آرمان ـ مطهره شفیعی: انتهای یک کوچه بن‌بست در شهرک غرب ساختمانی قرار دارد. سکوت آن محله با اخباری که این روزها در مورد اتفاقات و جنایات داعش در عراق منتشر می‌شود، تناقض فاحشی دارد چون آن ساختمانی که قرار بود ساعت 10 صبح آنجا باشیم، دفتر نماینده اقلیم کردستان عراق در ایران بود. با نیم ساعت تاخیر رسیدیم، در بدو ورود به ساختمان دوطبقه پرچم عراق نصب شده بود و تصاویری از مسئولان عراقی به‌ویژه مسئولان کردستان عراق. دفتر «ناظم دباغ» که نماینده حکومت اقلیم کردستان عراق در ایران است در طبقه دوم قرار داشت. وقتی وارد شدیم او مشغول مطالعه یک روزنامه بود و تلویزیون مقابل او هم اتفاقات عراق را نشان می‌داد. بعد از سلام و علیک کوتاهی تاخیر را به ما گوشزد کرد و استدلال ما هم برای این تاخیر، وجود چند خیابان با یک نام در آن محدوده بود! وقتی از او پرسیدیم که چرا این ساختمان برخلاف عراق در آرامش و سکوت مطلق است، سری تکان داد و گفت که روز پنجشنبه تعطیل است و برای مصاحبه آمده‌ام. چهره دباغ ناراحت بود و این ناراحتی به‌وضوح در هنگام صحبت کردنش درباره آنچه امروز عراق با آن مواجه است، مشهود بود. درباره موضوعات مختلف عراق و چرایی حضور داعش صحبت کرد و افسوس خورد که پیش از این اتفاق، هشدار داده شده بود. متن کامل مصاحبه «ناظم دباغ» با روزنامه آرمان را در ادامه می‌خوانید:

عراق امروز که درگیر گروهک تروریستی داعش شده را چگونه تعریف می‌کنید؟ داعش شکست می‌خورد یا به اهدافش می‌رسد؟

حقیقت این است وضعیتی که امروز در عراق به‌ویژه در موصل پدید آمده، باعث نگرانی است. تا امروز می‌توان گفت که داعش بر یکسری مناطق به‌ویژه در موصل تسلط پیدا کرده است و در مناطق تکریت، کرکوک و ... هم هستند. روحیه ارتش عراق در این مناطق از دست رفته و اکثر پادگان‌ها بدون مقاومت و جنگ خالی شده است ولی در مناطقی که به پیشمرگ‌ها نزدیک بوده، آنها توانستند برخی پادگان‌های ارتش عراق را که اشغال شده و در آنجا مستقر بودند مانند پادگان 12 و فرودگاه کرکوک که به آن پادگان «کیوان» گفته می‌شود را آزاد کنند. نیروهای پلیس و امنیتی کرکوک توانستند این مناطق را در کنترل خود بگیرند، چند روستا و شهرک کوچک در اطراف این منطقه را برگردانند و از دست داعش خارج کنند. طبق اخباری که ما شنیدیم و به ما رسیده است، روز چهارشنبه جناب نخست‌وزیر عراق در جلسه سخنرانی خود اعلام کرده ما می‌توانیم مناطق اشغال شده توسط داعش را آزاد کنیم و با توان نیروهای مسلح عراقی، آنها را بازپس بگیریم. حالا دیگر ما منتظر هستیم که اقدامات ارتش عراق و نیروهای امنیتی عراق چه نتیجه‌ای می‌دهد.

ظاهرا داعش نتوانسته سامرا را اشغال کند و ناکام مانده است.

تا الان نتوانستند بگیرند اما می‌شود گفت خیلی مناطق را اشغال کردند، هنوز از سامرا خبری ندارم.

گفته می‌شود نیروهای داعش برای اشغال برخی مناطق با مقاومت جدی مواجه نشده‌اند. این چه معنایی دارد؟

نمی‌خواستم این مساله را بگویم اما چون سوال شد، توضیح می‌دهم. واقعا جای سوال است. در برخی مناطق که داعش تصرف کرده، تعداد نیروهای مسلح، ارتشی و امنیتی عراق بالای صد هزار نفر هستند و می‌گویند کل نیروهای داعش 3 تا 6 هزار نفر بیشتر نیستند. در برخی مناطق که تصرف شد، تعداد نیروهای داعش از 60 تا 100 نفر بیشتر نبودند.

یعنی با 60 تا 100 نفر یک منطقه را اشغال می‌کنند؟

متاسفانه بله. گفتم اینها جای سوال دارد. یعنی چه نیروهای اطلاعاتی و امنیتی عراق نتوانستند به این حمله و برنامه داعش پی ببرند و مطلع باشند. یعنی چه که بخواهند به شهر موصل بیایند و در مدت 6 ساعت کلی شهر را کنترل کنند؟ اینها جای سوال است و به‌طور صد درصدی، داعش عوامل نفوذی زیادی در ارتش داشت البته نه فقط در نیروهای معمولی ارتش، بلکه در میان فرماندهان ارتش. چون اگر این طوری نبود حداقل یک مقاومتی صورت می‌گرفت. الان منتظریم که چه می‌شود.

