ئێوارەی ئەمڕۆ سێشەممە 25ـی 11ـی 2014 لە شاری هەولێر بەڕێز مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان پێشوازی لە جەنەڕاڵ ڕایمۆند ئۆدێرنۆ سەرۆكی ئەركانی سوپای ئەمەریكا و شاندێكی یاوەری كرد كە لە ستیوارت جۆنز باڵیۆزی ئەمەریكا لە عێراق و جۆزێف پێنینگتۆن كونسوڵی گشتیی ئەمەریكا لە هەولێر و ژمارەیەك پلەدار و ڕاوێژكای سوپای ئەمەریكا پێكهاتبوو.
لە دیدارەكەدا كە نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی حكوومەتی هەرێمی كوردستان و مەسرور بارزانی ڕاوێژكاری ئەنجوومەنی ئاساییشی هەرێم و مستەفا سەید قادر وەزیری پێشمەرگە و فواد حوسێن سەرۆكی دیوانی سەرۆكایەتیی هەرێم و ئەنوەر حاجی عوسمان جێگری وەزیری پێشمەرگە و فەریق شێروان و فەریق جەبار یاوەر ئەندامانی فەرماندەیی گشتیی هێزەكانی پاراستنی هەرێم و سەفین دزەیی گوتەبێژی حكوومەتی هەرێمی كوردستان ئامادەی بوون، سەرۆكی ئەركانی سوپای ئەمەریكا لە گوتەیەكدا نیگەرانیی خۆی نیشاندا بەرانبەر ئەو بارودۆخە نالەبارەی لە ئەنجامی هەڕەشەی تیرۆریستان تووشی عێراق بووە. ئەوەیشی ڕاگەیاند كە هاتووە لە نزیكەوە بارودۆخی مەیدانی و كاری هاوبەش و هەماهەنگیی نێوان هێزی هاوپەیمانان و پێشمەرگە و هێزە عێراقییەكان ببینێت و ئاگاداری ڕاو و بۆچوونەكانی سەرۆك بارزانی بێت لەبارەی چۆنییەتی بەرەنگاربوونەوەی تیرۆریستانی داعش. سەرۆكی ئەركانی سوپای ئەمەریكا خۆشحاڵیی خۆیشی بۆ ئەو هەماهەنگییە كەموێنەیە نیشاندا كە لەنێوان هێزەكانی وڵاتەكەی و هێزی پێشمەرگەی كوردستاندا هەیە و جەختی لەوە كردەوە كە ئەو هەماهەنگیی و هاوپەیمانییە ئەنجامی زۆر باشی لێ كەوتووەتەوە و وەك هەماهەنگیی نێوان دوو شەریك وایە. سەرۆكی ئەركانی سوپای ئەمەریكا لە درێژەی قسەكانیدا وێڕای ئاماژەدان بە ئاڵۆزیی بارودۆخەكە ئەوەی دوپات كردەوە كە وڵاتەكەی لە شەڕی تیرۆردا بەردەوام دەبێت لە هاوكاری و پاڵپشتیكردنی پێشمەرگە و سوپای عێراقی و كاریش بۆ ئەوە دەكات كە لە هاوكاریكردنی پێشمەرگەدا ئاستەنگەكان كەم ببنەوە.
جەنەڕاڵ ڕایمۆند ئۆدێرنۆ دەستخۆشی لە هێزەكانی پێشمەرگە كرد كە قارەمانانە ڕووبەڕووی تیرۆریستان بوونەتەوە و سەرەخۆشیی خۆیشی لە سەرۆك بارزانی و خێزان و كەسوكاری ئەو پێشمەرگانە كرد كە لە شەڕی تیرۆریستانی داعشدا گیانی خۆیان بەخشیوە و شەهید بوونە.
لە بەرانبەردا سەرۆك بارزانی بە گەرمی بەخێرهاتنی سەرۆكی ئەركانی سوپای ئەمەریكا و شاندی یاوەری كرد و لە وتەیەكدا تیشكی خستە سەر بارودۆخی سیاسی و ئەمنیی عێراق و پەلاماری تیرۆریستان بۆ سەر موسڵ و هەرێمی كوردستان و ئاماژەی بەوەدا كە بۆ چارەسەری ئەو بارودۆخە نالەبارەی هاتووتە كایەوە پێویستە لە تەك چارەسەری سەربازی، چارەسەری سیاسیی واقعبینانەیش بۆ بارودۆخی سیاسی و ئەمنیی عێراق هەبێت. سەرۆك بارزانی لەبارەی سەركەوتنەكانی پێشمەرگە ئەوەی بۆ شاندی میوان خستەڕوو كە پێشمەرگە لە كۆبانێ هەتا جەلەولا بە درێژایی هەزار و پێنجسەد كیلۆمەتر بە ئیمكانیات و چەكی كەم توانی ڕووبەڕووی ڕێكخراوێكی تیرۆریستیی پڕچەك ببێتەوە كە ئیمكانیات و چەكی پێشكەوتووی دوو دەوڵەتی كەوتۆتە دەست. سەرۆك بارزانی ئەوەیشی دووپات كردەوە كە تیرۆریستانی داعش هەڕەشەیەكی گشتیین بۆ سەر هەموو لایەك، بۆیە بۆ لەناوبردنیان هەولێكی هەمەلایەنە پێویستە و نابێ تیرۆریستان لە عێراق و سووریا و هیچ شوێنێك پەناگەیان هەبێت.
هەر لەم كۆبوونەوەیەدا بارودۆخی مەیدانی لە بەرەكانی شەڕی دژی داعش و پێداویستییەكانی هێزی پێشمەرگە و هەروەها چۆنییەتی فراوانتركردنی هەماهەنگی و هاوكاریی نێوان هێزەكانی ئەمەریكا و پێشمەرگە و سوپای عێراقی خرایە بەر باس و هەردوولا جەختیان لە هەماهەنگی و بەردەوامیی كاری هاوبەشی نێوانیان لەشەڕی دژی تیرۆریستان كردەوە.
واشنتۆن، DC، ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمەریكا- ئێستا شاندێكی باڵای هەرێمی كوردستان لە واشنتۆنە بۆ كۆبوونەوەو گفتوگۆ كردن لەگەڵ بەرپرسانی ئیدارەی ئەمەریكا و ئەندامانی كۆنگرێس و دامەزراوە ئەكادیمی و هزریەكان.
