هەرێمی کوردستان
سەرۆكی هەرێمی كوردستان پێشوازی لە سەرۆكی پێشووی ئیئتیلافی نیشتیمانیی سووریا دەكات
ڕۆژی پێنجشەممە 16ـی 6ـی 2016 لە سەلاحەدین بەڕێز مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان پێشوازی لە شێخ ئەحمەد ئەلجەربا سەرۆكی پێشووی ئیئتیلافی نیشتیمانیی سووریا و سەرۆكی حزبی تەیاری غەددی سووریا كرد.
نازم ده‌باغ له وتووێژ له‌گه‌ڵ ڕۆژنامەی همدڵی: "کوردستانی گه‌وره" دروشمی ئێمه نییه
همدڵی، مه‌یسه‌م سالخورده: بارودۆخی عێراق، وه‌کو وڵاتیک که دوای رووخانی سه‌دام و حزبی به‌عس، سه‌رده‌مێکی پڕ له ئاڵۆزی سیاسی و کۆمه‌ڵایه‌تی به‌خۆیه‌وه بینیوه، به سه‌رهه‌ڵدان و گه‌شه‌ی سیاسی هێزێکی نوێ به‌ناوی داعش، تووشی ئاڵۆزی زیاتر بووه. له کاتێکدا که حکومه‌ته‌که‌ی "نوری مالکی" سه‌رقاڵی دانانی بنه‌ما سیاسییه‌کانی وڵات بوو و په‌رله‌مانی ئه‌و وڵاته‌ش ببووه شوێنی کێشه قه‌ومی و سیاسییه زۆرو زه‌وه‌نده‌کان، به‌ره‌وپێشچوونی له‌ناکاوی داعش، عێراقی کرده یه‌کێک له پڕقه‌یران‌ترین شوێنه‌کانی جیهان. سه‌ره‌ڕای ئه‌مه و له کاتێکدا که حکومه‌تی ناوه‌ندیی عێراق و حکومه‌تی "حه‌یده‌ر عه‌بادی" تووشی کێشه‌و ئاڵۆزییه، حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان له باکووری ئه‌م وڵاته، هێمنی و ئاسایشی زیاتری ههیه. ئه‌مه‌ش وایکرد پێشمرگه‌کانی کورد زیاتر و باشتر دژی داعش بوه‌ستنه‌وه و به‌رگری بکه‌ن. له‌م نێوانه‌دا رۆڵی ئێران که ٦٠٠ کیلۆمه‌تر سنووری هاوبه‌شی له‌گه‌ڵ هه‌رێمی کوردستان ههیه، له به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی داعش‌دا به‌رچاو و گرنگ بووه و ههیه.
جگه له هاوکاری له شه‌ڕی دژی داعش، ئێران و هه‌رێم په‌یوه‌ندییه‌کی به‌ربڵاویان ههیه. له کاتێکدا که له ناوه‌نده‌کانی راگه‌یاندن باس له سه‌فه‌ری "مه‌سعوود بارزانی" و وه‌فدی سیاسی هه‌رێمی کوردستان بۆ ئێران ده‌کرێت، وتووێژێکمان کرد له‌گه‌ڵ "نازم ده‌باغ" نوێنه‌ری هه‌رێمی کوردستان له ئێران.
وادیاره دوای سه‌رهه‌ڵدانی له‌ناکاوی داعش له مانگی ٤ی ٢٠١٣ و دوای پاشه‌کشه‌ی سوپای عێراق له‌و ناوچانه‌ی داعش هێرشی کردبووه سه‌ر، حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان به‌هێزتر بوو. له‌م ناوچانه‌دا سه‌رکه‌وتنه باشه‌کانی پێشمه‌رگه، سه‌رکه‌وتنی سیاسی هه‌رێمیشی به‌دوای خۆیدا هێنا. رای ئێوه چییه؟
داعش بارودۆخێکی نوێی له عێراقدا هێنایه ئاراوه. هێرشی داعش بۆ شاره‌کانی فه‌لوجه، ئه‌نبار، موسڵ، که‌رکووک و ناوچه‌کانی دیکه، کشانه‌وه‌و پاشه‌کشه‌ی سوپای عێراقی لێکه‌وته‌وه، به‌ڵام هێزه‌کانی پێشمه‌رگه به خوشحاڵییه‌وه توانییان به که‌مترین چه‌ک و ته‌قه‌مه‌نی ده‌ست بگرن به‌سه‌ر ئه‌م ناوچانه‌داو هێزه‌کانی داعش دووربخه‌نه‌وه.
ئه‌و ناوچانه‌ی پێشمه‌رگه ده‌ستیان به‌سه‌ردا گرت له رووی مێژوویی و بنه‌ماوه، به‌شێکن له خاکی هه‌رێم. ئه‌و ناوچانه بوون که چه‌ندین ساڵ پێشتر حزبی به‌عس له هه‌رێم جیای کردبوونه‌وه. له بارودۆخی نوێدا ئه‌م ناوچانه به "ناوچه‌ی کێشه‌له‌سه‌ر" ناسراون. هه‌روه‌ها پێشمه‌رگه‌کان توانییان ناوچه‌ی زیاتریش بگرنه‌وه. ئه‌م سه‌رکه‌وتنانه بارودۆخێکی نوێی هێنایه ئاراوه‌و سه‌ره‌تایه‌کیش بوو بۆ کشانه‌وه‌ی داعش له ناوچه داگیرکراوه‌کان.
له هه‌واڵه‌کاندا هاتبوو که پێشمه‌رگه‌کان له ناوچه‌ی نه‌ینه‌واش ئاماده‌بوونێکی به‌رچاویان ههیه و به ئازادکردنی ٩ دێهاتی داگیرکراو، سه‌ره‌تایه‌ک دروست بووه بۆ ئازادکردنی نه‌ینه‌وا.
سه‌باره‌ت به نه‌ینه‌وا، موسڵ و ئه‌و ناوچانه‌ی داعش ده‌ستی به‌سه‌ردا گرتووه، تاڕاده‌یه‌ک هێزه‌کانی هاوپه‌یمانان و هێزه‌کانی حکومه‌تی ناوه‌ندی هاوکارن بۆ ئازادکردنه‌وه‌ی موسڵ، له‌م په‌یوه‌ندییه‌شدا پێشمه‌رگه‌کان توانییان چه‌ندین دێهات ئازادبکه‌ن و پاشه‌کشه‌یان به داعش کردووه و چاوه‌ڕوانی ئازادکردنی نه‌ینه‌واین.
یه‌کێک له راوێژکاره‌کانی ئاغای بارزانی باسی دۆزینه‌وه‌ی نامه‌یه‌کی سێکرێتیان کردووه که تیایدا ئه‌لبه‌غدادی باس له کشانه‌وه‌ی داعش بۆ لیبیا ده‌کات، سه‌باره‌ت به راستی و دروستی ئه‌م نامه راتان چییه؟
من له راگه‌یاندنه‌کاندا بیستم و راسته‌وخۆ ئاگاداری نیم. به‌ڵام تا ئه‌و شوێنه‌ی بزانم یه‌کێک له راوێژکاره‌کان ئه‌مه‌ی وتووه و سه‌رچاوه‌که‌ی ناسراوه. ئێستا ده‌بێت بزانین ده‌قی نامه‌که چییه. سه‌ره‌ڕای ئه‌مه ئێستا راستییه‌ک له عێراقدا ده‌بینین ئه‌ویش ئه‌وه‌یه که داعش رۆژ له‌دوای رۆش تووشی شکست له ناوچه جیاوازه‌کان ده‌بێت و له زۆربه‌ی ناوچه‌کاندا له پاشه‌کشه‌دایه.
سه‌باره‌ت به هه‌رێم باسی خۆبه‌ڕێوه‌به‌ری و به‌ڕێوه‌چوونی رێفراندۆم که له لایه‌ن ئاغای بارزانییه‌وه له ٢٠١٤ باسکرا، باسی بنه‌ڕه‌تییه. وادیاره ئه‌مه له‌و بابه‌تانه‌یه که خواستی دراوسێکان وه‌کو ئێران و تورکیا نییه. له کاتێکدا که ئیسراییل به شێوه‌یه‌ک پشتیوانی لێکرد. ئه‌م خواسته له چ قۆناغێکدایه؟
وادیاره کورده‌کان له‌م باره‌وه، جۆرێک دوودڵییان ههیه. باسی خۆبه‌ڕێوه‌به‌ری له ئارادا نییه، چونکه ئێستاش ئێمه هه‌مانه. باسی سه‌ربه‌خۆیی و رێفراندۆم بۆ دیاریکردنی چاره‌نووسه. به گشتیی ناکرێت ئه‌م مافه له خه‌ڵک زه‌وت بکرێت، هیچ کوردێک نییه که ئه‌مه‌ی نه‌وێت و ئاواتی ئه‌وه‌ی نه‌بێت که چاره‌نوسی کورده‌کان له‌ده‌ست خۆیاندا بێت. ئه‌گه‌ر بگه‌ڕێینه‌وه بۆ مێژووی کوردستان، ده‌بینین که کوردستان هیچکات دابه‌ش نه‌بوو به‌ڵكوو یه‌ک جوگرافیا بووه و ورده ورده دابه‌ش کراوه و حکومه‌ته‌کانی عوسمانی و عه‌باسی و سه‌فه‌وی، ته‌نانه‌ت دوای شه‌ڕی یه‌که‌می جیهانیی، بوونه هۆی دابه‌شبوونی کوردستان به‌سه‌ر دوو به‌شی کوردستانی عێراق و سوریا. ئه‌م بابه‌ته، لێکۆڵینه‌وه‌و هه‌ڵسه‌نگاندن و باسی زۆری به‌دوای خۆیدا هێناوه. به‌ڵام راستییه‌که‌ی ئه‌وه‌ی که ئێستا که ئێمه ئه‌م باسه ده‌که‌ین به‌و مانا نییه که هه‌ر ئه‌مڕۆ به‌دوای سه‌ربه‌خۆییه‌وه بین. به‌ڵام باسی ئه‌وه‌یه که رێفراندۆمێک بکرێت بۆ ئه‌وه‌ی بزانینن خه‌ڵکی کورد چییان ده‌وێت. که به‌نده به چه‌ند هۆکارێکه‌وه و ده‌بێت بارودۆخه‌که‌ی ئاماده بکرێت، که تا ئێستا ئاماده نه‌کراوه که بتوانین رێفراندۆم به‌ڕێوه به‌رین و بزانین کورده‌کان چییان ده‌وێت.
