هەرێمی کوردستان
گاز پرۆم وەبەرهێنانی زیاتر لە هەرێمی كوردستان دەكات
ئەمڕۆ بەڕێز نێچیرڤان بارزانی سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان پێشوازی لە بەڕێز میخائیل باگدانۆڤ نێردەی تایبەتی سەرۆكی ڕووسیای فیدراڵ بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و جێگری وەزیری دەرەوە و ئەلیكساندەر دیۆكۆف سەرۆكی كۆمپانیا كازپرۆم و یووری سێنتۆرین جێگری وەزیری وزەی ڕووسیا فیدراڵ و شاندێكی یاوەریان كرد.
لە دیدارێكدا شاندی میوان خۆشحاڵی خۆیان بۆ سەردانی هەرێمی كوردستان و ئەو پێشوازییە گەرمەی كە لێیان كرا، دەربڕی و جەختیان لەسەر پەیوەندییە مێژووییەكانی نێوان هەردوو گەلی كورد و ڕووسیا كردەوە و خوازیاری ئەوە بوون كە پەیوەندییەكان لە هەموو بوارەكاندا پەرەی پێ بدەن بە تایبەت لە بواری ئابووری و كلتووری. هەروەها باسیان لە ڕێوڕەسمی ئەمڕۆی نمایشی کتێبی "نیشتمانی داستان، کەلتووری کوردی لە چاوى توێژەرانی ڕووسى" كرد كە لە لەلایەن ژمارەیەك لە زانا و ئەكادیمییەكانی پەیمانگای دەستنووسەكانی ڕۆژهەڵاتناسی و پەیمانگای توێژینەوەی ڕۆژهەڵاتناسییەوە ئامادە كراوە و كۆمپانیا گاز پرۆمی نەفتی ڕووسیش بە چاپی گەیاندووە.
دواتر سەرۆكی كۆمپانیای گاز پرۆم پوختەیەكی دەربارەی كار و چالاكییەكانی كۆمپانیاكەیان لە دەڤەرە جیاجیاكانی هەرێمی كوردستان و ئەو پێشكەوتنانەی كە بەدەستیان هێناوە، پێشكەش كرد و خۆشحاڵیی خۆشی بۆ پەیوەندییەكانیان لە گەڵ حكوومەتی هەرێمی كوردستان بە تایبەتی وەزارەتی سامانە سروشتییەكانی هەرێم دەربڕی و خوازیاری بەردەوامی ئەو پەیوەندی و هاوكارییە بوو. ئەوەشی خستە ڕوو كە پلانیان هەیە وەبەرهێنانی زیاتر لە هەرێمی كوردستان بكەن.
لای خۆیەوە بەڕێز سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان سوپاسی سەردانی شاندی میوانی كرد و دەستخۆشی لێكردن بۆ ڕێكخستنی ڕێوڕەسمی نمایشی کتێبەكە و دوو پاتیكردەوە كە چالاكییە كلتوورییەكان پەیوەندییە سیاسی و ئابوورییەكانی نێوان هەرێمی كوردستان و ڕووسیا توندوتۆڵتر دەكات و خۆشحاڵی خۆیشی دەربڕی بەوەی كە لایەنی ڕووسی ئامادەیە پەیوەندییەكانی لەگەڵ هەرێمی كوردستان زیاتر پەرە پێ بدات.
لە بەشێكی دیكەی قسەكانیدا بەڕێز نێچیرڤان بارزانی باسی شەڕی دژی تیرۆریستانی داعش و نەبەردی و چاونەترسی پێشمەرگەی لە ڕووبەڕووبوونەوەی مەترسیی تیرۆر كرد و ئاماژەی بەوە كرد كە بەهۆی ئەو شەڕەوە بارێكی ئابووری قورس كەوتۆتە سەر هەرێمی كوردستان بە تایبەت كە هەر بەو هۆیەوە ژمارەیەكی یەكجار زۆری ئاوارە ڕوویان لە هەرێم كردووە كە بارگرانییەكی زۆری بۆ حكوومەت دروست كردووە و سەرەڕای ئەمە بەغدا بەشە بودجەی هەرێمی كوردستان وەك لە یاسای بودجەی عێراقدا هاتووە، نانێرێت و لەلایەكی دیكەشەوە دابەزینی نرخی نەوت ئەو بارگرانییەی هێندەی دیكە بۆ هەرێمی كوردستان قورس كرد. هیواشی خواست ڕووسیا بۆ تێپەڕاندنی ئەو قۆناغە سەختە لە بوارە جیاجیاكاندا هاوكاریی هەرێمی كوردستان بكات.
نێچیرڤان بارزانی: هەرێمی كوردستان لە هەموو بوارەكاندا پەیوەندییەكانی لەگەڵ ڕووسیا پەرە پێدەدات
نێچیرڤان بارزانی: هەرێمی كوردستان لە هەموو بوارەكاندا پەیوەندییەكانی لەگەڵ ڕووسیا پەرە پێدەدات.
دوانیوەڕۆی ئەمڕۆ یەكشەممە 17/5/2015 بە ئامادەبوونی بەڕێزان مەسعوود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان و نێچیرڤان بارزانی سەرۆك وەزیران و قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان و میخائیل باگدانۆڤ نێردەی تایبەتی سەرۆكی ڕووسیای فیدراڵ بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و جێگری وەزیری دەرەوە و ئەلیكساندەر دیۆكۆف سەرۆكی كۆمپانیا كازپرۆم و یووری سێنتۆرین جێگری وەزیری وزەی ڕووسیا فیدراڵ و ژمارەیەك لە وەزیر و پەرلەمانتار و بەرپرسانی هەرێم، لە هۆڵی شەهید سەعد عەبدوڵڵا لە هەولێر، ڕێوڕەسمی نمایشی كتێبی چاپكراو (نیشتمانی داستان: كەلتوری كوردی لە چاوی توێژەرانی ڕووسی) بەڕێوە چوو كە لە لەلایەن ژمارەیەك لە زانا و ئەكادیمییەكانی پەیمانگای دەستنووسەكانی ڕۆژهەڵاتناسی و پەیمانگای توێژینەوەی ڕۆژهەڵاتناسییەوە ئامادە كراوە و كۆمپانیا گاز پرۆمی نەفتی ڕووسیش بە چاپی گەیاندووە.