شاندی باڵای هەرێمی كوردستان كە پێكهاتووە لە بەڕێزان فوئاد حوسێن سەرۆكی دیوانی سەرۆكایەتی هەرێم و فەلاح مستەفا بەرپرسی پەیوەندیەكانی دەرەوەی حكومەت كە ئەمە سێیەم سەردانیتیان لە ماوەی ئەمساڵدا، دەخوازن ئیدارەی ئەمەریكاو ئەندامانی كۆنگرێس و پسپۆرو شارەزایان و دیپلۆماتكاران لە دوایین پێشووەچوونەكانی گۆڕەپانی سیاسی و ئەمنی هەرێمی كوردستان و عیراق ئاگادار بكەنەوەو هەڵًوێست و بۆچوونی هەرێمی كوردستان لەمەڕ پێشهاتەكان بە روونی بخەنەڕوو.
لە سەرەتاى دیدارە فەرمیەکانیان شاندی باڵاى هەرێمی کوردستان زنجیرە کۆبوونەوەیەکیان لەگەڵ ئەندامانی ئەنجومەنی پیران و کۆنگرێسی وولایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا ئەنجامدا.
شاندی حکومەتی هەرێمی کوردستان بۆ سەردانێکی 5رۆژە گەیشتنە ئەمریکا بۆ باسکردن لە دوایین پێشهاتەکانی هەرێمی کوردستان و چۆنیەتی رووبەرووبوونەوەی تیرۆرستانی داعش.
دکتۆر فواد حسین ئاماژەى بەوەدا کە شەڕی تیرۆرستانی داعش درێژخایەن دەبێت، سەرکەوتنیش لە شەرێکی ئاوا گەورە و سەخت تەنها بە هاوکاری جدی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەکرێت بۆ هێزی پێشمەرگەی هەرێمی کوردستان.
فەلاح مستەفا گووتی: ئێمە سوپاس و پێزانینی حکومەتی هەرێمی کوردستان ئاراستەی ئەمریکا دەکەین کە هاوکارمانە لە جەنگ دژى تیرۆرستانی داعش، شەڕی داعش شەرێکی درێژخایەن و قورسە بۆیە ئێمە هاوکاری زیاترمان پێویستە لە ئەمریکا بۆ لەناوبردنی تیرۆرستان.
لە بەرامبەردا سیناتۆر و ئەندامانى کۆنگرێس بە شاندی فەرمی هەرێمی کوردستانیان راگەیاند: پێشمەرگەی کوردستان سەلماندى کە بە سەرکەوتوویی بەرەنگاری تیرۆرستان بۆتەوە، بۆیە ئێمە بە دڵنیاییەوە هاوکارو و پشتیوانی هێزی پێسمەرگەی کوردستان دەکەین لە هەرێمی کوردستان و هاوکاری تەواوی چەکیشیان دەکەین بۆ ئەوەی بەردەوام سەرکەوتن بەدەست بهێنن.
شاندی هەرێمی کوردستان باسیان لە گرنگی و پێداویستی هێزی پێشمەرگە کرد لە لایەن ئەمریکاوە لە ڕووی مەشق پێکردن و دابینکردنی چەكى قورس و پێداویستى سەربازى، بۆ بەردەوامبوونیان لە پێشرەویکردن بۆ لەناوبردنی تیرۆرستان. شاندی هەرێم جەختیان لە سەر پێویستى چەکی قورس کردەوە بۆ هێزی پێشمەرگەی کوردستان لە لایەن ئەمریکاوە.
شاندی هەرێم بۆ سیناتۆر و ئەندامانى کۆنگرێسیان روون کردەوە کە شەرکردن لەگەڵ تیرۆرستانی داعش تەنها شەری کورد نییە بەڵکو شەڕی هەموو ووڵاتانی جیهانە، بۆیە پێویستە لەسەر کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی کە هاوکار و بەشێك بن لەم شەرە بۆ لەناوبردنی تیرۆرستان.
بەرپرسی فەرمانگەی پەیوەندیەکانی دەرەوە بە راشکاوی باسی لە ترسناکی بوونی رێکخراوی داعش کرد لە ناوچەکە، کە نەك هەر مەترسیدارن بۆ سەر هەرێمى کوردستان بەڵکو بوونیان مەترسیەکە بۆ گشت جیهان.
سیناتۆر و ئەندامانى کۆنگرێس هاوڕابوون و هاودەنگی خۆیان دووپاتکردەوە کە ئەمریکا بەهەموو شێوەیەك هاوکار دەبێت بۆ پشتیوانیکردنی هەرێمى کوردستان.
لە تەوەرێکی تری باسەکانیان، بەرپرسی فەرمانگەی پەیوەندیەکانی دەرەوە باسی لە بارودۆخی خراپ و ژمارەى زۆرى ئاوارە سورى و ناوخۆییەکان کرد کە پێویستیان بە هاوکاری وولاتانی نێودەوڵەتیە، چونکە لە دۆخێکى زۆر خراپ ژیان بەسەر دەبەن. هەروەها باسی لە بەسەر هاتی ئێزیدیەکانی کرد کە ئەوەی بەسەریان هاتووە بە دڵنیاییەوە جینۆسایدە و ئومێدەوارین ئەمریکا لە کۆنگرێس ئەم تاوانە بە جینۆساید بناسێنێت.
نوێنەری سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان بۆ ئاوارەکانی شنگار رایگەیاند، "دوای داگیرکردنی قەزای شنگار لەلایەن تیرۆریستانی داعشەوە، نزیکەی 263 هەزار کەس لەم دەڤەرەوە بەرەو پارێزگای دهۆک رایانکردووە ونزیکەی 20 هەزار کەسیش لەپارێزگای هەولێر نیشتەجێکران، هەمان ژمارەش ئێستا لەپارێزگای سلێمانی بوونیان هەیە وژمارەیەکی کەمیش لەسوریا وتورکیا ئاوارە بوونە".
