جێگری سەرۆك وەزیران لە کۆبوونەوەی لەگەڵ پارێزگاری هەولێر، سلێمانی، دهۆك و هەڵەبجە ڕایگەیاند، پێویستە هەموومان بەرپرسانە مەماڵە بکەین و ڕۆڵێکی باش و کاریگەرمان هەبێت بۆ ئێستای کوردستانەکەمان . ئەوەی دوپاتکردەوە دوای بڕینی بەشە بودجەی هەرێم لەلایەن بەغدادەوە، هۆکارێکی دیکە بریتیە لەوەی کە خەرجی زیاترە لە داهات، بۆ چارەسەرکردنی دەبێت خەرجیەکانمان کەم بکەینەوە و داهات زیاد بکەین، کە ئەمەش گرفتی چەندساڵەیە و لە ئێستا تەواو کاریگەری دروستکردووە.

لە کۆبوونەوەکەدا کە بەڕێزان وەزیری ناوخۆ، وەزیری دارای و وەزیری پلاندان و وتەبێژ و سکرتێری ئەنجومەنی وەزیران تێدا ئامادە بوون، بەڕێز قوباد تاڵەبانی داوای لە پارێزگارە بەڕێزەکان کرد لەگەڵ بەڕێوەبەرەکاندا بەردەوام لە پەیوەندیدابن لەگەڵ فەرمانبەران و هاوڵاتیانی بەڕێز، بۆ ئەوەی بەرچاوڕوونی پێویستیان پێبدرێت بەرامبەر ئەو قەیرانانەی هەرێمی کوردستانی گرتووەتەوە و پلان و هەنگاوەکانی حکومەتی هەرێم  بۆ دەربازبوون لەو قەیرانانە ڕوون بکەنەوە.

پارێزگارە بەڕێزەکان سەرنج و داواکاری خۆیان پێشکەشکرد و هەموولایەك هاوڕابوون لە سەر پێویستی ئارامکردنەوەی دۆخی ئێستای هاوڵاتیان و  پێکەوە بە هەموو ڕەنگ و دەنگە جیاوازەکانەوە بەرپرسانە و دڵسۆزانە هەوڵەکان بخەنە گەڕ بەرەو چاکسازی و چارەسەری گونجاو. 

"نازم ده‌باغ"نوێنەری حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە تاران لەگه‌ڵ جێگری پارێزگاری هەڵەبجە، بەرێوبەریی مۆنۆمێنتی هەڵەبجە و جێگری بەرێوبەریی مۆنۆمێنتی هەڵەبجە کۆبۆوه.

"نازم عومەر ده‌باغ" نوێنەری حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە ئێران، ئەمرۆ پێنجشەمە ١٧/٩/٢٠١٥ لە نووسینگەی نوێنەرایەتی هەرێمی کوردستان لە تاران پێشوازی کرد لە "عه‌لی عوسمان عه‌لی" جێگری پارێزگاری هەڵەبجە و "سەرخێڵ غەفار" بەرێوبەریی مۆنۆمێنتی هەڵەبجە و "نەریمان عه‌لی" جێگری بەرێوبەریی مۆنۆمێنتی هەڵەبجە و لەگه‌ڵیاندا کۆبۆوه.

شاندی پارێزگاری هەڵەبجە باسیان لە هۆکاری سەردانەکەیان بۆ تاران کرد ئەویش بۆ پتەوکردنی پەیوەندییەکانی پارێزگای هەڵەبجە لەگه‌ڵ دامووده‌زگاکانی کۆماری ئیسلامی ئێران بۆ باشتر ڕاپەراندنی کاروباری نەخۆشه‌کانی توشبوو به‌ کیمیایی و ئاسانکاری زیاتر لە بواری بەدواداچوون بۆ ئەوانەی کە لەکاتی کیمیابارانی شاری هەڵەبجەدا وون بوون.

لەلای خۆیەوە "نازم عومەر" ئامادەیی نوێنەرایەتی حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە تارانی نیشاندا کە چۆن لە ڕابووردوشدا پشتیوان بووە لەو بوارەدا ئێستاش هەروەها ئامادەیە بۆ هاوکاریی زیاتر.

ئێوارەی ئەمڕۆ دووشەممە 3/8/2015، لە ساڵیادی کارەساتی شنگال، لە شاری دهۆك بە ئامادەبوونی بەڕێز نێچیرڤان بارزانی سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان، پارێزگاری دهۆك، نوێنەری حزب و لایەنە سیاسییەكان و رۆشنبیران و هونەرمەندان، دوو بەرهەمی سەمفۆنی و كۆڕال بە ناوی شنگال و پێشمەرگە پیشكەش كران كە لەلایەن هونەرمەندی گەورەی كورد دڵشاد محەمەسەعیدەوە ئامادە كرابوو.

لە مەراسیمەكەدا دوای وتەی بەڕێوەبەری تۆڕی میدیایی رووداو وەك سپۆنسەری ئەو دوو بەرهەمە هونەرییە و وتەی بەخێرهێنان لەلایەن پارێزگاری دهۆكەوە، بەڕێز نێچیرڤان بارزانی سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان لە وتارێكدا ئاماژەی بە تێپەڕبوونی ساڵێك بەسەر كارەساتی دڵتەزێنی شەنگال كرد و بە دڕندەترین كارەساتی دوای كیمیابارانكردنی هەڵەبجە و ئەنفالكردنی خەڵكی كوردستانی وەسف كرد و ئەو كارەساتەی بە جینۆساید ناوبرد كە دەرهەق بە گەلێك كراوە و ئاماژەی بەوە كرد كە شنگال برینێكی قووڵە لەسەر جەستەی گەلەكەمان.

لە بەردەوامی وتەكەیدا سەری ڕێز و نەوازشی بۆ شەهیدانی ئەو كارەساتە و فیداكاریی ئەو خەباتگێڕ و قارەمانانە دانەواند كە بە خوێنی خۆیان خاكی كوردستانیان لە مەترسیی دوژمنان پاراست. هەروەها ڕۆڵی پێشمەرگەی كوردستان و شەرڤانانی بەرز نرخاند كە هاوكار بوون بۆ رزگاركردنی كوردانی ئێزدی. سەركەوتنی هێزی پێشمەرگەی كوردستانیشی بە مایەی شانازی دانا كە توانییان بە پشتیوانیی خەڵكی كوردستان بەرگری لە خاكی نیشتمان بكەن و ناسنامەی نەتەوەیی گەلەكەمان بپارێزن.
سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی كوردستان هەروەها باسی لە بوونی یەك ملیۆن و حەوسەد هەزار ئاوارە و پەنابەری ناوخۆ و دەرەوە لە هەرێمی كوردستان كرد كە لە ماوەی چەند مانگێكدا بە هاتنی ئەو ڕێژە زۆرەی ئاوارە و پەنابەران، ڕێژەی دانیشتون لە هەرێمی كوردستان 29%ی زیادی كرد، ئەوەش كاریگەریی لەسەر ئاستی ئەمنی و خزمەتگوزاریی هەبوو، لەو ڕووەوە سوپاس و پێزانینی حكومەتی بە تەواوی خەڵكی كوردستان و بە تایبەتی دانیشتووانی پارێزگای دهۆك ڕاگەیاند كە وەك ئەركێكی نەتەوەیی دەرگایان بە ڕووی ئاوارە و پەنابەراندا كردەوە و هاوكارییان پێشكەش كردن.

سوپاسی پەنابەرانی رۆژئاوای كوردستانیشی كرد كە ئەوانیش بەشداربوون لە هاوكاریكردنی ئاوارەكانی شەنگال و هیوای خواست ئەو ئاوارانەی هاتوونەتە هەرێمی كوردستان، بە سەربەرزییەوە بگەڕێنەوە سەر ماڵ و حاڵی خۆیان. هاووڵاتیانی هەرێمی كوردستانیشی دڵنیا كردەوە كە حكومەتی هەرێم بە پشتیوانیی گەلەكەمان هەموو هەوڵێكی خۆی دەخاتەگەڕ بۆ دەربازبوون لەو قەیرانە داراییەی كە كوردستانی گرتووەتەوە.

بەڕێز نێچیرڤان بارزانی ئاماژەی بەوەش كرد كە كوردانی ئێزدی لە مێژوودا بەرگرییان لە كلتوور و ناسنامەی نەتەوەیی و ئاینیی خۆیان كردووە، جەختی لەوەش كردەوە كە پێویستە كوردانی ئێزدی لە كوردستان بمێننەوە بۆ ئەوەی ناسنامەی ئایینی و نەتەوەییان پارێزراو بێت و لەو رووەوە هەرچەشنە هاوكارییەكی حكومەتی هەرێمی كوردستانی دووپات كردەوە.
هەروەها سوپاسی هونەرمەندی گەرورەی كورد دڵشاد محەمەد سەعیدی كرد بۆ ئەو دوو شاكارە هوونەریەی بۆ شەنگال و پێشمەرگە بەرهەمی هێناوە كە لە دوو سەمفۆنیا پێكهاتبوون و بە جێگەی ڕێز و تەقدیری دانا و لە هەمان كاتدا دەستخۆشی لەو هونەرمەندە كوردانەدا كرد ئەوانەی بەشداری ئەو دوو  شاكارە هوونەرییەیان كردووە و لە هەرچوار پارچەی كوردستان بوون و بانگی سەر سەكۆی شانۆ كردن و ڕێزی لێگرتن و پێشوازی لێكردن. ئاماژەی بەوەش كرد ئەگەر ئەو دوو شاكارە هوونەرییە بە شێوەیەكی زیندوو پێشكەش كرابان، چێژێكی زیاتری دەبوو.

ئەمە دەقی وتەی بەڕێز نێچیرڤان بارزانی سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستانە:
ئەڤرۆ سالەک تێدپەریت بسەر کارەساتا شنگالێ، بێ شک شنگال دێ مینیت برینەکا کور د دلێ هەر کەسەکێ و هەر کوردستانیەکیدا ل هەرچار پارچیت کوردستانی، ئەڤرۆ سالەک تێدپەریت بسەر درندەترین کارەساتا ڤان چەند سالێت بۆری پشتی هەلەبجە پشتی کیمیابارانا هەلەبجە پشتی ئەنفالان ئەڤ کارەساتا بەری سالەکێ ل شنگال هاتیە ریدان کارەساتەکە و برینەکە یا د جەستێ هەرێما کوردستانیدا، دڤێ رۆژێدا سەرێ رێز و بەژنا خۆ دچەمینین بۆ وان خەباتکارا بۆ وان قەهرەمانا بۆ وان شەرڤانا ئەڤێت کۆ هیممەت کری و هەوڵدای و شەڤ و رۆژ کریە ئیک و مقاومەت کری لێرەدا ئەم سەرێ خۆ دچەمینین بۆ خوینا وان شەهیدا سەرێ خۆ دچەمینین بۆ خوینا وان عەزیزا ئەوێن ڤێ رێکێدا خەباتکری و سەرێ خۆ دانای و شەهید بین بۆ پاراستنا ئاخا مە بۆ پاراستنا ولاتێ مە بۆ هندێ دا مقاومە و بەرخۆدان یا بەردەوام بیت ل چیایێ شنگال.