ئه‌م بارودۆخه که باسی ده‌که‌ن چییه؟
ئێمه ناتوانین له ناوچه‌یه‌کدا سه‌ربه‌خۆیی رابگه‌یه‌نین که دراوسێکانمان په‌سه‌ندی نه‌که‌ن و دوژمنی بکه‌ن له‌گه‌ڵی. دراوسێکانی ئێمه، ئێران، تورکیا، سوریا و ته‌نانه‌ت حکومه‌تی ناوه‌ندی عێراق. بمانه‌وێت هه‌ر کارێک بکه‌ین ده‌بێت به دانوستان و وتووێژ و رێککه‌وتن بێت، تاوه‌کو بتوانین دراوسێی باش بین بۆ یه‌ک.
به گشتیی وادیاره حکومه‌تی هه‌رێم به تایبه‌ت له ئاستی سه‌رکردایه‌تی‌دا به باشی توانیویه‌تی کێشه ناوخۆییه‌کان و بڕێک کێشه‌ی ناوه‌کی خۆی چاره‌سه‌ر بکات. حزبه‌کانی یه‌کێتی نیشتمانیی کوردستان و پارتی دیموکرات سه‌ره‌ڕای جیاوازی سیاسی، توانیویانه له سه‌رکردایه‌تی‌کردنی هه‌رێمدا، رۆڵی خۆیان بگێڕن.
به‌ڵێ وایه. به‌ڕاستی سه‌رکردایه‌تی کورد سه‌ره‌رای هه‌موو کێشه‌و گرفته‌کان توانی له‌سه‌ر پێی خۆی بوه‌ستێت که بارودۆخی ئه‌مڕۆی هه‌رێم به باشی نیشانی ده‌دات.
کورده‌کان له ناوچه‌کانی دراوسێی هه‌رێمیش هه‌ن؛ له سوریا و ئێرانه‌وه بگره تاوه‌کو تورکیا. له بارودۆخێکدا که هه‌رێم ئه‌م مافه بۆ کورده‌کانی عێراق به ره‌وا ده‌بینێت که له بارودۆخێکی فیدراڵ‌دا چاره‌نوسی خۆیان دیاری بکه‌ن، هه‌ڵوێستی هه‌رێم سه‌باره‌ت به کوردی ناوچه‌کانی دیکه چییه؟
ئێمه له چوارچێوه‌ی عێراقدا قسه‌کانی خۆمان ده‌که‌ین و خواسته‌کانمان باس ده‌که‌ین. ئێمه هیچکات نه‌مانوتووه "کوردستانی گه‌وره"، به‌ڵكوو ده‌ڵێین "کوردستانی عێراق". بابهتی کورده‌کانی دیکه ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ خۆیان و خۆیان بڕيارده‌رن.
ئه‌و بابه‌تانه‌ی که وه‌کو کێشه له نێوان هه‌رێم و پ.کا.کا له‌سه‌ر شنگال و کۆبانی هاته ئاراوه و بابهتی له‌م جۆره، ئایا نابێته هۆی لاوازبوونی کورده‌کان به گشتیی و به‌هێزتربوونی داعش؟
به‌ڵێ، به گشتیی ئه‌م کێشانه ئاسه‌واری نه‌رێنی ده‌بێت و له کاتێکدا که دوژمنێکی هاوبه‌ش به‌ناوی داعش بوونی ههیه، ده‌بێته هۆی لاوازبوونی به‌رگری. به‌ڵام به گشتیی پێموایه ئه‌م بابه‌تانه لاوه‌کین و به درێژایی کات، به‌رده‌وام نابن و چاره‌سه‌ر ده‌بن.
تورکیا له هه‌مان سه‌ره‌تای دروستبوونی داعشهوه، هه‌ڵوێستی جیاواز و ته‌نانه‌ت دژبه‌یه‌کی گرت. له کاتێکدا که سه‌ره‌تا باسی رووبه‌روونه‌وه‌ی داعشی ده‌کرد، به‌ڵام دواتر هاوکاری تورکیامان بۆ داعش‌مان بینی. هه‌ڵوێستی هه‌رێم له‌سه‌ر تورکیا و سیاسه‌ته‌کانی ئه‌ردۆغان چییه؟
هه‌روا که پێشتر باسم کرد سه‌باره‌ت به داهاتووی سیاسه‌ته‌کانی تورکیا له ناوچه‌و سه‌باره‌ت به داعش، دڵخۆش نیم. له لایه‌کی دیکه‌وه شه‌ڕی چه‌کداری له‌گه‌ڵ کورده‌کانی خۆی له کاتێکدا له سنووره‌کانماندا داعش بوونی ههیه، هیچ شتێک جگه له شه‌ڕ و شه‌ڕی به‌دوای خۆیدا نه‌هێناوه. پێموایه به دانوستان کێشه‌کان چاره‌سه‌ر ده‌بێت. بابه‌تێکی دیکه سیاسه‌تی تورکیایه سه‌باره‌ت به داعش. راستییه‌که‌ی ئه‌وه‌یه که دائش بێ پشتیوانیکردنی بڕێک له هێزه‌کان نه‌یده‌توانی ئاوه‌ها به‌ره‌وپێش بچێت و له ماوه‌یه‌کی کورتدا به‌شێکی زۆر له عێراق داگیربکات. داعش خۆ له ئاسمانه‌وه نه‌هاتووه و له ناوچه‌یه‌که‌وه هاته ناوه‌وه و هه‌روه‌ها پشتیوانی ده‌کرێت، و به پێی ئه‌و شته‌ی له راگه‌یاندنه‌کاندا باس ده‌کرێت، له پشتیوانیکردنی داعش‌دا ناوی وڵاتانێک وه‌کو عه‌ره‌بستان، قه‌ته‌ر، ئیمارات و تورکیا ده‌بیندرێت. سه‌ره‌ڕای ئه‌مه و به بڕوای من، داعش ئاکامی به‌ڕێوه‌به‌ری هه‌ڵه‌ی سیاسی، ئابووری و کۆمه‌ڵایه‌تی له ناوچه‌که به تایبه‌ت سه‌رده‌می ئاغای مالکی بووه. له راستیدا ئه‌و بارودۆخه‌ی داعشی پێکهێنا، ئه‌گه‌ڕ چاک نه‌کرێت و له‌ناو نه‌چێت، داعش‌یش له‌ناو ناچێت. له‌وانه‌یه لاواز بێت، به‌ڵام له‌ناو ناچێت.
هه‌ڵوێستی هه‌رێم سه‌باره‌ت به رووداوه‌کانی به‌غدا و مانگرتنی موقته‌دا سه‌در و رووداوه‌کانی ناوچه‌ی سه‌وز چییه؟
هه‌ڵوێستی هه‌رێم هه‌میشه پاراستنی هێمنی و ئارامی به‌غدا و عێراق بووه، بابه‌ته‌که هه‌مان به‌ڕێوه‌به‌ری هه‌ڵه‌یه که باسم کرد. له راستیدا حکومه‌تی عێراق ده‌بێت به یه‌ک چاو سه‌یری هه‌موو نه‌ته‌وه‌و لایه‌ن و گروپه‌کانی عێراق بکات. بابه‌تێکی دیکه گرنگی چاکسازییه، که پێویستیی ئێستای حکومه‌تی عێراقه تاوه‌کو له‌م رێگایه‌وه بارودۆخی ژیان و ئابووری و کۆمه‌ڵایه‌تی خه‌ڵکی عێراق باشتر بێت. بابه‌ته‌کانی به‌غدا په‌یوه‌ندی به حکومه‌تی ناوه‌ندییه‌وه ههیه و ئێمه وه‌کو هه‌رێم به‌رده‌وام خوازیاری ئارامی و هێمنی و چاکسازی حکومه‌تی عێراق بووین. له لایه‌کی دیکه‌وه هه‌رێم به‌رده‌وام به‌دوای خواسته‌کانی خۆیه‌وه بووه له چوارچێوه‌ی ده‌ستووری عێراقدا. ده‌ستووری عێراق، مافی کوردی به فه‌رمی په‌سه‌ند کردووه و ناوه‌ندی چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌کانیشی دیاری کردووه.