دولت عراق بخاطر حفظ جان مردم و جلوگیری از کشته شدن بیشتر آنها توسط داعش است که مقاومت جدی نمی‌کند؟

فکر نمی‌کنم اینطوری باشد. الان تصرف کردن و آزادکردن موصل سخت‌تر از مقاومت است. وقتی مقاومت در یک پادگان باشد، در آن پادگان مردم زیادی حضور ندارند یعنی ارتش و نظامی هستند که در آنجا هم مقاومت نکردند و پادگانشان را تحویل دادند. چند بار دیگر این اتفاق در موصل رخ داده است یعنی حمله کردند و می‌خواستند دفتر استاندار را تصرف کنند که نتوانستند موفق شوند چون مقاومت صورت گرفت ولی اینکه به این زودی بیایند، تسلط پیدا کنند، جای سوال دارد. یک مثل کردی هست که می‌گوید «هه‌لاتن» یعنی «یعنی فرار کن، آمدند». حتی از برخی آوارگانی که امروز به اقلیم کردستان آمدند و مستقر شدند، وقتی سوال می‌شود می‌گویند ما داعش را ندیدیم. خوب چرا فرار کردید، وقتی داعش را ندیدید. اسامی‌ در سایت‌ها منتشر شده که 3 فرمانده بزرگ ارتش در منطقه با داعش همکار بودند.

فرماندهانی که می‌گویید با داعش همکاری داشته و دارند و اکنون 3 نفر از آنها شناسایی شدند، چه ریشه‌ای دارند یعنی وابسته به رژیم گذشته عراق یعنی بعث هستند یا از کشورهای دیگر حمایت می‌شوند؟

اولا نیروهای مسلح عراقی هستند و کشورهای خارجی نیستند اما شاید اکثر آنها بعثی‌های سابق باشند. بنیانگذار‌ان ارتش عراق، موصلی هستند یعنی اکثر افسران ارشد ارتش عراقی از موصل هستند. اکثریت نیروهای مسلح برای عشایر عرب سنی موصل بودند که اکثریت آنها بعثی بودند و حالا در شرایط کنونی مسلم است بعثی‌های سابق در این ارتش بودند و هستند که امروز در منطقه حضور دارند. یکی از مسائل اختلافی با مالکی بر سر همین بود و حتی یک اختلاف بین اقلیم کردستان این بود که هشدار می‌دادیم که مواظب باشید. به این ارتش جدیدی که شما تاسیس می‌کنید، اعتماد درونی نمی‌شود کرد چون بعثی‌های سابق هستند و نباید نه اینکه به همه آنها اعتماد کرد البته تعدادی در ارتش قبلی بودند که بعثی نبودند بلکه نیروهای مستقل بودند که در مواقع حساس در ارتش نبودند و می‌توانید آنها را بیاورید. نباید آنهایی که فرمانده حمله یا سپهسالار بودند، در ارتش حضور داشته باشند.

عراق چرا بعد از استقرار حکومت جدید به پاکسازی نیروهایش نپرداخت؟

اگر حقیقت را بخواهید و دقیق هم باشید دلیلش این است که برخی احزاب عراقی که در عراق تسلط پیدا کردند، کاملا مردمی نبودند و تشکیلات گسترده‌ای نداشتند اما وقتی وارد انتخابات شدند، بخاطر استفاده از آرای آنها، یک سازشی با بعضی از بعثی‌های سابق کردند یعنی به آنها گفتند شما بیایید به ما رای دهید و ما می‌توانیم از شما استفاده کنیم. یکی از عوامل همین بوده است. در عراق قبلی اگر بیایید، حساب کنید می‌توان گفت مردم زیادی بعثی بودند اما نزدیکی آنها به بعثی‌ها متفاوت بود. برخی صد درصد بعثی بودند و برخی به خاطر منافع و برخی به خاطر ترس، بعثی شده بودند. آنهایی که در خط تشکیلات بعثی بودند، همه کشته نشدند و برخی از آنها ماندند و برای حفظ منافع و مصلحت شخصی خود وارد تشکیلاتی شدند که بیشتر با دولت قانون است. ما تا به حال نتوانستیم این نیروها را پاکسازی کنیم چون به دلیل تشکیلات سیاسی عراق، هر کسی بخاطر حذف هواداران خود نمی‌خواهد پایبند قانون ریشه‌کشی بعث باشد. اولین کار پارلمان عراق این بود که قانون ریشه‌کشی بعثی‌ها را مورد بررسی قرار داد یعنی آنهایی که در رژیم گذشته مجرم، گناهکار و بعثی‌هایی بودند که نمی‌شود برای آنها مجازاتی در نظر گرفت و تنها می‌شد به آنها مسئولیت نداد. نباید کسی که مسئول نیروهای امنیتی عراق یا مسئول زندان عراق و ... بوده و در مشکلات عراق در رژیم سابق نقش داشته است را به امور مهم منصوب کرد و خوب نیست امروز آنها را برگردانیم به مسئولیت. ما مدارکی داریم مبنی بر اینکه در گذشته نزدیک که دولت جدید عراق تاسیس شد، فرماندهان ارتش عراق به بهانه تروریست‌ها آنجا هستند به منطقه تکریت حمله کردند و همه فرماندهان ارتشی بودند که در زمان بعث به آن منطقه حمله کردند. همان ارتش و همان افسرانی بودند که در زمان صدام وارد منطقه شدند و مردم را انفال (زن و بچه را بردند و در گور دسته‌جمعی دفن کردند) کردند.

خبری مبنی بر اینکه کردستان عراق به مردم مناطقی که داعش حمله کرده و به آنجا رفته‌اند، پناه نمی‌دهد. دلیلتان چیست؟

اصلا اینطوری نیست. اولا حکومت اقلیم کردستان و آقای بارزانی دستور صادر کرده که آغوشمان باید برای استقبال از آوارگان منطقه موصل و اطراف باز باشد اما از ابتدا یک مانعی به‌وجود می‌آید که اجازه ندهد هرکس خواست بیاید بلکه باید بررسی شود؛ دلیلش هم این است که شاید کسانی که از موصل فرار می‌کنند، نیروهای داعش هم در میان آنها باشد و بخواهند به بهانه آوارگی وارد اقلیم کردستان شوند. در این صورت باید چه‌کار کنیم؟ ما شناختی به همه نداریم ولی به‌خاطر این وضعیتی که هست اقدامات کمکی برای مردمی که آمدند در نظر گرفته شد؛ برای آنها چادر زدند و آب و نیازهای روزانه آنها را تهیه کرده و تحویل داده می‌شود. به تعدادی که می‌شود به آنها اعتماد کرد و مشکلی وجود نداشته باشد، مجوز حضور 15 روزه داده شد.

