"سۆران عه‌لی ئەمین" و "سەلام عارف روشدی" لە نوێنەرایه‌تی حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە تاران به‌شدارییان له‌ سیمیناریی "کاریگەریی یاسایی لەسەر هێرشی ئەنفال" لە مۆزه‌خانه‌ی ئاشتیی تارانکرد.

"سۆران عه‌لی ئەمین" و "سەلام عارف روشدی" لە نوێنەرایه‌تی حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە تاران،

دوای بانگهێشتێک لە لایەن مۆزه‌خانه‌ی ئاشتیی تاران بەشداریان کرد لە سیمینارێک لە سەر "کاریگەریی یاسایی لەسەر هێرشی ئەنفال" که‌ به‌ ئاماده‌بوونی چه‌ندین مامۆستای زانکۆ و که‌سایه‌تیی پسپۆڕ و شاره‌زا لە یاسا نێوده‌وله‌تییه‌کان لە هۆڵی کۆبوونه‌وه‌کانی مۆزه‌خانه‌ی ئاشتیی تاران به‌ڕێوه‌چوو.

لەو سیمینارەدا، دکتۆر "ئه‌سعه‌د ئه‌ردەڵان" مامۆستای زانکۆ و کارناسیی یاسا نێوده‌وڵه‌تییه‌کان و هه‌روه‌ها دکتۆر "سه‌ید قاسم زه‌مانی" مامۆستای زانکۆ سه‌باره‌ت به‌ "کاریگەریی یاسایی لەسەر هێرشی ئەنفال" وتاریی زانستییان پێشکه‌ش کرد.

"نازم عومەر دەباغ" لە وتارێکدا لە ماڵپەڕی "خەندان" ڕای کەسایەتیی خۆی سەبارەت بە ڕووداوەکانی ئەم دواییانەی ھەرێمی کوردستان دەربڕیوە کە دەقەکەی لە خوارەوە ھاتووە:

زوڵملێكردن و چەوساندنەوەی جەماوەر دەبێته هۆی دروستبوونی ناڕەزایی له نێویانداو له قۆناغی دواتریشدا جێبەجێنەكردنی خواست و داواكارییەكانیان وادەكات كه داوای مافەكانیان بكەن و تەنانەت بێنه سەرشەقام و به شێوەی جۆراوجۆر داوای بەدیهاتنی خواستەكانیان بكەن، هەمیشه و به درێژایی مێژوو ئەم دیاردەیه وایكردووه كه كەسانێكی دڵسۆز و بەپەرۆش به هەستكردن به بەرپرسایەتی جڵەوی جەماوەر بگرنه دەست و له ئاكامیشدا به دروستكردنی سەركردایەتییەك رابەری جوڵانەوەو بزووتنەوەكانی جەماوەری بگرنه دەست و له پێناو گەیشتن به مافه رەواكانی خەڵك و دابینكردنی خواستەكانیان چالاكی بكەن و ئەمەش دیاردەیەكه كه به درێژایی مێژوو نموونەمان دیوەو چەندین رێكخستن و پارت و حزب هاتوونەته ئاراوه كه سەركردایەتی شۆڕش و جوڵانەوەی رەوا و ئازادیخوازانەی گەلانیان كردووەو كاروانی خەبات و تێكۆشانیان بەرەو سەركەوتن بردووه و لەم نێوانەشدا هەندێك گەیشتوونەته ئامانج و هەندێكیان هێشتا بەڕێگاوەن و هەندێكی دیكەش شكستیان خواردووه.

به دڵنیاییەوەو به روونی دەتوانین نمونەی زۆر له مێژوودا دەستنیشان بكەین كه به دوو جەمسەری جیاوازدا چارەنوسی خۆیان و گەلەكانیان تۆماركردووه، هەندێك لەو نمونانه ئیمپراتۆری و دیكتاتۆری بەدوای خۆیدا هێناوەو هەندێكیش به شۆڕش و راپەڕین درێژەیان به خەبات داوه، بەڵام ئەنجام و كۆتایی ئەوانەی له خزمەت فراوانكردنی ئیمپراتۆری و دیكتاتۆریدا بوون و هەوڵیان بۆ فراوانكردنی دەسەڵات داوه ئەوە بووه كه لەو پەڕی هێز و توانادا گەیشتوونەته خاڵی كۆتایی و شكستیان هێناوەو لەناو چوون.

پیوێسته له رۆژگاری ئەمڕۆدا و له كاتی ئێستادا زیاتر سەرنجی ئەو رووداوانه بدەین و توێژینەوەی وردیان بۆ بكەین و ئەو پرسیاره رووبەرووی خۆمان بكەینەوه كه دەبێت بۆ چ ئەنجام و ئامانجێك ئەو هەموو سەركرده مەزن و ئەو هەموو هێز و تێكۆشەرانه له بەرامبەر كێشەیەكدا لەسەر كورسی و پایه، ئەو هەموو قەیران و كێشه بێننه ئاراوەو جەماوەرێك كه له رابردوودا بەردەوام پشتیوانییان بوون پشتگوێ بخەن، جەماوەرێك كه پشتیوانی سەرەكی ئەوان بوون بۆ خەبات و گەیشتن به ئامانجه نەتەوەییەكان.