سەرەتای ڕێوڕەسمەكە میخائیل باگدانۆف وتەیەكی پێشكەش كرد و تیایدا باسی مانەوەی مستەفا بارزانیی نەمر و هاوەڵانی لە ڕووسیا كرد و پەیوەندییە دێرینەكانی نێوان هەردوو گەلی كورد و ڕووسیا و زیاتر بەهێزكردنیان لە هەموو بوارەكاندا كرد و دەستخۆشیشی لە ئاماەكارانی ئەو كتێبە كرد.
دواتر سەرۆكی كۆمپانیا گاز پرۆم لە وتەیەكدا باسی لە كار و چالاكییەكانی كۆمپانیاكەیان لە دەڤەرە جیاجیاكانی هەرێمی كوردستان كرد و ئاماژەی بەوە كرد كە گرنگیی پەیوەندیی ئابووری لە گرنگیی پەیوەندییەكانی بوارەكانی دیكە كەمتر نییە و باسی لەوەش كرد كە مێژووی گەلی كورد زۆر سەرنجی گەلی ڕووسیای ڕاكێشاوە. هەروەها ئەوەشی ئاشكرا كرد كە بەر لە دوو ساڵ و لە كاتی سەردانی بەڕێز مەسعوود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان بۆ ڕووسیا و بینینی ئەو هەموو بەڵگە و دیكۆمێنتانە، ئەوان بڕیاری نووسینی ئەو كتێبەیان داوە و پڕۆژەی داهاتووشیان دروستكردنی ئینسكلۆپیدیای مێژووی كورد و ڕووسیا و فیلمێكی دیكۆمێنتاری دەبێت.
لە ڕێوڕەسمەكەدا بەڕێز نێچیرڤان بارزانی سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان گوتارێكی پێشكەش كرد و تیایدا وێڕای بەخێرهێنانی بەڕێز میخائیل بۆگدانۆڤ، نێردەی تایبەتی سەرۆکى ڕووسیای فیدراڵ بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و جێگری وەزیری دەرەوە، بەڕێز ئەلیکساندەر دیۆکۆف سەرۆکی کۆمپانیای گازپرۆم له‌گه‌ڵ شاندی یاوەری و بەڕێز یوورى سێنتۆرین جێگری وەزیری وزەی ڕووسیای فیدراڵ، وتەیەكی ڕووسی بیرهێنایەوە كە دەڵێت: (چۆن پەڕەکان تاووس جوان دەکەن، بە هەمان شێوە کەلتوور و ڕۆشنبیری، مرۆڤ جوان دەکات) و هەروەها خۆشحاڵیی خۆی بۆ بەشداریكردن لە ڕێوەڕەسمی نمایشی کتێبەكە دەربڕی.
ئاماژەی بەوەش دا كە ئەم دەرفەتە نیشانەی ئەوەیە ڕووسیا و هەرێمی كوردستان مەبەستیانە لە پەیوەندیی دوولایەنەبەردەوام بن و ئاڵوگۆڕی فەرهەنگیی نێوانیان بەهێزتر بکەنو جەختی لەسەر ئەوە كردەوە كەفەرهەنگزمانی گەلانە، هەڵگری بانگهێشتکردنە بۆ یەکگرتنەوە و گفتوگۆ و ئاشنابوون، گوزارشتە لە ڕەسەنایەتیی مرۆڤایەتی، لە بونیادنانی پردی زانیاری و دامەزراندن و پەرەپێدانى قەڵای زانست.
بەهاىئەم کتێبەشی بۆ کۆکردنەوەی سەرجەم ئەو وێنە و دۆکۆمێنتە مێژووییانە گەڕاندەوە کە لە لایەن ڕۆژهەڵاتناسانی ڕووسیاوه‌سەبارەت بە کورد یادداشت کراون و لە پەیمانگا و مۆزەخانەکانی ڕووسیا پارێزراون و گوتی : "ئەم بەرهەمە مێژوو وفەرهەنگی كوردی دەوڵەمەندتر دەکات".
بەڕێز سەرۆك وەزیران هەروەها سوپاسی هەموو ئەو لایەنانەی كرد کە بە بەرهەمهێنانی ئەم کتێبەوە ماندوو بوونە وبە تایبەتیسوپاسی په‌یمانگاى ده‌ستنووسه‌كانى ڕۆژهه‌ڵاتناسى و په‌یمانگاى توێژینه‌وه‌ى ڕۆژهه‌ڵاتناسى كرد بۆ ئاماده‌كردنى كتێبه‌كه‌و سوپاسی كۆمپانیای گازپرۆم نەفتیشی كرد بۆ ئەم دەستپیشخەرییە و هاوکارییان لە بەچاپگەیاندنی ئەم کتێبە.
بەڕێز نێچیرڤان بارزانی لە بەردەوامی وتەكەیدا گوتی : "ئەگەر بەشێوەیەکی گشتی، ئەورووپا جێگای ڕۆژهەڵاتناسی بێت، ئەوا بە دڵنیاییەوە جێگای لێكۆڵینەوەی كوردناسی، ڕووسیا بووە.دەوڵەتی ڕووسیا بەهۆی نزیکبوونی لە ڕووی جوگرافییەوەلە كوردستان، توانیویەتی هەر لە زووەوە پەیوەندیەكی بەهێز لەگەڵ گەلی كوردستان دروست بکات. ئێمە دەزانین كه‌ڕۆژهەڵاتناسی لە ڕووسیا مێژوویەکی دێرینی هەیە وژمارەیەکی بەرچاو لەو ڕۆژهەڵاتناسانەی لە بەشی لێكۆڵینەوەی كوردیدا و لە ئەورووپا کاریان کردووە، ئەوانە خەڵکی وڵاتی ڕووسیان و دەرچووی ئەکادیمیاکانی ئەو وڵاتەن".
