووه به هه‌وراز و نشێوی زۆره‌وه بۆ خودی کورده‌کان و هه‌روه‌ها حکومه‌تی ناوه‌ندی عیراق و ئێستا کورده‌کانی گه‌یاندووه‌ته شوێنێک که نه ته‌نها بوونه‌ته فاکته‌رێکی کاریگه‌ر له عێراقدا، به‌ڵکوو وڵاتانی ناوچه‌یی و جیهانیش گه‌یشتوونه‌ته ئه‌و قه‌ناعه‌ته‌ی که بێ هاوکاری ئه‌م به‌شه‌ی عێراق هه‌ر بڕیارێک بۆ ئه‌م وڵاته شکست ده‌هێنێت.
کورده‌کانی عێراق له سه‌رده‌مێکی دێرین و له هه‌مان رۆژانی سه‌ره‌تای دوای سه‌رکه‌وتنی شۆڕشی ئیسلامی په‌یوه‌ندییه‌کی نزیکیان له‌گه‌ڵ ئێران بووه‌و به‌رده‌وام هه‌وڵیان داوه که ئه‌م په‌یوه‌ندییه باشه رابگرن، ئه‌م ناوچه فیدراڵییه که چوار پارێزگای باکووری عێراق به ته‌واوی و به‌شێک له چوار پاریزگای دیکه له‌خۆ ده‌گرێت، بۆ ئێرانیش به‌رده‌وام گرنگ بووه‌و نوێنه‌رایه‌تی له بڕێ شوێنی ئێران له‌وانه تاران و کرماشان هه‌یه.
هه‌رێمی کوردستان به پێی بارودۆخی جوگرافی و سیاسی خۆی و دووربوونی له کێشه جیاوازه‌کانی عێراق له ساڵانی رابردوودا، گه‌شه‌ی کردووه‌و ئاماده بوو ببێته جه‌مسه‌رێکی ئابووری له عێراق و ته‌نانه‌ت ناوچه‌که‌شدا، به‌ڵام ماوه‌یه‌که که گیرۆده‌ی چه‌ندین کێشه‌یه که ده‌توانین له سێ به‌شی سیاسه‌تی ناوخۆیی، په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ حکومه‌تی ناوه‌ندیی و شه‌ڕی داعش دابه‌شی بکه‌ین، ئه‌م کێشانه تا راده‌یه‌کی زۆر توانیویانه ره‌وتی گه‌شه‌ی ئابووری هه‌رێم به‌ره به‌ره خاوبکه‌نه‌وه. نازم ده‌باغ نوێنه‌ری هه‌رێمی کوردستانی عێراق له ئێران له وتووێژ له‌گه‌ڵ په‌یامنێری نێوده‌وڵه‌تی ئاژانسی هه‌واڵی خوێندکارانی ئێران (ئیسنا) باس له‌م کێشانه ده‌کات و بۆ ده‌ستپێک باس له بابه‌تی سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێمی کوردستان ده‌کات که ئه‌مڕۆ (چوارشه‌ممه) خولی سه‌رۆکایه‌تی مه‌سعوود بارزانی کۆتایی دێت.
سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێمی کوردستان، که‌یسێکی چاره‌نوس‌ساز بۆ کورده‌کان
سه‌رۆکی هه‌رێمی کوردستان به پێی رێککه‌وتنی نێوان حزبه‌کان و له رێگای هه‌ڵبژاردنه‌وه له‌ناو هۆڵی په‌رله‌مان له ساڵی ٢٠٠٥ درا به مه‌سعود بارزانی سه‌رۆکی پارتی دیموکراتی کوردستان، که ئه‌ڵبه‌ت ئه‌مه له بارودۆخێکدا بوو که ته‌نها رکابه‌ری ئه‌و واتا جه‌لال تاڵه‌بانی بووبوو به سه‌رۆک کۆماری عێراق. بارزانی له ساڵی ٢٠٠٩شدا توانی به به‌ده‌ستهێنانی ٦٩% ده‌نگی په‌رله‌مان بۆ دووه‌مین جار له‌م پۆسته‌دا بمێنێته‌وه. به کۆتاییهاتنی خولی دووه‌می چوارساڵه‌ی بارزانی له ٢٠١٣دا به پێی ده‌ستووری هه‌رێم ده‌بوا کورسی ده‌سه‌ڵات به‌جێ بێڵێت به‌ڵام به پێی بارودۆخی ئه‌وکات، بۆ دوو ساڵی دیکه‌ی بۆ درێژکرایه‌وه. رۆژی چوارشه‌ممه خولی دووساڵه‌ی ئه‌و کۆتایی دێت، حزبه‌که‌ی ئه‌و که زۆرترین ژماره‌ی کورسی په‌رله‌مانی هه‌یه به‌و مه‌نتیقه‌ی که هه‌رێم هێشتا له بارودۆخی قه‌یران و شه‌ڕدایه، داواکاره خولی سه‌رۆکایه‌تیییه‌که‌ی تاوه‌کو به‌ڕێوه‌چوونی هه‌ڵبژاردنی گشتیی درێژ بکرێته‌وه.