یه‌کێک له بابه‌ته باسکراوه‌کان، باسی فرۆشی نه‌وتی هه‌رێمه که دوای پاشه‌کشه‌ی داعش له ناوچه‌ی که‌رکووک، هه‌رێم ئه‌م مافه‌ی بۆ خۆی به ره‌وا بینی که راسته‌وخۆ نه‌وت بفرۆشێت، رای ئێوه چییه؟
به‌ڵێ، یه‌کێک له بابه‌ته‌کانمان یاسای نه‌وته. یاسای نه‌وت پرۆژه‌که‌ی ئاماده کراوه و بڕیار بوو له په‌رله‌مان په‌سه‌ند بکرێت به‌ڵام تا ئێستا حکومه‌تی عێراق مۆڵه‌تی نه‌داوه په‌سه‌ند بکرێت. کاتێک ئه‌وه یاسایه په‌سه‌ند بکرێت، بابهتی ئابووری و بابهتی نه‌وت، چاره‌سه‌ر ده‌بێت. هه‌نگاوه‌کانی هه‌رێم به پێی ئه‌و یاسایه ئه‌نجام ده‌درێت. له دوو ساڵ پێش ئێستاوه که حکومه‌تی ناوه‌ندی بودجه‌ی هه‌رێمی بڕی، ئێمه ناچارین بۆ دابینکردنی سه‌رچاوه‌ی دارایی، بیر له هه‌نارده‌کردنی نه‌وت له رێگای ئێران و تورکیاوه بکه‌ینه‌وه، تاوه‌کو بودجه‌ی هه‌رێم دابین بکرێت.
واتا نزیکه‌ی دوو ساڵه که ئه‌و ١٧%ه‌ی له بودجه‌ی عێراقدا بۆ هه‌رێم دانراوه، بڕاوه؟
به‌ڵی، نه ته‌نها ئه‌و ١٧%ه، به‌ڵکوو مافی پێشمه‌رگه‌کان که ده‌بینین چۆن له به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی داعش‌دا فیداکاری ده‌که‌ن و تا ئێستا زیاتر له ١٥٠٠ شه‌هیدیان داوه، بڕاوه. به شێوه‌یه‌ک که بڕێک له هاوپه‌یمانه‌کان، پێداویستییه‌کانی ئێمه دابین ده‌که‌ن، به‌ڵام هیچ یارمه‌تییه‌ک له لایه‌ن حکومه‌تی ناوه‌ندییه‌وه به هه‌رێم ناگات.
ئاغای بارزانی له وتووێژێکدا له‌گه‌ڵ رۆژنامه‌ی "زمان"ی تورکیا له ٢٠١٣ باسی رۆڵی سه‌ردار سلێمانی کرد له شه‌ڕی داعش و ئێوه‌ش له به‌رنامه‌یه‌کی ته‌له‌ڤزیۆنیدا به پیاوی یه‌که‌می رۆژهه‌ڵاتی ناوین ناوتان هێنا. رۆڵی گرنگی ئێران و سوپای قودس به تایبه‌ت له قۆناغی ئابڵۆقه‌ی هه‌ولێر له لایه‌ن داعشهوه چۆن ده‌بینن؟
به‌ڵێ، چه‌ند رۆژ پێش ئێستاش ئاغای نه‌چیرڤان بارزانی باسی رۆڵی ئه‌رێنی کۆماری ئیسلامی ئێران و بهرپرسانی ئێرانی کرد له‌و قۆناغه‌دا. هێزه‌کانی پێشمه‌رگه ده‌یناتوانی پشتیوانی له ناوچه‌که بکه‌ن، به‌ڵام یارمه‌تییه‌کان و هاوکارییه‌کانی ئێران له کاتێکدا که هه‌رێم له قۆناغێکی هه‌ستیاردا بوو، توانی وره‌ی پێشمه‌رگه به‌رزبکاته‌وه تاوه‌کو بتوانن پشتیوانی له هه‌رێم و ئه‌و ناوچانه بکه‌ن که له لایه‌ن داعشهوه هێرشی کرابووه سه‌ر. دوای ئه‌و قۆناغه‌ش، ئێران و هێزه‌کانی هاوپه‌یمانان یارمه‌تی زۆریان به پێشمه‌رگه گه‌یاند. هه‌رێم به‌رده‌وام گرنگی رۆڵی ئه‌رێنی و به‌شداری سودمه‌ندانه‌ی ئێران و به تایبه‌ت سه‌ردار سلێمانی له دژایه‌تیکردنی داعش، باسکردووه، هه‌م بۆهه‌رێم و هه‌م بۆ عێراق به گشتیی. رۆڵی ئه‌رێنیی ئێران له دژایه‌تی داعش، به‌رچاو و گرنگه.
ڕۆژنامەیهمدڵی، لاپه‌ڕه‌ی سیاسه‌ت، ساڵی دووهه‌م، ژماره ٣٣٦، دووشه‌مه ١٧ خوردادی ١٣٩٥ی هه‌تاوی، لاپه‌ڕه‌کانی ١ و ٣.
نازم ده‌باغ له وتووێژ له‌گه‌ڵ رۆژنامه‌ی ئیعتماد: هیچ هێزێک لایه‌نگری سه‌ربه‌خۆیی کوردستانی عێراق نییه
محه‌مه‌د ئیبراهیم ته‌ره‌قی‌نیژاد: دوای رووخانی سه‌دام باس و خواسی سه‌ربه‌خۆیی هه‌رێمی کوردستان له عێراق زیاتر له هه‌میشه په‌ره‌ی سه‌ندووه. ئه‌و کوردانه‌ی که تاوه‌کو پێشتر چکۆله‌ترین داواکارییان بۆ به‌ده‌ستهێنانی سه‌ره‌کیترین مافه‌کانیان رووبه‌رووی سه‌رکووتی توندی به‌عس ده‌بووه‌وه، ئێستا هه‌لیان دیوه‌ته‌وه که جارێکی دیکه بیر له سه‌ربه‌خۆیی بکه‌نه‌وه. له دوو ساڵی رابردووشدا باسی به‌کرده‌وه‌یی کردنی ئه‌م خه‌ونه‌یان زیاتر له هه‌میشه هاتووه‌ته ئاراوه‌و یه‌کێک له بهرپرسانی باڵای هه‌رێمی کوردستانی عێراق باس له روودانی ده‌کات. ره‌وتێک که ئه‌ڵبه‌ت دژواری زۆری ههیه و بێ‌شک دژکرده‌وه‌ی تاران، ئه‌نقه‌ره‌و به‌غدای لێده‌که‌وێته‌وه. سه‌باره‌ت به ئه‌گه‌ری داخوازی هه‌رێمی کوردستانی عێراق له ئێران بۆ یارمه‌تیدان به سه‌ربه‌خۆیی وتووێژێکمان له‌گه‌ڵ "نازم ده‌باغ" نوێنه‌ری هه‌رێمی کوردستانی عێراق له تاران کردووه.