هەر دجهێ خۆدایە سلاڤ و رێزێت تایبەتیش بۆ وان قەهرەمانا بنێێرین ئەوێن دوان رۆژێت زەحمەتتدا بەری سالەکێ د بێهیڤیی دا بی ئومێدییدا د وەختەکیدا کۆ هەمی دەرگەه د گرتی بین لسەر وان مانەڤە و مقاومەت کر و بەرخۆدان دکر بۆ پاراستنا جیایێ شنگال بۆ پاراستنا جهێت پیرۆزێت خۆشک و برایێت مە یت ئێزدی ل شنگال و دەورۆبەریت وێ سلاڤێت تایبەتیێت مە بۆ وان هەروەها دجهێ خۆدایە سلاڤ و ریزێت خۆ ییت تایبەتی بنێرین بۆ وان شەرڤانێت رۆژئاڤا ئەوێت کۆ هاریکاریکری بۆ قۆرتالکرن و رزگارکردنا خەلکێ مە هاولاتیت مە د وان رۆژێت سەختتدا، سلاڤێت مە بۆ وان شەرڤانا بۆ وان پێشمەرگا بۆ وان قەهرەمانا، هێرشا داعش بۆ سەر شنگاری درندەرتین نەوعێ هێرشا بی ئەوێت کۆ ڤان چەند سالادا هاتیە کرن و ئەگەر ئەم بەحسا وێ هێرشێ بکەین بمەعنای کەلیمە جینۆسایدە دەرهەق ب ملەتەکێ هۆ هاتیە کرن، جینۆساید بی.

ئەو تشتێ حەتا نهاژی مە زەهمەت ددەت مەسەلا ئاڤەدانکرنێ نیە ئاڤەدانکرن ئێشەلا دە هێتەکرن شنگار دێ ئاڤەدان بیت دەوروبەرێت شنگال دێ ئاڤەدان بن، ئەو برینا کویر یا مایەڤە مەسالا مرنا وان ژنو کچێت مەبی یت کۆ وێ رۆژێدا هاتیە کرن، بێشک هون د ئاگادارن هەمی جوهدەک یا سەرفکری دا ئەم بکارین هندەک ژوانا بیننەڤە.. تا نهاژی ژمارەکا زۆر ژوانا مەیا ئینایەڤە جهودێت مە د بەردەوامن لێبراستی ئەز بۆ وە بێژم ئەو برین برینەکا گەلەک یا کویرە یا نەخۆشیشە، و دێ مینیتەڤە نە بتنێ بۆ مە ئەز باوەردەکەم بۆ هەر کورداکێ لهەر جهەکێ کوردستانە لهەر پارچەیەکا کوردستانێ، دەمینیتەڤە یا نەخۆش سەرکەفتنێت پێشمەرگێت مە ێت قارەمان د بەرۆکێت شەریدا لهەر جهەکێ جهێ دلخۆشیێە بچەکەکێ سادە مقاومەیەکا پێرۆز بەرخۆدانەکا پیرۆز پێشمەرگێ مە دڤە سالێدا کر پشتەڤانیا ملەتێ مە دگەلواندا بی قەهرەمانی کر پشتەڤانی کر وە بەرخۆدانکر و کوردستان پاراست دیسا بناڤێ ڤێ مەجلسێ بۆ هەر پیشمەرگەیەکێ کوردستانە سلاڤ و ریزێت خۆ یێت تایبەت دنێرین و دبێژینە وا خزمەتا وە بەرخۆدانا وە بۆ پاراستنا ناسناما نەتەوەیا ملەتێ مە بۆ پاراستنا کوردستانە ملەتی کورد لهەر جهەکێ کوردستانە تەقدیریت تایبەت بۆ وە هەنە ئەز باوەردکەم زەهمەتا ئاوارەی پەناهندەیی زۆرا لوە دیتیە و ئەڤێت نها ل زیدە خۆ هاتیە دەرکرن و قەستا هەرێما کوردستانە کری و بشکلەکێ ئیحتیرام و بشکلەکی تایبەت براستی ل کوردستانێ هاتیە پاراستن دیسا جهێ تەقدیریە سۆپاسیا ملەتێ خۆ دکەین کۆ دەرگەهێ دلی خۆ ڤەکر بۆ ڤان ئاوارا وختێ لێقەومینی رۆژا لێقەمینێ مەدیت کۆ باژێرێت کوردستانە جاوا هاروکاری و خزمەت هاتە کۆمکرن بۆ ڤان ئاوارا ل سلەیمانیێ ل هەولێرە  بەس من دڤێت ئەز د ئێرەدا براستی تایبەتی سۆپاسیەکا گەرم سۆپاسیەکا بێ پایان بۆ خەلکی باژێرێ دهۆکی و دەڤەرا دهوکی و زاخۆ و باژیرێن دی ێین دەڤەرا پارێزگەها دهوکێ بنێرم  کۆ دوێ رۆژێدا ئەوان هیچ تەخسیریەک نەکریە و ئەڤرۆ بڤی مناسبەتی سالەک بسەرڤێدا تێپەری دیسا جارەکا دی جهی بیرئینانەڤێیە کۆ تەحەمۆلەکا ئێکجار زۆر کر زارۆکێن وان نەچونە مەدرەسان و نەچونە مەکتەبا و ئەڤ مەدرەسە تژیبین لڤان ئاوارا و راوەستان زارۆکێت وان مەحرۆم بین ل خواندنێ لێ تێگەهشتن ئەڤە ئەرکەکێ نەتەوەییە پشەڤانیا ڤان بیتە کرن و کر و دجهێخۆدایە دیسا ئەم سۆپاسیا وان بکەین بیرا خۆ بینینەڤە چەند زەهمەت بی وەتەقدیرەکا زۆر بو مالباتین وان خویندەڤانان و تەقدیرەکا زۆر بو ئەو هاروکاریت پاریزگەها دهوکی دەڤەرا دهوکی و باژیری دهوکی و باژیرێ زاخۆ باژیرێن دی یین کوردستانە هاتیەکرن جهێ تەقدیریە و لازمە هەرسال ئەڤ تشتە ل بیرا مەبیت و سۆپاسیەت خۆ ئەز بناڤە حکۆمەتا کوردستانە دگەهینمە مالبات و یەک یەک ئەندامێت پارێزگەها دهوکی و هەروەسا ئەو تشتی من بەری سالەکی دیتی ل دهوکی جهی تەقدیریە ئەڤ لاجئێت رۆژائاڤا ئەڤێت قەستا کوردستانە کری کۆبارێ ژیانا وان گەلەک یێب زەحمەتە  لە د وێرۆژێدا ئەوانیش هاروکاری کۆمدکر بۆ خۆشک و برایت خۆ ییت ئیزدی ئەوێت لیقومای ئەڤەش جهی تەقدیرییە.

جهی سۆپاسیە لیرەڤە ئەز بناڤێ وە هەمیا ئەز سوپادسیا وان دکەم ئەڤیت کەمپادا تەئکید ژیانا ئاوارەی و کەمپیدابین یابزەحمەتە یاب سەناهی نیە ئەز باوەردکەم هندەک ژوە ئەڤ ژیانە یە دیتی ل ئردۆگایەت تورکیا ل سالیت هەشتێیا هەشتی و حەفتا ل مۆشی ل دیاربەکری جهیت دی دزانن یەعنی چ بەس هیڤیا مە ئەوە رۆژاکە بێت ئەڤ خەلکێ نها قەستا هەرێما کوردستانە کری ڤەگەرنەڤە جهیت خۆ بسەربلندی و بخۆشی بتەکید ب ئاڤەدانیەکا زیدەتریت ئینشاڵا بتەکید هون دزانن ئەڤرۆ ل هەرێما کۆردستانی مە حدۆدێ ملیۆنەک و حەفسەد هزار ئاوارەو و پەنابەرا ییت هەین یەک ملیۆن و حەفتسەد هزار ئاوارە و جهێن دی یین کوردستانێ ماوەی جەند هەیڤەکادا حدۆدێ ٢٩٪ نفۆسا کوردستانێ زیدەبی. بێشک ئەڤ زەدابینە تائسیر ل خەدەماتا کر تائسیر ل کاهرابە کر تائسیر ل ئەمنیەتێ کر و هەر سەکتەریت کۆ ئەم حساب بۆ بکەین تەئسیرەکا مەزن لێکر بەس خۆراگریا ملەتێ مە سەبر و تەحەملا وە دگەل حکۆمەتێ سەبر و تەحەملا وە دگەل مە دبێ مەعاشیی و دڤان زرۆفیت سەختدا راستی کەلیمەیەک نیە ئەز بکارم سۆپاسی و تەقدیرا خۆ دەرببرم ئەمزانین ئەڤرۆ زرۆفێین کوردستانە زەحمەتن ئەمزانین بێ مەعاشن ئەمزانین ئەزمە هەنە لی ئەڤ چۆکنەدانا ملەتی مە بۆ ڤان زەختیت کۆ تینە کرن جهێ تەقدیرێە بەس ئەز حەزدکەم باوەر بکەن و پشتراستبن حکۆمەتا هەرێما کوردستانە وەکی خزمەتکارە ڤی ملەرتی و ڤی وەلاتی هەر تشتەکی دشیانا ویدا هەبین بۆ دەربازبین لڤی قەیرانی یا کری و دی یا بەردەام بیت و ئەز وە پشتراست دەکەم ئینشالا ئەم دکارین  ب پشتەڤانیا وە و پشتەڤانیا ملەتی مە لڤی قەیرانێ و ڤێ ئالوزیا نها هەرێما کوردستانە تیکەفتی ئەم دەرباز بین،،کۆردێن مە یین ئیزدی جهێ شانازیا مەنە جهی شانازیا مەنە ئەڤ ملەتەی پیناسا نەتەوەییا ملەتی کورد ڤانە یا پاراستی ئەگەر بەرێخۆبدەینە تەعلیماتیت وان ییت دینی بەرێخۆبدەینە زمانێ وان یە رەوانێ کوردی ئەم دبینین کا ئەڤی ملەتەی د ناحیا کەلتۆریڤە ناحیا زمانیڤە ناحیا هەرتشتەکێدیڤە کا چاوا د تائریخێدا و ددیرۆکێدا کادی چاوا ئەڤانە ئەڤ ناسناما ملەتێ خۆ پاراستیە ئەڤ ملەتە جهێ سەربەرزیە ئەم زانین هندەک عاجزی هەنە هندەک جارا قەستا دەرڤە دکەن لی ئەز دبێژمە وان چۆنا وە بۆ دەرڤە یان لدەرڤەبین و ل خەریبیە هین نکارن ڤێ ناسنامەیا خۆ یا نەتەوەی ببپارێزن لێ ل جهێ وە دی هێتە پاراستن و لازمە چاوا ددیرۆکێدا کا جاوا وە برخۆدانکریە بۆ پاراستنا ڤێ ناساناما نەتەوی ئەڤرۆش ئیرۆش  سەرەرای ڤە هەمی زەهمەتیا وە هەی هینگ لازمە ڤێ ناسناما نەتەوەییا خۆ بپارێزن  ناسناما ئاینی و دینا خۆ بپاریزن ب تاکید حکوومەتا هەرێما کوردستانە هەرتشتەکی لازم بین بو ڤی مەسەلی دە کەت.