بەڵام ئەمڕۆكه له پێناو پلەو پایەی حزبی و دەستكەوتی تەسكدا ئەو جەماورەمان لەیادكردووه كه به كۆبوونەوەو پەیامی رێكخراوەیی و خواستی لایەنەكان داوا له سەركردایەتییەكانیان دەكەن رێكبكەون و واز له بیركردنەوەی تەسكی بەرژەوەندی تاكی بهێنن و بەرەو سازان بڕۆن، مەگەر هەموو لایەك داوای سازن و دژ به خۆ سەپاندن نییه؟

 لەم بارودۆخەدا به دڵنیاییەوه دەبێت هەر لایەك له بەشێك له داخوازییەكانی دەست هەڵبگرێت و بەرەو پرۆژەیەكی هاوبەش هەنگاو بنێن كه تیادا شتێك دراوەو شتێك وەرگیراوه و مانای راستەقینەی دانوستان بەرجەسته بكات.

جەماوەری خەڵكی كوردستان كه به درێژایی مێژوو له لایەن رژێمەكان و به هۆی قۆناغه جیاوازەكانی خەبات تووشی چەندەها زەرەر و زیان و ئەشكەنجه و كیمیاباران و شاڵاوی بەدناوی ئەنفال بووەو هەزاران شەهیدی لەم رێگایەدا بەخشیوه و سەدان پەك‌كەوتەی تیایه و هەزاران بێوەژن و باوكی جگەرسووتاوی له ئامێزه، ئاستی سەبر و پشووی سنووردارەو دەبێت ئەو پرسیارە لەخۆمان بكەین ئایا ئاستی سەبری ئەم خەڵكه تاكوێیەو تاكەی دەبێت باجی دەسەڵاتخوازی سەركردەكانی بدات؟

پێویسته ئەم سەركردەو پارتانه باش بزانن كه به ماندووبوونی ئەم جەماوەره پێ گەیشتوون و هەر ئەم جەماوەرەش دەتوانێت سزا و پاداشتیان بدات.

هیوادارم و ئۆمێد دەخوازم زیاتر لەمه لەسەر دەستی سەركرده و پارت و رێكخراوەكان زاخاو به قوڕگی ئەم گەله زوڵملێكراوەدا نەكرێت كه به درێژایی مێژوو له لایەن دوژمنەوه زوڵمی لێكراوەو چەوساوەتەوه،  دڵنیابن رق و تووڕەبوونی جەماوەر سنوورداوەو هەوڵ بدەن نەكەونه بەردەمی تووڕەیی و عوسیانی جەماوەر.

با دوور بڕوانن لەو هەموو پەیام و راسپاردانەی له لایەن جەماوەرەوه پێیان دەگات، كام رێكخراو  و پارت و سیاسەتمەداری كورد هەیه له لایەن كەسان و وڵاتانی دراوسێ و جیهانییەوه ئامۆژگاری نەكرابێت؟ تۆ بڵێی پەیامەكان تەنها زاراوەیی بێت یان ئەوەتا له پشت ئەم پەیامانەوه پەیامی دیكه هەیه كه گرنگتر له هەمووان پەیامی جەماوەره كه پاداشتی سەروەری دەستكەوتەكانی خوێنی شەهیدانەو له سەروو هەموو شتێكەوه دەوەستێت و دەبێت سەرتا پێ گوێی لێبگیرێت و جێبەجێ بكرێت.

بیست و حەوت ساڵ لەمەوبەر، گەلی کوردستان ڕووبەڕووی گەورەترین شاڵاوی جینۆساید "شاڵاوی ئەنفالەکان" بووه‌، كه‌ ئامانج لێی سڕینەوەی بوون و ناسنامەی نەتەوەییی میللەتەکەمان بوو و تیایدا وێڕاى خاپووركردنى بە هەزاران گوند و ناوچه‌ى كوردستان، زیاتر لە (182000) هاووڵاتی بێ تاوانی کوردستانیش، بوونە قوربانی و شه‌هید كران.

ئێستا کە یادی ئەم ڕۆژە تاڵانە دەکەینەوە، ساڵانێک بەسەر دادگاییکردنی سەرانی ڕژێمى به‌عسى تاوانكارى ئه‌نجامده‌رى ئه‌نفاله‌كاندا تێدەپەڕێت و وەک چۆن ئەرکی یاسایی و ئەخلاقیی دادگای باڵای تاوانەکانی عێراق، ناسینی ئەم شاڵاوه‌ بووە وه‌ك شاڵاوى جینۆسایدكردنى گەلی کوردستان، بە هەمان شێوەش ئەرکی نیشتیمانی و یاسایی و ئەخلاقیی حکوومەتی عێراقه‌ كه‌ قەرەبووى ماددی و مەعنەویی ڕزگاربووان و کەسوکاری قوربانیانی ئەنفال بكاته‌وه‌، لەگەڵ قەرەبووی ژینگە و زێدی ئەو هاووڵاتیانەی کە ناوچەکانیان بەر شاڵاوی ئەنفالەکان کەوتبوون.