کورده‌کان له‌مێژه به‌دوای جیابوونه‌وه‌و سه‌ربه‌خۆییه‌وه‌ن به‌ڵام ئێستا مه‌سرور بارزانی، راوێژكاری ئاسایشی ئه‌نجومه‌نی هه‌رێمی كوردستان ده‌ڵێت کاتی جیابوونه‌وه‌ی دۆستانه له به‌غدا گه‌یشتووه‌و کوردستانی عێراق بیر له دروستکردنی وڵاتێکی سه‌ربه‌خۆ ده‌کاته‌وه. ئه‌مه له کاتێکدایه که کورده‌کان ته‌نانه‌ت له قه‌یرانی سیاسی دوو ساڵ پێش ئێستا و هێرشی داعش بۆ عێراق ئه‌م بابه‌ته‌یان به ئاشکرا باس نه‌کردبوو. هۆکاری چییه که کورده‌کان له بارودۆخی ئێستا باسی ئه‌م بابه‌ته بکه‌ن؟
ئاغای مه‌سرور بارزانی وه‌کو به‌رپرسێک له هه‌رێمی کوردستانی عێراق، رای تایبه‌تیی خۆی ده‌ربڕیوه‌و کێشه‌ش نییه به‌ڵام ئه‌م وتانه پێش هه‌ر شتێک رووبه‌رووی بارودۆخی ئێستای عێراق و حکومه‌تی ئه‌م وڵاته ده‌بێته‌وه. ئێمه ئێستا دڵنیا بووینه‌ته‌وه که که‌سانێک له به‌غدا و حکومه‌تی عێراقدا هه‌ن که ده‌یانه‌وێت کورده‌کان به‌ره‌و جیابوونه‌وه هان بده‌ن. ئه‌م وتانه له لایه‌ن ئاغای مه‌سرور بارزانییه‌وه کراوه به‌ڵام که‌سانێک له حزبی ده‌عوه‌ی عێراق هه‌ن که ده‌ڵێن کورده‌کان سه‌ربه‌خۆ بن و بڕۆن حکومه‌تی خۆیان دروست بکه‌ن. ئه‌وه‌ی که ئه‌وان به چ هۆکارێک کورده‌کان هان ده‌ده‌ن بۆ سه‌ربه‌خۆیی و جیابوونه‌وه ده‌بێت خۆیان باسی بکه‌ن. ئه‌گه‌ر چاو له پێکهاتنی حکومه‌تی عێراق دوای رووخانی سه‌دام و له‌ناوچوونی سیستمی به‌عسی بکه‌ن، ده‌بینن کورده‌کان له یه‌که‌م رۆژی دامه‌رزاندنی سیستمی نوێی عێراق، به‌دوای جیابوونه‌وه‌وه نه‌بوون. ئاغای تاڵه‌بانی رۆڵی گرنگی له یه‌کگرتوویی عێراقدا بووه و مه‌رجه‌عه ئایینییه‌کان و لایه‌نه عێراقییه‌کان به‌رده‌وام باسی رۆڵی ئه‌ویان کردووه‌و پشتیوانییان کردووه و جلال تاڵه‌بانی‌یان به سه‌نته‌ری یه‌کگرتوویی زانیوه، به‌ڵام کاتێک حه‌یده‌ر عه‌بادی بێ له‌به‌رچاوگرتنی رێککه‌وتنه‌کانی پێشوو و به شێوه‌ی یه‌کلایه‌نه ئاڵوگۆڕ له حکومه‌تدا ده‌کات و له‌م ئاڵوگۆڕانه‌دا پرس به کورد ناکات و کاندیدایه‌کی کورد بۆ پۆستێک داده‌نێت که لایه‌نه کوردییه‌کان له‌گه‌ڵی نین، ئه‌م بارودۆخه دێته ئاراوه. ئه‌م جۆره هه‌ڵسوکه‌وتانه پێشتر له لایه‌ن سه‌دام و سه‌رۆکه‌کانی دیکه‌ی عێراقه‌وه کرابوو که گوێیان به خواستی خه‌ڵك و حزبه‌کان نه‌ده‌دا. کاتێک ئه‌م بارودۆخه دێته ئاراوه، دوودڵ مه‌بن که کورده‌کان به‌رگری له خۆیان ده‌که‌ن و بڕیار بۆ خۆیان ده‌ده‌ن. چاو له بارودۆخی ئێستای عێراق بکه‌ن. په‌رله‌مانی عێراق له لایه‌ن که‌سانێکه‌وه داگیرده‌کرێت و سه‌رۆک وه‌زیران بێ راوێژکردن له‌گه‌ڵ حزبه‌کان و کورده‌کان و سه‌رۆک کۆمار، چه‌ند هه‌نگاوێک ده‌نێت و ئاڵوگۆر له حکومه‌ت ده‌کات که ته‌نانه‌ت شیعه‌کانیش لێی رازی نین. مانای ئه‌م کارانه، ئه‌وه‌یه که دیموکراسی له عێراق بوونی نییه. له‌م بارودۆخه‌دا مه‌سرور بارزانی ده‌ڵێت که ئه‌وان له به‌غدا ئێمه بۆ سه‌ربه‌خۆیی هان ده‌ده‌ن. به‌م پێیه و تا ئه‌م کاته، رابه‌رانی کورد بۆ سه‌ربه‌خۆیی له‌م کاته‌دا بڕیاریان نه‌داوه و ئێمه چاوه‌ڕوانی داهاتووی عێراقین و ده‌مانه‌وێت ببینین مافی کورد چی به‌سه‌ر دێت؟ ئه‌گه‌ر کورده‌کان له ئاڵوگۆڕه‌کانی داهاتوودا له مافه‌کانی خۆیان بێ‌به‌ش نه‌کرێن و بتوانن رۆڵیان هه‌بێت، بڕیار بۆ جیابوونه‌وه ناده‌ین. به‌ڵام به پله‌ی یه‌که‌م ده‌مانه‌وێت به‌رگری له ماف و به‌رژه‌وه‌ندی خۆمان بکه‌ین و دوای ئه‌وه، ده‌گه‌ڕێینه‌وه بۆ حکومه‌تی عێراق.
جیابوونه‌وه‌ی هه‌رێمی کوردستان تا چ راده‌یه‌ک له لایه‌ن ئه‌مریکا و روسیاوه پشتیوانی ده‌کرێت؟
چه‌ند خواستێک ههیه به‌ڵام ئێمه نابێت چاوه‌ڕوانی پشتیوانیی ئه‌وان بین. ئه‌وانه‌ی چاوه‌ڕوانی پشتیوانییان لێده‌که‌ین، هه‌مان که‌سانن که بارودۆخی ئێستایان دروست کردووه، ناوچه‌که‌یان دابه‌ش کردووه و به هۆی به‌رژه‌وه‌ندی خۆیانه‌وه، په‌ره‌یان به بشێوی داوه و ئێستاش له ناوچه‌که‌دان. ئێمه وه‌کو کورد چاوه‌ڕوانین به پێی ده‌ستووری عێراق و به پێی رێککه‌وتنه‌کانی پێشوو، مافی کورده‌کان بپارێزرێت، به‌ڵام ئه‌گه‌ر ئه‌م مافانه له‌به‌ر چاو نه‌گیرێن، نابێت چاوه‌ڕوانییه‌کیش له ئارادا بێت. به درێژایی مێژوو ئه‌م هێزانه‌ی ئێوه باستان کرد، هه‌مان هێزن که پێشتر پشتیوانییان له سه‌دام ده‌کرد، نه ته‌نها دژی خه‌ڵكی کورد به‌ڵكوو دژی ئێران و هێزه‌کانی دیکه‌ی ناوچه‌که. بارودۆخی ئێستای ناوچه‌که به هۆی سیاسه‌تی چ که‌سانێکه‌وه دروست بووه؟ ئه‌گه‌ر بمانه‌وێت ناوچه‌که له‌م بارودۆخه‌ی ئێستای رزگاری بێت، هیچ رێگایه‌ک جگه له گه‌ڕانه‌وه بۆ خه‌ڵك و گوێدان به خواست و مافه‌کانی ئه‌وان بوونی نییه. من ئێستا چاوه‌ڕوانی ئه‌وه نیم یه‌کێک له‌و هێزانه‌ی ئێوه ناوتان هێنا، ئه‌گه‌ر به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی دابین نه‌کرێت، پشتیوانی له کوردستان بکات.
له یه‌ک دوو ساڵی رابردوو که بهرپرسانی هه‌رێمی کوردستان له‌گه‌ڵ بهرپرسانی ئه‌مریکایی دیداریان کردووه ئه‌م بابه‌ته هاتووه‌ته ئاراوه؟ وڵامی ئه‌مریکا چی بووه؟
هه‌موو لایه‌ک مافی گه‌لی کوردیان قبووڵه، به‌ڵام پشتیوانی ناکه‌ن. تا ئێستاکه نه‌مانبیستووه که ئه‌مریکاییه‌کان و روسه‌کان پشتیوانی له کورد بکه‌ن و بڵێن جیاببنه‌وه. قسه کراوه به‌ڵام دانپێدانانێکیشمان وه‌رنه‌گرتووه. ئه‌ڵبه‌ت ئه‌وان وتوویانه مافی چاره‌نووس، مافی راسته‌قینه‌ی خۆتانه به‌ڵام ده‌بێت بارودۆخی گونجاوی بۆ ئاماده بکه‌ن. یه‌کێک له‌م مه‌رجانه، وه‌رگرتنی رای ئه‌رێنی دراوسێکانه. ئێمه سێ دراوسێی گرنگمان ههیه؛ ئێران، تورکیا و سوریا و لانیکه‌م ده‌بێت رای دووانیان ئه‌رێنی بێت. ئه‌گه‌ر ئه‌مان په‌سه‌ندی نه‌که‌ن، بارودۆخ بۆ جیابوونه‌وه گونجاو نییه و ئه‌مه‌ش دانوستانی ده‌وێت. ته‌نانه‌ت بۆ جیابوونه‌وه‌و سه‌ربه‌خۆیی پێویستمان به دانوستان له‌گه‌ڵ به‌غدا ههیه و ئه‌گه‌ر ئه‌وان قبووڵی نه‌که‌ن، به دژواری به‌ڕێوه ده‌چێت.
مه‌سرور بارزانیش وتوویه‌تی بۆ سه‌ربه‌خۆیی کوردستانی عێراق پێویستمان به دانوستانه له‌گه‌ڵ ئێران و عێراق، به‌ڕای ئێوه رای ئێران چی ده‌بێت؟
ئه‌وه‌ی ئێمه لێی دڵنیایین، ئه‌وه‌یه که ئێران پێداگری له یه‌کگرتوویی و دابه‌ش‌نه‌بوونی عێراق ده‌کات. تورکه‌کانیش هه‌روه‌ها، واتا جیابوونه‌وه‌ی ئێمه په‌سه‌ند ناکه‌ن به‌ڵام له به‌غدا راکان جیاوازه. که‌سانێک له به‌غدا هه‌ن که ئێمه بۆ جیابوونه‌وه هان ده‌ده‌ن. مه‌سرور بارزانی پێی وایه که ئێمه ده‌بێت بۆ جیابوونه‌وه له‌گه‌ڵ زلهێزه‌کان دانوستان بکه‌ین و رای ئه‌رێنی ئه‌وان وه‌رگرین، ئه‌گینا بێ هاوڕایی ئه‌وان وه‌رگرتنی سه‌ربه‌خۆیی سه‌خت و دژوار ده‌بێت.