ئەڤرۆ ئەز گەلەک کەیفخۆسم ڤێ یەڤارێ بەشدار بیم ڤێ مناسبەتێ وە زێدەترێس براستی کاک دلشاد کۆ یێ بەشدارە لڤیرە کۆ بەلکی هین بێژن دلشاد جهی شانازییە بۆ دهوکی بەس دلشاد جهێ شانازیە بۆ هەمۆ کوردەکی ل هەر جهەکی ئەڤرۆ ئەو کارێ کەلتوری و یێ هۆنەری کۆ هاتیە پێشکیشکرن دەست و پەنجێت کاک دلشاد وە هەروەها هەڤالێ خۆشتڤی کۆ من بیست ئەوژی یی حازرە لڤێ مەجلسی ئەدیب چەلکی بخێربێ گەلەک بخێر بی سەرجاڤا هەردۆ بەرهەمیت سەنفۆنیا یێت شنگال و پێشمەرگە کۆ بەرهەمیت ڤانەنە جهێ تەقدیریە ئەز دیسا بناڤێ وە دبێژ هین جهی شانازیەنە شانازی بۆ دهوک شانازی بۆ کوردستان شانازی بۆ هار کوردەکێ ل هەر جهەکی ئەڤ  نەوعە هۆنەرمەندە وەکی کاک دلشاد مستەوایەکی عالەمی یی هەی نەبتنێ کۆردستان و براستی لازمە ئەم قەدیری هۆنەرمەند و رۆشەنبیرین خۆ بزانین چۆنکو کێم هەلدکەڤن لێ دەمێ هەلدکەڤن ئەڤە ملکی هەر کوردەکینە لهەر جهەکی ئەز تەقیدرا وان دکەم و ئەز بخێرهاتنەکا گەرم دکەم و سۆپاسیا ریڤەبەریا تۆرا میدیا رووداو ئ کاک ئاکۆ و ئەو هەڤالیت گەل وی شۆل دکەن براستی زەحمەتەکا زۆر کیشا بۆ هندێ ئەڤ بەرهەمە جهی خۆ بگریت هەمی لایەک بخیر بین سەرجاڤا هیڤیا مە ئەوە ئینشالا شنگال دە هیتە رزگارکرن و ئەڤ ملەتە دە ڤەگەریتە سەر جهیت خۆ ناسناما نەتەوەی و سانازیا نەتەوەیا کۆ هەمی جارا جهیە شانازیە بۆیە دە هەتە پاراستن و دە یا بەردەوام بیت لخەباتی ئەڤ کاروان دێ بەردام بیت هەتا سەرکەفتنا دیماهیێ هین هەمی بخێر بێن سەرجاڤا ئیڤارا وە باش بیت.

سەرلەبەیانی ئەمڕۆ یەكشەممە 7/6/2015 بە ئامادەبوونی بەڕێز نێچیرڤان بارزانی سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان و بەڕێزان ساڵح موتلەگ جێگری سەرۆك وەزیرانی عێراق و عەبدوڵا جبوری وەزیری دەوڵەت بۆ كاروباری پارێزگاكان و ژمارەیەك لە وەزیر و پەرلەمانتارانی هەرێمی كوردستان و عێراق  و پارێزگارانی پارێزگا جیاوازەكانی عێراق، لە شاری سلێمانی پلاتفۆرمی پارێزگاكانی عێراق دەستی بە كارەكانی خۆی كرد.

لە ڕێوڕەسمەكەدا دوای پێشكەشكردنی چەند وتەیەك لەلایەن هەریەك لە بەڕێزان پارێزگاری سلێمانی و وەزیری دەوڵەتی عێراق بۆ كاروباری پارێزگاكان و جێگری سەرۆك وەزیرانی عێراق و چەند وتەیەكی دیكەوە، بەڕێز سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان وتەیەكی پێشكەشكرد و سەرەتا بەخێرهاتنی پارێزگاری هەڵەبجەی كرد و پیرۆزبایی لێكرد كە بە هەوڵی هەموو لایەك توانرا هەڵەبجە بكرێتە پارێزگا و دواتروێڕای بەخێرهێنانی میوانانی پلاتفۆرم و دەستخۆشیكردن لە پارێزگاری سلێمانی بۆ ئەم دەستپێشخەریە، هەروەها دەستخۆشی لە بەشداری و هاوبەشیی وەزارەتی كاروباری پارێزگاكان و ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق و هەموو پشتیوانانی پلاتفۆرمەكە كرد كه‌لەم كاتە هەستیارەدا بۆ بەهێزكردنی پەیوەندیی نێوان پارێزگاكان و هەماهەنگی و ئاڵوگۆڕی ئەزموونە ئابوورییەكان، ئه‌م پلاتفۆرمه ‌ساز ده‌كه‌ن و بە ‌كارێكی جوان و دەستپێشخەرییەكی گرنگ و بیرۆكەیەكی جوان و سوودبەخش بۆ داهاتووی پەیوەندییەكانی نێوان پارێزگاكان و دەوڵەمەندتر كردنی ئەزموونەكان و باشتر پێشكەش كردنی خزمەتگوزاری بە هاوڵاتیان و خاو كردنەوەی گرژیی سیاسییەكانی لە قەڵەمدا.

دواتر باسی لەوە كرد كە خەڵكی عێراق لە بارودۆخێكی زۆر خراپدا دەژیت، هۆكاری سەرەكیی ئەو باردۆخەش، پشتگوێخستنی دەستوور و پەیڕەونەكردنی تەوافوقە كە بنچینەی عێراقی نوێ بوو هەربۆیە عێراقێكی نوێی پڕ لە خۆشگوزەرانی و ئارامی بۆ خەڵكی عێراق دروستنەبوو. ئەوەشی بیرهێنایەوە كە جه‌نابى سەرۆكی هەرێمی كوردستان، چەندین جار هەموو لایەنەكانی عێراق و حكوومەتی فیدرالیی عێراقی لە چەند ساڵی ڕابردوودا لە ئەنجامە خراپەكانی پشتگوێخستنی دەستوور ئاگاداركردووەتەوە، كە بەداخەوە گوێ لە سەركردایەتیی كوردستان نەگیرا وئەوەی نەدەبووایە ڕووبدات،ڕووید. ئاماژەی بەوەش كرد ئەو كاتەی جه‌نابى مەسعوود بارزانی لە پەیامێكدا، هوشداری و وریایی دایە هەموو لایەنەكان و گەلی عێراق لە دروستبوونی تاكڕەوی و پشتگوێخستنی دەستوور، زۆر لایەن لێكدانەوەی زۆر خراپیان بۆ ئەو هوشدارییە كرد، بەڵام دواتر هەموو گەلی عێراق، ئەنجامە ماڵوێرانكەرەكانی سیاسەتی تاكڕەوی لە عێراقدا بینی، كە بەداخەوە بووە هۆی ڕژانی خوێنی هەزاران كەس و ماڵوێرانبوونی سەدان هەزاری دیكەش.

لەبارەی سیستمی عێراقیش ئەوەی دووپات كردەوە كە دەستووری تازەی عێراق، سیستەمی حوكمڕانیی عێراقی كردە سیستەمێكی فیدرالی، بەڵام هەر زوو دەستوور وەلاوەنرا و ئەو كێشانەی كە لە دەستووردا ماوەی چارەسەركردنیان بۆ دانرابوو، چارەسەرنەكران، لەكاتێكدا چارەسەری ئەو كێشانە بنچینەبوون بۆ دروستبوونی عێراقێكی فیدرالی و تەوافوق و هاوبەشییەكی ڕاستەقینە لە حوكمدا بۆیە زۆربەی كاتەكان پێكهاتە بەشدارەكانی حكوومەت گلەییان هەبووە و زۆرجاریش لە حكوومەت كشاونەتەوە و زۆر لە پۆستە حكوومییەكان بەوەكالەت و شێوەی كاتی بەڕێوەبراون، جۆرێك لە كەشوهەوای كودەتایی بەسەر حوكمی عێراقدا زاڵبوو .

لەبارەی هەوڵەكانی سەركردایەتی سیاسی هەرێمی كوردستان بۆ چارەسەركردنی كێشەكان ئەوەی بیرهێنایەوە كە سەركردایەتیى سیاسیی هەرێمی كوردستان، بەشایەتیی هەموو لایەك، هەوڵی زۆریدا بۆ دروستكردنەوەی تەوافوق لەنێوان هەموو پێكهاتەكاندا و چارەسەركردنی هەموو كێشەكان بەشێوەیەكی تەوافوقی. هەرچی لەسەر شانی سەركردایەتی و خەڵكی كوردستان بوو كردیان، بۆئەوەی لەجیاتی خوێنڕشتنی تاییفی و لێكترازانی نیشتمانی، تەوافوق و پێكەوەژیانێكی یەكسان لە عێراقدا هەبێت. هەروەها باسی هەڵوێست و كاری جه‌نابى سه‌رۆك مام جەلال كرد كە وەك پارێزەرێكی تەوافوق و سەرۆك كۆمارێك كە ببووە چارەسەری ناكۆكییەكان و دروستكەرەوەی تەوافوق لە هەلومەرجە زۆر سەختەكاندا.