حکوومەتی هەرێمی کوردستان وێڕای پەرۆشیی بەردەوامی بۆ دۆزینەوە و گەڕاندنەوەی ڕوفاتی ڕۆڵە ئەنفالکراوەکانی ئەم گەلە بۆ زێدی باووباپیرانیان، بەردەوامیش لە خەمی باشترکردنی گوزەرانی کەسوکارەکانیاندایە كارى بۆ ده‌كات، هاوکات هەوڵی بەردەوام دەدات بۆ بەنێودەوڵەتیکردنی کەیسی جینۆسایدی ئەنفال.

کوردستانیانی خۆشەویست..
ئه‌مڕۆ گەلەکەمان لە ڕووبەڕووبوونەوەیەکی چارەنوسسازدایە دژ بە شاڵاوێکی هاوشێوەی ئەنفال کە لە لایەن تیرۆریستانی داعشەوە ئاراستە دەکرێت، بۆیه‌ گەلی کوردستان بە سەرجەم پێکهاتە و لایەنە سیاسییەکانیەوە، لە هەموو کاتێك زیاتر پێویستی بە یەکدەنگی و یەکڕیزی و خۆڕاگرییە، بۆ بەرەنگاربوونەوە و لەگۆڕنانی خەونی تیرۆریستان و ئەنفالچییان و دوژمنانی ئازادی و مرۆڤایەتی. دڵنیاین تیرۆرستانى داعشیش به‌ هه‌مان چاره‌نووسى سه‌رانى به‌عس و ئه‌نجامده‌رانى ئه‌نفاله‌كان ده‌چن و له‌گۆڕ ده‌نرێن.

دروود بۆ گیانی پاک و بێتاوانی ڕۆڵە ئەنفالکراوەکانی گەلەکەمان.

ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانى هه‌رێمى كوردستان
2015/4/13

بەڕێزان سەرۆكایەتیی پارلەمانی كوردستان

سەرۆكایەتیی ئەنجوومەنی وەزیرانی حكوومەتی هەرێمی كوردستان

حزب و لایەنە سیاسییەكانی كوردستان

جەماوەری سەربەرزی كوردستان

دوژمنان و نەیارانی گەلی كوردستان هەموو ڕێگەیەكیان تاقیكردەوە بۆ ئەوەی خەباتی گەلی كوردستان لەناو ببەن. هەر لە تۆقاندن و ئەنفال و جینۆساید و بگرە هەتا كیمیاباران و ئابلۆقەدان و زیندان و نانەوەی فیتنە و دووبەرەكی و بڕینی قووتی خەڵك و پەلاماری تیرۆریستان، بەڵام پشت بە خوای مەزن و هیمەت و خۆڕاگریی گەلەكەمان، كوردستان توانی بەسەر هەموو پیلان و دوژمنكارییەكاندا سەركەوێت و شكست و شەرمەزاری بۆ دوژمنان مایەوە.
ئێستا گەلەكەمان لە هەموو كاتێك زیاتر لە سەركەوتن و دەستكەوتی مەزن و شكۆمەندینزیكە، بەڵام جێگەی داخەكە بۆ دژایەتیكردنی گەلی كوردستان شێوازێكی نوێی ناپاكی دەركەوتووە كە لە ڕێگەی جۆراوجۆر و بە لێدوان و نووسین بانگەشە بۆ شەڕی ناوخۆیی و دووبەرەكی و هەروەها زیندووكردنەوەی پەرتەوازەیی و دوو ئیدارەیی دەكەن. ئەمە ئازادیی ڕادەربڕین نییە بەڵكو ئەم جۆرە هەوڵانە خیانەتە لە گەل و نیشتمان و پیادەكردنی ئەجیندا و سیاسەتی نەیارانی كوردستانە. نابێ بە هیچ شێوەیەك ڕێگە بدرێت ئەم ڕوانگە نانیشتیمانییە لە كوردستاندا هەبێت. ئەم بابەتە مەترسییە بۆ سەر ئاساییشی نەتەوەیی و نیشتیمانیی كوردستان و هەموو ئەو دەستكەوتانەی بە خوێن و فرمێسك هاتوونەتە دی دەخاتە ژێر هەڕەشە.