پس چرا بعضی از سایت‌های خبری از پناه ندادن اقلیم کردستان به همه آوارگان خبر داده است؟

بعضی‌ها می‌خواهند از این شرایط سوءاستفاده کنند. پیشمرگ برای حمایت از مناطق کردی اقدام کرد. پیشمرگ آمادگی خود را نشان داد که می‌شود بخشی از نیروهای حفاظتی، کشوری، میهنی و ... باشد چون داعش را یک خطر می‌بینیم نه فقط برای عراق بلکه برای کل منطقه. یعنی مقاومت‌کردن در برابر داعش را وظیفه حقیقی خودمان می‌دانیم ولی تا حالا حکومت عراق راجع به این مساله پاسخی نداده است چون توافقاتی بین ما و دولت عراق بوده در این راستاست که نباید ارتش عراق و پیشمرگ بدون دستور فرمانده کل نیروهای مسلح عراق یا فرمانده کل نیروهای پیشمرگ اقلیم کردستان که دست رئیس اقلیم است، از منطقه کردستان خارج شود و ارتش عراق به این منطقه وارد شود که این، یک موضوع است اما خودتان مطلع هستید که متاسفانه در گذشته مشکلاتی با دولت عراق داشتیم که یکی از آنها، مساله پیشمرگ بود. هر کاری کردیم دولت عراق نپذیرفت که پیشمرگ جزو نیروهای مسلح عراقی است و یک نیروهای مسلح هستند برای حفظ اقلیم کردستان. هیچ حقوقی برای آنها در نظر گرفته نشده و هیچ کاری برای آنها در زمینه تسلیحاتی صورت نگرفت اما امروز ثابت شد اگر کل عراقی‌ها با هم هماهنگ نباشند، یک سیاست واحدی درباره خطراتی که وارد عراق می‌شود نداشته باشند، مسلم دچار مشکلاتی خواهند شد مثل داعش. به نظر ما عراق باید در سیاست گذشته خود تجدیدنظر کند و به‌جای اینکه از کشور‌های خارجی و آمریکا خواهش کنیم، نیروهای مسلح خودش را به عراق بیاورد، اطمینان بین مردم و نیروهای مسلح خودمان به‌وجود بیاوریم. اگر این اطمینان بین مردم و ارتش و دولت نباشد، هرجا که دشمن بخواهد نفوذ کند، سریع می‌کند چون مردم حس نمی‌کنند این موضوع خودش یک خطر است بلکه حس خطر برای نظامی است که خودش از آنها خوشش نمی‌آید.

الان خبری منتشر شد مبنی بر فراخوان داعش برای پیشروی به سمت بغداد. امکانش وجود دارد؟

نمی‌شود به این خبر بی‌اعتنا بود و باید این موضوع را دقیق‌تر بررسی کرد. وقتی داعش در موصل پیروز می‌شود و به مناطق دیگر می‌رود، دیدید که در فلوجه چه کردند اما ارتش عراق چه کرد؟ امروز این وسعت بزرگ جغرافیای ارتش می‌تواند کاری کند؟ پاسخش منفی است. اگر اینطور باشد داعش می‌گوید من چه چیزی برای باختن دارم. وقتی بغداد تصرف شود کل عراق ساقط می‌شود. حتی کُرد باید در فکر باشد چون اگر داعش پیروز شود، خطر بعدی متوجه کردستان و کل منطقه است. وقتی گروه داعش در سوریه تشکیل شد، جناب طالبانی گفت باید ترس داشته باشیم چون این مشکلات بعداً به عراق هم می‌آید، باید در سوریه با آنها بجنگیم و نگذاریم توسعه پیدا کند. امروز هم به عراق آمد.

چرا از ایران برای مقابله کمک نخواستید؟

این سیاست دولت مرکزی است. ایران در اکثر شرایط موضع‌گیری مثبتی داشته و به عراقی‌ها کمک کرده است. از اخبار متوجه شدیم که آقای مالکی از آمریکا درخواست کمک کرده است و گفته می‌شود 4 هزار نیروی آمریکایی به عراق آمده است. مساله داعش پدیده جدید تروریستی است که در چارچوب دین و اسلام و مذهب رشد می‌کند مثل طالبان در افغانستان و القاعده. بهتر است راه‌حلی برای متوقف‌کردن این گروه پیدا کنیم.