ئاماژەی بەوەش كرد كە هەرێمی كوردستان، ئێستاش لە هەموو شوێنەكانی دیكەی عێراق باوەشكراوەتر و باشتر بووە بۆ پەنادان و حەواندنەوەی سەدان هەزار ئاوارە و دەربەدەركراوی عێراق و خەڵكی كوردستان شانازی بەو خەسڵەتەی خۆیەوە دەكات، بەڵام ئەوەش لەلایەن حكوومەتی فیدراڵیی عێراقەوە بە بڕینی بودجە و مووچەی خەڵكی هەرێمی كوردستان، وەڵامدرایەوە.

ئاشكراشی كرد كە ئێستا هەرێمی كوردستان بووەتە پەناگەی زیاتر لە یەك ملیۆن و 800 هەزار پەنابەری سووریا و دەربەدەرانی ناوچەكانی دیكەی عێراق، تەنیا خزمەتگوزاییە سەرەتاییەكان بۆ ئەو هەموو ئاوارە و پەنابەرانه‌، ساڵانە پێویستی بە یەك ملیار و 500 ملیۆن دۆلارە ئەمە جیا لەوەی كە بەهۆی نەدانی بودجە وهەروەها بەهۆی ئەوەی پێشمەرگە لەشەڕێكی فراواندایە لەگەڵ ڕێكخراوی تیرۆریستیی داعش،‌گەلی كوردستان لە بارودۆخێكی زۆر سەختدا دەژیت و تا ئێستا نزیكه‌ى دوو هەزارئافرەتی كوردی ئێزدی، لەلایەن ڕێكخراوی تیرۆریستیی داعشەوە ڕفێندراون كە ئەمە كۆستێكی گەورەی كۆمەڵایەتی لەلای كەسوكاریان و گەلی كوردستان بەگشتی دروست دەكات. بەڵام حكوومەتی فیدرالیی عێراق، پابەندییەكانی خۆی بەرامبەر هێزی پێشمەرگە جێبه‌جێ نه‌كردووه ‌وەك بەشێك لە سیستەمی بەرگریی عێراق و زۆرجار لەلایەن حكومەتیی فیدراڵیی عێراقەوە، كێشە دەخرێتە بەردەم هاوكارییە جیهانییەكانیش بۆ هێزی پێشمەرگە.

هەروەها باشی لەوەش كرد كە تا ئێستا حكوومەتی عێراق پابەندی و ئەركەكانی خۆی بەرامبەر هەرێمی كوردستان جێبەجێنەكردووە وەك بەشێك لە عێراق. تەنانەت حكوومەتی فیدرالیی عێراق، بۆ زۆر كۆنفرانس و كۆنگرەی پەیوەست بە بارودۆخی هەرێمی كوردستانەوە، زەحمەتی ئەوە ناكێشن كە نوێنەرێكیش لە حكوومەتی هەرێمی كوردستان بخەنە چوارچێوەی ئەو شاندانەی حكوومەتی فیدرالی كە بەشداری لەو كۆنفرانسانەدا دەكەن.

لە بەردەوامی قسەكانیدا ئەوەی بیرهێنایەوە كە لایەنە كوردستانییەكان ساڵیڕابردوو لە شاری سلێمانی لایەنە سیاسییەكانی هەرێم بڕیاری پشتیوانی و بەشداریكردنیان دا لە حكوومەتی تازەی عێراق بەسەرۆكایەتیی بەڕێز حەیدەر عەبادی دا و حكوومەتی هەرێم ڕێككەوتنێكی هاوبەشی لەگەڵ بەغدا لەبارەی هەناردەكردنی نەوته‌وه ئەنجامدا كە بووە بەشێك لە یاسای بودجەی عێراق بۆ ساڵی 2015. كورتەی ڕێككەوتنەكەش ئەوەبوو هەرێم ڕۆژانە لە ڕێگەی بۆڕیی نەوتیی خۆیەوە 550 هەزار بەرمیل نەوت لە توركیا ڕاده‌ستى سۆمۆ بكات لە بەرامبەردا حكوومەتی فیدرالیی عێراق 17%ی بودجەی عێراق كە مانگانە دەكاتە یەك ترلیۆن و 200 ملیار دینار، بداتە هەرێمی كوردستان .هەرێم ئەوەی لەسەر شانی بوو جێبەجێی كرد، بەڵام تا ئێستا حكوومەتی فیدرالیی عێراق باییی ئەو بڕە نەوتەش بودجەی بۆ هەرێمی كوردستان نەناردووە كە لە توركیا ڕاده‌ستى سۆمۆی كردووه ‌و ڕێككەوتنەكە و یاسای بودجەی عێراقی لە بەرامبەر هەرێمی كوردستاندا جێبەجێنەكردووە.

ئەوەشی دووپات كردەوە كە هەرێم دەیەوێ هەموو كێشەكان لەگەڵ حكوومەتی بەڕێز حەیدەر عەبادی چارەسەر بكات پشتیوانی لێبكات بۆ ئەوەی تەوافوق و یەكسانی و خۆشگوزەرانی بۆ خەڵكی عێراق بگەڕێتەوە، بەڵام بۆ ئەوەی بتوانێ ئەوە بكات، پێویستە ئەو حكوومەتە، حكوومەتی هەمووان بێت، هەمووان بەشداربن لە بڕیاردان و بەڕێوەبردنیدا، ئەگەرنا ئەو دەستوورە جێبەجێنابێت كە عێراق لەسەری دروستكراوەتەوە .

جەختی لەسەر ئەوەش كردەوە كە هەرێمی كوردستان حكوومەتێكی بەكردەوە هاوبەش و تەوافوقی دەخوازێت ، چونكە ئەوكاتەی سەرۆك وەزیرانی پێشووی عێراق بە بڕیاری كەسیی خۆی بودجەی هەرێمی كوردستانی بڕی، هیچ مانایەكى بۆ تەوافوق و پێكەوەبوون لە حكوومەتدا نەهێشتەوە. بەڕێز حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی ئێستاش، وێڕاى ئه‌وه‌ى كه‌ئه‌و بودجه‌یه‌ى بۆ مانگى نیسان بۆ هه‌رێمى كوردستان دانرا بوو، هه‌ر خۆى له‌خۆیدا كه‌م بوو، به‌ر له‌وه‌ى بگاته‌هه‌رێمى كوردستان، به‌به‌هانه‌ى بێ مانا و بێ ڕاوێژكردن له‌گه‌ڵ هه‌رێمى كوردستان، ئه‌ویش10%یدیكه‌ى له‌و بودجە كەمە بڕی، ئەوەش بە بڕیاری خودی خۆی بوو، ئه‌مه‌ی بە عه‌قڵیه‌تێكى زۆر مه‌ترسیدار لە قەڵەمدا چونكە  نابێت‌لە حكوومەتی تەوافوقی و فیدرالیدا ئەو بڕیارانە بەوشێوەیە بدرێن، چونكە تەوافوق و هاوبەشبوون، ڕێگە بەو جۆرە بڕیاردانە نادات.

هەروەها ئاماژەی بەوەش كرد كە هەرێمی كوردستان خۆشگوزەرانی و ژیانی ئارامی خەڵكی عێراقی زۆر بەلاوە مەبەستە، بەڵام بەڕاستی چیتر ناتوانێت بەوشێوەیەی ئێستا ئەو غه‌در و بێبەشكردنە قبووڵ بكات كە بەرامبەر به‌خەڵكی هەرێمی كوردستان دەكرێت و هەرێم پێیوایە دەبووایە پاداشتی چاكەی خەڵكی كوردستان بدرابایەوە و خۆڕاگری و سەركەوتنەكانی پێشمەرگە بە پشتیوانیلێكردن و وەفاداری وەڵامبدرێته‌وه‌، چونكە سەركەوتنەكانی پێشمەرگە مایەی شانازین بۆ هەموو عێراق و جیهان.

هەر لەبارەی ڕەوشی هەرێمی كوردستان پێش بڕینی بودجەكەی لەلایەن سەرۆك وەزیرانی پێشووی عێراقەوە و بەر لەوەی شەڕ بەرۆكی گەلی كوردستان بگرێت، نێچیرڤان بارزانی ئاماژەی بەوە كرد كە هەرێمی كوردستان كەوتبووە ناو پێشكەوتنێكی ئابووریی زۆر بەرچاوەوە و ئێستاش زۆر دڵنیان كە گەلی كوردستان بە خۆڕاگری و دەوڵەمەندیی خاكەكەی، دەگەڕێتەوە خۆشگوزەرانییەكی زۆر باشتر. لە هەمان كاتیشدا حكوومەتی هەرێم ئامادەیە بۆ پێكەوەژیانێكی ڕاستەقینە و هاوبەش و یەكسان لە بەڕێوەبردندا لەگەڵ هەموو پێكهاتەكانی عێراقدا و هەموو پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان ئامادەن بۆ هەماهەنگی و ئاڵوگۆڕی شارەزاییەكان لەگەڵ هەموو پارێزگاكانی عێراقدا.

ئەوەشی خستە ڕوو كە عێراق و میزۆپۆتامیا، یان وه‌ك پێى ده‌ڵێن (وادی الرافدین) وڵاتێكی زۆر دەوڵەمەندە لەڕووی سامانە سروشتییەكان و كولتوورەوە، دەتوانین بەسیاسەتێكی باش گەلەكەمان بگەیه‌نینە ژیانێكی زۆر خۆش و دوور لە شەڕ و ببینە هۆی پێشكەوتنی ئابووریی جیهان و زۆركردنی دەرفەتی كار بۆ هەموو خەڵكی كوردستان و عیراق و هەمووان پێكەوە هیوا بۆ ئەو ڕۆژە دەخوازن، بۆ ئەوەی چیتر گەلی عێراق ئاوارە و دەربەدەر نەبێت. هیواشی خواست ئارامی بگەڕێتەوە بۆ هەموو عێراق و ببێتە مایەی ئارامی و پێشكەوتنی زیاتر بۆ هەموو وڵاتە دراوسێیەكانیش .

لە كۆتایی وتەكەیدا بەڕێز سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كورستان پیرۆزبایی لە گەلانی توركیا كرد كە ئێستا پەرلەمانی تازەی خۆیان هەڵدەبژێرن و هیوای خواست ئەو هەڵبژاردنە ببێتە مایەی خێر و ئاشتیی زیاتر بۆ توركیا و دەنگدانەكەیان بە ئارامی تێپەڕێت و ئەنجامی باشی لێبكەوێتەوە بۆ هەموو توركیا و كێشەی كوردیش دوای ئەو هەڵبژاردنە لە توركیا چارەسەربكرێت و پیرۆزبایی لە هەموو لایەنە سەركەوتووەكانی ئەو هەڵبژاردنە كرد.

