به‌ناوی خوای گه‌وره‌و میهره‌بان

خه‌ڵكی قاره‌مان و تێكۆشه‌ری هه‌ڵه‌بجه‌...
كه‌سوكاری سه‌ربه‌رزی شه‌هیدانی هه‌ڵه‌بجه‌...

به‌بۆنه‌ی ده‌رچوونی بڕیاری به‌ پارێزگابوونی شاره‌ قوربانیده‌ره‌كه‌تان گه‌رمترین پیرۆزبایی ئاراسته‌ی یه‌كه‌ به‌یه‌كه‌تان ده‌كه‌م و دڵنیاتان ده‌كه‌مه‌وه‌ كه‌ ئێوه‌ی قوربانیده‌ر شایانی زیاترن.

گه‌لی كوردمان له‌ مێژووی خه‌باتی سیاسی و چه‌كداری خۆی ده‌یان داستان و قاره‌مانیه‌تی نه‌به‌ردانه‌ی نواندووه‌و جۆره‌ها قوربانی داوه‌ له‌ پێناو گه‌یشتن به‌ ئاواته‌كانمان، له‌ پاڵ ئه‌وه‌دا هه‌ڵه‌بجه‌و هه‌ڵه‌بجه‌ییه‌كان هه‌میشه‌ سه‌ری رمی قوربانیدان و به‌رگری كردن بوونه‌ له‌ خاكی پیرۆزی كوردستان، هه‌ر ئه‌مه‌ش بوو وایكرد رژێمی فاشیستی به‌عس به‌ دڕندانه‌ترین شێوه‌ كیمیابارانیان بكات و له‌ چه‌ند ساتێكدا پێنج هه‌زار كه‌سی شه‌هید كرد، ئه‌مڕۆش كه‌ هه‌ڵه‌بجه‌ بووه‌ به‌ پارێزگا جێگای دڵخۆشی هه‌موومانه‌و ده‌بێ هه‌موومان هه‌مان هه‌ستی خۆشی و شادی خه‌ڵكی قاره‌مان و خۆڕاگری هه‌ڵه‌بجه‌مان هه‌بێ و ئه‌م دیارییه‌ بچووكه‌ش پێشكه‌شی شه‌هیدانی شاره‌كه‌ بكه‌ین.

له‌ كات و ساتی ده‌ركردنی ئه‌م بڕیاره‌دا له‌ پاڵ دڵخۆشی به‌ پێویستی ده‌ستخۆشی له‌ په‌رله‌مان و حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان بكه‌م و له‌ پاڵ ئه‌وه‌شدا به‌ هه‌ڵه‌بجه‌ییه‌كان ده‌ڵێم ئێوه‌ شایانی له‌وه‌ زیاترن و دوای به‌ پارێزگابوونی شاره‌ خۆشه‌ویسته‌كه‌تان، ده‌بێ هه‌موومان هه‌وڵده‌ین هه‌ڵه‌بجه‌ بكه‌ینه‌ نموونه‌ی پارێزگاكانی ناوچه‌كه‌ له‌ رووی ئاوه‌دانی و خزمه‌تگوزاری و پێشكه‌وتنه‌وه‌.

كۆسره‌ت ره‌سول عه‌لی
جێگری سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان

بەناوی خودای بەخشندە و میهرەبان

برای بەڕێزم مامۆستا محەممەد فەرەج ئەمینداری گشتیی یەكگرتووی ئیسلامی

بەڕێزان ئەندامانی مەكتەبی سیاسیی یەكگرتووی ئیسلامی

بەبۆنەی بیستویەكەمین ساڵیادی دامەزراندنی یەكگرتووی ئیسلامیی كوردستان پیرۆزبایی خۆم ئاراستەی ئێوە و سەرجەم ئەندام و لایەنگرانی یەكگرتووی ئیسلامی لە كوردستان دەكەم.

لەو بارودۆخە هەستیارەی كە شەڕێكی زاڵمانە لە لایەن تیرۆریستان بەسەر گەلەكەماندا سەپێندراوە ئەولەویەتی سەرەكی هەموومان بەرپەرچدانەوەی تیرۆریستان و پاڵپشتیكردنی پێشمەرگە و پاراستنی یەكڕیزیی نیشتیمانییە. سوپاس بۆ خودا لە سایەی خۆڕاگریی گەلەكەمان و گیانفیدایی پێشمەرگە قارەمانەكانمان تیرۆریستان تووشی شكستی گەورە هاتوون.

لایەنێكی گرنگی ئەم شەڕە ڕووبەڕووبوونەوەی هزری توندڕۆیی تیرۆریستانە. داوا لە ئێوەی بەڕێز و سەرجەم لایەنە سیاسییەكان دەكەم كە لەڕووی فكرییەوە بە هەموو توانەیەك شەڕی تیرۆر و توندڕۆیی بكەن و ڕێگە نەدەن بە هیچ شێوەیەك هزری نامرۆڤانەی تیرۆر لە كوردستان جێگە بكاتەوە.