بەڕێز سەرۆك وەزیران ئاماژەی بە ناوی دیپلۆماتکار فلادیمیر مینۆرسکی كرد کە ڕۆشنبیرانى كورد باش دەیناسن و سەرەتای سەدەی ڕابردوو لە سەر جوگرافیا و مێژووی کورد کاری بەنرخی کردووە.هەروەها ئاماژەی بە ناوی میخائیل لازارێفیش كرد کە سەبارەت بە دۆزی کورد لە کۆتاییی سەدەی نۆزدەهەمەوە، تا کۆتاییی جەنگی جیهانی دووەم، کارنامەی زانستی نووسیوە.
ئەوەشی بە جێگای شانازی بۆ گەلی كورد لە قەڵەم دا كە ڕۆژهەڵاتناسێکی وەکو مینۆرسکی، سەد ویەك ساڵ پێش ئێستا لە ساڵی ١٩١٤ئاماژە بە بینینی عادیلە خانم بکات لەھەڵەبجەو ستایشی سەخاوەت و میوانداریی ئەوژنە کوردە بکات كە ئەمڕۆ هەڵەبجە لە سایەی کۆڵنەدانی خەڵکی بەشەرەفی شاره‌كه و هەوڵی جددی حکوومەتی هەرێمى كوردستان، پارێزگایەکی گرنگی هەرێمی کوردستانە. هەروەك ئەوەشی بە جێگای شانازی بۆ گەلی كورد لە قەڵەمدا كە مینۆرسکی باس لەوە بکات‌ئافرەتی كورد شان بە شانی پیاو لەهەموو سەردەمەکاندا و لە هەموو کاروبارێکدا هاوبەشی پیاوی کردووە.
لە بەشێكی دیكەی وتارەكەیدا بەڕێز سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان باسی لە کاریگەریی شیعر و ئەدەبی کلاسیکی ڕووسی لەسەر ڕۆشنبیران و شاعیران ونووسەرانی کورد كرد و ئاماژەی بەوە كرد كە زۆرێكلە کارنامە ڕووسیەکان وەرگێڕدراونەتە سەر زمانی کوردی و هەروەها شاعیری گەورەی کورد مامۆستا عبدالله گۆران لە زۆرێك لە شیعرەکانیدا بە سەرسامییەوە ئاماژە بە ڕووسیا و شۆڕشی گەورەی ڕووسیای كردووە و دەستکەوتەکانی ئەو شۆڕشەی بەرز نرخاندووە. ئەمەسەرەڕای هەبوونی ژمارەیەکی بەرچاو لە كورد لە كۆماره‌كانى یەکێتیی سۆڤیەتى جاران، کە مێژووەکەی بۆ چەندین سەدە دەگەڕیتەوە و فەرهەنگی باو باپیرانی خۆیان پاراستووە.
داواشی لە مامۆستایانی زانکۆ، بەشی مێژوو و ئەدەب و هەروەها کەسانی ئەکادیمیی کورد كرد بە جددی هەوڵ بدەن بۆ ئەنجامدانی لێکۆڵینەوەی زانستی لەسەر ئەو دەستنووسانەی کە موڵکی کوردستانن و سەروەتێکی نەتەوەیین و لە مۆزەخانە گرینگەکانی ڕووسیا پارێزراون. بە پێویستیشی زانی نەوەی نوێ بەو میراتە نەتەوەییەی گەلی كورد ئاشنا ببن و بە شێوەیەکی ئەرێنی سوود لە میراتە کەلتوورییەکان وەربگیردرێت و بەکار بهێنرێنبۆ پێشکەوتنی کوردستان. هەروەك پاراستنی بەهاکانی گەلی كوردی بە بنەمایەك بۆ پێکەوەژیانی ئاشتیانە زانی، بۆ ئاڵوگۆڕکردنی فەرهەنگ و ئابووریەکی ئازاد.
بەڕێزیان هەروەها باسی لە پاراستنی كلتوور و پێكەوەژیانی ئاشتیانە و بەها مرۆییەكان لە هەرێمی كوردستان كرد و گوتی: "لەپێناو پاراستنی کەلتوور و پێکەوەژیانی ئاشتیانە و بەها مرۆییەکانی دیكه،دەمانەوێ سەقامگیریی هەرێمەکەمان بپارێزین. دیارە ئەمەش بەبێ قارەمانیه‌تی و ئازایەتیی پێشمەرگەکانمان ناکرێ کە ئەمڕۆ بێ وچان بەرگریلە خاك و گەلی كوردستان دەکەن. لێرەوە دەستخۆشی لە یەکەیەکەیان دەکەین وسڵاوی گەرمیان ئاراستە دەکەین، دڵنیاشیان دەکەینه‌وە کەوا بەردوام دەبین لە پاڵپشتیکردنیان بۆ سەرکەوتن. جیهانی ئازاد بەردەوام دەبێت لە هاوکاریکردنمان لە جەنگی دژ بە تێرۆریستان و تاریكپەرستان".
لە كۆتایی وتارەكەیدا بەڕێز سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان باسی لەوە كرد كە پەیوەندییه‌مێژوویەکانینێوان ڕووسیا و هەرێمی كوردستان بە گرنگ دەزانن و دەیانپارێزن. هەروەها لەڕووی سیاسی و ئابووری و کەلتووریشەوە بەهێزتریان دەکەن لەپێناو بەرژەوەندیی هەردوو میللەتی ڕووسیا و کوردستان.هیواشی خواست کەلتوور وەک چەکێکی نەرم بەکاربهێنرێت لەپێناو ئاشتی و بونیادنانی کۆمه‌ڵگای شارستانی، کە لەسەر بنەمای لێکگەیشتن و دەستەبەرکردنی ژیانێکی پڕ شکۆمەندی و دادپەروەری بۆ سەرجەم کۆمەڵگاکانی ئەم جیهانە، پێك بێت.