دژکرده‌وه‌ی وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی عه‌ره‌بستان چییه؟ بڕێک که‌س ده‌ڵێن بهرپرسانی سعوودیه له پاڵپێوه‌نانی بهرپرسانی هه‌رێمی کوردستان رۆڵیان گێڕاوه. ئێوه قبووڵتانه؟
راشکاوانه ئه‌ڵێم که هیچکام له وڵاتانی ناوچه‌که چه عه‌ره‌ب، چ تورک و چ فارس، دان به‌م بابه‌ته‌دا نانێن. بڕێک لایه‌ن ئامانجیان تێکدانی هێمنی ناوچه‌که‌یه. له‌وانه‌یه عه‌ره‌بستان بیه‌وێت له عێراقدا، سوننه‌کان له‌سه‌ر ده‌سه‌ڵات بن و ئه‌مه‌ش به هۆی دژایه‌تی له‌گه‌ڵ کاریگه‌ری و گه‌شه‌ی شیعه و ئێراندایه. ئێمه ئاگامان له‌وه‌یه که نه‌که‌وینه ناو داوی قه‌یران و کێشه‌کانی ئێستای ناوچه‌که‌وه‌و ئاگامان له‌وه‌یه که زیاترین به‌رژه‌وه‌ندی به‌ده‌ست بێنین. ده‌بێت بڵێم ناچینه ناو هیچ رێککه‌وتنێکه‌وه دژی لایه‌نێک. عه‌ره‌بستان و قه‌ته‌ر تا ئه‌م ساته پشتیوانییان له سه‌ربه‌خۆیی هه‌رێمی کوردستان نه‌کردووه و له‌گه‌ڵ تورکیا هاوده‌ستن بۆ به‌رزکردنه‌وه‌ی ده‌سه‌ڵاتی سوننه له ناوچه‌که‌دا.
ئاماده‌نه‌بوونی کورده‌کانی سوریا له دانوستانه‌کانی جنێڤ و سه‌ربه‌خۆیی کوردستانی عێراق تا چ راده‌یه‌ک ده‌توانێت ببێته هۆی ئه‌وه‌ی که کورده‌کانی سوریاش سه‌ربه‌خۆییان بوێت؟
بابه‌تێک که ئێستا ههیه ئه‌وه‌یه که زۆربه‌ی کورده‌کان ده‌یانه‌وێت جیاببنه‌وه و وڵاتێکی سه‌ربه‌خۆ و یه‌کگرتوو پێک بێنن، چ له تورکیا، چ له عێراق و چ له سوریا، تا ئێستا کورده‌کان پێیان باش بوو له چوارچێوه‌ی یاسای ئه‌و وڵاتانه‌دا که هه‌ن، مافه‌کانیان بپارێزرێت، به‌ڵام ئێستا مافی کورده‌کان ده‌پارێزرێت؟
ئه‌و هێزه سه‌ره‌کییه‌ی که له بهرامبهر داعش و تێرۆردا به‌رگری کرد و وه‌ستا، کورده‌کان بوون، پێشمه‌رگه‌کانی کورد له عێراق و سوریا زیانی گه‌وره‌یان به داعش گه‌یاند. کاتێک باس له داهاتووی سوریا ده‌که‌ین، بۆ نابێت کورده‌کان رۆڵیان ببێت؟ بۆ نابێت له دانوستانه‌کانی سوریا ببن؟ ده‌بێت کۆمه‌ڵگای نێوده‌وڵه‌تی ئاگای له مه‌زڵوومییه‌تی کورده‌کان و ماف و خواسته‌کانیان بێت. ئایا له‌م بارودۆخه‌دا ماف و خواستی کورد له‌به‌رچاو ده‌گیردرێت؟ کاتێک شه‌ڕ دێته ئاراوه، کورد مه‌زڵوومه و کاتێک داعش هێرش ده‌کات، دیسان کورد مه‌زڵوومه. ئێستا بارودۆخه‌که گۆڕاوه‌و که‌س ناتوانێت رێگر بێت له باسکردنی خواسته‌کانمان. ئایا مافی خۆمان نییه خواسته‌کانمان باس بکه‌ین. ئه‌ڵبه‌ت ئێمه چاوه‌ڕوانین له چوارچێوه‌ی ده‌ستووردا مافه‌کانمان به‌ده‌ست بێنین و بیپارێزین به‌ڵام ئه‌گه‌ر ئه‌م مافه له‌به‌رچاو نه‌گیردرێت، نابێت چاوه‌ڕوانیشمان ببێت.
به پێی و‌‌ستانی دانوستان له نێوان حکومه‌تی تورکیا و کورده‌کانی ئه‌و وڵاته و سه‌رکووتکردنیان، ئه‌م هه‌نگاوه‌ی ئێوه کورده‌کانی تورکیا هان نادات؟ له‌م بارودۆخه‌دا چۆن چاوه‌ڕوانن تورکیا سه‌ربه‌خۆیی کوردستان قبووڵ بکات؟
پرسیاری ئێمه له حکومه‌تی تورکیا ئه‌وه‌یه که ئه‌وان بۆ دان به مافی کورده‌کاندا نانێن؟ ئێستا ٣٠ ساڵه کورده‌کان بۆ به‌ده‌ست هێنانی مافه‌کانیان خه‌ریکی خه‌باتن و سه‌رکووت ده‌کرێن. ئاکامی ئه‌مه‌ش گه‌یشتووه‌ته ئه‌وه‌ی که ئاستی شه‌ڕی چه‌کداری له تورکیا گه‌یشتووه‌ته لوتکه‌و ئه‌و خواستانه له‌بیرنه‌چوون. ئه‌گه‌ر ئه‌م بارودۆخه‌ی له‌بیرکردنی مافی کورد به‌رده‌وام بێت، ناگه‌ینه چاره‌سه‌ر و هیچ کێشه‌یه‌ک چاره‌سه‌ر نابێت. ته‌نها رێگاچاره‌ی قه‌یرانه‌که ئه‌وه‌یه که مافی نه‌ته‌وه‌یی و مرۆیی کورده‌کان بپارێزرێت، کاتێک ئه‌م مافانه بپارێزرێت، مه‌گه‌ر کورده‌کان شێت بوون که له شه‌ڕدا بن؟
باسی دابه‌شبوونی وڵاتان تا چ راده‌یه‌ک ده‌توانێت بارودۆخی شه‌ڕی دژه تیرۆر و داعش له عێراق و سوریا ئاڵۆزتر بکات؟ به واتایه‌کی دیکه، دابه‌شبوونی وڵاتان، قه‌یرانی ناوچه‌که قووڵتر ناکات؟
ئێمه له ناوچه‌که‌دا چه‌ند ئه‌زموونێکمان ههیه. بڕێک که‌س پێیان وابوو به رووخانی سه‌دام و له‌ناوچوونی سیستمی به‌عس، هێمنی ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ ناوچه‌که. هۆکاری داعش و تێرۆریسمی ئێستا چییه؟ داعش و تیرۆری ئێستا به هۆی حوکمرانی خراپی رابردووه و ئه‌گه‌ر ئه‌م شێوه حوکمرانییه به‌رده‌وام بێت، تێرۆر و شه‌ڕ و قه‌یران به‌رده‌وام ده‌بێت. ئێمه ئه‌گه‌ر یه‌کگرتوو بین به‌ڵام ئه‌م یه‌کگرتووییه راسته‌قینه نه‌بێت، کێشه‌کان درێژه‌یان ده‌بێت، گرنگ ئه‌وه‌یه که ئه‌م ئاڵۆزییه کۆتایی بێت و یه‌کگرتوویی راسته‌قینه بێته ئاراوه. رێگای راسته‌قینه گوێدانه به خواست و رای خه‌ڵک و پێدانی باشترین خزمه‌تگوزاری.
په‌یوه‌ندی ئێران و لایه‌نه کوردییه‌کان چۆنه؟
تا ئه‌م کاته، په‌یوه‌ندی ئێران و لایه‌نه کوردییه‌کان باشه، به‌ڵام ئێران ئێستا له‌سه‌ر دووڕێیانێکه، له عێراق، نزیکترین هاوپه‌یمانه‌کانی ئێران شیعه‌کانن به‌ڵام ئێستا له‌ناو ماڵی شیعه، کێشه‌ی زۆر ههیه. له عێراق له نێوان شیعه و سوننه کێشه زۆره، ئێمه چاوه‌ڕوانین ئێران زیاتر و چالاکتر له جاران کار بکات و به‌دوای یه‌کگرتوویی شیعه له‌گه‌ڵ کورد و شیعه و سوننه پێکه‌وه بێت تاوه‌کو بتوانین عێراقێکی نوێ پێکبێنین. پێویسته جارێکی دیکه بڵێم که په‌یوه‌ندی ئێران له‌گه‌ڵ لایه‌نه کوردی و عێراقییه‌کان، باش و ئه‌رێنییه.