راه‌حل پیشنهادی شما چیست؟

راه‌حلش این است که عراق به دولتی واقعی، مشارکتی و اگر نگوییم با حضور کل اما با اکثریت نیروها و تشکیلات قدرتمند عراق نیاز دارد. نمی‌شود که سنی‌ها را نادیده گرفت یا قسمت بزرگی از شیعه‌ها را فراموش کرد. نمی‌شود اهمیت کردها در منطقه را نادیده بگیرید. از روز اول مبارزه با صدام حسین و مبارزه با ظلم و ستمی که در عراق بود، کردها پیشتاز بودند و منطقه کردستان عراق اولین منطقه‌ای بود که آزاد شد. اکنون متاسفانه اختلافی که داریم با برخی از شیعیان عراق از جمله خود آقای مالکی و مجموعه‌اش هستند بر سر این است که معتقدیم حل مشکلات میان اقلیم کردستان و دولت اتحادی یک ضرورت است و امروز شما به‌جای اینکه فکر کنید از خارج عراق، نیرو بیاید، تجربه گذشته نشان داده است که پیشمرگ برای ایجاد امنیت در درجه نخست است. هسته اول ارتش عراق کُرد بود، پیشمرگ‌ها در بصره همدوش ارتش عراق جنگید و توانست آشوبگران در منطقه را ناکام بگذارد و امروز هم می‌بینید که واقعا به پیشمرگ‌ها نیاز است. امروز به‌عنوان یک عراقی و یک کرد واقعا احساس مسئولیت می‌کنیم. به‌نظرم کار دومی که عراق باید انجام دهد این است که هویت خودشناسی عراقی به مردم برگرداند یعنی کل عراقی‌ها چه کرد، چه مسیحی، چه شیعه و سنی و ... حس کند عراقی هستند و حکومت مستقر حکومت کل عراقی‌هاست نه حکومت یک مجموعه است.

عدم ایجاد این حس در مردم عراق چه تبعاتی می‌تواند داشته باشد؟

اگر این کار انجام نشود به سیستم نظامی سابق بازخواهیم گشت که فقط برای یک مجموعه بود.

ظاهرا دولت مرکزی مذاکراتی با کردها در موضوع مقابله با داعش داشته است. در آن مذاکرات چه موضوعاتی مطرح شد؟

تا حالا چیزی نبوده است. ما از روزهای نخست تذکر دادیم و گفتیم خطر داعش خطر بزرگی است و باید جلوی آن را بگیریم .

فکر می‌کنید داعش برای ایران هم برنامه‌ای در ذهن داشته باشد؟

به‌نظرم نه برای ایران بلکه برای همه کشورها یک خطر است. گفته می‌شود این گروه از حمایت ترکیه و عربستان هم برخوردار است!

ترکیه؟ یعنی همسایه شمالی عراق برای مقابله با عراق به داعش کمک می‌کند؟

خوب گروه‌های اسلامی افراطی از آنها حمایت می‌کنند.

تا الان فقط اسم عربستان به‌عنوان حامی این گروه تروریستی مطرح بود.

خوب عربستان هم هست دیگر. تحرک داعش در کدام مرز است؟ مرز عراق مرز دوستانه نیست. مرز عراق مرز نفوذ است و وقتی وارد مناطق دیگر شدند، نمی‌توانیم اتهام بزنیم که ترکیه حمایت کرده است. عربستان باید بداند حمایت‌های امروز از داعش فردا به خطری برای خودش تبدیل می‌شود چون داعش خطری برای ایران و ترکیه و عراق و حتی اروپایی‌هاست.

درست است اما سوال من این است که داعش در منطقه ما از سوی چه کشور و نهادی حمایت می‌شود؟

آنچه در خبرها می‌خوانیم، اشاره می‌شود که سعودی‌ها از آنها حمایت می‌کنند.

این حرف اکثر تحلیلگران است.

بله. همه می‌گویند اما شاید مستقیم با آنها در ارتباط نباشد. این اسلحه جدیدی که امروز داعش در دست دارد از کجا آمده است مخصوصا اسلحه سنگین، موشک و پدافند. برخی تکنولوژی‌ها را از کجا می‌آورد؟ حتما باید یک کشور قدرتمند به آنها داده باشد.

شما گفتید که عربستان حمایت می‌کند....

من گفتم که می‌گویند.

آقای مالکی اخیرا از آمریکا برای مهار داعش کمک خواسته است. از سویی عربستان تا حدود زیادی فرمان‌پذیر آمریکاست. این موضوعات با هم تناقض دارد.

آقای مالکی ظاهرا نگفته است که کمک می‌خواهیم. ظاهرا مساله آمریکا فقط یک خبر بر این مبنا بود که 4 هزار نیروی مسلح ارتش آمریکا وارد فردوگاه بغداد شده است و اگر حکومت عراقی درخواست نکرده باشد که آنها نمی‌آیند. همچنین اکثر کشورهای دیگر برای مقابله با داعش و حمایت از عراق اعلام آمادگی کرده‌اند و همکاری دارند.

شاید نتوانستم منظورم را درست بگویم. عربستان معمولا به موضع آمریکا عمل می‌کند که ظاهرا آمریکا اکنون در نقش مخالف داعش است پس عربستان چگونه از این گروه حمایت می‌کند؟

این را می‌گویند. حمایت عربستان از داعش غیرمستقیم است.کشورهای اهل تسنن تا الان مایل به قدرت گرفتن کرد و شیعه در عراق نیستند. این مشکلاتی که در منطقه به‌وجود می‌آید حتما باید با حمایت‌هایی باشد و اشاره کردم که سعودی‌ها و آمریکایی‌ها فکر می‌کنند به‌عنوان اپوزیسیون علیه رژیم بشار اسد تصمیم به کمک مالی و تسلیحاتی به داعش گرفتند و برخی می‌گویند همان اسلحه‌هایی که به اپوزیسیون داده شده بود همان اسلحه‌هایی است که اکنون در دست داعش است و از آن استفاده می‌کنند.

فکر می‌کنید این روند و چالش در عراق تا چه زمانی ادامه خواهد داشت. کشور عراق پس از حل شدن مشکلات ناشی از رژیم صدام در پی بازسازی خود بود که مجددا با مشکل داعش مواجه شد.