نازم ده‌باغ له‌م باره‌یه‌وه ده‌ڵێت: ئێستاکه باسی درێژکردنه‌وه یان درێژنه‌کردنه‌وه‌ی سه‌رۆکایه‌تی مه‌سعود بارزانی له ئارادا نییه، بابه‌ته‌که بابه‌تی پێداچوونه‌وه‌و نوسینه‌وه‌ی یاسای چۆنیه‌تی هه‌ڵبژاردنی سه‌رۆکی هه‌رێم و ده‌سه‌ڵاته‌کانییه‌تی. کێشه‌ی سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێم و درێژکردنه‌وه‌ی، کێشه‌یه‌کی گه‌وره‌یه له ناوخۆی ههرێمدا و به‌رپرسی حزبه‌کان به‌دوای رێگاچاره‌یه‌که‌وه‌ن به پێی سازان بۆ ئه‌م کێشه‌یه، چونکه ئه‌م بابه‌ته له رێگای یاسا و په‌رله‌مانه‌وه چاره‌سه‌ر ناکرێت. هه‌موو لایه‌ک هیوادارن که دوایین په‌یامی سه‌رۆکی هه‌رێم که خوازیاری به‌ڕێوه‌چوونی کۆبوونه‌وه‌ی سه‌رۆکی هه‌موو حزبه‌کان بووه بۆ چاره‌سه‌کردنی ئه‌م کێشه‌یه پێش ٢٠/٨، (واده‌ی کۆتاییهاتنی سه‌رۆکایه‌تی مه‌سعود بازرانی)، بگاته ئه‌نجام.
ئه‌و ئه‌م دیعایه‌یه که " کورده‌کان که‌سایه‌تییه‌کی دیکه‌یان له ئاست و توانای بارزانیدا نیه که جێگای ئه‌و بگرێته‌وه" ره‌ت ده‌کاته‌وه و ده‌ڵێت: ئێمه له هه‌رێمی کوردستاندا بۆ پۆستی سه‌رۆکایه‌تی کێشه‌ی سیاسه‌توانی به‌توانامان نییه، جه‌نابی بارزانی جێگه‌و پێگه‌یه‌کی به‌رزی هه‌یه، چ سه‌رۆک بێت و چ نه‌بێت جێگای رێزه‌و ئێمه نمونه‌ی ئه‌مه‌مان سه‌باره‌ت به جه‌نابی تاڵه‌بانی‌ش بووه که ئێستا سه‌ره‌ڕای نه‌خۆشی و ئه‌وه‌ی که پله‌یه‌کی فه‌رمییان نییه به‌ڵام هێشتا زۆربه‌ی به‌رپرسانی ناوخۆیی و بیانی سه‌ردانی ده‌که‌ن.