لە دیمانەیەکی تایبەت بەماڵپەڕی حکومەتی هەرێمی کوردستان، د. نوری عوسمان شنگاری، نوێنەری سەرۆکی حکومەتی هەرێم بۆ کاروباری ئاوارەکانی شنگار ئاماژەی بەوەدا "لە سۆنگەی گرنگیدانی حکومەت بەپرسی ئەم ئاوارانە ئەم نوێنەرایەتیە تایبەتیەی دامەزراند کە کاری بەدوواداچوونی بارودۆخ وپێداویستیەکانی ئەو خەڵکەی گرتۆتە ئەستۆ کە پەنایان بۆ پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان هێناوە دوای دەستبەسەرداگرتنی ماڵ وحاڵیان لەلایەن چەکدارانی داعشەوە".
هەروەها رایگەیاند "خەڵکێکی زۆر لەدەڤەرەکەدا مابوونەوە کە هەمووی لەژێر کۆنترۆڵی تیرۆریستانی داعشە تەنها چیای شنگار نەبێت، بەڵام بەهەوڵی بەردەوامی حکومەتی هەرێم کەسانێکی زۆریان رزگارکران".
ئاماژەی بەوەشدا "یارمەتی مرۆیی وەک خۆراک ودەرمان وپێداویستی پزیشکیەوە، ئێستا لەڕێگەی هێلیکۆپتەر وفڕۆکەی عیراقی وئەمەریکیەوە دەگاتە ئەو خەڵکەی لەچیای شنگارن وئێستاش بەهاوکاری حکومەتی عیراقی فیدرالی ئەو پرۆسەیە بەردەوامە، ئەمە جگە لەهێنان وگواستنەوەی خەڵک وبریندار ونەخۆش". ئەوەشی خستەڕوو کە د.فوئاد مەعسوم، سەرۆکی کۆماری عیراق وسوپاسالاری عیراق فەریق بابەکر زێباری، رۆڵی راستەوخۆیان لەم پرۆسەیەدا هەیە.
دوای هێنانە خوارەوەی ژمارەیەکی زۆر لەو خەڵکانەی لەچیای شنگار مابوونەوە، ئێستا نزیکەی دە هەزار کەس لەکوردانی ئێزدی لەم شوێنەدا هەن. ئەمە جگە لەژمارەیەکی زۆری پێشمەرگە وخۆبەخش لەخەڵکی دەڤەرەکە کە چەکیان بۆ بەرگریکردن ورزگارکردنی شارەکەیان هەڵگرتووە.
ئێستا، بەهۆی سەرماوە گەیاندنی یارمەتی مرۆیی بۆ ئەو شوێنە "بۆتە کارێکی سەخت وپێداویستییەکان زیادیان کردووەو هەلیکۆپتەریش تەنها تەنێک تا یەک تەن ونیو باری پێ هەڵدەگیرێت، ئەمە جگە لە هەوڵەکانی رێکخراوی تێرۆریستی ناسراو بە داعش بۆ داگیرکردنی چیای شنگار، کە ئەم هەوڵانەیان لەلایەن پێشمەرگەوە بەرپەرچدراون."
د.نوری شنگاری روونیکردەوە، "ئەوانەی ئێستا لەسەر چیای شنگار ماونەتەوە، بەئارەزووی خۆیان لەوێن وئێستاش پێیان خۆش نیە ئەو شوێنە بەجێبهێڵن وکەسانێکی زۆریش خێزان وکەسوکاری خۆیان لەچیای شنگار هێنایە خوارەوە وخۆیان گەڕانەوە. خەڵکێکی زۆریش خۆبەخشانە دەچنە شاخ بۆ بەشداریکردن لەشەڕی دژە تیرۆر دەگەڕێنەوە. چەند کەسێکیش لەو خۆبەخشانەی کە لەئەورووپاوە هاتبوون شەهیدبوون".
لەبارەی رۆڵی بەغداش بۆ گەیاندنی یارمەتی مرۆیی بۆ لێقەوماوانی شنگار، د.نوری ئاماژەی بۆ ئەوەدا کە هەر چەندە حکومەتی فیدرالی هاوکاری دەکات، بەڵام رۆلی لەمبارەیەوە لەئاستی پێویست نەبووە بەشێوەیەک کە نەبوونی هەستی بەرپرسیارێتی نیشان بات لەکاتێکدا کە ئەو لێقەوماوانە هاوڵتی عیراقن ولەناوچەیەکدان کە لەدەرەوەی ئیدارەی هەرێمی کوردستانە. ئەمەش لە کاتێکدا کە هەرێمی کوردستان زیاتر لە یەک ملیۆن و400 هەزار ئاوارەی لەخۆوە گرتووە کە لە ناوەڕواست وباشووری عیراقەوە هاتوون، جگە لەزیاتر لە 70 هەزار مەسیحی کە لەتلکێف وتلسقۆف وباتنایا ومووسڵ هاتوون".
بەهۆی بارودۆخی ئەم دواییەی عیراق، ئێستا نزیکەی 2 ملیۆن و70 حەفتا هەزار ئاوارە لەعیراقدا هەن کە نزیکەی65 تا 70 لەسەدی لەهەرێمی کوردستانن. لەگەڵ ئەمەش، لەسەرەتای ساڵی 2014 بەغدا ئابڵوقەیەکی ئابووری خستە سەر هەرێمی کوردستان وموچەی فەرمانبەرانی هەرێم وبەشە بودجەی هەرێمی کوردستانی بڕی وئەم پرسەش ئەرکی هەرێمی کوردستانی بۆ ئیدارەدانی ئەم مەسەلەیە قورستر کرد.
د.نوری شنگاری سوپاسی خەڵکی کوردستانی کرد، بەتایبەتی خەڵکی پارێزگای دهۆک کە بەبێ جیاوازی هەموو ئاوارەکانیان لەباوەشگرتووە وستایشی رۆڵی پارێزگای دهۆک ودامودەزگا ئیداریەکانی ئەم پارێزگایەی کرد، بەتایبەتی بەڕێوەبەرایەتی گشتی تەندروستی کە بەڕێنمایی سەرۆکی حکومەت هەموو خزمەتگوزاریەکیان بەبێ بەرامبەر پێشکەشی ئاوارەکان کردووە وئاماژەی بەوەشدا زۆرترین ئەرک لەسەر پارێزگای دهۆکە لەبەر زۆری ژمارەی ئاوارەکان ونزیکی لە بەرەکانی شەڕەوە.