فکر می‌کنم مشکل حل نشده است. اگر تفکر سیاسی به همین رشدی باشد که در این سال‌ها بوده، اوضاع خوبی در انتظار نیست و آنها هستند. در زمان سقوط صدام حسین گفتم که با شناختی که از اکثریت رهبری سیاسی عراق دارم حداقل 10 سال دیگر طول می‌کشد که اکنون 2 ماه از آن 10 سال هم گذشت. حالا تازه داعش شروع می‌کند و ما به این فکر هستیم که حکومت را چگونه تشکیل دهیم و چه کسی حق مشارکت دارد و چه کسی این حق را ندارد. حکومت مشارکتی فعلی یک حکومت تک‌حزبی و تک‌نیرویی است و تازه داریم به این موضوع فکر می‌کنیم. در انتخابات اخیر 8 ماه طول کشید تا حکومت تشکیل شد .

شاید اصرار مفرط دولت عراق بر حضور همه طیف‌ها در حکومت و تقسیم آن یکی از موانع به نتیجه رسیدن باشد.

نه نمی‌شود بگوییم دولت عراق بلکه باید گفت دولت قانون حکومت عراق را در دست دارد. ما نمی‌گوییم که در این موضوع همه باشند اما معتقدم که باید مشارکتی باشد و از نیروهای بزرگ قدرتمند و اثرگذار استفاده شود. مثلا اهل تشیع شامل سه مجموعه مالکی، مقتدا صدر و حکیم و دور و نزدیکانش است. اهل تسنن چند مجموعه دارد. دولت قانون دارای تفکر صحیحی برای مشارکت حقیقی نیست و تفکر تسلط از طرف خودش را دارد.

شما 10 سال پیش به‌درستی پیش‌بینی کردید که چه خواهد شد و امروز...

پیش‌بینی اتفاقی بود که درست از آب درآمد.

الان پیش‌بینی شما چیست؟

به‌نظرم شاید عراق خوب نشود و عراق، افغانستان دیگری شود.

چرا این فکر را می‌کنید؟

برای من مهم نیست شاید امروز این می‌رود و آن یکی می‌آید. عقلانیت و تفکر باید تغییر کند که با هم زندگی کنیم. وقتی سن شما به 50 یا 60 سال رسیده باشد و از 18 سالگی درک می‌کنید که اطرافتان چه می‌گذرد و اگر ندانید مسائلی اثرگذار در ادامه مشکلات در عراق چیست و به فکر حل آنها نباشید، طبیعی است که مشکلات به همین نحو ادامه پیدا می‌کند. آیا از روزی که دولت عراق تشکیل شد، عراق استقلالی دیده است؟ در زمان عبدالکریم قاسم کودتا کرد، دو سال نشد که حرکت کُردی شروع شد و بعد از او عبدالسلام عارف آمد با کُرد مذاکره کرد اما رابطه خوبی برقرار نشد، بعد از عارف هم احمد حسن البکر همین کار را کرد تا اینکه صدام حسین آمد نه فقط با کُرد بلکه وارد جنگ با ایران شد. حالا جنگ بین کرد و بغداد نیست اما اختلافات شدید است. اگر شما به حقوق کرد رسیدگی نکنی، کردها را جزو تشکیلات عراق نگذاری و حس کند شهروند درجه یک مثل خودش نیست، این موضوع را مطرح می‌کند که به من چه ربطی دارد که داعش به عراق حمله کرده است. ولی من به فکر این هستم که داعش بغداد را بگیرد و موصل و کرکوک و شهرهای دیگر در دستش باشد، اتفاق خوبی نیست. داعش با لباس سیاه می‌آید تا دنیا را سیاه و نه سفید کند. من به‌عنوان «ناظم» عرض می‌کنم داعش اگر مسلط شود، نخستین اقدامش احیای ولایت موصل است. ولایت موصل قبل از فروپاشی عثمانی بخشی از شمال عراق بود که آن ولایت تحویل ترکیه بود و پس از تشکیل دولت عراق جزئی از این کشور شد. گمانه دوم بدین صورت است که اگر نتوانند در اولین مرحله بغداد را کنترل کنند شاید تجزیه اول تقسیم عراق میان اهل سنت، کردها و شیعیان باشد. این را احتمال می‌دهیم اما به واقع این کار از سوی چه کسی انجام می‌شود اول داعش بهانه و دلیل می‌شود و بعد سیاست دولت اتحادی است. دولت اتحادی اگر رفتار خوبی نداشته باشد و به فکر ایجاد اتحاد میان همه عراقی‌ها نباشد پس من چه کاری به عراق دارم چون من کردم.

به نظر می‌رسد برای ایجاد چنین اتحادی دیگر دیر شده است.

درست است که دیر شده اما هنوز زمینه برای این اتحاد وجود دارد.

منظورتان از زمینه چیست؟

بیایند حقوق شرعی و قانونی و دستوری برای ما در نظر گرفته شود. کرد از عراق چه خواسته است؟ می‌گوید بیایید در چارچوب قانون اساسی عراقی توافقاتی که داشتیم و قانون اساسی که برای تشکیل عراق و حکومت جدید تصویب کردید را اجرایی کنید. وقتی شما امضا کردید من قبول دارم ناظم نماینده حکومت اقلیت در تهران باشد. پس بیایید یک میز و صندلی به من بدهید هرچند اکنون هم نماینده شما هستم. اگر ندادید یعنی چه؟ یعنی اینکه صوری بوده است والا چرا نیست. بیایید برگردیم به توافقاتی که دوره دوم مالکی بعد از 8 ماه طول کشیدن رئیس‌جمهور شد که نامش توافقنامه اربیل است. در اربیل توافق شد که مالکی نخست‌وزیر شود. دوره اول دولت انتقالی علاوی برای یکسال انتقالی بود، دوره دوم و سوم مالکی بود و چهارم هم مالکی می‌خواهد خودش باشد. نتیجه 8 سال حضور مالکی این بود که داعش رشد کرد؛ معنایش چیست؟ یعنی اینکه او در کنترل امنیت و ارتش موفق نبوده است. مالکی خودش فرمانده کل ارتش و مسئول وزارت کشور و امنیت عراق است اما چه کرد. هر گام مثبتی برای ایجاد اتحاد در هر زمان شروع کنید خوب است هر چند یک مقدار از وقتش گذشته است. این نیت وجود دارد به‌ویژه در میان کردها چون می‌خواهیم وحدت عراق را حفظ کنیم ولی برای من احترام بگذار وقتی من نماینده شما هستم، وقتی من وزیرم، وقتی من جزئی از عراق هستم حقوق مرا در نظر بگیر.