بابه‌ته‌که بابه‌تی مانه‌وه یان نه‌مانه‌وه‌ی بارزانی نییه، قسه له‌سه‌ر رێگاو پێداچوونه‌وه‌ی چۆنیه‌تی هه‌ڵبژاردنی سه‌رۆکی هه‌رێم و ده‌سه‌ڵاته‌کانییه‌تی، ئێستاکه قسه له‌سه‌ر ئه‌مه‌یه که سیستمه‌که سه‌رۆکایه‌تی بێت یان په‌رله‌مانی، ئه‌م بابه‌ته ده‌بێت چاره‌سه‌ر بکرێت. حزبی دیموکرات (پارتی) سووره له‌سه‌ر مانه‌وه‌ی بارزانی. راسته ئه‌و که‌سێکی به‌هێزه بۆ سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێمی کوردستان به‌ڵام یاسا ئه‌م مۆڵه‌ته‌ی پێ نادات. نمونه‌ی ئه‌مه له ئێرانیشدا روویدا کاتێک که ئاغای هاشمی ره‌فسه‌نجانی دوو خولی سه‌رۆک کۆماری خۆی کۆتایی پێهێنا، زۆر که‌س ده‌یانویست که درێژی بکه‌نه‌وه به‌ڵام رابه‌ری شۆڕشی ئیسلامی فه‌رمانی ده‌رکرد که ده‌بێت یاسا سه‌روه‌ر بێت و ناکرێت بۆ که‌سێک ده‌ستوور بگۆڕدرێت و هه‌موو لایه‌کیش قبووڵیان کرد.
بڕیک که‌س ده‌ڵێن بارزانی به‌دوای ئه‌وه‌ویه که دوای کۆتاییهاتنی سه‌رۆکایه‌تییه‌که‌ی، ببێته سه‌رۆک کۆماری عێراق و ئه‌م کورسییه که ئێستا به ده‌ست حزبی رکابه‌ری واتا یه‌کێتی نیشتمانییه‌وه‌یه، بگرێته ده‌ست و سه‌رۆکی هه‌رێم له به‌رامبه‌ردا بداته ئه‌وان. نازم ده‌باغ له‌م باره‌یه‌وه به په‌یامنێری ئیسنای وت: ئه‌گه‌ر بارزانی رۆژێک بیه‌وێت ببێته سه‌رۆک کۆماری عێراق پێم وانییه هیچ حزبێکی کوردی دژی ئه‌م بڕیاره بن، به‌ڵام ئه‌مه تا ئێستا باس نه‌کراوه. من له روانگه‌ی خۆمه‌وه ده‌ڵێمئیمکانی نییه له من بپرسن ئایا رازیت بارزانی ببێته سه‌رۆک کۆماری عێراق و من بڵێم نا.
هه‌نگاوه‌کانی سه‌رۆک وه‌زیری عێراق، کوده‌تا یان چاکسازی
هاوکات له‌گه‌ڵ به‌رزبوونه‌وه‌ی شه‌پۆلی رێپێوانی عێراقییه‌کان بۆ دژایه‌تیکردنی گه‌نده‌ڵێ و نه‌بوونی خزمه‌تگوزاری بنه‌ڕه‌‌تی له پارێزگا جیاوزه‌کاندا به تایبه‌ت به‌غدا، حه‌یده‌ر ئه‌لعه‌بادی سه‌رۆک وه‌زیری ئه‌و وڵاته رۆژی یه‌ک‌شه‌ممه ده‌ستی دایه ئاڵوگۆڕێکی بێوێنه له سیستمی سیاسی عێراقداو بنه‌مای رێککه‌وتن و سازانی له‌م وڵاته‌دا که به دانوستانی لایه‌نه سیاسییه‌کان له ساڵانی دوای رووخانی سه‌دامدا هاتبووه ئاراوه، تێکدا، ئه‌م هه‌نگاوه چاکسازی‌خوازانه‌ی عه‌بادی له هه‌نگاوی یه‌که‌مدا له لایه‌ن هه‌موو لایه‌نه سیاسی و ئایینییه‌کانی عێراقه‌وه پێشوازی لێکرا، به‌ڵام ده‌باغ پێی وایه که عه‌بادی له درێژه‌دا و بۆ جێبهجێکردنی پلانه‌کانی رووبه‌رووی کێشه‌ی گه‌وره ده‌بێته‌وه.