ئەمەش دەقی وتەی بەڕێز نێچیرڤان بارزانی یە:
جەنابی سەرۆك ئامادەبووانی بەڕێز
ڕۆژتان باش...
بەخێرهاتنێکی گەرمیبەڕێز میخائیل بۆگدانۆڤ، نێردەی تایبەتی سەرۆکى ڕووسیای فیدراڵ بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و جێگری وەزیری دەرەوە، بەڕێز ئەلیکساندەر دیۆکۆف سەرۆکی کۆمپانیای گازپرۆم له‌گه‌ڵ شاندی یاوەری و بەڕێز یوورى سێنتۆرین جێگری وەزیری وزەی ڕووسیای فیدراڵ ده‌كه‌ین بەخێربێن.
بەڕێزان...
وتەیەکی ڕووسی هەیە دەڵێ: چۆن پەڕەکان تاووس جوان دەکەن، بەهەمان شێوە کەلتوور وڕۆشنبیری، مرۆڤ جوان دەکات. خۆشحاڵین كه ئەمڕۆ لەگەڵ ئێوەی بەڕێز بەشدار دەبین لە ڕێوەڕەسمی نمایشی کتێبی "نیشتمانی داستان، کەلتووری کوردی لە چاوى توێژەرانی ڕووسى".
ئەم دەرفەتە نیشانەی ئەوەیە، کەوا ڕووسیا و هەرێمی كوردستان مەبەستیانە لە پەیوەندیی دوولایەنەبەردەوام بن و ئاڵوگۆڕی فەرهەنگیی نێوانیان بەهێزتر بکەن. فەرهەنگزمانی گەلانە، هەڵگری بانگهێشتکردنە بۆ یەکگرتنەوە و گفتوگۆ و ئاشنابوون. فەرهەنگ گوزارشتە لە ڕەسەنایەتیی مرۆڤایەتی، لە بونیادنانی پردی زانیاری و دامەزراندن و پەرەپێدانى قەڵای زانست.
دیارە بەهاىئەم کتێبەش دەگەڕێتەوە بۆ کۆکردنەوەی سەرجەم ئەو وێنە و دۆکۆمێنتە مێژووییانەی کە لە لایەن ڕۆژهەڵاتناسانی ڕووسیاوه‌سەبارەت بە کورد یادداشت کراون و لە پەیمانگا و مۆزەخانەکانی ڕووسیا بە شێوەیەكی باش پارێزراون، ئەم بەرهەمە مێژوو وفەرهەنگی كوردی دەوڵەمەندتر دەکات.
بۆیە لێرەوە بە ناوی گەلی كوردستانەوە سوپاسی ئەو هەموو لایەنانە دەکەین، کەوا بۆ بەرهەمهێنانی ئەم کتێبە ماندوو بوون و سوپاسی خۆمان ئاراستەی په‌یمانگاى ده‌ستنووسه‌كانى ڕۆژهه‌ڵاتناسى و په‌یمانگاى توێژینه‌وه‌ى ڕۆژهه‌ڵاتناسى ده‌كه‌ین بۆ ئاماده‌كردنى كتێبه‌كه، هه‌روه‌ها سوپاسى تایبەتی کۆمپانیای گازپرۆم نەفت دەکەین بۆ ئەم دەستپیشخەرییە و هاوکارییان لە بەچاپگەیاندنی ئەم کتێبە.
ئامادەبووانی بەڕێز...
ئەگەر بەشێوەیەکی گشتی، ئەورووپا جێگای ڕۆژهەڵاتناسی بێت، ئەوا بە دڵنیاییەوە جێگای لێكۆڵینەوەی كوردناسی، ڕووسیا بووە.دەوڵەتی ڕووسیا بەهۆی نزیکبوونی لە ڕووی جوگرافیەوەلە كوردستان، توانیویەتی هەر لە زووەوە پەیوەندیەكی بەهێز لەگەڵ گەلی كوردستان دروست بکات. ئێمە دەزانین كه‌ڕۆژهەڵاتناسی لە ڕووسیا مێژوویەکی دێرینی هەیە وژمارەیەکی بەرچاو لەو ڕۆژهەڵاتناسانەی لە بەشی لێكۆڵینەوەی كوردیدا و لە ئەورووپا کاریان کردووە، ئەوانە خەڵکی وڵاتی ڕووسیان و دەرچووی ئەکادیمیاکانی ئەو وڵاتەن.
دیپلۆماتکاریكی دیكه‌ی وەک فلادیمیر مینۆرسکی، کە ڕۆشنبیرانى كورد باش دەیناسن، سەرەتای سەدەی ڕابووردوو لە سەر جوگرافیا و مێژووی کورد کاری زۆر بەنرخی کردووە.یان میخائیل لازارێف، کە سەبارەت بە دۆزی کورد لە کۆتاییی سەدەی نۆزدەهەمەوە، تا کۆتاییی جەنگی جیهانی دووەم، کارنامەی زانستی نووسیوە.
جێگای شانازیە بۆ ئێمەی كورد كە ڕۆژهەڵاتناسێکی وەکو مینۆرسکی، سەد ویەك ساڵ پێش ئێستا لە ساڵی ١٩١٤ئاماژە بە بینینی عادیلەخانم بکات لەھەڵەبجەو ستایشی سەخاوەت و میوانداریی ئەوژنە کوردە بکات.
ئێوە دەزانن کەوا ئەمڕۆ هەڵەبجە لە سایەی کۆڵنەدانی خەڵکی بەشەرەفی شاره‌كه‌و هەوڵی جددی حکوومەتی هەرێمى كوردستان، پارێزگایەکی گرنگی هەرێمی کوردستانە. جێگای شانازیە مینۆرسکی باس لەوە بکات، كه‌ئافرەتی كورد شان بە شانی پیاو لەهەموو سەردەمەکاندا و لە هەموو کاروبارێکدا هاوبەشی پیاوی کردووە.