روزنامه آرمان، شنبه 24 خردادماه 1393، شماره 2492، صفحه 6.

 تهرانـایرنا ـ «ناظم دباغ»نماینده اقلیم کردستان عراق در جمهوری اسلامی ایران تأکید کرد: از نظر ما گروهک داعش یک مجموعه تروریستی خطرناک است.

«ناظم دباغ»نماینده اقلیم کردستان عراق در تهران در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری ایرنا افزود: ما وظیفه خود می‌دانیم که در برابر اقدامات این گروهک تروریستی از مناطق خود و همه عراق دفاع کنیم.

وی تصریح کرد: ما از ارتش عراق در برابر این مجموعه تروریستی حمایت کرده و دفاع از عراق را وظیفه خود می‌دانیم ولی تاکنون درخواستی برای کمک به ارتش دریافت نکرده‌ایم.

دباغ گفت: در حال حاضر، نیروهای پیشمرگ کُرد همه مناطق کردنشین از جمله؛ سنجار و جلولا را زیر نظر گرفته‌اند و ضمن تقویت مواضع خود، یک خط دفاعی در برابر حملات احتمالی داعش تشکیل داده‌اند تا در صورت هرگونه اقدامی از سوی این گروه تروریستی، جلوی پیشرفت آنان را به مناطق کردنشین عراق بگیرند.

وی همچنین مدعی شد که ارتش عراق در برخی مناطق تحت تصرف داعش روحیه خود را از دست داده است.

دباغ در این زمینه گفت: بر اساس گزارش‌های موجود، در جریان برخی از این حملات شمار نیروهای داعش بیش از یکصد نفر نبوده ولی آنان با این تعداد اندک توانسته‌اند برخی مناطق مرکزی عراق را اشغال کنند.

اخبار مختلفی پیرامون حملات دولت اسلامی شام و عراق موسوم به «داعش» به مناطق مختلف عراق مخابره می‌شود؛ از تهدید «کرکوک» و عدم امکان تسلط به این منطقه مهم به‌واسطه مقاومت نیروهای کرد و نیروهای امنیتی و پلیس تا تسلط بر موصل، تکریت و تلاش برای اشغال سامرا.

اگرچه نیروهای نظامی، پلیس، امنیتی و پیشمرگان کُرد به‌همراه برخی قبایل در تلاش برای مقابله با این تهدید ویرانگر هستند اما پیشروی‌های «داعش» با وجود این میزان نیروی نظامی و امنیتی، بسیار سوال‌برانگیز به نظر می‌رسد. در کل، مساله «داعش» پدیده جدیدی نیست و بعد از سقوط صدام و حضور القاعده در عراق، برخی نیروهای سابق وفادار به صدام در کنار شاخه‌هایی از القاعده، به فعالیت‌های تروریستی دست زدند.

پس از بحران سوریه، شواهد قوی از اتحاد میان این نیروها با برخی نیروهای خارجی حاضر در سوریه که علیه حکومت این کشور می‌جنگیدند، به دست آمد و پس از مدتی تشکیلاتی با عنوان «دولت اسلامی عراق و شام» اعلام موجودیت کرد. تهدیدات «داعش» در «انبار» و «فلوجه» پررنگ‌تر بود و مدتی در مناطق دیگر حضور داشتند. اما اینکه چطور و چگونه در این مدت کوتاه توانستند بر برخی مناطق مهم عراق تسلط یابند موضوع را پیچیده‌تر می‌کند.

به نظر می‌رسد روحیه نیروهای نظامی و امنیتی پایین آمده است که حدود صدهزار نیروی حاضر در موصل نتوانسته‌اند مانع سقوط این شهر شوند. سیاست‌های نادرست در کنار نوع تعامل میان گروه‌های سیاسی و حکومت عراق، فضای سیاسی را به سمتی سوق داده که تهدیدات اینچنین، امکان عرض‌اندام می‌یابد. در عین حال برخی نگرانی‌ها نیز از وجود برخی ارتباطات میان عناصر این گروه با برخی نیروهای عراقی ابراز شده است و دلیل آن، چرایی پیش‌بینی‌نشدن حمله‌ای در این سطح از سوی «داعش»، توسط ارتش عراق است.

به نظر می‌رسد با توجه به سنی‌نشین‌بودن مناطقی چون انبار، فلوجه و نینوا و همجواری با سوریه، «داعش» به‌دنبال ایجاد منطقه مستقلی باشد. بزرگ‌ترین شهر عراق پس از بغداد، نینواست و تسلط بر آن به مفهوم حمایت داخلی و خارجی از «داعش» است.

نگارنده شخصا اعتقاد دارم اگر بتوانند منطقه مستقل ایجاد کرده و آن را حفظ کنند، حتما حملات خود را به سایر نقاط عراق گسترش خواهند داد. تنها راه موجود، تقویت وحدت بین نیروهای عراقی است. همچنین ترمیم نیروهای امنیتی، حل مشکلات سیاسی و اداری، بازبینی در عملکرد دولت قانون و تلاش برای دستیابی به راه‌حل برای مشکلات اهل تسنن با حکومت مرکزی است. ایجاد همکاری مشترک برای مقاومت در برابر «داعش»، باید از سوی همه نیروهای علاقه‌مند به یکپارچگی عراق جدی گرفته شود چون این گروهک برای کل منطقه، خطرآفرین خواهد شد.