ئه‌و ده‌ڵێت: عه‌بادی هه‌نگاوی گه‌وره‌ی هه‌ڵگرتووه که ئه‌ڵبه‌ت چۆنیه‌تی جێبهجێکردنی گرنگه، ئه‌م هه‌نگاوه جێگای ده‌ستخۆشییه به‌ڵام کێشه‌که لێره‌دایه که گۆڕینی بنه‌مای سیاسی عێراق بێ رێککه‌وتنی هه‌موو لایه‌نه‌کان و به شێوه‌ی یه‌کلایه‌نه جێبه‌جێ ناکرێت. پرسیاره‌که ئه‌وه‌یه که ئایا ئه‌م هه‌نگاوه‌ی عه‌بادی ئایا ده‌گاته چاکسازییه‌کی به‌سوود بۆ عێراق یان ده‌بێته هه‌نگاوێکی حزبی و له چوارچێوه‌ی رکابه‌ریی سیاسیدا ده‌مێنێته‌وه. هه‌ست ده‌که‌م عه‌بادی له جێبهجێکردنی ئه‌م پلانه‌دا رووبه‌رووی کێشه‌ی زۆر ده‌بێته‌وه.
بنه‌مای سیاسی عێراق بنه‌مایه‌که له‌سه‌ر رێککه‌وتنی نێوان لایه‌نه سیاسییه سه‌ره‌کییه‌کان واتا کورد، عه‌ره‌بی شیعه و عه‌ره‌بی سوننه که هه‌ر جۆره گۆڕانێک ده‌بێت به رێککه‌وتن بکرێت. ئه‌مه‌ش وایکردووه بڕێک که‌س هه‌نگاوه‌کانی عبادی به کوده‌تا وه‌سف بکه‌ن و ده‌بێت چاوه‌ڕوان بین بزانین به‌رنامه‌که‌ی به چاکسازی ده‌گات یان کوده‌تا. عه‌بادی کاتێک وه‌زیر یان وه‌زاره‌تێک لاده‌بات ده‌بێت رێژه‌ی هه‌ڵبژاردن که به پێی ژماره‌ی نوێنه‌رانه له په‌رله‌مان له‌به‌رچاو بگرێت، واتا له شوێنێکی دیکه‌دا ئیمتیازێکی دیکه به‌و لایه‌نه بدات، ئه‌مه‌یه که ئێمه ده‌ڵێین پرۆژه‌ی چاکسازی ده‌بێت به هاوکاری هه‌موو لایه‌نه‌کان بکرێت. ئه‌گه‌ر به تاکه‌که‌سی بێت و هه‌موو لایه‌نه سیاسییه‌کان له‌سه‌ری کۆک نه‌بن ئاکامێک باشتر له کوده‌تای لێناکه‌وێته‌وه له بارودۆخی سیاسی عێراقدا، ئێمه هیوادارین که ئه‌م پلانه به شێوه‌یه‌کی دروست جێبه‌جێ بکرێت تاوه‌کو بکه‌وێته خزمه‌ت به‌رژه‌وه‌ندی نیشتمانیی عێراقه‌وه.
هێرشی تورکیا بۆ سه‌ر پ.کا.کا و رۆڵی هه‌رێم له هێورکردنه‌وه‌ی بارودۆخه‌که‌دا
هه‌رێمی کوردستانی عێراق له‌گه‌ڵ کێشه‌یه‌کی دیکه‌شدا رووبه‌رووه و ئه‌وه‌ش ده‌ستپێکردنی شه‌پۆلێکی نوێی هێرشه‌کانی سوپای تورکیا بۆ سه‌ر به‌شی سه‌ربازیی حزبی کرێکارانی کوردستانی تورکیا (پ.کا.کا)یه. ئه‌م هێرشانه که زیاتر له ناوچه شاخاوییه‌کانی ژێر ده‌سه‌ڵاتی ههرێمدا ئه‌نجام ده‌درێت تا ئێستا ده‌یان هاووڵاتی مه‌ده‌نی هه‌رێمی شه‌‌هید کردووه و حکومه‌تی هه‌ولێری خستووه‌ته بارودۆخێکی دژواره‌وه. هه‌رێمی کوردستان له لایه‌که‌وه ناتوانێت هێزه‌کانی پ.کا.کا له خاکی خۆی ده‌ربکات و له لایه‌کی دیکه‌شه‌وه ناتوانێت هه‌روا دابنیشێت و کوشتنی هاووڵاتیانی خۆی له لایه‌ن سوپای تورکیاوه ببینێت.