داوا لە پارلەمانی كوردستان و حكوومەتی هەرێم و داواكاری گشتی دەكەم ئەركی خۆیان ڕاپەڕێنن و ڕێوشوێنی گونجاو لەدژی ئەم ڕەوتە نانیشتیمانی و مەترسیدارە بگرنە بەر و چارەسەرێكی یاسایی و ڕەسمی بۆ ڕێگەگرتن لە بڵاوكردنەوە ئەو بۆچوونانە بدۆزنەوە كە ژیانی خەڵك و یەكپارچەیی نیشتیمان و ئاسوودەیی وڵات دەكاتە ئامانج و بانگەشەی شەڕی نێوخۆیی و دوو ئیدارەیی دەكەن.

داوا لە گشت لایەنە سیاسییەكانی كوردستان دەكەم بە هەموو توانایەكیان ڕێگری بكەن لە دەركەوتنی ئەم دەنگ و تێڕوانینە نانیشتیمانییە. داوایش لە جەماوەری سەربەرزی كوردستان دەكەم چیتر دەرفەت نەدەن ئەم جۆرە خەڵكانە و ئەم ڕەوتە دژە نیشتیمانییە بەردەوام بن لە بڵاوكردنەوەی هزری شەڕانگێزی شەڕی نێوخۆیی و دووبەرەكی و هەموو تواناكانمان بۆ پاراستنی كوردستان و یەكڕیزیی گەلەكەمان یەكبخەین.


مسعود بارزانی
سەرۆكی هەرێمی كوردستان
16ـی 4ـی 2015

خێزانێکی کوردی ئێزیدی ئاوارە لە کامپی خانکی لە پارێزگای دهۆک

هەولێر، هەرێمی کوردستان، عیراق (ماڵپەڕی حکومەتی هەرێم) - ئەگەرچی ئەو تاوانانەی لەدژی هاوڵاتیانی مەدەنیی عیراق وهەرێمی كوردستان لەلایەن چەكدارانی رێکخراوی تێرۆرستی دەوڵەتی ئیسلامی نا سراو بە داعش ئەنجامدران دەکرێ بخرێنە خانەی تاوانی كۆمەڵكوژی، بەڵام بە ئەندامنەبوونی عیراق لە دادگای تاوانی نێودەوڵەتی بووەتە تەگەرە بەر هەوڵەکانی ناساندنی یاسایی ئەو تاوانانە بە کۆمەڵکوژی.

مەحمود حاجی ساڵح، وەزیری كاروباری شەهید وئەنفالكراوان، وسەرۆكی لیژنەی بەجینۆسایدناساندنی تاوانەكانی دژ بەمەسیحی وكوردی ئێزدی، ئەم خاڵەی پشتڕاستكردەوە ودووپاتیكردەوە کە "تا ئێستا عیراق ئامادە نیە ببێتە ئەندام لەو دادگایەدا، بەم شێوەیەش رێكاری یاسایی لەبەرامبەر بەجینۆسایدناساندنی ئەم تاوانانە بەڕێگایەكی سەختدا تێدەپەڕێت".

وەزیری كاروباری شەهید وئەنفالكراوان لەلێدوانێكی تایبەت بەماڵپەڕی حكومەتی هەرێمی كوردستان رایگەیاند، "مەرجی هەرە سەرەكی دادگاییكردنی ڕێكخراوی تێرۆریستی داعش و بەجینۆسایدناساندنی تاوانی دژ بە كوردی ئێزیدی و پێكهاتە ئاینی و نەتەوەییەكانی دیكە، بەئەندامبوونی عیراقە لە دادگای تاوانی نێودەوڵەتیدا، بەڵام لەمیانەی گفتوگۆی لیژنەكەیان لەگەڵ سێ باڵوێزی عێراق لە چەندین دەوڵەتی ئەورووپاییدا، وا روون بۆوە كە عێراق ئامادە نیە ببێتە ئەندام لە دادگای ناوبراودا".

وەزیر رایگەیاند، ئەم هەڵوێستەی عیراق رێگرە لەبەردەم دروستبوونی دادگایەكی لەم جۆرە لەعیراق ولەهەرێمی كوردستان ولە یاسای عێراقیدا هیچ بڕگەیەك نیە باس لە كۆمەڵكوژی بكات، بۆیە تاكە چارەسەری لەم حاڵەتەدا ئەوەیە "عێراق ڕازی بكرێت كە تەنها بۆ ئەم كەیسە ڕەزامەندی بداتە دادگا بۆ ئەوەی لێی بكۆڵێتەوە، ئەمەش هەوڵێكی زۆری دەوێت لەلایەن نوێنەرانی كورد لە مەركەزی بڕیاردان لە حكومەتی فیدرالی بۆ دەركردنی بڕیارێكی لەو جۆرە بەمەرجێك عێراق كەیسی دیكەی لەگەڵدا تێكەڵ نەكات".