کاریگەریی شیعر و ئەدەبی کلاسیکی ڕووسی لەسەر ڕۆشنبیران و شاعیران ونووسەرانی کورد کەم نەبووە. زۆرێكلە کارنامە ڕووسیەکان وەرگێڕدراونەتە سەر زمانی کوردی. شاعیری گەورەی کورد مامۆستا عبدالله گۆران لە زۆرێك لە شیعرەکانیدا بە سەرسامیەوە ئاماژە بە ڕووسیا و شۆڕشی گەورەی ڕووسیا ده‌كات و دەستکەوتەکانی ئەو شۆڕشەی بەرز دەنرخێنێت. سەرەڕای هەبوونی ژمارەیەکی بەرچاو لە كورد لە كۆماره‌كانى یەکێتیی سۆڤیەتى جاران، کە مێژووەکەی بۆ چەندین سەدە دەگەڕیتەوە، ئەوان لەوێ فەرهەنگی باو باپیرانی خۆیان پاراستووە.
بە پێویستی دەزانین لێرەدا داوا لە مامۆستایانی زانکۆ، بەشی مێژوو و ئەدەب و هەروەها کەسانی ئەکادیمیی کورد بکەین، کە بە جددی هەوڵ بدەن بۆ ئەنجامدانی لێکۆڵینەوەی زانستی لەسەر ئەو دەستنووسانەی کە موڵکی کوردستانن و سەروەتێکی نەتەوەیین و لە مۆزەخانە گرینگەکانی ڕووسیادا پارێزراون.
پێویستە نەوەی نوێمان بەو میراتە نەتەوەییانەمان ئاشنا بن و ئێمەش بە شێوەیەکی ئەرێنی سوود لە میراتە کەلتوورییەکانمان وەربگرین و بەکاریان بهێنینبۆ پێشکەوتنی کوردستان. پاراستنی بەهاکانمان بە بنەمایەك دەزانین بۆ پێکەوەژیانی ئاشتیانە، بۆ ئاڵوگۆڕکردنی فەرهەنگ و ئابووریەکی ئازاد.
لەپێناو پاراستنی کەلتوور و پێکەوەژیانی ئاشتیانە و بەها مرۆییەکانی دیكه،دەمانەوێ سەقامگیریی هەرێمەکەمان بپارێزین. دیارە ئەمەش بەبێ قارەمانیه‌تی و ئازایەتیی پێشمەرگەکانمان ناکرێ کە ئەمڕۆ بێ وچان بەرگریلە خاك و گەلی كوردستان دەکەن.
لێرەوە دەستخۆشی لە یەکەیەکەیان دەکەین وسڵاوی گەرمیان ئاراستە دەکەین، دڵنیاشیان دەکەینه‌وە کەوا بەردوام دەبین لە پاڵپشتیکردنیان بۆ سەرکەوتن. جیهانی ئازاد بەردەوام دەبێت لە هاوکاریکردنمان لە جەنگی دژ بە تێرۆریستان و تاریكپەرستان.
پەیوەندییه‌مێژوویەکانینێوان ڕووسیا و هەرێمی كوردستان بە گرنگ دەزانین و دەیانپارێزین و لەڕووی سیاسی و ئابووری و کەلتوریەوە بەهێزتریان دەکەین لەپێناو بەرژەوەندیی هەردوو گەلی ڕووسیا و کوردستان.
لەکۆتاییدا دووبارە سوپاسی ڕێکخەرانی ئەم بەرنامەیە دەکەم و هیوادارم کەلتوور وەک چەکێکی نەرم بەکاربهێنرێت لەپێناو ئاشتی و بونیادنانی کۆمه‌ڵگای شارستانی، کە لەسەر بنەمای لێکگەیشتن و دەستەبەرکردنی ژیانێکی پڕ شکۆمەندی و دادپەروەری بۆ سەرجەم کۆمەڵگاکانی ئەم جیهانە، پێك بێت.
زۆر سوپاس و دووبارە بەخێربێن
قوباد تاڵەبانی: چیتر ناتوانین چاوه‌ڕێی به‌غداد بین وغه‌در له‌خه‌ڵكی كوردستان بكات
جێگری سەرۆکی حکومەتی هەرێم رایگەیاند كه چیتر ناتوانین چاوه‌ڕێ بین به‌غداد غه‌در له‌خه‌ڵكی كوردستان بكات. هه‌روه‌ها وتی "سوپاسی خه‌ڵكی كوردستان ده‌كه‌ین كه تائێستا سه‌بریان هه‌بووه له‌گه‌ڵمان وسوپاسی به‌ڵێنده‌ران ده‌كه‌ین كه بۆ سالێك زیاتره پرۆژه‌كانیان راگیراوه‌و، ده‌بێت كوردستان لەم دۆخە ده‌رباز بكه‌ین."
قوباد تاڵەبانی لەمیانەی کردنەوەی نەخۆشخانەی سه‌نته‌ری گورجیله‌ی ده‌ستكرد و باڵه‌خانه‌ی نوێی به‌رێوه‌به‌رایه‌تی ته‌ندروستی و مه‌ڵبه‌ندی ته‌ندروستی قوله‌ره‌یسی له‌شاری سلێمانی، لەسەر ناکۆکیەکانی هەرێم و بەغدا وتی" تاكو ئابوری كوردستان به‌سترابێته‌وه به میزاجی كه‌سێكه‌وه له‌حكومه‌تی فیدراڵ، له‌ده‌ستی ئه‌م حكومه‌ته‌ی خۆمان نه‌بێت كه خه‌ڵكی كوردستان ده‌نگی پێداوه ئێمه هه‌موو رۆژ و مانگ و ساڵێك توشی ئه‌م كێشه و قه‌یرانانه ده‌بین".
جێگری سەرۆکی حکومەت ئاماژەی بۆ ئەوە کرد لە‌مانگی كانونی یه‌كه‌می 2014 چونەتە به‌غدا و رێككه‌وتنیان له‌گه‌ڵ حكومه‌تی فیدرالی كردووه و ئه‌و رێككه‌وتنه‌ش بوو به به‌شێك له یاسای بودجه‌ی ساڵی 2015 و په‌سه‌ندكرا.