حکومت اقلیم کردستان عراق نیز مواضع نیروهای خود را در مناطق مرزی تقویت کرده و آنهایی که از این حکومت درخواست کمک کرده‌اند با همراهی این نیروها مواجه شده‌اند. تصمیم بر حفاظت از منطقه کردی است و پس از آن، نیروهای اقلیم همانند زمانی که علیه صدام در مناطق مختلف می‌جنگیدند آمادگی دارند برای حمایت از کل وحدت عراق با نیروهای پیشمرگ کُرد در مناطقی که لازم است حضور یابند. این نیازمند همراهی حکومت مرکزی و درخواست از حکومت خودمختار اقلیم کردستان عراق است.

روزنامه شرق، سرمقاله، پنجشنبه 22 خردادماه 1393، سال یازدهم، شماره 2037، صفحات 1 و 2

خبر حمله گسترده گروه تروريستي داعش به موصل و تصرف اين شهر در زماني کوتاه، بسيار تکان دهنده بود. اين گروه خشن کنترل بخشهاي عمده‌اي از اين استان را به‌دست گرفته و براي تسلط بر ساير نواحي با نيروهاي دولتي در نزاع است. ماحصل اين حمله کشته و زخمي شدن شماري از نيروهاي دولتي، فرار برخي از نيروهاي خطرناک داعش از زندانهاي موصل و از همه مهمتر، آوارگي شمار زيادي از شهروندان عراقي ساکن اين استان است.

ديدن وضعيت آوارگان ناشي از اين حمله، بسيار تأثر برانگيز و موجب رنجش وجدان هر فرد انسان دوستي است. اساساً تروريسم بر وحشت و ترس ابتناء دارد. اين مفهوم نوعي خشونت لجام گسيخته عليه شهروندان و نيروهاي دولتي و عملي غيراخلاقي و غيرانساني در جهت دستيابي به اهداف سياسي و امنيتي است.

طي سالهاي اخير خاورميانه به مهمترين کانون چهره نمايي تروريسم بدل شده است. عمدتاً دولتهاي شکست خورده و يا در حال شکست، با اين پديده دست و پنجه نرم مي‌کنند، چراکه گروه‌هاي واپسگرا با طرح قرائتي خاص از اسلام (در کشورهاي اسلامي) قلمرو چنين دولتهايي را براي پيگيري اهداف مورد نظر مساعد يافته‌اند. پس از فروپاشي شوروي، بالاخص با ظهور حملات يازده سپتامبر، تروريسم به مهمترين نقطه تمرکز در مباحث امنيتي بدل شده است.

حمله آمريکا به افغانستان (2001) و عراق (2003) عموماً با هدف مقابله با تروريسم توجيه مي‌شد، اما اين عملياتها نتوانست از دامنه اين پديده غيرانساني بکاهد.به نظر مي‌رسد مقابله با تروريسم به يکي از اولويتهاي امنيتي دولتهاي خاورميانه بدل شده است. برخورد با اين پديده، به طور منطقي نيازمند راهبردي جامع است، به‌طوري که با واکاوي همه ابعاد و لحاظ نمودن عوامل ظهور و توسعه اين پديده، راهکارهايي را براي برخورد ريشه‌اي با آن در نظر گيرد.

حمله گروه داعش که امروزه در عراق شاهد آن هستيم بحران جانکاهي را براي مردم اين کشور موجب شده است. پيشتر، مقامات اقليم کردستان عراق به مقامات دولت فدرال در خصوص آينده وضعيت امنيتي اين کشور در صورت تداوم سياستهاي موجود، ضعف ارتش و ناتواني آن در مقابله با تهديدات پيش رو و ... هشدارهايي داده بودند و حتي پيشنهاداتي را براي مقابله با ظهور بحرانهاي احتمالي ارائه داده بودند. اما بغداد معمولاً به اين هشدارها توجهي نکرده و بيش از هر چيز، خود را درگير يک سري از اقدامات حاشيه‌اي، حتي بعضاً تفرقه افکنانه، اعمال قدرت و نمايش اقتدار و ... نموده بود. آنچه در اين ميان مغفول ماند، منافع ملي و مصلحت عمومي مردم عراق نوين بوده

است.

برخورد با تروريسم، تنها با سازوکارهاي نظامي، موجب تشديد اوضاع امنيتي به سان آنچه در موصل طي اين روزها روي داده، خواهد شد. ترديدي وجود ندارد که گروهک داعش بدون حمايتهاي مالي و اطلاعاتي در درون عراق و سطح منطقه، قادر نيست دست به چنين اقدامات دامنه‌دار تروريستي بزند. اين گروه خشن با توسل جستن به شعارهاي توجه برانگيز و ذهن‌ربا (مثل حمايت از منافع اقليت سني عرب و ...) شرايطي را در عراق به‌وجود آورده که در مناطق سني‌نشين عرب، انگيزه‌اي براي مقابله با آنها در مردم وجود ندارد. بي‌هيچ شبهه‌اي اين شعارها صحت ندارد و آنها مخالف هرگونه توسعه، پيشرفت، رشد سياسي، دموکراسي و ... در کشور عراق هستند.