ئەمە دەقی وتەی بەڕێز نێچیرڤان بارزانی سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستانە:

ئامادەبووانی بەڕێز، بزنسمانان و ڕۆشنبیران، نوێنەری ئەنجومەنی وەزیرانی حكوومەتی فیدراڵی عێراق،پارێزگار و نوێنەرانی پارێزگاكان هەموو لایەكتان بەخێر بێن، بەخێربێن بۆ پلاتفۆرمی سلێمانی. پێش ئەوەی دەست بە وتەكانم بكەم، دەمەوێت بەخێرهاتنێكی تایبەتی پارێزگاری هەڵەبجە بكەم كە هەتا تا پێش كۆبوونەوەی كە ئەمڕۆ ئێمە لێرە كۆبووینەتەوە لە عێراق ئێمە 18 پارێزگامان هەبوو، بە هیمەتی هەموو لایەك سوپاس بۆ ئەنجومەنی وەزیران لە بەغدا و سوپاس بۆ پەرلەمانی عێراق و سوپاس بۆ هەموو ئەو هەوڵانەی كە دران و هەڵەبجە كرا بە پارێزگا و زۆر بەخێرهاتنی دەكەین.

دەستخۆشی لە پارێزگاری سلێمانی دەكەم بۆ ئەم دەستپێشخەرییە. پێش ماوەیەك بەڕێز ئاسۆ فەرەیدوون پارێزگاری سلێمانی ئەو پێشنیازەی لەگەڵ ئێمە باسكرد و منیش زۆر پێم باشبوو كە ئەو پلاتفۆرمە سازبكەن. هەروەها دەستخۆشی لە بەشداری و هاوبەشیی وەزارەتی كاروباری پارێزگاكان و ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق و هەموو پشتیوانانی پلاتفۆرمەكە دەكەم، كه‌لەم كاتە هەستیارەدا بۆ بەهێزكردنی پەیوەندیی نێوان پارێزگاكان و هەماهەنگی و ئاڵوگۆڕی ئەزموونە ئابوورییەكان، ئه‌م پلاتفۆرمهیان ‌ساز كردووە لە سلێمانی. ئه‌مه ‌كارێكی جوان و دەستپێشخەرییەكی گرنگە. هیوادارم هەموو لایەكتان كاتێكی خۆش و پڕ سوودتان هەبێت لە شاری سلێمانیی خۆشەویست و هەماهەنگییەكی باش لەنێوانتاندا دروستببێت.

 بیرۆكەی كۆكردنەوەی هەموو پارێزگارەكانی عێراق لەم پلاتفۆرمه‌دا لە‌شاری سلێمانی، بیرۆكەیەكی جوان و سوودبەخشە و هیوادارم سوودێكی باشی هەبێت بۆ داهاتووی پەیوەندییەكانی نێوان پارێزگاكان وهەمووتان ئەزموونی یەكتر دەوڵەمەندتر بكەن و باشترین خزمەت پێشكەش به‌هاووڵاتیان و كەرتە جیاوازەكان بكەن.

دروستكردنی ئاڵوگۆڕ و هەماهەنگی لەبواری ئابووری لە نێوان پارێزگاكاندا، دەبێتە هۆكارێكی سەرەكی بۆ دروستكردنی پەیوەندیی باش لەنێوان پارێزگاكان و پێكهاتەكانی ناوچە جیاجیاكانی عێراقدا، ئەمەش ڕۆڵێكی بەرچاو ده‌گێڕێت لە پتەوكردنی پەیوەندییە سیاسییەكان و خاوكردنەوەی گرژییە ناوخۆییەكاندا.

لەبەرئەوە زۆرم پێخۆشە كە ئێوە ئەمڕۆ لەو باردۆخێكی ئاڵۆزه‌ى عێراق، باسی دروستكردنی هەماهەنگیی ئابووری و ئاڵوگۆڕی شارەزاییەكان دەكەن. هەروەها باسی نزیكی لە هەموو ڕووێكەوە، لە ڕووی كلتووری، لە ڕووی ئابووری و لە ڕووی چۆنییەتی پێكەوە كاركردن دەكەن .

لە ڕاستیدا عێراق و ناوچەكە خاوەن سامانێكی سروشتیی زۆر دەوڵەمەندن، خاوەن كلتوورێكی دەوڵەمەندیشن، بەڵام سیاسەتە ناتەوافوقییەكان، پێشكەوتنی ئابووری و پێكەوەژیانی لە عێراقدا خستووەتە مەترسییەكی زۆر گەورەوە، لەبەرئەوە ئێستا كە ئێوە لەم كاتەدا لەسەر دروستكردنی هەماهەنگیی ئابووری گفتوگۆ دەكەن، كارێكی یەكار زۆر گرنگ ئەنجامدەدەن لەم كاتەی كە عێراق پێیدا تێدەپەڕێت.

ئامادەبووانی بەڕێز ..

خەڵكی عێراق ئەمڕۆ لە بارودۆخێكی زۆر خراپدا دەژیت، هۆكاری سەرەكیی ئەو باردۆخەش، پشتگوێخستنی دەستوور و پەیڕەونەكردنی تەوافوق بوو، كە بنچینەی عێراقی نوێ لەسەر ئەو بنەمایە دامەزرا. لەبەرئەوەش عێراقێكی نوێی پڕ لە خۆشگوزەرانی و ئارامی بۆ خەڵكی عێراق بەداخەوە دروستنەبووە هەتا ئێستا .

جه‌نابى سەرۆكی هەرێمی كوردستان، چەندین جار هەموو لایەنەكانی عێراق و حكوومەتی فیدرالیی عێراقی لە چەند ساڵی ڕابردوودا لە ئەنجامە خراپەكانی پشتگوێخستنی دەستوور ئاگاداركردەوە، كە بەداخەوە گوێ لە سەركردایەتیی سیاسیی كوردستان نەگیرا وئەوەی نەدەبووایە ڕووبدات، ڕوویدا.

هەروەها ئەوكاتەی جه‌نابى مەسعوود بارزانی لە پەیامێكدا، هۆشداری و وریایی دایە هەموو لایەنەكان و گەلی عێراق لە دروستبوونی تاكڕەوی و پشتگوێخستنی دەستوور، بەداخەوە زۆر لایەن لێكدانەوەی زۆر خراپیان بۆ ئەو هوشدارییە كرد، بەڵام دواتر هەموو گەلی عێراق، ئەنجامە ماڵوێرانكەرەكانی سیاسەتی تاكڕەوی لە عێراقدا بینی، كە بەداخەوە بووە هۆی ڕژانی خوێنی هەزاران كەس و ماڵوێرانبوونی سەدان هەزاری دیكەش لەم وڵاتەدا.

دەستووری تازەی عێراق، سیستەمی حوكمڕانیی عێراقی كردە سیستەمێكی فیدرالی، بەڵام بەداخەوە هەر زوو دەستوور وەلاوەنرا و ئەو كێشانەی كە لە دەستووردا ماوەی چارەسەركردنیان بۆ دانرابوو، چارەسەر نەكران، لەكاتێكدا چارەسەری ئەو كێشانە بنچینەبوون بۆ دروست كردنی عێراقێكی فیدرالی و دروست كردنی تەوافوق و هاوبەشییەكی ڕاستەقینە لە حوكمدا. بەداخەوە سیسته‌مى فیدرالی بەكردەوە لە حوكمڕانیی عێراقدا ڕەنگی نەدایەوە، هەروەها هیچ هاوبەشی و هاوپەیمانییەكیش لە حكوومەتی فیدرالیی عێراقدا بەكردەوە لە بەغدا ڕەنگینەدایەوە، لەبەرئەوەش زۆربەی كاتەكان پێكهاتە بەشدارەكانی حكوومەت گلەییان هەبووە و زۆرجاریش لە حكوومەت كشاونەتەوە. زۆر لە پۆستە حكوومییەكان بەوەكالەت و شێوەی كاتی بەڕێوەبراون، جۆرێك لە كەشوهەوای كودەتایی بەسەر حوكمی عێراقدا زاڵبوو .

سەركردایەتیى سیاسیی هەرێمی كوردستان، بەشایەتیی هەموو لایەك، هەوڵی زۆری دا بۆ دروستكردنەوەی تەوافوق لەنێوان هەموو پێكهاتەكاندا و چارەسەركردنی هەموو كێشەكان بەشێوەیەكی تەوافوقی. هەرچی لەسەر شانی سەركردایەتی و خەڵكی كوردستان بوو كردمان، بۆئەوەی لەجیاتی خوێنڕشتنی تاییفی و لێكترازانی نیشتمانی، تەوافوق و پێكەوەژیانێكی یەكسان لە عێراقدا هەبێت.

هەر لێرەشەوە زۆر گرنگە باسی هەڵوێست و كاری جددی جه‌نابى سه‌رۆك مام جەلال بكەین، وەك پارێزەرێكی تەوافوق و سەرۆك كۆمارێك كە ببووە چارەسەری ناكۆكییەكان و دروستكەرەوەی تەوافوق لە هەلومەرجی ئەوكاتەدا كە زۆر سەخت بوو.

هەرێمی كوردستان، ئێستاش لە هەموو شوێنەكانی دیكەی عێراق باوەشكراوەتر و باشتربووە بۆ پەنادان و حەواندنەوەی سەدان هەزار ئاوارە و دەربەدەركراوی عێراق. خەڵكی كوردستان زۆر شانازی بەو خەسڵەتەی خۆیەوە دەكات و بەردەوامیش شوێنی پەنادانی هەموو خەڵكی عێراق و لیقەوماوان و دەربەدەرەكان دەبێت بەپێی تواناكانی خۆی. بەڵام بەداخەوە ئەوەش لەلایەن حكوومەتی فیدراڵیی عێراقەوە بە بڕینی بودجە و مووچەی خەڵكی هەرێمی كوردستان، وەڵامدرایەوە.

ئێستا هەرێمی كوردستان بووەتە پەناگەی زیاتر لە یەك ملیۆن و 800 هەزار پەنابەری سووریا و دەربەدەرانی ناوچەكانی دیكەی عێراق، تەنیا خزمەتگوزاییە سەرەتاییەكان بۆ ئەو هەموو ئاوارە وپەنابەرانه‌، ساڵانە پێویستی بە یەك ملیار و 500 ملیۆن دۆلار هەیە .