"نازم ده‌باغ" ده‌ڵێت که هه‌وڵه ئاشکراو په‌یوه‌ندییه‌کی نائاشکرای زۆر له لایه‌ن به‌رپرسانی هه‌رێمه‌وه له ئارادایه تاوه‌کو ئه‌م شه‌پۆله نوێیه‌ی توندوتیژی نێوان ئه‌نقه‌ره و پ.کا.کا کۆتایی پێ بێت و هیواداره ئه‌م هه‌وڵانه به زووی بگاته ئه‌نجام. نوێنه‌ری هه‌رێمی کوردستانی عێراق له ئێران ده‌گه‌ڕیته‌وه بۆ مێژووی ئه‌م هێرشانه‌و هه‌نگاوه‌کانی به‌رپرسانی کورد بۆ چاره‌سه‌رکردنی له رابردوودا و ده‌ڵێت: تورکیا تا ئێستا زیاتر له ٢٥ جار هێرشی کردووه‌ته سه‌ر پ.کا.کا. هه‌وڵه‌کانی به‌رپرسانی هه‌رێمی کوردستان بۆ چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌کانی نێوان تورکیا و کورده‌کان ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ سه‌رده‌می تۆرگۆت ئۆزاڵ هه‌‌شته‌مین سه‌رۆک کۆماری تورکیا (١٩٨٩- ١٩٩٣) که به ناوبژیوانی جه‌لال تاڵه‌بانی و مه‌سعود بارزانی ده‌ستی پێکرد و له‌وکاته‌دا گه‌شه‌ی باشی به خۆیه‌وه بینی. ئه‌م هه‌وڵانه له سه‌رده‌می ئه‌ردۆغان‌دا زیاتر گرنگی پێدرا، باشیش چووه پێشه‌وه به‌ڵام نه‌بوونی خواستی راستبێژانه له لایه‌ن هه‌ردوولاوه له پشته‌وه وایکرد که بیانوویه‌کی بچووک هه‌موو ره‌وته‌که تێکبدات، ته‌قینه‌وه‌ی سوروچ روویدا و دوای ئه‌وه پ.کا.کا به‌رپرسایه‌تی کوشتنی دوو سه‌ربازی تورکی گرته ئه‌ستۆ و هه‌موو شتێک به هۆی ئه‌م دوو رووداوه‌وه تێکچوو.
ئه‌نقه‌ره نابێت به بیانووی ئه‌م بابه‌ته‌وه ١٥٠ دێهاتی هه‌رێمی کوردستان و ناوه‌نده‌کانی پ.کا.کا بوردومان بکات. هه‌رێم سه‌ره‌ڕای زیانه‌کانی داوای له هه‌ردوولا کردووه بگه‌ڕێنه‌وه سه‌ر میزی گفتوگۆ، ئێمه پێمان وایه باشترین رێگا دانوستانه‌و تورکیا و کورده‌کان ده‌بێت بگه‌ڕێنه‌وه سه‌ر مێزی گفتوگۆ. هه‌رێم هه‌روا دانه‌نیشتووه‌و هه‌وڵه پشت په‌رده‌کانی بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ی هه‌ردوولا خستۆته گه‌ڕ و ده‌بێت دانوستانه‌کان ده‌ست پێبکاته‌وه، ئه‌گینا هه‌ڵه‌یه‌کی گه‌وره رووده‌دات.
سووتيتره گرنگه‌کانی وتووێژی ئاژانسی هه‌واڵی ئیسنا له‌گه‌ڵ "نازم ده‌باغ"
ئه‌گه‌ر بارزانی رۆژێک بیه‌وه‌یت ببێته سه‌رۆک کۆماری عێراق پێم وانییه هیچ یه‌ک له حزبه کوردییه‌کان دژی ئه‌م بڕیاره بن، به‌ڵام ئه‌م بابه‌ته تا ئێستا باس نه‌کراوه.
گۆران له بنه‌مای سیاسی عێراقدا بێ رێککه‌وتنی نێوان هه‌موو لایه‌نه‌کان ناکرێت، ئه‌گه‌ر چاکسازییه‌کانی عبادی به شیوه‌ی تاکه‌که‌سی بێت، ئه‌نجامێک زۆر خراپتر له کوده‌تای لێده‌که‌وێته‌وه له بارودۆخی سیاسی عێراقدا.
نه‌بوونی خواستی راستبێژانه بووه هۆی ئه‌وه که تورکیا و پ.کا.کا به بیانوویه‌کی بچووک هه‌موو پرۆسه‌ی ئاشتی تێکبده‌ن، نابێت رێککه‌وتن و بابه‌ته گه‌وره‌کان ببنه قوربانیی بابه‌ته چکۆله‌و ئاسانه‌کان.