نخست وزير اقليم کردستان عراق، آقاي «نيچروان بارزاني» درپيامي، گفته‌اند ما (کردها) تلاش زيادي کرديم که هماهنگي لازمه ميان نيروهاي اقليم و دولت فدرال براي دفاع از موصل به‌وجود آيد، اما موضع بغداد به شکلي نبوده که هدف مورد نظر حاصل آيد. وي در ادامه از مردم اقليم کردستان خواست که به همه مردم موصل صرف نظر از گرايشات نژادي و مذهبي ياري رسانند. از اين رو شاهد بوده‌ايم که در چند روز اخير ده‌ها هزار پناهنده، از استان موصل وارد قلمرو اقليم شوند. دولت اقليم به آنها پناه داده و زمينه‌هايي را براي اسکان آنها فراهم آورده است، اقدامي که مورد تقدير مقامات سازمان ملل نيز واقع شده است. بحران کنوني در موصل در نتيجه ناتواني ارتش عراق در محافظت از اين بخش از قلمرو کشور به‌وجود آمده است.

مشکل عراق امروز اين است که پس از فروپاشي حکومت صدام، هنوز يک اقتدار مشروع مقتدر نتوانسته کنترل لازمه بر کشور را در دست گيرد، اقتداري که نماينده همه مردم عراق باشد و از حقوق همه شهروندان عراق، بدون در نظر گرفتن تفاوت‌هاي نژادي و فرقه‌اي، دفاع نمايد.

موضع کردهاي عراق اين است که بر اساس توافقات سياسي و آنچه که در قانون اساسي عراق تصريح گرديده براي استقرار يک دموکراسي واقعي در کشور تلاش شود، دموکراسي که هيچ بخشي از مردم عراق را مورد کم توجهي قرار ندهد و اين ديدگاه را در هيچ يک از اقليتها به‌وجود نياورد که مورد بي‌مهري دولت مرکزي قرار گرفته‌اند.

دموکراسي که در آن تمهيداتي در نظر گرفته شود که به طور عملي و عيني حقوق همه شهروندان عراقي را به منصه ظهور برسد. آگاهان امور عراق به خوبي واقفند که هر جا که نيروهاي پيشمرگ حضور داشته‌اند بسيار به ندرت گروه‌هاي تروريستي امکاني براي نفوذ، انجام عمليات خرابکارانه و ترور يافته‌اند. اين خود نشان از آمادگي مردم و حکومت اقليم و نيروهاي پيشمرگ در مواجهه با تهديدات امنيتي است. هم از اين رو بوده که رهبران اقليم کردستان عراق همواره آمادگي خود را براي کمک به دولت فدرال اعلام داشته‌اند، موضعي که هنوز هم پابرجا است. هم اکنون که نيروهاي تروريست داعش وارد شهر موصل شده‌اند همکاري مقدماتي ميان نيروهاي پيشمرگ و ارتش عراق بويژه در استان کرکوک پديد آمده است تا نفوذ اين نيروها به مناطق ياد شده متوقف گردد.

بي هيچ ترديدي اگر رهبران دولت فدرال برخورد آني و توأم با احساس از مسئوليت در قبال مصالح عالي عراق داشته باشند. اين امکان وجود دارد که اراده و نيرويي قوي براي مقابله با تروريسم توسط خود عراقيان به‌وجودآمده و زمينه‌هاي عبور مردم اين کشور از اين خطر برجسته که همه منطقه تهديد مي‌کند را فراهم آورد. کردهاي عراق آرزومندند که در روزهاي آينده چنين انسجامي ميان نيروهاي مترقي و دموکراسي خواه عراق پديد آيد تا با برخورد قاطع با پديده داعش و يا هر گونه اقدام شوم تروريستي، زمينه بازپس گيري سرزمين‌هاي اشغال شده، استقرار ثبات و آرامش، بازگشت آوارگان رنج ديده به خانه و کاشانه‌شان، و در ادامه رشد و ترقي چند بعدي اين کشور مهيا شود.

حدوث چنين انسجامي نيازمند اجتناب از سياستهاي تکروانه، جدلهاي بي حاصل و التفات ويژه به مصالح و منافع عالي مردم عراق با اطماح نظر به حقوق حقه همه شهروندان و ترکيبهاي جمعيتي عراق امکان پذير است. گرچه برخورد نظامي با تروريسم اجتناب ناپذير است، اما اين روش براي خشکاندن اين پديده کافي نيست، از اين رو لازم است تا با اتخاذ سياستهاي متعادل، مترقي، دموکراسي خواه و ... زمينه هر گونه گرايشي به گروه‌هاي افراطي از سوي اقليتهاي عراقي از بين برود و اين هنري است که دولت فدرال بايد از خود نشان دهد.

يقيناً براي تحقق چنين امري هنوز دير نشده و بغداد قادر است با تجديد نظر در سياستهاي اقتدارگرايانه و روآوردن به شکل‌دهي اراده قوي ملي، متشکل از پتانسيلهاي همه گروه‌هاي سياسي و با تأکيد بر حقوق اساسي و مصرح آنها در قانون اساسي، با گرفتاري تروريسم برخورد قاطع و اصولي بنمايد. از آنجا که ثبات در عراق و منطقه موضوع علاقه‌مندي برخي کشورهاي سطح منطقه است، علاوه بر استفاده از تجربه موفق اقليم کردستان در ريشه‌کن کردن تروريسم در منطقه کردستان، دولت فدرال مي‌تواند از پتانسيل اين کشورها براي عبور موفقيت‌آميز از شرايط بحراني کنوني بهره گيرد.

در اين ميان نقش جمهوري اسلامي ايران نقشي برجسته است، چراکه به واسطه ارتباطات تاريخي و گسترده با اغلب جريانهاي سياسي و مردم عراق، ايران از توان بالايي در ايجاد زمينه‌هاي لازمه براي تقويت انسجام ميان اين جريانها برخوردار است.

روزنامه ابتکار، پنجشنبه 22 خرداد ماه 1393، سال دهم، شماره 2884، صفحات 1 و 15.