هەروەها د. نوری شنگاری دووپاتیکردەوە کە بۆ رێگەگرتن لەبڵاوبوونەوەی هەر نەخۆشیەکی درم، بەڕێوەبەرایەتی گشتی تەندروستی "هەڵمەتێکی کوتانی بۆ هەموو تەمەنەکان دەستپێکرد بەهەماهەنگی لەگەڵ ئاژانس ودەزگا نێودەوڵەتیەکان وئێستاش باری تەندروستی لەژێر کۆنتڕۆلە. سەرەڕای هەبوونی قەیرانی دارایی وسستی ولاوازی رۆڵی وەزارەتی تەندروستی عیراق ورێکخراوە نێودەوڵەتیەکان، حکومەتی هەرێم نزیکەی سەد ملیۆن دۆلار بۆ خزمەتگوزاری تەندروستی بۆ پارێزگای دهۆک تەرخانکردووە وچەندین حاڵەتیش بۆ دەرەوەی وڵات بۆ چارەسەری نێردراون".
هیواشی خواست وڵاتانی جیهان "پەلە بکەن لەیارمەتیدانی هەرێمی کوردستان لەڕووی مرۆیی وسەربازیەوە بەتایبەتی ئەمەریکا وبەریتانیا، بەوپێیەی هەرێمی کوردستان زۆرترین فشاری لەو شەڕەدا لەبەردەستە لەدژی تیرۆر ولەجیاتی جیهان شەڕی تیرۆر دەکات".
هەروەها د. نوری شنگاری ئاماژەی بەوەدا کە دوای ئەو بارودۆخەی کە بەسەر عیراقدا هات لەئەنجامی داگیرکاری تیرۆریستانی داعش بۆ چەند پارێزگا وشاری عیراق، لیژنەیەک بۆ بەهاناوەهاتنی ئاوارەکان بەسەرۆکایەتی ساڵح موتڵەگ جێگری سەرۆک وەزیرانی عیراق پێکهات، بەڵام تا ئێستا ئەم لیژنەیە، بەتایبەتی لەڕووی تەندروستیەوە، چ رۆڵێکی بەرچاوی بۆ ئەو ئاوارانە نەدیووە کە لە هەرێمی کوردستانن. حکومەتی هەرێم لەپەیوەندی بەردەوامدایە لەگەڵیان بۆ زامنکردنی بەشی هەرێم لەم یارمەتیە تەندروستیانە.
لەبارەی بارودۆخی ناو شنگاریش، د.نوری رایگەیاند "بارودۆخی شنگار زۆر سەختە وهەبوونی تیرۆریستان لەم دەڤەرەدا هەڕەشەیەکی زۆر گەورەیە بەسەر ژیانی ئەم هاوڵاتیانە ولەوەتەی ئەم دەڤەرە دەستی بەسەردا گیراوە دەیەها کەس شەهیدکراون ولەگۆڕی بەکۆمەڵ نێژراون کە دوای شەپۆلی ئەم دواییەی باران تەرمەکانیان کەوتنە سەر زەوی".
ئەوەشی دووپاتکردەوە، "ڕەسەنایەتی نەتەوەی کورد لەئێزدیان دایە کە تەنانەت ئایینیەکانیشیان بەزمانی کوردیە، بۆیە بەهیچ شێوەیەک ئێزدیان لە کورد جیا ناکرێنەوە وهیچ کەسێکیش لەکوردانی ئێزدی ئەو هەوڵانەی پێ قبووڵ نیە کە بیانەوێ ئەم کارە بکەن. ئێستاش حکومەتی هەرێمی کوردستان لەکاردایە بۆ بەجینۆساید ناساندنی کوشتاری کوردی ئێزدی لەسەر ئاستێکی نێودەوڵەتی".
دکتۆر فواد حوسێن سەرۆكی دیوانی سەرۆكایەتیی هەرێم و فەلاح مستەفا بەرپرسی فەرمانگەی پەیوەندییەكانی حكوومەتی هەرێم رۆژی دووشەممە 17ـی 11ـی 2014 چەند چاوپێکەوتنێکیان ئەنجامدا لەگەڵ هەریەک لە سیناتۆر کارل لڤین ومایک لی لە لیژنەی خزمەتگۆزاری سەربازیەکان لە ئەنجومەنی پیران بۆئەوەی دوایەمیین پێشهاتەکانی شەڕی داعش و پێداویستیەکانی پێشمەرگەیان پێ ڕابگەیێنێن. سیناتۆر لڤین بە شاندەکەی گووت" زۆر هاوڕێی باشتان هەیە لە واشنتۆن و خۆشم یەکێکم لەوانە"
هەر لەم دیدارەدا دکتۆر فواد ڕایگەیاند پێشمەرگە تەنها هێزە لە ناوچەکە کە خۆی گرتوە و توانای ئەوەی هەیە لە داعش بباتەوە و ئەگەر هات وچەکی قورس و کەل و پەڵ و ڕاهینانمان بۆدابینکرا ئەوە دەبینە ئەو هێزە کە لە پێگەی داعش کەمدەکات و ئەم تێروریستانە بنبڕ بکات.
لەم كۆبوونەوەیەدا فەلاح مستەفا ئاماژەی بەوەدا كە دەبێ کۆمەڵگای نێودەوڵەتی بە ئەمریکاوەش ڕۆڵ ببینن لە کەمکردنەوەی هەڕەشەی داعش لەسەر ناوچەکە و گشت جیهان.
لە لایەكی دیكەوە هەر لەم ڕۆژەدا شاندی هەرێمی كوردستان لەگەڵ بەرپرسانی ئیدارەی ئەمریکا و نەتەوە یەكگرتووکان کۆبووە بۆ دانوستاندن دەربارەی قەیرانی مرۆیی ئیستای هەرێمی کوردستان. فەلاح مستەفا بە خاتوو ئان سی رێچارد یاریدەدەری وەزیری دەرەوەی ئەمریکا بۆ ئوفیسی خەلک و ئاوارەکان و کۆچکردن و بەرێز ئەنتۆنیۆ گوتیریس نێردراوی باڵای نەتەوەیەگرتوەکانی ڕایگەیاند كە لە وەرزی زستانی کوردستان باران و بەفری زۆرە و پلەکانی گەرما زۆر نزم دەبەنەوە و ئاوارەكان لە هەرێمی کوردستان دەكەونە دۆخێكی زۆر ناخۆش بۆیە بێ یارمەتی نێودەوڵەتی ئەم زستانە دەبێتە زستانی قەیران بۆ ئاوارەكان.