دوای هێرشەكانی داعش بۆ سەر مووسڵ وچەندین ناوچەی دەورووبەری كە زۆرینەی دانیشتوانی كوردی ئێزدی وپێكهاتە ئایینیەكانی دیكەن، چەندین تاوانی کوشتاری لەدژیاندا ئەنجامدا. هەربۆیەش، حكومەتی هەرێم بەپێی فەرمانی سەرۆكایەتی ئەنجوومەنی وەزیران لە 17ی ئاب 2014دا لیژنەیەكی بۆ ئەم پرسە پێكهێنا وهەر زوو لیژنەكە دەستیكرد بە كۆكردنەوەی ژمارەیەكی زۆری بەڵگەنامەو كورتە فیلم ووەزارەتی كاروباری شەهید وئەنفالكراوانیش ناوەندێكی تایبەت بە لێكۆلینەوە و كۆكردنەوەی بەڵگه ‌و تاوانی لە دهوك دامەزراند كە تا ئێستا زیاتر لە 300 دوسێی ئامادەكردووە و لێكۆلینەوە لێیان بەردەوامەو 65 دۆسێیان بۆ دادگا ئامادەیە.

وەزیر رایگەیاند بەئەندامبوونی عیراق لەو دادگایەدا بەرپرسیارێتی قورس دەخاتە ئەستۆی كە رەنگە نەتوانێ جێبەجێی بكات. بۆیە بەهەر بیانوێك بێت خۆی ئەو پرسەی پشتگوێخستووە، هاوكات ئەوەشی خستەڕوو ئەگەر ئەم رێكارە یاساییە ورێكارە پێشنیاركراوەكانی دیكە سەرنەكەوت ئەوا پێویستە "لەڕێی ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتییەوە بڕیارێكی تایبەت دەربكرێت بۆ دەستبەكاربونی دادگا لە كەیسی ناوبراو یاخود بۆ دامەزراندنی دادگایەكی تایبەت بەو كەیسە بەهەمان شێوەی دادگای تاوانەكانی یوگوسلاڤیا و دادگای تاوانەكانی ڕواندا".

ئاماژەی بەوەشدا، ئەو لیژنەیەی خۆی سەرۆكایەتی دەكات پێشنیاری كردووە شاندێک "بنێرێتە بەغدا بۆ گفتوگۆكردن لەگەڵ هەر سێ سەرۆكایەتییەكەی عیراق  ووەزارەتی دەرەوە و دادی بەمەبەستی وەرگرتنی رەزامەندی بۆ سپاردنی ئەم كەیسە بە دادگای تاوانی نێودەوڵەتی و وڵاتانی ئەندامانی هەمیشەیی ئەنجومەنی ئاسایش بهێنرێنە سەر ئەو بڕوایەی بڕیارێكی تایبەت بە مەبەستی سپاردنی كەیسەكە بە دادگای تاوان دەربكات".

مەحمود حاجی ساڵح، ئاماژەی بە مەترسی كاری یەك لایەنەی لەبارەی ئەم كەیسانەوە كرد وراشیگەیاند کە حكومەتی هەرێم هەموو رێكارێكی یاسایی دەگرێتەبەر بۆ ڕێگەگرتن لەو هەوڵانەی كە هەندێك كەس و لایەن دەیدەن بۆ ناساندنی كوردی ئێزدی وەكو گەلێكی جیاواز لە كورد و خۆجیاكردنەوە لە گەلی كوردستان. بەپێویستیشی زانی پرسی پاڵپشتی نێودەوڵەتی بۆ پێشمەرگە لەشەڕی دژی تیرۆر بەتەواوی بۆ باسكردنی ئەم پرسە سوودی لێوەربگیرێت.

بۆ باسكردنی ئەو پرسە وخستنەڕووی ئەو تاوانانەی لەدژی كوردی ئێزدی ومەسیحی ئەو ناوچانەی كە بەدەستی داعشەوەبوون، رۆژانی 8 و 9ی شوباتی رابردوو لەهۆڵی مامۆستا سەعد عەبدوڵلا لە هەولێر، كۆنفڕانسێك بەبەشداری حكومەتی هەرێمی كوردستان وژمارەیەكی زۆر لە رێكخراوە نێودەوڵەتیەكان وشارەزایان لەبواری یاسای نێودەوڵەتی وكۆمەڵكوژی وچەندین كەسایەتی ئایینی ئیسلام ومەسیحی وئێزدی بەڕێوەچوو، تیایدا لەچەندین دانیشتنی جیاوازدا باس لەو رێوشوێن وچارەسەریە یاساییانە كرا كە پێویستە بۆ بەجیهانی ناساندنی ئەم تاوانانە بگیرێنە بەر، ئەمە جگە لەوەرگرتنی شایەدی ژمارەیەک لە رزگاربووان لە دەستی تیرۆریستان لەبارەی ئەو تاوانانەی لەدژی ئەواندا كراون.