وتووێژ له په‌یامنێری ئیسنا: ئاره‌ش محه‌مه‌دیان
ئا: ئاوێنە / راپۆرت ئێران ـ "نازم دەباغ" نوێنەری حكوومەتی هەرێمی كوردستان لە ئێران، لەم گفتوگۆیەی ئاوێنەدا دەڵێت: "ئەمڕۆ هەر نائارامییەك لە هەرێمی كوردستان ڕوبدات، ئەو نائارامییە ڕەنگدانەوەی دەبێت لەسەر ئێران و توركیاش".
ئاوێنە: باس لەوە دەكرێت كە "قاسمی سلێمانی" پەیامی بۆ یەكێتی‌و پارتی ناردوەو داوای كردووە بارزانی تا دو ساڵی تر وەك سەرۆكی هەرێم بمێنێتەوە، ئایا ئەمە وایە؟
نازم دەباغ: من ئاگام لەهیچ هەواڵێكی بەو جۆرە نییە.
ئاوێنە: ئێران دەیەوێت چۆن خۆی لەپرسی سەرۆكایەتی هەڵقورتێنێت؟
نازم دەباغ: سیاسەتی ئێران لەگەڵ ئەوەیە یەكڕیزی لایەنە سیاسییەكان پارێزراو بێت و لە ئاست چارەسەر كردنی كێشەكاندا بن، هەوڵبدەن كێشەكانی خۆیان لە چوارچێوەی یاسای عێراقیدا چارەسەر بكەن. بەڵام بۆ وردەكاریی ئاگام لێنییە.
ئاوێنە: بۆ مەسەلەی پرسی سەرۆكایەتی لەگەڵ دکتۆر "ڕه‌زا ئه‌میری موقه‌ده‌م" به‌ڕێوه‌به‌ری گشتیی ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاستی ئه‌نجومه‌نی ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی ئێران گەڕایتەوە كوردستان و بەشداری دانیشتنەكانی بویت، ئایا ئەو هیچ پڕۆژەیەكی پێبوو بۆ چارەسەركردنی پرسی سەرۆكایەتی؟
نازم دەباغ: لەو دانیشتنەی من بەشدار بووم، دیدی ئێران سەبارەت بە پرسی سەرۆكایەتی هەر ئەوەیە كە چۆن هەموو لایەنەكان لە حكوومەتی بنكە فراوان بەشدار بوون، لە پرسی سەرۆكایەتیش هەر بەهەمانشێوە بەشدار بن و لە ڕێگەی گفتوگۆ و سازان ئەو پرسە چارەسەر بكرێت.
ئاوێنە: بەڵام قسەیەك هەیە كە ئێران نایەوێت بارزانی ببێتەوە بە سەرۆكی هەرێم، وەك عیرفانی قانعی فەرد دەڵێت؟
نازم دەباغ: عیرفانی قانیعی فەردیش هەر یەكێكە لەوانەی رۆژانە بە ناوی چاودێری سیاسی و چالاكڤانی مەدەنی هەر یەكە و بۆ خۆی بۆچونێك دەردەبڕێت، ئەویش بۆ خۆی قسە دەكات، من هەستم نەكردوە كۆماری ئیسلامی بۆچونی وا بێت، كە بە هۆی پەیوەندیی نزیكم لە ناوەندە بڕیاردەرەكانی ئێران، هەستم نەكردوە ئەوان دژایەتییان بۆ كەسێك هەبێت كە ببێت یان نەبێت بە سەرۆكی هەرێمی كوردستان.
ئاوێنە: ئایا دەیانەوێت لەم پرسەدا ناوبژیوانی بكەن؟
نازم دەباغ: دیارە كە وەفد و كەسانی باڵای كۆماری ئیسلامی وەك "قاسمی سلێمانی" و دكتۆر ئه‌میری موقه‌ده‌م دێن بۆ كوردستان، خۆ باسی قسەی خۆش ناكەن، باسی سیاسەت دەكەن.