جارێكی دی پیرۆزبایی ئەم یادەتان لێ دەكەم و هیوادارم لە ئەرك و كارەكانتاندا سەركەوتوو بن و ئومێدی پێشكەوتنتان بۆ دەخوازم.
خودای گەورە پشت و پەنای هەموو لایەكمان بێت.

مسعود بارزانی
سەرۆكی هەرێمی كوردستان

6ـی 2ـی 2015

ئەمڕۆ هەینی 6ـی 2ـی 2015 و لە یەكەمین ڕۆژی كۆنفڕانسی ئاساییشی جیهانی لە شاری میۆنیخی ئەڵمانیا بەڕێز مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان و شاندی یاوەری بەشدارییان لە ڕێوڕەسمی كردنەوە و بەڕێوەچوونی كۆنفڕانسەكە كرد.

هەر ئەمڕۆ لە یەكەمین ڕۆژی دەستپێكردنی چالاكییەكانی كۆنفڕانسی ئاساییشی جیهانی میۆنیخ و لە میانی كۆنفڕانسەكە سەرۆك بارزانی و شاندی یاوەری لەگەڵ خاتوو مادڵین ئۆڵبڕایت وەزیری پێشووی كاروباری دەرەوەی ئەمەریكا كۆبوونەوە و لە كۆبوونەوەكەدا بارودۆخی سیاسیی عێراق و كوردستان و شەڕی دژی تیرۆریستانی داعش گفتوگۆی لەبارەیەوە كرا.

هەروەها لە پەراوێزی یەكەمین ڕۆژی كۆنفڕانسی ئاساییشی جیهانی لە شاری میۆنیخ سەرۆك بارزانی و شاندی یاوەری بە جیا لەگەڵ سێباستیان كورز وەزیری دەرەوەی نەمسا و ڤێزنا پۆسیچ وەزیری دەرەوەی كرواتیا كۆبوونەوە و لە هەردوو كۆبوونەوەكەدا شەڕی داعش و هەڕەشەی تیرۆریستان بۆ سەر ئاساییشی كوردستان و عێراق و ناوچەكە و جیهان و هەروەها پەیوەندیی دوو قوڵی نێوان هەرێمی كوردستان و نەمسا و كرواتیا تاوتوێ كرا.

لە بەشێكی دیكەی چالاكییەكانی یەكەم ڕۆژی كۆنفڕانسی میۆنیخ و لە پەراوێزی كۆنفڕانسەكەدا سەرۆك بارزانی و شاندی یاوەری بە ئامادەبوونی ژمارەیەك ئەندام پارلەمان و كەسایەتیی سیاسی و ئەمنیی ئەوروپا و ئەمەریكا بەشداری مێزگردێكی تایبەت بوون و تێیدا بارودۆخی مەیدانی و سەركەوتنەكانی هێزی پێشمەرگەی كوردستان و چۆنییەتی ڕووبەڕووبوونەوەی تیرۆریستانی داعش خرایە بەر باس و گفتوگۆ.

شایانی ئاماژەپێكردنە لەم دیدار و كۆبوونەوانەدا مستەفا سەید قادر وەزیری پێشمەرگە و د. فواد حوسێن سەرۆكی دیوانی سەرۆكایەتیی هەرێم و فەلاح مستەفا بەرپرسی فەرمانگەی پەیوەندییەكانی دەرەوەی حكوومەتی هەرێم و دڵشاد بارزانی نوێنەری حكوومەتی هەرێمی كوردستان لە ئەڵمانیا یاوەری سەرۆك بارزانی بوون.

ئەمڕۆ شەممە 7ـی 2ـی 2015 لە پەراوێزی كۆنفڕانسی ئاساییشی جیهانی لە شاری میونیخ بەڕێز مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان و شاندی یاوەری بە جیا لەگەڵ خاتوو فیدریكا موگیرینی بەرپرسی سیاسەتی دەرەوەی یەكێتیی ئەوروپا و بورگ برێند وەزیری دەرەوەی نەرویج و خاتوو ئۆرسۆلا فۆن دێر لاین وەزیری بەرگریی ئەڵمانیا و ئێدوارد ناڵبەندیان وەزیری دەرەوەی ئەرمینیا و تەممام سەلام سەرۆك وەزیرانی لوبنان كۆبوویەوە.

لەم كۆبوونەوانەدا هەڕەشەی تیرۆریستان بۆ سەر ئاساییشی ناوچەكە و جیهان و بارودۆخی مەیدانیی بەرەكانی شەڕی دژی تیرۆریستانی داعش و سەركەوتنەكانی هێزی پێشمەرگەی كوردستان تاوتوێ كرا.

شایانی باسە لەم كۆبوونەوانەدا مستەفا سەید قادر وەزیری پێشمەرگە و د. فواد حوسێن سەرۆكی دیوانی سەرۆكایەتیی هەرێم و فەلاح مستەفا بەرپرسی فەرمانگەی پەیوەندییەكانی حكوومەتی هەرێن و دڵشاد بارزانی نوێنەری حكوومەتی هەرێم لە ئەڵمانیا یاوەری سەرۆك بارزانی بوون.