نیهاد قازی سەرۆكی رێكخراوی پاراستنی ئایینەكانی عیراق لەلێدوانێكی تایبەت بۆ ماڵپەڕی حكومەتی هەرێمی كوردستان مەترسی خۆی لەئایندەی ئایینەكانی عیراق وناوچەكە نیشاندا ودووپاتیكردەوە لەدوای هێرشەكانی داعش بۆ سەر عیراق وبەكۆمەڵكوشتنی ژمارەیەكی زۆر لەئێزدی ومەسیحی وتەنانەت موسڵمانیش بەجیاوازی ئایین ومەزهەبەكانیانەوە، ناوچەكەی خستە ژێر مەترسیەكی زۆر گەورە كە دەرچوون لێی كارێكی ئاسان نییە وبەتاكە كەس ولایەن ناكرێت.

ئاماژەی بەوەشدا "پێویستە حكومەتی عیراق درك بەو مەترسیە بكات كە زۆر دەمێكە هۆشداری لەبارەوە دراوە و ئەو وێنە سلبیەی لەبارەی رەوشی مەترسیداری ئایینەكان تیایدا نەمێنێت وهەنگاوی جدیتر بۆ دەرچوون لەو گرفتانەوە بنێت".

قازی ئەوەشی خستەڕوو،" لەمیانەی ئەو كۆنفڕانسەی لەهەولێردا بەڕێوەچوو، هەموو لایەك لەسەر ئەوە هاوڕابوون كە پێویستە لەسەر ئاستی نێودەوڵەتیدا پاڵپشتی كەیسەكانی كۆمەڵكوژی كوردی ئێزدی ومەسیحی بكرێت وچیتریش كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی لەئاست ئەو تاوانانە بێ دەنگ نەبێت بەڵام ئەوەش بەبێ هەوڵی جدی حكومەتی عیراق كارێكی ئاسان نیە".

ئێوارەی ئەمڕۆ چوارشەممە 16ی تەممووزی 2014 ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی كوردستان بە سەرۆكایەتیی بەڕێز نێچیرڤان بارزانی سەرۆك وەزیران ئاساییی خۆی ساز دا.

لە سەرەتای كۆبوونەوەكەدا بەڕێز مەلا یاسین نوێنەری یەكێتیی نێشتمانیی كوردستان لە میسر كە ساڵێك لەمەوبەر لەسەر فەرمانی بەڕێز سەرۆك وەزیران، سەرۆكایەتیی لیژنەیەكی كرد بۆ بەدواداچوون لەسەر دۆسیەی فرۆشتنی كچانی كورد لە ئەنفال بۆ میسر، وەك دەرەنجامی كاری لیژنەكەیان ڕوونكردنەوەیەكی پێشكەش بە ئەنجومەنی وەزیران كرد و جەختی لەوە كردەوە كە دوای ساڵێك بەدواداچوونی ئەم كەیسە لە میسر و كوردستان، دەركەوت ئەم پرسە هیچ بنەمایەكی نیە و ئەوەی لەبارەی ئەو كەیسەوە گوتراوە كە گوایە هەژدە كچی كورد لە كاتی ئەنفالدا فرۆشراونەتە میسر، هیچ بنەمایەكی نیە و لە هەموو ڕاستییەكەوە دوورە‌.

لیژنەكە كە نوێنەری خانەوادەی هەژدە كچە ئەنفالكراوەكە و كۆمەڵگەی مەدەنی و لایەنە پەیوەندارەكانی هەرێمی كوردستانی تێدایە، داوای كردووە بەدواداچوونی یاسایی بەرامبەر هەموو ئەو كەس و دەزگا و لایەنانە بكرێت كە قسەیان لەسەر ئەم پرسە كردووە و زانیاریی ناڕاست و درۆیان لە كەیسەكە‌دا داوە، تا بدرێنە دادگا و ڕیكاری یاساییان لە بەرامبەردا بگیرێتە بەر، ئەنجومەنی وەزیرانیش ئەم داوایەی پەسەند كرد. پاشان بەڕێز سەرۆك وەزیران سوپاسی هەوڵ و بەدواداچوونی لیژنەكەی كرد و ئەنجومەنی وەزیران بڕیاری دا "ڕەددی ئیعتیبار" بۆ خانەوادەی ئەم كچە ئەنفالكراوانە بكرێتەوە.

دوای ئەوە بەڕێز وەزیری پەروەردە پو‌ختەیەكی لەبارەی وەزارەتی پەروەردەوە خستە ڕوو كە تێیدا چەندین ئاماری لەسەر ژمارەی قوتابخانەكان و پێداویستیی هەرێمی كوردستان بۆ قوتابخانه و باخچەی ساوایانی تازە و كێشە و گرفتەكانی بەرنامەی خوێندن و ئەنجامدانی پرۆژەی پەروەردەیی و سازدانی كۆنفرانسی پەروەردەیی پێشكەش كرد و تیشكی خستە ڕێگەچارەی چارەسەركردنی كێشەكان. ئینجا چەندین سەرەنج و تێبینی لە لایەن وەزیرانەوە لەسەر  بابەتەكە پێشكەش كران.