جێگری سەرۆکی حکومەت وتی "ئێمه وتمان ئه‌مه ده‌رگایه‌كه و ده‌روازه‌یه‌كه بۆ ده‌ربازبون له‌قه‌یرانی دارایی، به‌ڵام به‌داخه‌وه سه‌ڕه‌رایی ئه‌وه‌ی كه یاسایه‌ك هه‌یه ئه‌مرۆ، وه‌ك هه‌رێمی كوردستان پابه‌ندبووین به‌یاساكه‌وه، به‌ڵام به‌غدا غه‌دری لێكردوین، غه‌دری له‌حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان كردوه زیاتر غه‌دری له‌خه‌ڵكی كوردستان كردوه و غه‌دری له‌فه‌رمانبه‌ره‌كانی خۆی كردووه له‌م قۆناغه، بۆیه به‌راستی داوای روونكرده‌وه ده‌كه‌ین له‌به‌غداد."
سەبارەت بە بارودۆخی ئاوارەکان، قوباد تاڵه‌بانی وتی، "پێشبینی ئه‌وه ده‌كه‌ین كه شه‌ڕ چه‌ند گه‌رم بێت و به‌رده‌وام بێت ئاواره زیاتر روو له كوردستان ده‌كه‌ن و تا ئێستا به‌پێی ئاماره‌كان یه‌ك میلۆن و نیو ئاواره و په‌نابه‌ر روویان له‌كوردستان كردوه ئه‌مه له‌كاتێكدا كه كوردستان خۆی توشی قه‌یرانی دارایی بووه، له‌هه‌مانكاتدا ئاواره‌كان باشترین خزمه‌ت كراون، ره‌نگه لێره و له‌وێ هه‌ندێك كه‌موكورتی هه‌بێت، به‌ڵام له‌هه‌موو پارێزگاكان و فه‌رمانگه‌كان كه په‌یوه‌ندیداربوون به وه‌رگرتنی ئاواره و گه‌یاندنی خزمه‌تی ته‌ندروستی و په‌روه‌رده و كاره‌با و ئاو و ئاوه‌ڕۆ بۆ كه‌مپه‌كان كه‌م ته‌رخه‌م نه‌بوون، به‌ڵام پێویسته حسابی بۆ بكرێت كه شه‌ڕ چه‌ند گه‌رم بیبَت زیاتر ئاواره روو له كوردستان ده‌كات و سوپاسی خه‌ڵكی كوردستان ده‌كه‌ین كه به‌ده‌رگایه‌كی كراوه‌وه پێشوازیان له ئاواره‌كردووه".
سەرۆكی هەرێمی كوردستان و سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمەریكا كۆبوونەوە
ئێوارەی ڕۆژی سێشەممە 5ـی 5ـی 2015 لە چوارچێوەی سەردانەكەی بۆ ئەمەریكا بەڕێز مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان و شاندی یاوەری لە كۆشكی سپی لە لایەن باراك ئۆباما سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمەریكا و جۆ بایدن جێگری سەرۆكی ئەمەریكا پێشوازیی لێ كرا.
لە كۆبوونەوەیەكدا سه‌رۆکی هه‌رێم سوپاسی سه‌رۆک ئۆباما و جێگری سه‌رۆک و ئیداری ئه‌مریکا و گه‌لی ئه‌مریکای کرد بۆ وه‌ده‌نگاهاتنیان و پشتگیریکردنیان له گه‌لی کوردستان له شه‌ڕی داعش و هه‌روه‌ها بۆ ئەو پشتگیری سه‌ربازییەی پێشكەشی هێزه‌کانی پێشمه‌رگەی كوردستانیان كردووە. سه‌رۆک بارزانی ئاماژەی بەوەدا كە کورستان پێویستی به پشتگیری زیاتر هه‌یه بۆ رووبه‌رووبونه‌وه‌ی ته‌حه‌دیاتی سه‌ربازی و ئابوری و مرۆیی که کوردستان ڕووبەڕووی بووەتەوە. هەروەها باسی هاتنی یه‌ك ملیون و شه‌شسه‌د ئاواره‌ی عه‌ره‌ب، و ئێزیدی و مه‌سیحی و په‌نابه‌ری سوری کرد که ڕوویان له کوردستان کردووه. سه‌رۆک ئۆباما سوپاسی سه‌رۆک بارزانی و گه‌لی کوردستانی کرد بۆ پاراستنی پێکهاته نه‌ته‌وەیی و ئایینیه‌کان که له ئه‌نجامی ئه‌و شه‌ڕە ڕایان کردووه، و ئه‌وه‌یشی به یه‌کێک له هۆكارەكان زانی که کۆمه‌ڵگەی نێوده‌له‌تی پشتگیری گه‌لی کوردستان دەکات.
سه‌رۆک ئۆباما پێزانینی خۆیشی راگه‌یاند بۆ دلێری قوربانیدانی پێشمه‌رگه و پرسه و هاوخه‌می خۆیشی راگه‌یاند بۆ ئه‌وانه‌ی له شه‌ڕی دژی داعش گیانی خۆیان فیدا كردووە. سه‌رۆک و جێگری سه‌رۆک پابه‌ندبوونی خۆیان دووپات کردەوە بۆ شه‌ڕکردن لە دژی داعش و بۆ یارمه‌تیدانی هێزی پێشمه‌رگه. هەر لەم دیدارە سەرۆك ئۆباما باسی ئەوەی كرد كە مێژووی گەلی كوردی خوێندووەتەوە و ئاگاداری تەحەدیاتی بەردەم گەلی كوردستانە.
ڕێککه‌وتنی نێوان هه‌ولێر و به‌غدا تەوەرێكی دیكەی دیدارەكە بوو و له‌م بار‌ه‌یەوه سه‌رۆک بارزانی جەختی لە پابەندبوونی هەرێم بەو ڕێككەوتنە كردەوە و ئەوەیشی خستەڕوو كە چاوەڕێی پابەندبوونی بەغدایش دەكات.