لە بەشێكی دیكەی چالاكییەكانی شاندی هەرێم دکتۆر فواد حوسێن و فەلاح مستەفا لە وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا بە مەبەستی باسکردن لە دانوساندنەكانی نێوان حکۆمەتی هەرێم و بەغدا چاویان بە بەرێز گێرالد فیرستاین کەوت کە جێگری یەکەمی یاریدەدەری وەزیری دەرەوەی ئەمریکایە. دکتۆر فواد داوی کرد لە ئەمریکا داوا لە بەغدا بکات بەشی هەرێمی کوردستان لە بودجەی فیدرالیەوە بدات وئاماژەی بەوەدا كە ئەگەر بەغدا وەك هاووڵاتیی مامەڵەی لەگەڵ خەڵكی هەرێمی كوردستان كردبا ئەوە هەموو كەس لە كوردستان حەزی لەوە دەبوو خۆی وەك بەشێك لە عێراق بزانێت.
سەبارەت بە دۆخی ئاوارەكان شاندی هەرێمی كوردستان ئەوەیشیان بۆ جێگری یەکەمی یاریدەدەری وەزیری دەرەوەی ئەمریکا ڕوون كردەوە ئێستا هەرێمی کوردستان میوانداری ١.٦ ملیۆن پەنابەر كردووە، زۆریان لە شوێنی بینا و دەزگا گشتیەکان و قوتابخانە دەژین و هیچ ئامێری گەرمکەروەیان نیە تەنانەت جلی زستانیشیان کەمە. حکۆمەتی هەرێمی کوردستان لە گەڵ چەند لایەنی نێودەڵەتی ٢٦ کامپ و جێی کاتی دروست دەکات بۆ ئەوەی جێگای حەواندنەوە بۆ ئاوارەکان دابین بکات.
هەروەها شاندەکە لەگەڵ چەند شروڤەکار و ئاکادیمیی ئەنستیتوتی رۆژهەلاتی نزیک لە واشنتون بەشێوەیەكی نافەرمی دەربارەی پێشهاتکەنی ئەم دواییە لە بوارەکانی ئاساییش و سیاسەت و بارودۆخی مرۆیی لە هەرێمی کوردستان كۆبوونەوە.
شایانی باسە دکتۆر فواد و فەلاح مستەفا بۆ ئیوارە خوانێکی تایبەت لە لایەن گەورە پسپۆڕەکانی ناوەندە هزرییە پێشکەوتووەكانی واشنتون بانگهێشتكران.
ئەمڕۆ چوارشەممە 12ـی 11ـی 2014 لە سەلاحەدین بەڕێز مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان پێشوازی لە بەڕێز د. یوسف محەمەد سەرۆكی پارلەمانی كوردستان كرد.
لە دیدارێكدا كە فواد حوسێن سەرۆكی دیوانی سەرۆكایەتیی هەرێمی كوردستان ئامادەی بوو، بارودۆخی مەیدانیی بەرەكانی ڕووبەڕووبوونەوەی تیرۆریستانی داعش و سەركەوتنەكانی هێزی پێشمەرگەی كوردستان خرایە بەر باس و جەخت لەسەر پاڵپشتیكردنی هێزی پێشمەرگە كرایەوە. هەر لەم دیدارەدا هەنگاوەكانی كاركردن بۆ بەجینۆسایدناساندنی پەلاماردانی تیرۆریستانی داعش بۆ سەر شنگال تاوتوێ كرا و بە پێویستیش زانرا كە ڕاگەیاندنە كوردییەكان بە هەست بەبەرپرسیارێتییەوە مامەڵە لەگەڵ بارودۆخی بەرەكانی شەڕ و پشتیوانیكردنی هێزی پێشمەرگە بكەن و بە هەستێكی نەتەوەیی و نیشتیمانییەوە كەیسی ژنە ڕفێندراوەكانی شنگال بخەنەڕوو.
لە بەشێكی دیكەی كۆبوونەوەی نێوان سەرۆك بارزانی و سەرۆكی پارلەمانی كوردستان باس لە هەماهەنگیی زیاتری نێوان دامەزراوە سیادییەكانی هەرێم كرا و تیشكیش خرایە سەر ڕەشنووسی پڕۆژەی دەستووری هەرێمی كوردستان و چۆنییەتیی مامەڵەكردن لەگەڵ ئەم پڕۆژەیە لە قۆناغی ئێستا و داهاتوودا.
هەر لەم كۆبوونەوەیەدا بیروڕا لەبارەی كۆنگرەی نەتەوەیی و چۆنییەتی كاركردن لەبارەی سازدان و سەرخستنی كۆنگرەی نەتەوەیی ئاڵوگۆڕ كرا.
ئەمڕۆ چوارشەممە 12ـی 11ـی 2014 لە سەلاحەدین بەڕێز مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان پێشوازی لە د. ئەیاد عەلاوی جێگری سەرۆك كۆماری عێراق كرد.
لە دیدارەكەدا بارودۆخی ئەمنی و سیاسیی عێراق و ناوچەكە و هەڕەشەی تیرۆریستان و سەركەوتنەكانی ئەم دواییەی هێزەكانی پێشمەرگە لە بەرەكانی شەڕی دژی تیرۆریستانی داعش خرایە بەر باس و گفتوگۆ.
هەر لەم دیدارەدا پڕۆسەی سیاسیی عێراق و پەیوەندییەكانی نێوان هەرێم و بەغدا تاوتوێ كرا و جەخت لەوە كرایەوە كە بۆ سەرخستنی پڕۆسەی سیاسی پێویستە هەموو لایەك پابەندی دەستوور و ڕێككەوتنی نێوان لایەنە سیاسییەكان بن.
لەم كۆبوونەوەیەدا هەردوولا لەسەر ئەوە هاوڕابوون كە سەركەوتنی پڕۆسەی سیاسیی عێراق یارمەتیدەرە بۆ ئەوەی تیرۆریستانی داعش زووتر تێكبشكێندرێن.