ئاوێنە: ئەوەندەی تۆ ئاگاداریت پێشنیار و چارەسەرێكی دیاریكراویان پێیە؟
نازم دەباغ: من بەشدار نیم لە كۆبوونەوەكان و لەوێش نیم، تەنها لەوەی دكتۆر ئه‌میری موقه‌ده‌م ئامادە بووم، ئێران لەگەڵ ئەوەیە كە له پرسە چارەنووسسازەكاندا لایەنەكانی كوردستان هاوكاریی یەكتر بن.
ئاوێنە: باس لە ڕۆڵی ئێران دەكرێت لە نزیكبوونەوەی گۆڕان و یەكێتیدا ئەمە بۆ چ مەبەستێكە؟
نازم دەباغ: بەداخەوە زۆر لە چاودێرە سیاسییەكان، چاودێری سیاسیی دروستكردنی قسەن، ئەو دۆخەی لە كوردستان هاتوەتە پێش پێویستی بەوەیە لایەنە سیاسییەكان بۆچوونیان یەك بێت و هاوكاریی و هاوپەیمانییان زیاتر بێت. ئەمڕۆ یەكێتی و گۆڕان و كۆمەڵ و یەكگرتووی ئیسلامی بەرامبەر ب ەپرسە چارەنووسسازەكان و پرسی سەرۆكایەتی هەرێم یەك بیروبۆچوونییان هەیە، بەبێ ناوبژیوانیش سیاسەتمەدار بە دوای هێزدا دەگەڕێت، بە دوای هاوپەیماندا دەگەڕێت، پێموایە ئەمە ئەنجامی نزیكبوونەوەی بۆچونی وەك یەكیانە نەك ڕۆڵی ئێران، مەگەر ئێران پێشتر هەوڵی نەدا گۆڕان لە یەكێتی جیانەبێتەوە ئەی بۆچی جیابۆوە؟
ئاوێنە: ئەوەندەی تۆ ئاگادار بیت لەمڕۆوە تا 20/8 ئێران بە بەردەوامی لەسەر هێڵه و لە هەرێمی كوردستان دەبێت بۆ ئەوەی بەهۆی پرسی سەرۆكایەتیەوە توشی نائارامی نەبێت؟
نازم دەباغ: ئەمڕۆ هەر نائارامییەك لە هەرێمی كوردستان ڕوبدات، ئەو نائارامییە ڕەنگدانەوەی دەبێت لەسەر ئێران و توركیاش. ئەگەر ئاگاداریش نەبم دەزانم ئێران بەتایبەتی دوای ڕێككەوتنی لەگەڵ وڵاتانی 5+1 زیاتر بە بەرنامە كار دەكات تا ئەم ڕێككەوتنە ئەو ئەنجامەی هەبێت كە خۆی لە پلانیدایە، هەموو ئەوانەی دۆست و هاوپەیمانی ئێران بوون لە ڕۆژە سەختەكاندا دەبێت جارێكیتریش دۆست و هاوپەیمانی ئێران بن، هەروەها ئێرانیش دەبێت هاوپەیمانی ئەوانە بێت لە كاتی ئاشتییدا كە كوردیش یەكێكە لەوانەی بە درێژایی خەباتی خۆی پێیەكی لە ئێران بووە لە ئاوارە بووندا، لە بەرئەوە سیاسەتمەداری ڕاست لە كورد و لە ئێران ئەوەیە كە چارەسەری كێشەكان بكرێت. كۆماری ئیسلامی لە هەوڵدایە كە ناوچەكە ئارامتر بێت، ئەگینا ئەمەریكا بۆ ڕێككەوتن لەگەڵ ئێران دەكات یان ئێران بۆ ڕێككەوتن لەگەڵ ئەمەریكا دەكات، هەموو ئەو هۆكارانەی دەبنە هۆی بەرقەراركردنی ئاسایش لەگەڵیدان.
ئاوێنە: واتە مانەوەی بارزانی لەدیدی ئێرانەوە دەبێتە هۆی ئەمن و ئاسایش لەم ناوچەیەدایە؟
نازم دەباغ: من ئەوە نازانم، بەڵام پێموایە چارەسەر كردنی كێشەكان دەبێتە مایەی دروستبوونی ئاسایش لە ناوچەكەدا، تا چارەسەركردنی ئەو كێشانەش ئێران پێی لە هەرێمی كوردستان نابڕێت.