ئەنجومەنی وەزیران بڕیاری دا لیژنەیەك لە بەڕێزان جێگری سەرۆك وەزیران و وەزیرانی پەروەردە، خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی،  پلاندان و كار و كاروباری كۆمەڵایەتی پێك بێت بۆ ئەوەی چارەسەرێكی گونجاو بۆ كێشەی جێبەجێكردنی سیستەمی ئەژماركردنی نمرەكانی هەردوو پۆلی 10 و 11 لەسەر نمرەكانی 12ی ئامادەیی  بدۆزنەوە و بڕیار لە یەكێك لەو ڕێگەچارانە بدات كە لایەنە پەیوەندارەكان بۆ چارەسەركردنی كێشەكە ئامادەیان كردووە.

دوای ئەوە كێشەی وەرگرتن و كڕینەوەی گەنم لە جوتیارانی هەرێمی كوردستان و ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی كوردستان لە لایەن بەڕێز وەزیری بازرگانییەوە خرایە ڕوو، كە بە پلەی یەكەم كێشەی سایلۆ و شوێنی وەرگرتن و هەڵگرتنی گەنم هەیە، هەروەها كۆمەڵێك پێشنیاری بۆ چارەسەركردنی كێشەكە خستە بەردەم ئەنجومەنی وەزیران. لەمبارەیەوە ئەنجومەنی وەزیران بڕیاری دا هەموو ڕیكارێكی پێویست بگیرێتە بەر بۆ ئەوەی بە زووترین كات گەنمی جوتیاران وەربگیرێت و جگە لە سایلۆكان چەند هەنگاوێكی كردەییش بۆ دروستكردنی شوێنی دیكەی ئەلتەرناتیف بۆ هەڵگرتن بنرێن.

ئەنجومەنی وەزیران هەروەها بڕیاری دا لیژنەیەك بە سەرۆكایەتیی بەڕێز وەزیری دارایی دابمەزرێت بەمەبەستی كاراكردن و جێبەجێكردنی یاسای هەمواركردنی یاسای كار و دەستەبەری كۆمەڵایەتی كە بە پێی ئەم یاسایە هەموو كارمەندانی كەرتی تایبەت وەك كارمەندانی كەرتی حكوومی كارەكەیان بە خزمەت بۆ حیساب دەكرێت و مووچەی خانەنشینییان دەبێت.

بە ئامادەبوونی بەڕێز مسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان ، ئەمڕۆ روفاتی 93 شەهیدی ئەنفالكراوی بارزانی گەیشتە هەولێر و لە هەولێرەوە بەرەو زێدی باو باپیرانیان لە بارزان بەڕێخران.

لە رێوڕەسمێكدا كە ژمارەیەك لە كەسوكاری شەهیدانی ئەنفالی بارزان و عیماد ئەحمەد جێگری سەرۆكی حكومەت و ژمارەیەك لە وەزیرانی حكومەت و كونسوڵ و نوێنەرانی وڵاتانی بیانی ئامادەی بوون ، نەوزاد هادی پارێزگاری هەولێر لە پەیڤێكدا وێڕای بەخێرهێنانی میوانان نیشانیدا ئەمڕۆ هەولێر میوانداری ژمارەیەكی دیكەی قوربانیانی ئەنفال دەكات كە لاپەڕەیەكی پڕ لە شانازیان لە مێژووی گەلی كوردستان تۆماركردووە و دوژمنان لە بارزانی سەركەشەوە بەرەو بیابانەكانی باشووری عیراقیان بردن وایان زانیبوو كە بەمشێوەیە ئیتر كورد كۆتایی پێدێت .

پاشان سەرۆكی هەرێمی كوردستان لە وتەیەكدا سوپاسی هەموو ئەو بەڕێزانەی كرد كە زەحمەتیان كێشا و تەنانەت ژیانی خۆیان خستە مەترسی و چوون بۆ بیابانەكانی خوارووی عیراق لە نێوان پارێزگای سەماوە و سنووری عەرەبستانی سعودیا تا توانیان ئەمجارەش 93 روفاتی شەهیدی ئەنفالی بارزانیان بدۆزنەوە و بیانهێننەوە هەولێر .

هاوكات سوپاس بەرپرسان و خەڵكی سەماو كرد كە زۆر یارمەتیدەری تیمەكانی هەرێم بوون بۆ ئەم مەسەلەیە و دووپاتیكردەوە هیچ كاتێك ئەو هەڵوێستەیان لە بیرناكرێت .

سەرۆك بارزانی نیشانیدا تاكە تاوانی ئەو شەهیدانە و شەهیدانی ئەنفالی بادینان و گەرمیان ئەوە بووە كە كوردن و نیشانیدا هەموویان كەسوكاری ئێمەن هاوكات سوپاسگوزاری خۆی پێشكەشی خەڵكی هەولێر و دەورووبەری و هەموو شار و پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان كرد كە لە سەردەمی رەشبگیرییەكەی كوردانی بارزانی كەسانێكی زۆریان داڵدە دا و ژیانی خۆیان خستە مەترسی بۆ رزگاركردنی خەڵكی ئەم ناوچەیە .