له‌م کۆبونه‌وه‌دا، هه‌روه‌ها باسی هه‌وڵی هاوبه‌شی لایەنەكان به به‌شداری له گه‌ل هێزه سونیه‌كان، بۆ ئازادکردنی موسل کرا. له‌م باره‌وه، سه‌رۆک بارزانی گوتی که هەولێر و به‌غدا و ئەمەریكا و هاوپەیمانان له نزیکه‌وه خه‌ریکی هه‌ماهه‌نگین له گه‌ڵ یه‌کتر له سه‌ر ئه‌م بابه‌ته. هه‌روه‌ها هه‌ردوولا باسی بارودۆخ و په‌ره‌سه‌ندنه‌کانی ناوچەكەیان بە گشتی كرد و گفتوگۆیش لەبارەی ئاییندەی ناوچەكە لەدوای شەڕی داعش كرا. له‌م کۆبوونه‌وه‌دا هه‌ردوولا پابه‌ندبوونی خۆیان دووپات کروه‌وه بۆ له‌ناوبردنی ڕێکخراوی تیروریستیی داعش.
جێگەی ئاماژەپێكردنە لەم كۆبوونەوەیەدا جێگری سەرۆكی حكوومەتی هەرێم و ڕاوێژكاری ئەنجوومەنی ئاساییشی هەرێم و وەزیری پێشمەرگە و سەرۆكی دیوانی سەرۆكایەتیی هەرێم و وەزیری سامانە سرووشتییەكان و وەزیری ئاوەدانكردنەوە و بەرپرسی فەرمانگەی پەیوەندییەكانی دەرەوەی حكوومەتی هەرێم و نوێنەری حكوومەتی هەرێم لە ئەمەریكا ئامادە بوون.
سەرۆك بارزانی لە سەنتەری بازرگانیی ئەمەریكا وتارێكی پێشكەش كرد
لە چوارچێوەی سەردانەكەی بۆ ئەمەریكا ڕۆژی سێشەممە 5ـی 5ـی 2015 و دوای كۆبوونەوەی لەگەڵ سەرۆك و جێگری سەرۆكی ئەمەریكا، سەرۆك بارزانی لە سەنتەری بازرگانیی ئەمەریكا ئامادە بوو و، لەگەڵ ئەندامانی ئەنجوومەنی ژووری بازرگانیی ئەمەریكا كۆبوویەوە. لەدوای كۆبوونەوەكەیش لە بەرانبەر ژمارەیەكی زۆری بەرپرس و كاربەدەستە سیاسی و ئابوورییەكانی ئەمەریكا وتارێكی پێشكەش كرد.
لە وتارەكەیدا سەرۆك بارزانی سوپاسی گەلی ئەمەریكا و سەرۆك و حكوومەتی ئەمەریكای كرد كە لە كاتی تەنگانەدا یارمەتیی گەلی كوردستان و هێزی پێشمەرگەیان داوە. هەروەها لەبارەی كۆبوونەوەی لەگەڵ باراك ئۆباما، سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا رایگەیاند:" كۆبوونەكەمان زۆر سەركەوتوو بوو، سوپاسی گەلی كورستانیشم بە سەرۆك ئۆباما و جۆبایدنی جێگری گەیاند بۆ ئەو هاوكارییە سەربازییانەی پێشكەشی هەرێمی كوردستانیان كردووە لە شەڕی داعشدا و لەم تەنگانەیەدا پشتیوانیان لە گەلی کورد کرد".
سەرۆك بارزانی لەبارەی شەڕی داعش ئاماژەی بەوەدا كە راستە کوردستان رووبەڕووی تەحەدییەکی زۆر گەورە بووتەوە کە شەڕی داعشە، بەڵام سوپاس بۆ خوا و پێشمەرگە تا ئێستا 20 هەزار کیلۆمەتر خاک لە ژێردەستی داعش دەرهێنراوە و هەست بە شانازییەکی گەورە دەکەین کە ئەفسانەی داعش لەسەر دەستی پێشمەرگە شکێنرا. لە بەشێكی دیكەی قسەكانیدا باسی ئاوارەكانیشی كرد و ئەوەی خستەڕوو كە كوردستان بووەتە پەناگەی لێقەوماوان، ئێستا زیاتر لە یەک ملیۆن ئاوارە لە هەرێمی کوردستان هەن لەکاتێکدا کوردستان رووبەڕووی قەیرانێکی دارایی بووەتەوە، بەڵام ئەوە بە ئەرکێکی ئینسانی و نیشتمانی خۆمان دەزانین و دەرگای کوردستان هەمیشە کراوەدەبێت بۆ لێقەوماوان لە هەر ئایین و مەزهەبێک بن.
سەرۆك بارزانی لە وتارەكەیدا كە لە سەنتەری بازرگانی ئەمریكا پێشكەشیكرد، سەبارەت بە کۆمپانیا ئەمریکییەکانیش گوتی "دەرگای کوردستان هەمیشە کراوە دەبێت بۆ ئەوەی کۆمپانیاکان بیانەوێت کاربکەن لە کوردستان و سوپاسیان دەکەم کە لە کاتی تەنگانەدا کوردستانیان جێنەهێشت، ئەوان لە رووی مەعنەوییەوە پاڵپشتێکی باشی کوردستان بوون".
سەرۆكی هەرێمی كوردستان لە کۆتایی وتارەکەیدا جەختی لەوە كردەوە كە نابێ رێگەبدەین پلانی تیرۆریستان سەربکەوێت و تیرۆریستان هیچ ئایندەیەکیان نییە، سەرکەوتن بۆ دیموکراسی دەبێت لە ناوچەکەدا".
دواتریش ئێواره‌خوانێک بۆ سه‌رۆک بارزانی له لایه‌ن ئه‌نجوومه‌نی بازرگانی ئه‌مەریکی کوردی له ژووری بازرگانی ئه‌مریکا رێکخرا که ژماره‌یه‌کی زۆری دیپلۆمات و بزنسمان و که‌سایه‌تی ئه‌مریکی و کورد ئاماد بوون.