بەڕێزان ...

بەهۆی نەدانی بودجەی هەرێمی كوردستانه‌وه، بەهۆی ئەوەی پێشمەرگە لەشەڕێكی فراواندایە لەگەڵ ڕێكخراوی تیرۆریستیی داعش،‌گەلی كوردستان لە بارودۆخێكی زۆر سەختدا دەژیت. هەروەها خەڵكی كوردستان لە دۆخێكی ده‌روونیى زۆر ناخۆشدایە، بەهۆی ئەوەی تائێستا نزیكه‌ى دوو هەزارئافرەتی كوردی ئێزدی، لەلایەن ڕێكخراوی تیرۆریستیی داعشەوە ڕفێندراون و نەگەڕاونەتەوە. خۆتان دەزانن ئەوە چ كۆستێكی گەورەی كۆمەڵایەتی دروستدەكات لەلای كەسوكاریان و گەلی كوردستان و گەلی عێراق بە شێوەیەكی بەگشتی .

بەداخەوە سەرەڕای ئەو بارقورسییەی كەوتووەتە سەر شانى حكوومەتی هەرێمی كوردستان، بەهۆی هاتنی ئەو ژمارە زۆرە لە ئاوارە و په‌نابه‌ران بۆ كوردستان، بەهۆی ئەو شەڕە فراوان و قورسەی ڕووبەڕووی كوردستان بووەتەوە لەلایەن ڕێكخراوی تیرۆریستیی داعشەوە، حكوومەتی فیدرالیی عێراق، پابەندییەكانی خۆی بەرامبەر هێزی پێشمەرگە جێبه‌جێ نه‌كردووه ‌وەك بەشێك لە سیستەمی بەرگریی عێراق.تەنانەت زۆرجار لەلایەن حكومەتیی فیدرالیی عێراقەوە، كێشە دەخرێتە بەردەم هاوكارییە جیهانییەكانیش بۆ هێزی پێشمەرگە.

هەروەها تائێستا حكوومەتی عێراق پابەندی و ئەركەكانی خۆی بەرامبەر بە هەرێمی كوردستان جێبەجێنەكردووە وەك بەشێك لە عێراق. تەنانەت حكوومەتی فیدرالیی عێراق، بۆ زۆر كۆنفرانس و كۆنگرەی پەیوەست بە بارودۆخی عێراق و هەرێمی كوردستانەوە، زەحمەتی ئەوەش ناكێشێت كە تاكە نوێنەرێكیش لە حكوومەتی هەرێمی كوردستان بخەنە چوارچێوەی ئەو شاندانەی حكوومەتی فیدرالی كە بەشداری لەو كۆنفرانسانەدا دەكەن.

ئامادەبووانی بەڕێز ..

لایەنە كوردستانییەكان ساڵیڕابردوو لێرە لە شاری سلێمانی، جارێكی دیكە بڕیاری پشتیوانی و بەشداریكردنیان دا لە حكوومەتی تازەی عێراق بە سەرۆكایەتیی بەڕێز حەیدەر عەبادی. هەروەها ڕێككەوتنێكی هاوبەشمان ئەنجامدا لەبارەی هەناردەكردنی نەوته‌وه‌.ئەو ڕێككەوتنە بووە بەشێك لە یاسای بودجەی عێراق بۆ ساڵی 2015. كورتەی ڕێككەوتنەكە ئەوەبوو كە ئێمە ڕۆژانە لە ڕێگەی بۆڕیی نەوتیی هەرێمی كوردستانەوە بە موعەددەلی ڕۆژانە 550 هەزار بەرمیل نەوت لە توركیا ڕاده‌ستى سۆمۆ بكه‌ین، لە بەرامبەردا حكوومەتی فیدرالیی عێراق 17%ی بودجەی عێراق كە مانگانە دەكاتە یەك ترلیۆن و 200 ملیار دینار، بداتە هەرێمی كوردستان .

 ئێمە لە هەرێمی كوردستان هەوڵێكی زۆرماندا بۆ ئەوەی توانای بەرهەمهێنان و هەناردەكردن لەماوەیەكی زۆر پێوانەییدا بگەیه‌نینە ئاستی ئەو بەڵێنانەی كە دابوومان. ئەوەبوو ئاستی بەرهەمهێنان و هەناردەكردنمان بۆ 550 هەزار بەرمیل لە ڕۆژێكدا بەرزكردەوە، بەڵام بەداخەوە تائێستا حكوومەتی فیدرال باییی ئەو بڕە نەوتەش بودجەی بۆ هەرێمی كوردستان نەناردووە كە لە توركیا ڕاده‌ستى سۆمۆمان كردووه‌و ڕێككەوتنەكە و یاسای بودجەی عێراقی لە بەرامبەر هەرێمی كوردستاندا جێبەجێنەكردووە .

ئێمە لێرەدا جارێكی دیكە لەبەردەم ئێوەی بەڕێزدا دووپاتی دەكەینەوە، كە ئێمە لە هەرێمی كوردستان دەمانەوێ هەموو كێشەكان لەگەڵ حكوومەتی بەڕێز حەیدەر عەبادی چارەسەر بكەین، دەمانەوێ پشتیوانی لێبكەین بۆ ئەوەی تەوافوق و یەكسانی و خۆشگوزەرانی بۆ خەڵكی عێراق بگەڕێتەوە. بەڵام بۆ ئەوەی بتوانێ ئەوە بكات، پێویستە ئەو حكوومەتە، حكوومەتی هەموومان بێت، هەموومان بەشداربین لە بڕیاردان و بەڕێوەبردنیدا، ئەگەرنا ئەو دەستوورە جێبەجێ نابێت كە عێراق لەسەری دامەزراوە .

ئێمە لە حكوومەتی هەرێمی كوردستان، حكوومەتێكی بە كردەوەی هاوبەش و تەوافوقیمان دەوێت لە بەغدا، چونكە ئەوكاتەی سەرۆك وەزیرانی پێشووی عێراق بە بڕیاری كەسیی خۆی بودجەی هەرێمی كوردستانی بڕی، هیچ مانایەكى بۆ تەوافوق و پێكەوە كاركردن لە حكوومەتدا نەهێشتەوە. بەداخەوە بەڕێز حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی ئێستاش، وێڕاى ئه‌وه‌ى كه‌ئه‌و بودجه‌یه‌ى بۆ مانگى نیسان بۆ هه‌رێمى كوردستان دانرا بوو، هه‌ر خۆى له‌خۆیدا كه‌م بوو، به‌ر له‌وه‌ى بگاته‌هه‌رێمى كوردستان، به‌به‌هانه‌ى بێ مانا و بێ ڕاوێژكردن له‌گه‌ڵ هه‌رێمى كوردستان، ئه‌ویش10%یدیكه‌ى له‌و بودجەیە بڕی و كەمی كردەوە، ئەوەش بە بڕیاری خودی سەرۆك وەزیران بوو.ئا ئه‌مه‌یان عه‌قڵیه‌تێكى زۆر مه‌ترسیداره ‌و نابێت ‌لە حكوومەتی تەوافوقی و فیدرالیدا ئەو بڕیارانە بەو شێوەیە بدرێن، چونكە تەوافوق و هاوبەشبوون، ڕێگە بەو بڕیاردانە نادات.

ئێمە خۆشگوزەرانی و ژیانی ئارامی خەڵكی عێراقیشمان زۆر بەلاوە مەبەستە، بەڵام بەڕاستی چیتر بەو شێوەی ئێستا ئەو غه‌در و بێبەشكردنە قبووڵبكەین كە بەرامبەر به‌خەڵكی كوردستان دەكرێت. ئێمە پێمانوایە دەبووایە پاداشتی چاكەی خەڵكی كوردستان بدرابایەوە و خۆڕاگری و سەركەوتنەكانی پێشمەرگە بە پشتیوانی لێكردن و وەفاداری وەڵامبدرێته‌وه‌، چونكە سەركەوتنەكانی پێشمەرگە مایەی شانازین بۆ هەموو گەلی عێراق بە شێوەیەكی گشتی و جیهان.

ئامادەبووان و میوانانی بەڕێز ..

پێش ئەوەی سەرۆك وەزیرانی پێشووی عێراق، ساڵی ڕابردوو بودجە و مووچەی خەڵكی كوردستان ببڕێت و شەڕ بەرۆكی گەلی كوردستان بگرێت، هەرێمی كوردستان كەوتبووە ناو پێشكەوتنێكی ئابووریی زۆر بەرچاوەوە. ئێستاش زۆر دڵنیاین، كە گەلی كوردستان بە خۆڕاگری و دەوڵەمەندیی خاكەكەی، دەگەڕێتەوە خۆشگوزەرانییەكی زۆر باشتر. لە هەمانكاتیشدا ئێمە ئامادەین بۆ پێكەوەژیانێكی ڕاستەقینە و هاوبەش و یەكسان لە بەڕێوەبردندا لەگەڵ هەموو ئەو پێكهاتانەی كە لە عێراقدا دەژین. هەروەها هەموو پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان ئامادەن بۆ هەماهەنگی و ئاڵوگۆڕی شارەزاییەكان لەگەڵ هەموو پارێزگاكانی عێراقدا .

عێراق و میزۆپۆتامیا، یان وه‌ك پێى ده‌ڵێن (وادی الرافدین) وڵاتێكی زۆر دەوڵەمەندە لەڕووی سامانە سروشتییەكان و كولتوورەوە، ئێمە دەتوانین بەسیاسەتێكی باش گەلەكەمان بگەیه‌نینە ژیانێكی زۆر خۆش و دوور لە شەڕ و ببینە هۆی پێشكەوتنی ئابووریی جیهان و زۆركردنی دەرفەتی كار بۆ هەموو خەڵكی عیراق. هەموومان پێكەوە لێرەدا هیوا بۆ ئەو ڕۆژە دەخوازین، بۆ ئەوەی چیتر گەلی عێراق ئاوارە و دەربەدەر نەبێت. هیوادارین ئارامی بگەڕێتەوە بۆ هەموو عێراق و ببینە مایەی ئارامی و پێشكەوتنی زیاتر بۆ هەموو دراوسێیەكانیشمان .