سەرۆك بارزانی ستایشی رەوشتی كورد كرد كە سەرەڕای ئەوەی سەربازانی رژێمی بەعس كەسوكاریانیان ئەنفال و كیمیاباران كرد بەڵام هیچ سەربازێكی ئەو رژێمە لە ڕاپەڕین یەك قسەی ناشیرینیشی پێ نەگوترا بۆیە هیوای خواست ئەم ڕەوشتەی كورد لە نێو خۆشماندا هەبێت .

سەرۆكی هەرێمی كوردستان باسی بارودۆخی ئەمڕۆی عیراقی كرد كە ئاڵۆزیەكی زۆری تیادایە و مەبەستی سەرەكی لەم ئاڵۆزیەش شكاندنی هەیبەت و شكۆی كوردە و گەڕاندنەوەی پلەبەندی نێوان هاوڵاتیانە و جارێكی دیكە كورد بە پلە دوو سەیر بكرێت دووپاتیشیكردەوە كورد هیچ كاتێك پاشكۆیەتی قبووڵ ناكات و قبوڵی ئەوە ناكات بۆ دواوە بگەڕێتەوە و ئەو هەموو قوربانیەی بۆ ئەوە نەداوە كە جارێكی دیكە قبووڵ زوڵم و ستەم بكات و ئەگەر ئەم رەفتارانەش بەردەوام بوو ئەوا ئەو كات وەڵامی كورد لە پێشبینی هیچ كەسێكدا نابێت .

نیشانیشیدا لەگەڵ حزبە كوردستانیەكان باسیان لەوە كردوە كە پێداچوونەوە بە پەیوەندیەكانی نێوان هەولێر و بەغدا بكرێت چونكە ئەم حاڵە بەمشێوەیە ناچێتە سەر.

پاشان ئارام ئەحمەد وەزیری كاروباری شەهید و ئەنفالكراوان بە ناوی حكومەتی هەرێمی كوردستان سوپاسی ئامادەبوانی كرد بۆ بەشداریكردن لەم ڕێوڕەسمە و نیشانیدا لەكۆی 182 هەزار رووفاتی ئەنفالكراو، تەنیا 2250 رووفات دۆزراونەتەوە و ئاماژەی بەوەشدا پاش تێپەڕینی  ساڵانێكی زۆر بەسەر ئەنفالكردنی خەڵكی كوردستان لەلایەن رژێمی بەعس، كاری دۆزینەوەی گۆڕە بەكۆمەڵەكان زەحمەت بووە و ئاسایشی جوگرافیای گۆڕەبەكۆمەڵەكان رێگرێكی دیكەیە لە  ئاستەنگەكان.

ئەوەشی خستەڕوو  ئەم 93  رووفاتە لە مانگی 11ی ساڵی 2013 بە دووری 35 كیلۆمەتر لە ناوچەی بوسەییەی سەر بە شاری سەماوە  و لە دووری زیاتر لە 1600 كیلۆمەتر دوور لە زێدی خۆیان، زیندەبەچاڵكراون، كە زۆربەیان گوللـەبارانكراون و هەڵمەتەكەش لە دژی رەگەزی نێر بووە.

هەروەها نیشانیدا لە ساڵی 2005 نزیكەی 503 رووفات دۆزرانەوە، لەكۆی  8 هەزار بارزانی، كە ئەنفالكراون، تاوەكو ئێستا تەنیا 606 روفات دۆزراونەتەوە و نەیشاردەوە بەسەرچوونی ئەوماوەیە كارەكەی قوڕستركردووە لە رووی هاوكات ئەوەشی خستەڕوو كە لە شاڵاوەكانی ئەنفال، نزیكەی 182 هەزار لە منداڵ، ژن و پیاوی كورد زیندەبەچاڵكران و تاوەكو ئێستاش لەناوچەكانی خوارووی عێڕاق و سنووری حەمرین، نزیكەی 1600 رووفات دۆزراونەتەوە.

هەروەها نەیشاردەوە ئەو رووفاتانەی لە هەڵمەتەكانی ئەنفال بەگشتی دۆزراونەتەوە دەگەنە 2250و  لە شاری هەڵەبجەش  هەزاران رووفات لە گۆڕی بەكۆمەڵدا نێژراون، بەڵام بەهۆی بەركەوتنیان بە چەكی  كیمیایی و مەترەسییەكانیان نەتوانراوە دەربهێنرێن.

هەر لەم ڕێوڕەسمەدا وتاری نەتەوە یەكگرتووەكان پیشكەشكرا و دواتر تاجە گوڵینەی سەرۆكی هەرێمی كوردستان و حكومەتی هەرێم و كونسوڵ و نوێنەرانی وڵاتانی بیانی و حزب و لایەنە كوردستانیەكان داندران و كەژاوەی روفاتەكان بەرەو بارزان بەرێخران.

 پێنج شەممە, 06 ئازار 2014