باسکردن له سه‌ربه‌خۆیی له لایه‌ن به‌پرسانی هه‌رێمی کوردستانی عێراقه‌وه تا چ راده‌یه‌ک راست و تا چ راده‌یه‌ک نومایش‌کردنه بۆ وه‌رگرتنی ئیمتیازی زیاتر له حکومه‌تی به‌غدا؟
له سه‌دا سه‌د راسته. من ده‌ڵێم پێویست به راپرسی ناکات چونکه کوردێک نییه که دژی وڵاتی سه‌ربه‌خۆی کوردستان بێت و سه‌ربه‌خۆیی نه‌وێت. مه‌گه‌ر ده‌کرێت که‌سێک کورد بێت و له بهرامبهر ئه‌م خواسته‌دا بڵێت نا؟ به‌ڵام پرسیاره‌که ئه‌وه‌یه که دروستکردنی وڵاتی کوردستان چ کات و به چ تێچوویه‌ک بکرێت؟
له هه‌واڵه‌كاندا هاتبوو که مه‌سعود بارزانی و به‌رهه‌م ساڵح ده‌یانه‌وێت سه‌فه‌ری تاران بکه‌ن. ئه‌م سه‌ردانه که‌یه‌و باسی کۆبوونه‌وه‌کان چییه؟
پلانی سه‌فه‌ر بۆ ئێران و دیدار له‌گه‌ڵ بهرپرسانی باڵای ئێرانی، پلانێکی نوێ نییه‌و هه‌میشه له بارودۆخی گونجاو، بهرپرسانی باڵا سه‌ردانی ئێران و کوردستانی عێراقیان کردووه و پێکه‌وه باسیان له بابه‌ته په‌یوه‌ندیداره‌کان کردووه.
ده‌مه‌وێت بڵێم هاتوچۆی لایه‌نه‌کان و راوێژکردن هه‌میشه بووه، به‌ڵام کاتی ئه‌م سه‌ردانه هێشتا دیاری نه‌کراوه.
له‌م سه‌فه‌ره‌دا، سه‌باره‌ت به سه‌ربه‌خۆیی کوردستانی عێراق له‌گه‌ڵ ئێران دانوستان ده‌کرێت؟
تا کاتێک، کاتی سه‌ردانه‌که دیاری نه‌کرێت، پلان و به‌رنامه‌که‌ی دیاری ناکرێت. سه‌ره‌ڕای ئه‌مه، کاتێک که ئه‌م سه‌فه‌ره بکرێت و پێویست به راپرسی و رێفراندۆم بێت، ده‌بێت له سه‌دا سه‌د له‌گه‌ڵ ئێران دانوستان بکرێت.
رۆژنامه‌ی ئیعتماد، لاپه‌ڕه‌ی دیپڵۆماسی، به‌شی وتووێژی رۆژ، دووشه‌مه ٢٠ی گوڵانی ١٣٩٥، ساڵی سێزده‌یه‌م، ژماره ٣٥٢٢، لاپه‌ڕه‌ی ١٠.
نازم دەباغ له‌گه‌ڵ دکتۆر هەڤاڵ ئەبوبەکر سەرۆکی ئەنجوومەنی پارێزگای سلێمانی دیداریی کرد
نازم دەباغ نوێنەری حکوومەتی ھەرێمی کوردستان لە تاران له‌گه‌ڵدکتۆر "هەڤاڵ ئەبوبەکر" سەرۆکی ئەنجوومەنی پارێزگای سلێمانی له هەرێمی کوردستان کۆبۆوە.
رۆژی دووشەمە رێکەوتی (٩/٥/٢٠١٦) لە چوارچێوەی سەردانەکی بۆ پارێزگای کوردستان له وڵاتی ئێران، دکتۆر "هەڤاڵ ئەبوبەکر" سەرۆکی ئەنجوومەنی پارێزگای سلێمانی له هەرێمی کوردستان،سەردانی نووسینگەی نوێنەرایەتی حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە شاری تارانی کرد و لە لایەن "نازم عومەر دەباغ" نوێنەری حکوومەتی ھەرێمی کوردستان لە تارانو "ھیوا ڕەسووڵ ڕەشید" و "فەخرەدین عه‌زیز ساڵح" ئه‌ندامانی نوێنەرایەتی حکوومەتی هەرێمی کوردستان لەوڵاتی ئێران به گەرمی پێشوازییان لێکرا.
دوای بانگهێشتێکی فەرمی لە لایەن پارێزگای کوردستان له وڵاتی ئێران، دکتۆر "هەڤاڵ ئەبوبەکر" سەرۆکی ئەنجوومەنی پارێزگای سلێمانی له هەرێمی کوردستان سەردانی شاری سنەی کرد و لە درێژەی سەردانەکەیدا سەردانی نوێنەرایەتی حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە شاری تارانی کرد لە پێناو ئاگادارکرنەوەی نوێنەرایەتی حکوومەتی هەرێمی کوردستان بۆ هاوکاری کردن و بەدواداچوون لە تێگەیشتنی نامەکان کە لەگەڵ لایەنی پەیوەندیداری ئێرانی لەسەری رێککەوتوون.
"نازم دەباغ" نوێنەری حکوومەتی ھەرێمی کوردستان لە وڵاتی ئێران، ئامادەیی نوێنەرایه‌تی حکوومەتی ھەرێمی کوردستان لە تارانینیشاندا بۆ هەموو هاوکارییەک بۆ زووتر راپەراندنی کارەکانیان.
بە نمایشی فیلمەکانی کۆبانێ و شنگاڵ فیستیڤاڵی جیھانی فەجر بەڕێوەدەچێت
مەنسوور جیهانی ـبە نمایشی فیلمەکانی کۆبانێ و شنگال و بە بەشداریی بەرھەمی سینەماکارانی کورد سی و چوارەمین خولی فیستیڤاڵی جیھانی فیلمی فەجر بەڕێوەدەچێت.
ھەموو ساڵێک سینەماکارانی کورد بە بەرھەمەکانی خۆیان لە فیستیڤاڵی نێودەوڵەتی فیلمی فەجر بەشداریی دەکەن و خەڵاتە گرینگ و سەرەکییەکانی ئەم فیستیڤاڵە بەدەستدێنن، ئەمساڵ فیستیڤاڵی نێودەوڵەتی فیلمی فەجر بە سەرۆکایەتی سینەماکاریی ناوداریی ئێرانی "ڕەزا میرکەریمی" بە ناونیشانی "فیستیڤاڵی جیھانی فیلمی فەجر" بە نمایشی چەند فیلم سەبارەت بە بەرخۆدانی کۆبانێ و شنگال و بە بەشداریی بەرھەمی سینەماکارانی کورد و سینەماکارانی وڵاتانی جۆراوجۆری جیھان لە ڕۆژانی ٢٠ تا ٢٥ی ئەپرێلی ٢٠١٦ لە کۆمەڵەی سینەمایی پەردیسی چوار سووی شاری تاران بەڕێوەدەچێت.
کۆنگرەی ڕۆژنامەوانی سی و چوارەمین خولی فیستیڤاڵی جیھانی فیلمی فەجر بە ئامادەبوونی دەرھێنەری ناوداری سینەمای ئێران "ڕەزا میرکەریمی" سەرۆکی فیستیڤاڵ، ئەکتەری بەئەزموونی سینەمای ئێران "عەلیڕەزا شوجاع نووری" بەرپرسی بەشی "کۆڕی ڕەخنە و ھەڵسەنگاندنی فیلمەکان"، ئەکتەری ناوداری سینەمای ئێران "ڕەزا کیانیان" بەرپرسی کۆشکی فیستیڤاڵ، "ئەمیر ئیسفەندیاری" بەرپرسی بەشی "نێودەوڵەتی و بازاڕی فیلم" و ڕەخنەگر و نووسەری ناوداری سینەمای ئێران "کەیوان کەسیریان" بەرپرسی بەشی "ڕیکلام و بەڕێوەبەریی ڕاگەیاندنیی گشتیی" و پێشکاریی کۆڕەکە لە ھۆڵی ژمارە یەکی کۆمەڵەی سینەمایی پەردیسی چوار سووی تاران بەڕێوەچوو و تیایدا ئاماژە بە بەرێوەبردنی ئەم فیستیڤاڵە جیھانییەی سینەمای ئێران کرا.