هەروەها بەڕێزان بە دەرفەتی دەزانم، ئەمڕۆ پیرۆزبایی لە گەلانی توركیا بكەم، كە ئێستا پەرلەمانی تازەی خۆیان هەڵدەبژێرن. هیوادارین ئەو هەڵبژاردنە ببێتە مایەی خێر و ئاشتیی زیاتر بۆ توركیا، هیوادارین دەنگدانەكەیان بە ئارامی تێپەڕێت و ئەنجامی باشی لێبكەوێتەوە بۆ هەموو توركیا و كێشەی كوردیش دوای ئەو هەڵبژاردنە لە توركیا چارەسەربكرێت. لە ئێستاشەوە پیرۆزبایی لە هەموو لایەنە سەركەوتووەكانی ئەو هەڵبژاردنە دەكەین .

هەموو لایەكتان بەخێر بێن سەرچاو و زۆر سوپاس ...

ئێوارەی ئەمڕۆ چوارشەممە 2015/5/13 بەڕێز نێچیرڤان بارزانی سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان پێشوازی لە بەڕێزان ئەكیهیكۆ تاناكا سەرۆكی دامەزراوەی گەشەپێدانی ژاپۆنی (جایكا) و  باڵیۆزی ژاپۆن لە عێراق و شاندێكی یاوەریان كرد.

لە دیدارێكدا بەرێز سەرۆكی دامەزراوەی جایكا سوپاس و پێزانینی خۆی بۆ ئەو هاوكاریی و ئاسانكارییەی حكوومەتی هەرێمی كوردستان دەربڕی كە لە كاتی جێبەجێكردنی پرۆژەكانیان لە هەرێم پێشكەشیان كراوە و بۆ پرۆژەكانی داهاتووشیان پێشكەشیان دەكرێ.

هەروەها باسی لە پرۆژەكانی ئاو و ئاوەڕۆ لە شارەكانی هەولێر و دهۆك و سلێمانی و هەڵەبجە كرد كە بە پارەداركردنی دامەزراوەی جایكا بەشێك لەو پرۆژانە كەوتوونەتە بواری جێبەجێكردن و بەشێكی دیكەشیان لە داهاتوویەكی نێزیكدا دەكەونە بواری جێبەجێكردنەوە. ئەوەشی دووپات كردەوە كە لەسەر جێبەجێكردنی پڕۆژەكانیان لەسەر ئاستی عێراق بە شێوەیەكی گشتی و بە تایبەتی لە هەرێمی كوردستان، بەردەوام دەبن.

لای خۆیەوە بەڕێز سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان سوپاسی دامەزراوەی جایكا و حكوومەت و خەڵكی ژاپۆنی كرد بۆ ئەو هاوكارییانەی لەڕابردوودا بۆ هەرێم كردوویانە و هەروەها ئەو پڕۆژانەی كە ئێستا جێبەجێیان دەكەن. ئاماژەی بەوەش كرد كە هەرێمی كوردستان پێویستی بە بەرەوپێشەوە بردنی زیاتری ژێرخانەكەیەتی و بۆ ئەم مەبەستەش دەتوانن سود هەم لە ئەزموون و هەم لە پارەداركردنی ژاپۆن وەرگرن بۆ جێبەجێكردنی پرۆژەی پێویست بە تایبەتی ئەو پرۆژانەی لە داهاتوودا لە بوارەكانی ئاو و ئاوەڕۆدا لە شاری هەولێر جێبەجێ دەكرێت.

لە بەشێكی دیكەی قسەكانیدا بەڕێز نێچیرڤان بارزانی سوپاسی دامەزراوەی جایكای كرد بۆ كردنەوەی خولی ڕاهێنان بۆ ژمارەیەك لە كارمەند و كادیرانی حكوومەتی هەرێمی كوردستان بۆئەوەی لە بوارە جیاجیاكاندا پسپۆڕیی و كارامەیی زیاتر بەدەست بهێنن.

ڕۆژی ١٦/٣  درێژترین ڕۆژی نێو یادەوەریی نەتەوەیی و نیشتیمانیمانە، ڕۆژێکە هێندەی سەدەیەک ئازار و قوربانیدانی میللەتێکی لەخۆ گرتووە، کە شەڕانگێزی و جینۆساید و قێزەونترین چەکی سەردەم، نەیتوانی بوون و ئیرادەی بسڕێتەوە. ڕۆژێک کە هێندەی زام و ئازارەکانی، هەستی شانازی و گەورەیی بە گەلەکەی دەبەخشێت.

گەر تا دوێنێ بە خەمبارییەوە گوتبێتمان هەڵەبجەی شەهید، ئەمڕۆ بە شانازییەوە دەڵێین پارێزگای هەڵەبجە، ئەم ڕاستییە زیاد لە مانایه‌كى سیاسی و کۆمەڵایەتی و مێژوویی و نیشتیمانی و کولتووری هەیە، ئاماژەیەکی ڕوونە بۆ خواستى ئەم گەلە لە بنیاتنان و ژیانی سەربەرزانە و توانای خۆڕاگری و مانەوە و بەرگریکردنی شەرەفمەندانە لە بوونی خۆی. بۆیە هەڵەبجە نه‌ك هه‌ر تەنها سیمبولی قوربانیدانمانە، بەڵکو هاوکات سیمبولی ئیرادەی هەڵسانەوە و بنیاتنان و مانەوە و خۆراگریی ئەم گەلەیە. بەڵێ ئەمڕۆ بە شانازییەوە دەڵێین: دەسەڵاتی دیکتاتۆری و کۆمەڵکوژی نەما و هەڵەبجە  ما و دەمێنێ، جەللادەکانی هەڵەبجە بە ڕیسوایی  تیا چوون و هەڵەبجەکەی ئێمە به‌ سه‌ربه‌رزى مایه‌وه‌.

ڕۆڵە دڵسۆزەکانی هەڵەبجەی ئازیز .. کوردستانیانی خۆشەویست..

بەپارێزگابوونی هەڵەبجە، لە کارنامەی حکوومەتی هەرێمی کوردستاندا، هه‌ر به‌ تەنها بڕیار و مەبەستێکی سیاسی نییە، بەڵکو بڕوا و ئیرادەیەکی نەگۆڕە بۆ پارێزگاری لە بوون و ناسنامەمان. هەربۆیە  پلانی حکوومەتی هەرێمی کوردستان ئەوەیە کە لە ماوەیەکی کورتدا واقیعی بەپارێزگابوونی هەڵەبجە لەسەر هەموو ئاستە خزمەتگوزارییەکان و لە کایە جیاجیاکانی گەشەی ئابووری و شارستانی و کۆمەڵایەتی و فەرهەنگیدا ڕەنگ بداتەوە و بۆ ئه‌مه‌ش داواكارین لایه‌نه‌كان له‌سه‌ر ئه‌م بابه‌ته‌ بگه‌نه‌ ڕیككه‌وتن. وێڕای هەر تەنگژەیەکی ئابووری، پێشخستن و بووژاندنەوەی پارێزگای هەڵەبجە بە شێوەیەک کە لە ئاستی ناو و پێگەی هەڵەبجەدا بێت، لە کارە لەپێشینەکانی حکوومەتی هەرێمی کوردستانە، وەک چۆن خزمەتی زیاتری برینداران و قوربانییە زیندووەکانی هەڵەبجە، لەو کارە گرنگانەیە کە هەمیشە جێگەی بایەخمانە.

کوردستانیانی خۆشەویست..

وەک هەر جارێک و هەر یادێکی ١٦/٣مان، ئەمڕۆ لە یادی ٢٧ ساڵەی کیمیابارانی هەڵەبجەدا، سەری ڕێز و وەفا بۆ شەهیدانی هەڵەبجە و سەرجەم شەهیدان و قوربانیانی گەلەکەمان دادەنەوێنین، وەفاداریمان بۆ شەهیدان و قوربانیانی هەڵەبجە، بە ڕێگای ئاوەدانکردنەوە و بنیاتنان و پێشخستن و خزمەتکردنی زیاتری هەڵەبجە و دانیشتوانەکەیدا تێدەپەڕێت.

سڵاو لە پارێزگای هەڵەبجە و ڕۆڵە دڵسۆزەکانی، شکۆداربێت ئیرادەی مانەوە و بنیاتنان و پێشکەوتن، هەر سەربەرز و ئاوەدان و پێشکەوتوو بێت هەڵەبجەکەمان و کوردستانە ئازیزەکەمان.

ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانى هه‌رێمى كوردستان
15.3.2015

نوێنەرایەتی حكومەتی هەرێمی كوردستان لە واشنتۆن بە بەشداری باڵیۆزخانەی عیراق لە ئەمەریكاو بە هاوكاری هەردوو ئەندامانی كۆنگرێس مارشا بلاكبورن كە نوێنەرایەتی وویلایەتی تێنسی دەكات لە ئەنجومەنی نوێنەرانی ئەمەریكا و كریستوفەر ڤان هۆلن كە نوێنەرایەتی وویلایەتی مێریلاند دەكات لە ئەنجومەنی نوێنەرانی ئەمەریكا، بە ئامادەبوونی فەلاح مستەفا بەرپرسی پەیوەندیەكانی دەرەوەی حكومەتی هەرێم و لوقمان فەیلی باڵیۆزی عیراق لە ئەمەریكا و بریت مەكگۆرك جێگری یاریدەدەری وەزیری دەرەوەی ئەمەریكا و جیم جیفری و زەڵمای خەلیلزاد باڵیۆزانی پێشووی ئەمەریكا لە عیراق و ژمارەیەك لە ئەندامانی كۆنگرێس  و چەندین بەرپرسی باڵای ئیدارەی ئەمەریكا و رەوەندی كوردستانی و میدیاكاران و چالاكوانان مەڕاسیمی بیست و شەشەمین ساڵیادی كیمیابارانكردنی هەڵەبجە لە ناو كۆنگرێسی ئەمەریكا بەرز راگیرا.

سەرەتا ئەندامی كۆنگرێس كریستوفەر ڤان كە سپۆنسەری سەرەكی خوێندنەوەی یەكەمی بڕگەی 422 ی ناو كۆنگرێسی ئەمەریكایە كە لەگەڵ ئەندامی كۆنگرێس خاتوو مارشا بلاكبورن ڕۆلی سەرەكیان گێراوە بۆ دەركردنی بڕگەی 422، وتارێكی پێشكەشكرد و تیایدا باسی لە پێویستی بەردەوام بوون و مانەوەی دۆستایەتی ئەمەریكا و هەرێمی كوردستان كرد كە گرنگە پەرەی پێبدرێت و رێز لە دۆستە كوردەكانمان و پێشكەوتنەكانی هەرێمی كوردستان بگرین.