ئهگهر کهمێک بگهڕێینهوه بۆ مێژوو و دواوهوه به تایبهت دوای سهرههڵدانی بیری مارکسیزم و لێنینیزم و دوای شهڕی جیهانی یهکهم و دووهم وڵاتانی ئهوروپا و ئهمریکا وهکو سهرمایهدار و کۆلۆنیالیزم دژی بلۆکی رۆژههڵات و سۆسیالیزم کهوتنه بهرنامهرێژی بۆ دژایهتیکردنی کۆمۆنیزم، ههروهها که بینیمان ئهمهش له رێگای پشتیوانیکردنی بزووتنهوه ئایینییهکان به تایبهت بزووتنهوه ئیسلامییهکانهوه کرا چونکه ئهمانه لهگهڵ سۆڤیهت هاوسنوور بوون به تایبهت دوای ئهوهی سۆڤیهت ئهفغانستانی داگیرکرد، که دواتریش ئهفغانهکان گروپه سهلهفییهکانیان پێکهێناو به سهرههڵدانی ئوسامه بنلادهن له عهرهبستانهوه، له لایهن گروپه وههابییهکانهوه پشتیوانی کراو توانییان تاڵیبان له ئهفغانستان پێکبێنن، به بههێزبوونی ئهم گروپه بهرهو ئامانجی دیکه هاندران و له کۆتاییشدا گروپی قاعیدهی لێ دروست بوو که بوونه دوو باڵی سهرهکی توندڕهوی له ناوچهکهدا، له درێژهدا بوونه دژبهری رۆژئاوا و ئهمریکایان کرده ئامانج و لووتکهی ئهم دژایهتیکردنهش تهقاندنهوهی تاوهڕهکانی رێکخراوی بازرگانی جیهانیی بوو له ١١ی سیبتهمبهری ٢٠١١.
دوای ئهوه ئهمریکا کهوته بیرکردنهوهی تۆڵه و بۆ ئهم مهبهستهش هاوپهیمانییان دروست کرد و پهلاماری ئهفغانستان درا و تاڵیبان و قاعیدهیان شکاند بهڵام ئهمانه به تهواوی لهناو نهچوون واش دیاربوو که یان نهتوانرا یان خود مهبهستی ئهوهیان بوو که له داهاتوودا به مهبهستی ههندێ مهرامی تایبهت بهکار بهێنرێن بهڵام ئاکامی نهخوازراوی ئهم بڕیاره ئهوه بوو که قاعیده و تهکفیرییهکان بوونه مهترسییهکی گهوره.
ههروهها که بینیمان شهڕی ئهفغانستان، داگیرکردنی کوێت و قهیرانی عیراق ههموویان به هاوپهیمانی کراو له عیراقیش سهدام رووخێندرا و سیستمێکی نوێی سیاسی هاته ئاراوه، له ئهنجامدا هێزه بهعسی و تهکفیری و سهلهفییهکان له عیراقدا پهرش و بڵاوبوونهوهو کهوتنه دژایهتیکردنی عیراقی تازه، بهڵام ئهوهی جێگای سهرنج بوو ئهوه بوو که پاشماوهکانی ئهمانه له گۆڕهپانی سیاسی و سهربازی وڵاتدا دوور نهخرانهوه که ئهمهش پرسیارێکی گرنگ دروست دهکات، ئهم رهوتهش رۆژ لهدوای رۆژ رادهی خراپهکاری و تهقاندنهوهکانی خۆیان زیادتر کرد و ژمارهیهکیس له قاعیده و بهعسییه کۆنهکان رژانه سوریاوه. که ئهوکاتیش سوریا به بیانووی پارێزگاری له پاشماوهی بهعس و هاوسۆزی بۆیان و دژایهتی کردنی دهسهڵاتی زۆرینهی کورد و شیعه داڵدهی دهدان.
لێرهدا پێویسته باسێک بکهین لهسهر ئهو بارودۆخهی له ئهفغانستان و عیراق و ناوچهکه هاته کایهوه به خراپ ئیدارهکردنی رژێمهکان و ههست نهکردن به دهرهاوێشتهژکان که بوونه هۆی سازکردنی زهمینهیهک که ههرچی زیاتر تهکفیری و سهلهفییهکان گهشه بکهن و شان به شانی ئهوانیش قاعیده جالاکییهکانی خۆی گهشه پێدا. له ئهوروپا و جیهانی دهرهوهشدا ئهم بیروباوهڕانه کهوتنه ناو فیکر و هزری گهنجه موسڵمانهکانهوه که له بارێکی دهروونی جیاوازدا دهژیان، ههروهها له عیراق و سوریاش زهمینه و بارودۆخێک ئاماده کرا که زیاتر گهشه بکهن چونکه دهسهڵاتی عیراق کهوته دهست زۆرینهی شیعهوه که به خراپ ئیدارهکردنی رژێم له لایهن مالکییهوه و دهرپهراندنی سوننهکان و باش خزمهت نهکردنی هاووڵاتیانی عیراق به تایبهت له ناوچه سوننهنشینهکانی وایکرد رێژهی ناڕهزایی و دژایهتی دژی حکومهتی عیراق و دهوڵهتی قانون گهشه بکات، تا ئهو ئاستهی که چهندین جار خۆپیشاندان و جۆرێک له راپهڕین دروست بوو که بووه هۆی دهست بهسهرداگرتنی فهلوجه و ئهنبار.
له سوریادا به دهستێوهردانی دهرهکی و له ههندێ لاوه به تایبهت به گواستنهوهی سیاسهتی تاکرهوی و خۆسهپاندنی رژێمی بهشار ئهسهد زهمینهیهک سازکرا که بهناوی ئۆپۆزسیۆنهوه کێشهو راپهڕین دروست ببێت، به تایبهت له لایهن ئیخوان و سهلهفییهکانی حهڵهب و حمس و ... ههروهها نارهزایی کوردهکان له حکومهتی ناوهندی که مێژوویهکی کۆنی ههیهو شوناسی کوردی لهم وڵاتهدا ساڵانێکی زۆر پشتگوێ خرابوو و سهرهکیترین مافه ئینسانییهکانی کوردهکان پێشێل کرابوون، له ئاکامدا به دابهزاندنی دهسهڵاتی حکومهتی ناوهندی رێگا بۆ چالاکی گروپه سهلهفی و تهکفیرییهکان کرایهوهو بهمهش چالاکییهکانی خۆیان به شێوهیهکی بهربڵاو گهشه پێدا.