لە سەرەتای ئەم کۆنگرە ڕۆژنامەوانییەدا "ڕەزا میرکەریمی" و "ڕەزا کیانیان" پەردەیان لەسەر پووستەری سی و چوارەمین خولی فیستیڤاڵی جیھانی فیلمی فەجر لادا کە بە وێنەیەکی ئەکتەری پێشەنگی سینەمای ئێران "عیزەتوڵڵا ئینتیزامی" لە فیلمی سینەمایی "گاو" واتە "مانگا" لە دەرھێنانی سینەماکاری بەئەزموونی "داریووش مێھرجوویی" نەخشاوە و لە درێژەدا سەرۆکی ئەم فیستیڤاڵە بە ئاماژە بە گرینگی فیلمی "مانگا" لە مێژووی سینەمای ئێراندا گوتی: ئەوە نەریتێکە لە فیستیڤاڵە نێودەوڵەتییەکاندا کە پووستەری فیستیڤاڵەکان بە وێنەیەکی فیلمێک یاخود ئەکتەرێکی کاریگەر لە سینەما بڕازێندرێتەوە. ئێمە لەم خولەی فیستیڤاڵی جیھانی فیلمی فەجردا بۆ ئامادەکردنی پووستەر کەڵکمان لە وێنەیەکی فیلمی "مانگا" وەرگرت و ئەم کارە بە جۆرێک ڕێزلێنانێکە لەم ئەکتەرە گەورەیەی سینەما کە بە ڕۆڵ بینین لەم فیلمەدا یەکەمین خەڵاتی ئەکتەرێکی ئێرانی لە ئاستی جیھاندا لە فیستیڤاڵی نیودەوڵەتی فیلمی "شیکاگۆ" لە وڵاتی ئەمەریکای بە دەستھێناوە.
گوتیشی: "مانگا" یەکەمین فیلمی ئێرانییە کە لە فیستیڤاڵە نێودەوڵەتییەکاندا ڕێزیی لێگیرا و زۆربەی ڕەخنەگرانی سینەما لەوبڕوایەدابوون کە ئەم فیلمە بە جۆرێک شان لە شانی فیلمەکانی "ساتیا جیت" و "کۆرۆساوا" دەدات.
لە درێژەدا ئەکتەری ناوداری سینەمای ئێران "ڕەزا کیانیان" گوتی: ئەمڕۆ زۆرمان پێی خۆشبوو کە "عیزەتوڵڵا ئینتیزامی" لەم ڕێوڕەسمەدا ئامادەبێت بەڵام ئەو بەڕێزە نەخۆشییەکی سەختی ھەیە و من لێرەوە لە تەواوی ئێوە داوادەکەم ئاواتی زووچاکبوونەوەی بۆ بکەن کە تەندروستی بەرەو باشتربوون بڕوات و دیسانەوە بتوانێت لە فیلمە سینەماییەکاندا بەشداریی بکات و ئێمە لە بوونی ئەو لە سینەما و تەلەڤیزیۆن چێژ وەربگرین.
سەرۆکی سی و چوارەمین خولی فیستیڤاڵی جیھانی فیلمی فەجر لە بەشێکی دیکەی ئەم کۆنگرە ڕۆژنامەوانییەدا گوتی: لە لایەن فیلمسازانی وڵاتانی جۆراوجۆرەوە پێشوازیی لە فیستیڤاڵەکە کراوە و پێویستی نەدەکرد کە لەمبارەیەوە دانووستانی ئەوتۆ ئەنجامبدەین، ئەوەندە داواکاریمان ھەبوو کە دەبوو فیلمەکان دەستنیشان بکەین.
گوتیشی: لە ساڵانی ڕابردوو خەڵاتی "مستەفا عیقاد"مان ھەبوو کە بە بەرھەمە ئایینی و دینییەکان دەبەخشرا و ئێمە ئەمساڵ لە فیستیڤاڵی جیھانی فیلمی فەجر خەڵاتی "محەمەد ئەمین" (ێ) بە بەرھەمە مەزھەبی و ئەخلافییەکان پێشکەش دەکەین. لەڕاستیدا ئەم خەڵاتە پێزانینێکە بۆ ڕەوشت و ئایینی محەمەدی.
"ڕەزا میرکەریمی" سەبارەت بە بەشەکانی فیستیڤاڵی جیھانی فیلمی فەجر گوتی: لە بەشی سینەمای "سەعادەت"دا ٣ فیلمی ئێرانی لە تەنیشت ١٢ فیلمی بیانیدا دەچنە سەر پەردەی سینەماکان و بۆ وەرگرتنی خەڵاتی تەندیسی زێڕین و سیمینی ئەم فیستیڤاڵە ڕکابەریی دەکەن کە بە باشترین دەرھێنان، باشترین ئەکتەریی ئافرەت، باشترین ئەکتەریی پیاو، باشترین دەستکەوتی ھونەری و ھەروەھا باشترین سیناریۆ دەبەخشرێت.
ئەوەیشی خستەڕوو: لە ھەر سانسێکدا کورتە فیلمێکی ئێرانی لەوانە: ئەنیمەیشێن و دیکۆمێنتاریی نمایش دەکرێت و لە بەشی "ئاسیا و وڵاتانی ئیسلامی"دا کۆمەڵێک فیلم نمایش دەکرێت کە بە شێوەی ڕکابەریی نییە بەڵام ھەندێک خەڵاتی لاوەکی لەم بەشەدا دەبەخشرێت.
لە درێژەدا "ئەمیر ئیسفەندیاری" بەرپرسی بەشی "نێودەوڵەتی و بازاڕی فیلم" سی و چوارەمین خولی فیستیڤاڵی جیھانی فیلمی فەجر گوتی: بۆ ئەم فیستیڤاڵە کۆمەڵێک میوانی بیانی و ڕوخساریی ناودار و بەرچاویی سینەمامان بانگھێشت کردووە و لە نێوان میوانەکاندا ٤ بەرھەمھێنەریی ناودار ئامادە دەبن کە ڤۆرکشۆپی پسپۆڕانە لە بواریی بەرھەمھێناندا پێشکەش بکەن، ھەروەھا مامۆستایەکی سیناریۆنووسی و سینەماکارێکی خاوەن ئەزموون و ناوداریش بەشداریی لەم فیستیڤاڵەکەدا دەکەن.
گوتیشی: دوو مامۆستا لە ئوردۆکانی دۆزینەوەی بەھرەمەنداندا لە فیستیڤاڵ بەشداریی دەکەن کە ڤۆرکشۆپەکانیان بە ئامادەبوونی "مازیار میری و "روحوڵڵا حوسەینی" بەڕێوەدەچێت و بەگشتیی ١٧٠ تا ٢٠٠ میوان لە سی و چوارەمین خولی فیستیڤاڵی جیھانی فیلمی فەجردا ئامادەدەبن. ھەروەھا لە دەزگاکانی ڕاگەیاندنیی دنیاوە چەندین پەیامنێر و ڕەخنەگریی ناوداریی سینەمای بانگھێشت کراون.
ئەوەیشتی خستەڕوو: لە بەشی نێودەوڵەتیدا ٥ دادوەری بیانی و ٢ دادوەری ئێران، لە بەشی باشترین فیلم لە کیشوەری ئاسیا ٤ دادوەری بیانی و ١ دادوەری ئێران و ھەروەھا لە بەشی نێوان ئایینەکاندا ٢ دادوەری بیانی و ١ دادوەری ئێرانی فیلمەکان ھەڵدەسەنگێنن.
سەرۆکی بەشی بازاڕی فیلمی سی و چوارەمین خولی فیستیڤاڵی جیھانی فیلمی فەجر سەبارەت بەم بازاڕە فیلمە گوتی: نۆزدەیەمین خولی بازاڕی فیلمی فەجر لە تەنیشت ئەم فیستیڤاڵەدا بەڕێوەدەچێت. ئەم بازاڕە لە درێژایی ساڵانی بەڕێوەچوونیدا مەبەستی ئەوە بووە کە ببێتە بازاڕێکی گرینگی ناوچەیی و ساڵ بە ساڵ ژمارەی ئامادەبووان تیایدا زیاتر دەبێت و ئەو کەسانەی کە خوازیاریی ژووریی تایبەتن ڕوو لە زیادبوونە و لەچاو ساڵانی ڕابردوو بەربڵاوتر دەبێت. ئەمساڵ ٤٠ تا ٥٠ ژوورمان بۆ بڵاوکرەوەکانی فیلم تەرخانکردووە و تەرکیزمان خستۆتە سەر ئەو بابەتە کە کڕیارانی بیانی فیلم ئامادەبن و زیاتر لە ھەر شتێک یارمەتی فرۆشی فیلمەکانی سینەمای ئێران بدرێت.
لە بەشێکی دیکەی ئەم کۆنگرە ڕۆژنامەوانییەدا میرکەریمی گوتی: لە دانووستان لەگەڵ میوانەکانی فیستیڤاڵدا بەوپەڕیی بڕوابەخۆبوون، ئێرانمان بە وڵاتێکی ھێمن و سەقامگیر پێناساندوون، ئێمە دەمانەوێت ببینە پردێکی پەیوەندیی لە نێوان سینەمای ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاست و ئاسیای شەرق لەگەڵ ناوچەکانی دیکەی جیھان، چونکە بەپێی ڕووداوەکان و ئەو باروودۆخەی کە لە ئێستادا ڕوویداوە، ھەندێک لە فیستیڤاڵەکان لە ھەندێک ناوچەی جیھان لە باروودۆخی ئەمنییەتیدا بەڕێوەدەچێت. ئێمە دەمانەوێت ببینە ھۆی ڕووداویی خۆش و خانەخێوێکیی باش بین و دەرفەتێک بڕەخسێنین تاکوو خەڵکانی بیانی بۆ بینینی بەرھەمە سینەماییەکانی ئێران سەردانی ئەم وڵاتە بکەن.