بۆ بینینی دەقی وتارەكەی سەرۆك بارزانی ئێرە دابگرە
سەرۆكی هەرێمی كوردستان بەشداری پانێڵی ناوەندی لێكۆلینەوەی ئەتڵەنتیك بوو
ڕۆژی چوارشەممە 6-5-2015، لە ناوەندی لێکۆڵینەوەی ئەتڵەنتیك لە واشینگتۆن پانێڵێك بۆ بەڕێز مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان ڕێكخرا و سەرۆك بارزانی لە پانێڵەكەدا وتارێكی پێشكەش كرد و تێیدا باسی لەوە كرد كە لە وتارێكدا كە هاتنی ئێمە بۆ واشنتن بۆ گەیاندنی سوپاسی گەلی كوردستانە بە بەرپرسان و گەلانی ئەمریكا لە بەرامبەر پشتیوانیكردنی كورد لە شەڕی دژی داعش، پشتیوانی ئەمریکا و هاوپەیمانان رۆڵێکی گەورەی هەیە لە شەڕەكەدا. لەبارەی داعشیش ئاماژەی بەوەدا كە داعش درێژکراوی رێکخراوی قاعیدەیە، رەوتێکی تەکفیری و شۆڤینین و دژی ئازادی و هەموو بنەماکانی دیموکراسین لە جیهاندا، داعش لە هەر شوێنێک بێت ئازادی و دیموکراسی نییە.
سەرۆك بارزانی لە درێژەی قسەكانیدا گوتی:" پلانی داعش گرتنی موسڵ و دواتر کوردستان بوو، بەڵام پێشمەرگە بووە کۆسپ و شکستی بە پلانەکەی هێنا، ئێستا هەست بە شانازی دەکەین كە لەسەر دەستی پێشمەرگە هەیبەتی داعش شکێندرا و کوردستان بووە پەناگەی لێقەوماوان". جەختیشكردەوە كە داعش بە چەکی سوپای سووریا و عێراق هێرشیکردە سەر كوردستان، بەڵام نەك تەنها لە هەرێمی کوردستان، بەڵکو لە کۆبانێش پێشمەرگە داعشی تێکشکاند.
لەبارەی راگەیاندنی سەربەخۆییش سەرۆكی هەرێمی كوردستان گوتی:" یەكپارچەیی خاكی عێراق بەزۆر ناپارێزرێ، هیچ شتێک رێگری لە کورد ناکات چارەنووسی خۆی دیاری بکات، هەرچەندە ناتوانم کاتەکەی دیاری بکەم، بەڵام کوردستانی سەربەخۆ بەڕێوەیە".
هەر لە پانێڵەكەدا بارزانی ژمارەی شەهیدانی شەڕی داعشی راگەیاندو گوتی "تاوەكو ئێستا هەزار و 200 پێشمەرگە شەهیدبوونە و ئێمە بەرگریمان لە بەها مرۆییەکانی جیهان کردووە، بەڵام پێویستیمان بە کۆمەکی سەربازی زیاتر هەیە بۆ تێکشکاندنی چەكدارانی تووندڕەو، ئێستا لە گفتوگۆی بەردەوامداین لەگەڵ هاوپەیمانان بۆ لەناوبردنی داعش.
سەبارەت بە رەوشی ئاوارەكانیش لە هەرێمی كوردستان، سەرۆك بارزانی ئاماژەی بۆ ئەوە كرد كە کوردستان بووەتە پەناگەیەکی ئارام بۆ ئاوارەکان و زیاتر لە ملیۆنێك و 500 هەزار ئاوارە ڕوویان لە هەرێمی كوردستان كردووە، كە نزیكەی 250 هەزاریان خەڵكی رۆژئاوای كوردستان و سووریان.
سەرۆكی هەرێمی كوردستان لە پانێڵەكەدا هێمای بۆ رێككەوتنی نێوان هەولێر و بەغدا كرد و گوتی:" سەرەڕای هەندێ گرفت، بەڵام کوردستان پابەندی رێککەوتنەکەیەتی لەگەڵ بەغدا، پێویستە لایەنە سیاسییەکانی عێراقیش ئامادەباشیان تێیدابێت بۆ هەموو جۆرە دەستپێشخەریبەک، یەکێتی خاکی عێراقیش پەیوەستە بە پابەندبوون بە بنەماکانی دیموکراسییەوە.
هەر لەم پانێڵەدا سەرۆك بارزانی وەڵامی پرسیاری ژمارەیەك لە ئامادەبووانی دایەوە.
بۆ بینینی دەقی پانێڵەكە ئێرە دابگرە
دوایین هەواڵەکان
- نوێنەری حکومەتی هەرێم لە ئێران: سەردانەکەی پزیشکیان ئاماژەیە بۆ گرنگیدانی ئێران بە هەرێمی کوردستان
- ههرێمى كوردستان و ئێران جهخت له برهودان به پهيوهندييهكانيان دهكهنهوه
- سه‌رۆک نێچیرڤان بارزانی: سەردانی سەرۆک کۆماری ئێران مێژوویی بوو
- نازم دەباغ له وتووێژ له‌گه‌ڵ ئاژانسی ئیرنا: مەسعوود پزشکیان سەردانی هەولێر دەکات
- نازم دەباغ: کاتی سەردانی پزیشکیان بۆ عێراق دیار نییە
- «سەلام رشدی» له‌گه‌ڵ شاندی یهکێتی هاورده و ناردنکارانی لقی هه‌ولێر کۆبۆوه
- سهرۆك نێچيرڤان بارزانى: ههميشه پشتيوانى و بهرگرى له مافهكانى ئێزدييان دهكهين
- سه‌رۆک نێچیرڤان بارزانی له‌گه‌ڵ باڵیۆزی یهکێتیی ئهورووپا کۆبووهوه
- سهرۆك نێچيرڤان بارزانى له‌گه‌ڵ باڵيۆزى نهمسا كۆبووهوه
- سهرۆك نێچيرڤان بارزانى سوپاسى جهنهرال ڤاول ده‌كات