جهماعهتێکیش بهناوی ئهرتهشی ئازاد و نوسرهی ئیسلامی و ههروهها کورد کهوتنه دژایهتی کردنی بهشار ئهسهد، لێرهدا بوو که تورکیا، عهرهبستان، قهتهر و وڵاتانی ئهوروپایی به مهبهستی جیاواز و به شێوهی راستهوخۆ کهوتنه پشتیوانی کردنی ههموو ئهوانهی دژی بهشار ئهسهد بووبوونهوه، جگه له کوردهکان که ئهوانیش رێگایهکی دیکهیان گرته بهر.
لهم بارودۆخهدا قاعیدهی عیراق و کۆنه بهعسییهکان بهرههڵستکارهکانی خۆیان گواستهوه بۆ سوریا و تێکهڵ بوون به ئۆپۆزسیۆنی عهرهبی سوری و کوردیان پهراوێز خست، پشتیوانییه بێ حیساب و لهراده بهدهرهکان بۆ ئۆپۆزسیۆنی سوریا بووه هۆی بههێزبوونی ئهوانهو له دواییدا سهیرکرا که ئهمانه له چوارچێوهی ئۆپۆزسیۆنی سوریا دهردهچن و بێ توانایی ئهرتهشی ئازادی سوریاش وایکرد که بهعسییه سهدامییهکان و قاعیدهی عیراق زۆر بههێزتر بن.
دوای ئهم بههێزبوونه بوو که قاعیدهی عیراق، بهعسییه کۆنهکان، سهلهفییهکان، تهکفیرییهکان و بهشێک له ئیخوانی سوریا یهکیان گرت و دهوڵهتی ئیسلامی عیراق و شامیان دروست کرد، واتا "داعش". بهرنامهی داعش پێکهتابوو له دروستکردنی دهوڵهتی ئیسلامی، قبوڵنهکردنی ههموو بیر و باوهڕ و ئایدیۆلۆجیایهکی دیکه جگه له خۆیان و تهکفیرکردنی ههموان، کهوتنه کاری تیرۆریستی و کوشتن و بڕین و تۆقاندن، لهم رهوتهشدا تا ئهو جێگایهی گهشهیان کرد که چالاکییهکانی خۆیان له سوریاوه گهیانده عیراقیش و توانی له ناوچه سوننهنشینهکانی عیراق، موسڵ، تکریت و بهشێک له ناوچهکانی سامهڕاو کهرکوک و دیاله بخاته ژێر رکێفی خۆیهوه و توانییان ئهمانه ببهستن به فهلوجهو ئهنبارهوه، که هۆکاری یهکهمی ئهم سهرکهوتنهشیان بێتوانایی سوپای عیراق بوو که مالکی به متمانه لهسهر کۆنه ئهفسهرهکانی بهعسی ناو سوپای عیراق پێکی هێنابوو بۆیه له ماوهیهکی کورتی چهند کاتژمێری نزیک یهک سهد ههزار سهربازی عیراقی پهرش و بڵاوبوونهوه و ناوچهکه کهوته دهست داعش و تهنها ئهو ناوچانه مانهوه که پێشمهرگهی کوردستانی لێبوو.
ئهمه ئاکامی ئهو بارودۆخه بوو که به هۆی خراپ ئیدارهکردنی مالکییهوه هاتبووه ئاراوهو زۆرینهی سوننهی بێبهش کردبوو که بووه هۆی گهشهکردنی داعش و دژایهتیکردنی مالکی له لایهن سوننهکانی لێکهوتهوه.
له رووی مێژووییهوه یهکگرتنی نێوان بهعسییهکان، قاعیده، سهلهفی و تهکفیرییهکان دهگهڕێتهوه بۆ بیرۆکه ئیسلامییهی که له سهرهتای دامهزرادنی بهعسهوه بڕوای به یهکگرتوویی سوریا، میسر و عیراق بوو و ئێستاش دوای تێپهڕبوونی چهندین ساڵ کهوتوونهته جێبهجێکردنی ئهو بیرۆکهو ههوڵی زیندووکردنهوهی خهلافهتی ئیسلامی دهدهن.
داعش به پشتیوانی ئهوانهی که له عیراقی یهکگرتوو و بههێزبوونی کورد و شیعه رقیان بوو و ماوهیهک له بیری تۆڵهسهندنهوهدا بوون کهوتنه زیاتر پهلاماردان و فراوانکردنی سنووری دهسهڵاتهکانیان که بهنده له چاوپێکهوتنێکدا له رابردوودا باسم لهوه کرد که له ههلێکی رهخساودا داعش پهلاماری کوردستان دهدات و ئهوه بوو کردی.
ئهڵبهت هێرشی داعش بۆ سهر کوردستان خاڵی وهرچهرخانی رووداوهکانی ناوچهکه بوو، دوای هێرشی داعش بۆ سهر کوردستان زیاتر له ههمیشه ههست به مهترسییهکانی داعش کرا و بۆیه دهم و دهست جیهان شڵهژاو کهوتنه ههڵوێست وهرگرتن و ههڵوێست دهربڕین، که لهم بوارهدا وڵاتانی ناوچهو جیهان له دوو بهرهدا دابهش کران:
1 ـ ئهو وڵاتانهی کهوتنه جموجۆڵ بۆ پشتیوانیکردنی عیراق و کورد له بهرهنگاربوونهوهی داعش
2 ـ ئهو وڵاتانهی له نزیک یان دوور بێدهنگ بوون و هیچ جۆره ههڵوێستێکیان نهنواند دژی داعش.
ئهم دابهشبوونه ههڵگری راستییهکه، بۆ ئهوانهی ئامادهی هاوکاری سهربازی و مرۆڤایهتی بوون و له ههوڵدان بۆ دروستکردنی هاوپهیمانیهتییهک بۆ بهرهنگاربوونهوهی داعش نابێت جارێکی دیکه لهبهڕ مهرامه تایبهتییهکان و بۆ تێکدانی ئارامی و ئاسایشی ناوچهکه کاتی واتا له ماوهیهکی زهمهنی دیاریکراودا هاوکاریی یهکتر بن و دوایی لێبگهڕێن و رووداوهکانی داهاتوو هاوشێوهی رابردووی ئهفغانستان و عیراق دووپات ببنهوه. ئهگهڕ چاوێک به ئهزموونی وڵاتانی بههاری عهرهبیدا بخشێنین دهبینین که ئهگهر پلان و بهرنامهی توکمه و دووربینانه نهبێت داعشێکی خراپتر و بریندارتر دهکهوێته گیانی مرۆڤایهتی و جیهان و ناوچهکه تووشی مهترسی دهکات.