گوتیشی: فیستیڤاڵی جیھانی فیلمی فەجر تەنیا بۆ ھۆگران بە ھونەریی سینەما نییە،سینەما بۆ ھەمووانە و شوێنێکی گونجاوە بۆ وەرگرتنی خێرای پەیام سەبارەت بە ھەموو شتێک و کاتێک کە دەمانەوێت کەڵکەڵە و باروودۆخی ژیان لە شوێنێکی دیکەی دنیا ببینین دەبێت فیلمەکانی فیستیڤاڵ ببینین. بەڵام فیستیڤاڵ لە ھەڵبژاردنی بەرھەمەکاندا تەنیا بە ناوەرۆک و چەمک گرینگیی نەداوە و یەکێک لە مەبەستەکانی ئێمە ئەوە بووە کە سنوورێک بۆ خۆمان دیاریی بکەین و ھەندێک لە فیلمەکان بۆ یەکەمین جار نمایش بکەین.
سەرۆکی سی و چوارەمین خولی فیستیڤاڵی جیھانی فیلمی فەجر ئاشکراشیکرد: لە فیستیڤاڵی ئەمساڵدا و بە پێی ئەو ھەماھەنگیانەی کە کردوومانە لانی کەم سێ فیلم لەسەر بابەتەکانی کۆبانێ و شنگال نمایش دەکەین.
لە درێژەدا "ئەمیر ئیسفەندیاری" بەرپرسی بەشی "نێودەوڵەتی" سی و چوارەمین خولی فیستیڤاڵی جیھانی فیلمی فەجر سەبارەت بە ھەڵبژاردنی فیلمە بیانییەکان گوتی: فیلمەکان لەگەڵ تایبەتمەندیی و بایخەکانی وڵاتی ئێمە گونجاوە و ھەروەھا فیلم گەلی تازەن، ساڵی بەرھەمھێنانی فیلمەکانمان ساڵی ٢٠١٥ دیاریی کرد و ئەو فیلمانەی کە بە زمانی ژاپۆنی و ڕووسی بەرھەمھاتوون بێگومان بە ژێرنووسی ئینگلیزی نمایش دەکرێن ھەروەھا لە کاتی نمایشکردندا ژێرنووسی فارسیشیان لەگەڵدایە.
لە بەشێکی دیکەی ئەم کۆنگرە ڕۆژنامەوانییەدا "کۆڕی ڕەخنە و ھەڵسەنگاندنی فیلمەکان"ی سی و چوارەمین خولی فیستیڤاڵی جیھانی فیلمی فەجر گوتی: فیستیڤاڵ تەنیا شوێنی نمایش و بینینی بەرھەمەکان نییە، بەڵکوو شوێنێکە بۆ ئاڵووگۆڕیی بیرووڕا و ئاشنابوون لەگەڵ ئەندێشە و بیرووبۆچوونی جیاواز.
ھەروەھا ئەکتەری ناوداری سینەمای ئێران "ڕەزا کیانیان" و بەرپرسی کۆشکی سی و چوارەمین خولی فیستیڤاڵی جیھانی فیلمی فەجر گوتی: لەو بڕوایەدام کە سینەمای ئێران ئاڵتێرناتیڤی سینەمای ئەمەریکایە، دەبێت فیستیڤاڵێکی بەھێزیی شەرقی نێودەوڵەتی پێکبێنین. تا ئێستا چەندین فیستیڤاڵی شەرقیمان ھەبووە بەڵام ھێزیی ئەوتۆیان نەبووە ھەر بەم پێیە ھیوادارم ئەم فیستیڤاڵە ببێت بە جەمسەریی فیستیڤاڵەکانی شەرق، دەبێت ھەمووان پێکەوە ھەوڵبدەین کە بە ئابڕووی سینەمای ئێران زیاد بکرێت.
سی و چوارەمین خولی فیستیڤاڵی جیھانی فیلمی فەجر بە بەشداریی بەرھەمی سینەماکارانی کورد و سینەماکارانی وڵاتانی جۆراوجۆری جیھان لە چەندین بەشی جۆراوجۆر، لەوانە: بەشی "سینەمای سەعادەت" واتە پێشبڕکێی فیلمە بڵیندە سینەماییەکان، بەشی "سینەمای سەعادەت" واتە پێشبڕکێی کورتە فیلمەکان، بەشی "جیلوەگاە شەرق" واتە سینەمای ئاسیا و وڵاتانی ئیسلامی، بەشی "جامی جیھان نەما" واتە فیستیڤاڵی فیستیڤاڵەکان، بەشی "نمایشی تایبەت" واتە چاوخشاندنێک بە فیلمە دیکۆمێنتارییەکانی جیھان و ھەروەھا بەشی "چاوخشاندنێک بە سینەمای فەڕەنسا" لە ڕۆژانی ٢٠ تا ٢٥ی ئەپرێلی ٢٠١٦ لە کۆمەڵەی سینەمایی پەردیسی چوار سووی شاری تاران بەڕێوەدەچێت.
سەرۆكی هەرێمی كوردستان پێشوازی لە باڵیۆزی ژاپۆن لە عێراق دەكات
ڕۆژی سێشەممە 26ـی 4ـی 2016 لە سەلاحەدین بەڕێز مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان پێشوازی لە فۆمیۆ ئاوای باڵیۆزی ژاپۆن لە عێراق كرد.
لەدیدارەكەدا باڵیۆزی ژاپۆن لە عێراق، سەرۆك بارزانیی لە بڕیار و ڕاسپاردەكانی كۆبوونەوەی وەزیرانی دەرەوە و دارایی گرووپی 7 لەبارەی پاڵپشتی و هاوكاریكردنی عێراق و هەرێمی كوردستان ئاگادار كردەوە و هەروەها ئەوەیشی بە سەرۆك بارزانی ڕاگەیاند كە وڵاتەكەی بەنیازە كۆنسوڵخانەی خۆی لە شاری هەولێردا بكاتەوە و سوپاسی هەماهەنگی و هاوكاریی لایەنە پەیوەندیدارەكانی هەرێمیشی كرد بۆ ئەو مەبەستە.
لە بەشێكی دیكەی دیدارەكەدا باڵیۆزی ژاپۆن لە عێراق باسی ئەو هەنگاوانەی كرد كە وڵاتەكەی لەبواری هاوكاریی مرۆیی و گەشەپێدانی ئابووری بۆ عێراق لە دە ساڵی ڕابردوو ناویەتی و جەختیشی لە بایەخی هاوكاریكردنی هەرێمی كوردستان كردەوە.
لە بەرانبەردا سەرۆك بارزانی سوپاسی حكوومەت و گەلی ژاپۆنی كرد و كردنەوەی كونسوڵخانەی ژاپۆنی لە هەولێر بە هەنگاوێكی باش بۆ فراوانكردنی پەیوەندییەكانی هەردوولا وەسف كرد.
لەبارەی بارودۆخی سیاسیی عێراقیش باڵیۆزی ژاپۆن نیگەرانیی خۆی لەبارەی قەیرانی سیاسیی عێراق نیشاندا و سەرۆك بارزانیش باسی لەوە كرد كە هەرێمی كوردستان دەیەوێ ڕۆڵێكی ئیجابی لە چارەسەركردنی گرفتەكان بگێڕێت و جەختیشی لەوە كردەوە كە ئەگەر یاسا و دەستوور پەیڕەو كرا با قەیران و كێشەی سیاسییش لە عێراقدا دروست نەدەبوو.
بارودۆخی مەیدانیی بەرەكانی شەڕی دژی تیرۆریستان و ئامادەكارییەكان بۆ ئازادكردنی موسڵ و تاوتوێكردنی قۆناغی دوای ئازادی موسڵ تەوەرێكی دیكەی ئەم كۆبوونەوەیە بوو.
دوایین هەواڵەکان
- نوێنەری حکومەتی هەرێم لە ئێران: سەردانەکەی پزیشکیان ئاماژەیە بۆ گرنگیدانی ئێران بە هەرێمی کوردستان
- ههرێمى كوردستان و ئێران جهخت له برهودان به پهيوهندييهكانيان دهكهنهوه
- سه‌رۆک نێچیرڤان بارزانی: سەردانی سەرۆک کۆماری ئێران مێژوویی بوو
- نازم دەباغ له وتووێژ له‌گه‌ڵ ئاژانسی ئیرنا: مەسعوود پزشکیان سەردانی هەولێر دەکات
- نازم دەباغ: کاتی سەردانی پزیشکیان بۆ عێراق دیار نییە
- «سەلام رشدی» له‌گه‌ڵ شاندی یه‌کێتی هاورده و ناردنکارانی لقی هه‌ولێر کۆبۆوه
- سهرۆك نێچيرڤان بارزانى: ههميشه پشتيوانى و بهرگرى له مافهكانى ئێزدييان دهكهين
- سه‌رۆک نێچیرڤان بارزانی له‌گه‌ڵ باڵیۆزی یهکێتیی ئهورووپا کۆبووهوه
- سهرۆك نێچيرڤان بارزانى له‌گه‌ڵ باڵيۆزى نهمسا كۆبووهوه
- سهرۆك نێچيرڤان بارزانى سوپاسى جهنهرال ڤاول دهكات