بەڕێزیان باسی لە خوێندنەوەی یەكەمی بڕگەی 422 كرد كە ئێستا كاری لەسەر دەكرێت لە كۆنگرێس بۆ ئەوەی كارەساتی هەڵەبجەو ئەنفال بە فەرمی لە كۆنگرێسی ئەمەریكا بناسرێت.

دواتر خاتوو مارشا بلاكبورن ووتەیەكی پێشكەش كرد سە بارەت بە جینۆساید و ناساندنی تاوانی هەڵەبجە و ئەنفال لە ناو كۆنگرێسی ئەمەریكا و جەختی لەسەر ئەوە كردەوە كە دەبێت كاری زۆری بۆ بكەین لەگەڵ هاورێكانم لە ئەنجومەنی نوێنەرانی ئەمەریكا بەردەوامیش دەبین لەسەر ئەو دۆستایەتیەی نێوانمان لەگەڵ هەرێمی كوردستان. دووپاتیشی كردەوە كە ئەم دۆستایەتیە دەپارێزین و بە بەردەوامیش كار بۆ پێشخستنی پەیوەندیەكانی نێوانمان دەكەین.

پاشان لوقمان فەیلی باڵیۆزی عیراق لە ئەمەریكا لە وتارێكدا زۆر بە توندی ئیدانەی ئەو كارە نارەوایەی رژێمی بەعسی رووخاوی كرد كە چەند بە دڕندانەیی هەوڵی پاكتاوی نەتەوەی  كوردی داوە. باڵیۆزی عێراق ئامادەیی خۆیی و باڵۆزخانەی دووپاتكردەوە بۆ بەجینۆساید ناساندنی هەڵەبجە و ئەنفال.

جەنەڕاڵ جەمیس جۆنس راوێژكاری پێشوی ئاسایشی نەتەوەی ئەمەریكا باسی لە دۆستایەتی و پەیوەندی ئەمەریكا و گەلی كورد كرد كە تا رادەیەكی بەرچاو پێشكەوتنی بە خۆیەوە بینیوەو پێویستە بە بەردەوامیش ئەو پەیوەندیانە پتەوتر بكرێت و بپارێزرێت.

هەروەها بەرێز جۆنس زۆر بە تووندی ئیدارە و بەرپرسانی ئەمەریكای شەرمەزار كرد لەسەر دانانی دوو حزبی كوردستانی خەباتكار لە لیستی تیرۆری (3). ووتیشی پێشمەرگە و گەلی كوردستان تەنها هاوكار و هاوبیرمان بوون لە ریزەكانی پێشەوە بۆ روخانی رژێم و كارێكی ناڕەوایە بەم شێوەیە پاداشتیان بدەینەوە. هاوكات هاوكاری خۆی دەربڕی و داوای لە بەرپرسانی بەشداربووش كرد كە رۆلی بەرچاو ببینن بۆ نەهێشتنی ناوی ئەو دوو پارتە لە نێو لیستی (3).

دواتر فەلاح مستەفا بەگەرمی بەخێرهاتنی میوانانی كردو گووتی وەك حكومەتی هەرێم خۆشحاڵین بە بوونی ئەو پەیوەندیە و تیشكی خستە سەر بایەخی ئەو پەیوەندیانە كە دەبێتە فاكتەرێك بۆ زیاتر سەقامگیری و بەرەو پێشبردنی ناوچەكە لە هەموو روویەكەوە.

بەرپرسی پەیوەندیەكانی دەرەوەی حكومەت جەختیكردەوە كە پێشوازی لە هەموو جۆرە هاوكاریەك دەكەن كە لە لایەن كۆنگرێسی ئەمەریكا و ئیدارەی ئەمەریكا پێشكەش بە هەرێمی كوردستان دەكرێت. دووپاتیشی كردەوە كە حكومەتی هەرێمی كوردستان خۆی بە دۆستێكی راستەقینەی وویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمەریكا دەزانێت.

هاوكات بە ئامادەبووانی راگەیاند كە پتەوكردنی ئەو پەیوەندیانە لە سوود و بەرژەوەندی هەموو گەلانی عیراقدایە. هەروا گووتی حكومەتی هەرێمی كوردستان رۆلێكی باش دەبینێ بۆ زیاتر تێكەڵ بوون بە كۆمەڵگای نێودەولەتی و زیاتر بەرەو پێشبردنی پەیوەندیەكانی لەگەڵ دونیای دەرەوە، بۆیە داوا لە بەرێزتان دەكەم كە هاوكاری كردنتان بۆ هەرێمی كوردستان هاوكاری كردنی نموونەیەكی تری ناوچەكەیەو هیواخوازین ئارامی و سەقامگیری تەواوی عیراق و ناوچەكە بگرێتەوە.

لە میانەی وتارەكەیدا فەلاح مستەفا تیشكی خستە سەر بارودۆخی ئاوارەكانی سوریا لە هەرێمی كوردستان و گووتی حكومەتی هەرێمی كوردستان بە گوێرەی توانا هاوكاری ئەو پەناهەندانە دەكات و داوای لە بەرپرسانی ئەمەریكا كرد كە بەشداربن لە كۆمەك و هاوكاری كردنیان بۆ ئەوەی ژیانێكی باشتریان هەبێت تا ئەوكاتەی دەگەڕێنەوە جێگەو رێگەی خۆیان.

فەلاح مستەفا داوای لە كۆنگرێسی ئەمەریكا كرد كە بە گرنگیەكی زۆرەوە كار لە سەر بە جینۆساید" ناساندنی هەلەبجەو ئەنفال بكات، چونكە مافێكی رەوای گەلی كوردستان و كەس و كاری شەهیدان و قوربانیانە.

بۆ خستنە ناو ئەو دوو هێزە سیاسیەی كوردستانیش بۆ ناو لیستی تیرۆری(3) فەلاح مستەفا رایگەیان كە هێزی پێشمەرگە پارێزگاری لە گەلی كوردستان و قەوارەو خاكی كوردستان كردووە مێژووش ئەوەی سەلماندووە وەك هاورێكانم لێرە پێش من ئاماژەیان پێدا كە هێزی پێشمەرگە لەگەڵ هێزی ئەمەریكا بۆ رزگاركردنی عێراق بەشدار بووە رۆلی پێشمەرگە رۆلی پاراستنی سەروماڵی خەڵك و ئازادكردنی عیراق بوو لە دیكتاتۆریەت، بۆیە داواكارین لە بەرپرسان كە چاوێك بەو بریارە بخشێنەوە كە بەرامبەر ئەو دوو هێزە سیاسیەی كوردستان دەریان كردووە. داواكارین كە بەزووترین كات چارەسەر بكرێت.

دوای ووتەكانی بەرێزیان فیلمێكی كورتی دۆكیۆمێنتی و پیشانگایەك كرایەوە سەبارەت بە یادی هەڵەبجە و ئەنفال.
 

بیست و شه‌ش ساڵ به‌ر له‌ ئێستا یه‌كێك له‌ سامناكترین تاوانه‌كانى مێژوو دژ به‌ گه‌لى كورد و ته‌واوى مرۆڤایه‌تى ئه‌نجام درا كاتێك فڕۆكه‌ مه‌رگهێنه‌كنى به‌عس به‌ چه‌كى كیمیایى شارى ئارامى هه‌ڵه‌بجه‌یان بۆمباران كرد و له‌ چه‌ند خوله‌كێكى كه‌مدا زیاتر له‌ پێنج هه‌زار مرۆڤى شه‌هید و به‌ هه‌زارانى دیكه‌شى بریندار و ته‌واوى ژینگه‌ى هه‌ڵه‌بجه‌ى ژاراوى كرد.

له‌و یاده‌ تاڵه‌دا سەری ڕێز و نەوازش بۆ شەهیدان دادەنوێنین و هاوخەمیی خۆمان بۆ برینداران و كەسوكاری قوربانییانی ئەو مه‌رگه‌ساته‌ دووپات دەكەینەوە. ئەو تاوانە گەورەیە، ڕاسته‌ به‌ یه‌كێك لە گەورەترین تاوان لە مێژووی مرۆڤایەتیی دوای جەنگی جیهانیی دووەمدا دەژمێردرێت، به‌ڵام له‌ هه‌مان كاتدا بووه‌ كلیلى كردنه‌وه‌ى گرێكوێره‌ى به‌ختى كورد.

هه‌رچه‌نده‌ ئه‌وكات كۆمەڵگای نێودەوڵەتی وەك پێویست بە هانای گەلەكەمانه‌وه‌ نەهات و بێده‌نگییان لێ كرد، به‌ڵام دوای چەندین ساڵ لە هەوڵ  و تێكۆشانی بەردەوام، كۆمەڵگای نێودەوڵەتی و ناوەندەكانی بڕیار، دانیان بە گه‌وره‌یى كاره‌ساته‌كه‌دا نا و له‌م ساڵانه‌ى دواییدا هه‌ڵمه‌تى ناساندنى كاره‌ساتى هه‌ڵه‌بجه‌ به‌ جینۆساید له‌ چه‌ندین وڵاتى جیهان ده‌ستى پێكرد و به‌ هه‌وڵ و كۆششى حكوومه‌تى هه‌رێمى كوردستان و دۆستان و دڵسۆزان به‌رده‌وامه‌.

ئه‌مساڵ یادى ئه‌و كاره‌ساته‌ هاوكاته‌ له‌گه‌ڵ بڕیارى به‌پارێزگاكردنى هه‌ڵه‌بجه‌، بۆیه‌ له‌گه‌ڵ هاوخه‌مى و هاوده‌ردى و ماته‌مین بۆ یادى قوربانیان، پیرۆزباییش له‌ خه‌ڵكى خۆڕاگرى هه‌ڵه‌بجه‌ ده‌كه‌ین و دووپاتى ده‌كه‌ینه‌وه‌ كه‌ حكوومه‌تى هه‌رێمى كوردستان به‌ ئه‌ركى خۆى ده‌زانێت هه‌مو خزمه‌تێك پێشكه‌ش به‌ هه‌ڵه‌بجه‌ و كه‌سوكارى قوربانیان بكات و ئه‌وه‌ى له‌ توانایدا بێت درێغى ناكات.

نه‌مرى بۆ شه‌هیدان و هیواى چاكبوونه‌وه‌ بۆ برینداران و دڵنه‌وایى بۆ كه‌سوكارى قوربانیان ده‌خوازین. پیرۆزبایى به‌پارێزگابوونى هه‌ڵه‌بجه‌ له‌ هه‌ڵه‌بجه‌ییان و ته‌واوى كوردستانیان ده‌كه‌ین.

ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانى هه‌رێمى كوردستان.

2014/3/16