نههێڵین ناوچهکه و گهلانی رۆژههڵاتی ناوین ببنه خۆراکی کێشهکان و کێشه دوولایهنه و چهندلایهنهکان لهسهر گیان و ماڵی ئهمان یهکلا نهبێتهوه، بهداخهوه زۆر جاریش به لهناوبردنی دیکتاتۆرێک، دیکتاتۆرێکی خراپتر هاتووهته سهر دهسهڵات و ئهمهش وایکردووه که خهڵک ههوڵی لهناوبردنی بهردهوامی دیکتاتۆره نوێکان دهدهن و بهداخهوه ئهم بارودۆخه زۆرجار بهردهوام دهبێت.
له کۆتاییدا دهبێت بڵێم داعش زۆر لهو قهبارهیه بچوکتره که ههیه چونکه پێکهاتهی داعش پێکهاتووه له بهرهیهکی زۆرێک لهو سوننانهی دژی حکومهتی نوێی عیراقن که خاوهن بیرورای جیاوازیشن به تایبهت له بواری دامهزراندنی خهلافهتی ئیسلامی و داهاتووی دهوڵهتی ئیسلامی له ناوچهکهو جیهاندا.
نابێت له یادیش بکهین که داعش هێزێکی بێوڵات و بێ نیشتمانه، داعش به جۆرێک یهکهمین رێکخراوی تیرۆریستی جیهانه که فۆرمی نێودهوڵهتی لهخۆ گرتووه، له گرنگترین ئامانجیان دامهزراندنی وڵات و نیشتمانێکی تایبهت به خۆیانه، له ئێستادا توانیویانه تا رادهیهک ئهم ئامانجه بێننه دی، بۆیه شهڕی ئێستا بۆ ئهوان شهڕی مردن و سهرکهوتن یان مان و نهمانه، ئهوان به دڵنیاییهوه دوای خۆیان و به شکست خواردنیان له عیراقدا، تهنها و تهنها وێرانی بهجێ دههێڵن.
ئهگهریش سهرکهون بیر له دامهزراندنی دهوڵهتی ئیسلامی دهکهنهوه که ئهڵبهت هیچ هێزێکی ئیسلامی دیکه پشتیوانییان ناکات، چونکه داعش له خۆیدا ناتوانێت هیچ خوێندنهوهیهکی دیکه له ئیسلام پهسهند بکات، بۆیه لهناوبردنی و ریشهکێشکردنی ئهم گروپه پێویستهو دهبێت به پلانێکی توکمه لهناو ببرێن، له ههمان کاتدا زهمینهکانی سهرههڵدانی وهها گروپێک له ناوچهکهدا وشک بکرێت، ئهزموونی رابردوو سهلماندوویهتی به سهرههڵدانی گروپه نوێکان، رادهی توندڕهوی و تاوان و جهنایهتهکانییان گهشه دهکات.
ئێوارهی ئهمڕۆ پێنجشهممه 6ی نۆڤهمبهری 2014، بهڕێز د. فوئاد مهعسووم سهركۆماری عیراقی فیدرال، له شوێنی مانهوهی خۆی له ههولێر، پێشوازی له بهڕێز نێچیرڤان بارزانی سهرۆك وهزیرانی ههرێمی كوردستان كرد.
له دیدارێكدا بیروڕا دهربارهی تهواوی كێشه سیاسی و ئهمنییهكانی وڵات، بهتایبهتی ڕووبهڕووبوونهوهی مهترسیی چهكدارانی تیرۆرستی داعش له عیراق و ناوچهكه و، گرنگیی سوودوهرگرتن له پشتگیریی نێودهڵهتی بۆ عیراق له بواری سهربازی و مرۆییدا، ئاڵوگۆڕ كرا. ههروهها جهخت لهسهر پێویستی و گرنگیی ئاشتبوونهوهی نیشتمانی له نێوان ههموو لایهنهكان و پشتبهستن به دهستوور و ڕێككهوتنهكان، كرایهوه.
له بهشێكی دیكهی دیدارهكهدا پهیوهندییهكانی نێوان حكوومهتی ههرێم و حكوومهتی فیدرال و پێویستیی چارهسهركردنی كێشه ههڵواسراوهكان و، نههێشتنی ناكۆكییهكان بهپێی دهستوور و به شێوهیهك كه له بهرژهوهندیی باڵای تهواوی پێكهاتهكان و گهلانی عیراقدا بێت، تاوتوێ كران.
دوایین هەواڵەکان
- سهركۆمارى توركيا بهردهواميى پشتگيريى وڵاتهكهى بۆ عێراق و ههرێمى كوردستان دووپات كردهوه
- پەیامی سەرۆک نێچیرڤان بارزانی لە ساڵیادی ڕۆژنامەگەریی کوردیدا
- نێچيرڤان بارزانى: دهبێ نيشتمان كۆكهرهوهى ههموومان بێت
- سهرۆك نێچيرڤان بارزانى لهگهڵ باڵيۆزى يهكێتيى ئهورووپا كۆبووهوه
- سهرۆكى ههرێمى كوردستان پێشوازى له باڵيۆزى فهرهنسا كرد
- سهرۆك نێچيرڤان بارزانى پێشوازى له باڵيۆزى بهريتانيا كرد
- سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان پێشوازی لە باڵیۆزی بەریتانیا لە عێراق دەکات
- عەباس غەزالی: نووسین و چاپکردنی "فەرھەنگیی زارەکیی موکریان" شانازییەکی بێ پایانە
- پەیامی پیرۆزبایی سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان بەبۆنەی جەژنی نەورۆز
- سهرۆكى ههرێمى كوردستان نامهيهكى پيرۆزبايى له وهزيرى دهرهوەى توركياوه پێدهگات