ڕۆژی هەینی 6ـی 2ـی 2015 و لە یەكەمین ڕۆژی كۆنفڕانسی ئاساییشی جیهانی لە شاری میونیخی ئەڵمانیا بەڕێز مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان و شاندی یاوەری كە پێكهاتبوون لە مستەفا سەید قادر وەزیری پێشمەرگە و د. فواد حوسێن سەرۆكی دیوانی سەرۆكایەتیی هەرێم و فەلاح مستەفا بەرپرسی فەرمانگەی پەیوەندییەكانی دەرەوەی حكوومەتی هەرێم و دڵشاد بارزانی نوێنەری حكوومەتی هەرێمی كوردستان لە ئەڵمانیا، بەشدارییان لە ڕێوڕەسمی كردنەوە و بەڕێوەچوونی كۆنفڕانسەكە كرد.

لە یەكەمین ڕۆژی دەستپێكردنی چالاكییەكانی كۆنفڕانسی ئاساییشی جیهانی میونیخ و لە میانی كۆنفڕانسەكە سەرۆك بارزانی و شاندی یاوەری لەگەڵ خاتوو مادڵین ئۆڵبڕایت وەزیری پێشووی كاروباری دەرەوەی ئەمەریكا كۆبوونەوە و لە كۆبوونەوەكەدا بارودۆخی سیاسیی عێراق و كوردستان و شەڕی دژی تیرۆریستانی داعش گفتوگۆی لەبارەیەوە كرا.

هەروەها لە پەراوێزی یەكەمین ڕۆژی كۆنفڕانسی ئاساییشی جیهانی لە شاری میونیخ سەرۆك بارزانی و شاندی یاوەری بە جیا لەگەڵ سێباستیان كورز وەزیری دەرەوەی نەمسا و ڤێزنا پۆسیچ وەزیری دەرەوەی كرواتیا كۆبوونەوە و لە هەردوو كۆبوونەوەكەدا شەڕی داعش و هەڕەشەی تیرۆریستان بۆ سەر ئاساییشی كوردستان و عێراق و ناوچەكە و جیهان و هەروەها پەیوەندیی دوو قوڵی نێوان هەرێمی كوردستان و نەمسا و كرواتیا تاوتوێ كرا.

لە بەشێكی دیكەی چالاكییەكانی یەكەم ڕۆژی كۆنفڕانسی میونیخ و لە پەراوێزی كۆنفڕانسەكەدا سەرۆك بارزانی و شاندی یاوەری بە ئامادەبوونی ژمارەیەك ئەندام پارلەمان و كەسایەتیی سیاسی و ئەمنیی ئەوروپا و ئەمەریكا بەشداری مێزگردێكی تایبەت بوون و تێیدا بارودۆخی مەیدانی و سەركەوتنەكانی هێزی پێشمەرگەی كوردستان و چۆنییەتی ڕووبەڕووبوونەوەی تیرۆریستانی داعش خرایە بەر باس و گفتوگۆ.

ڕۆژی شەممە 7ـی 2ـی 2015 و لە دووەم ڕۆژی كۆنفڕانسەكەدا سەرۆك بارزانی و شاندی یاوەری لەگەڵ حەیدر عەبادی سەرۆك وەزیرانی عێراق كۆبوونەوە. لەم كۆبوونەوەیەدا بە وردی بارودۆخی سیاسی و ئەمنیی عێراق و پەیوەندییەكانی نێوان هەرێم و بەغدا تاوتوێ كرا و هەردوولا پابەندبوونی خۆیان بە ڕێككەوتنەكەی نێوان هەرێم و بەغدا دووپات كردەوە و بڕیاریش درا كە پەیوەندی و یەكتربین و هەماهەنگیی هەردوولا بەردەوام بێت. لە بەشێكی دیكەی كۆبوونەوەی نێوان سەرۆك بارزانی و سەرۆك وەزیرانی عێراق بارودۆخی پارێزگای نەینەوا و پڕۆسەی ئازادكردنی موسڵ و شوێنەكانی دیكە لە دەست تیرۆریستانی داعش قسەی لەبارەیەوە كرا.

هەر لە هەمان ڕۆژ سەرۆك بارزانی و شاندی یاوەری لەگەڵ خاتوو ئەنگێلا مێركل ڕاوێژكاری ئەڵمانیا كۆبوونەوە. لەم دیدارەدا سەرۆك بارزانی سوپاسی ئەڵمانیای كرد كە پاڵپشتیی هەرێمی كوردستان بووە و هاوكارییە سەربازییەكانی ئەڵمانیایشی بە كاریگەر وەسف كرد. لە بەشێكی دیكەی قسەكانیدا سەرۆك بارزانی باسی لە هەڕەشە و مەترسییەكانی تیرۆریستان بۆ سەر ئاساییشی ناوچەكە و ئەوروپا و جیهان كرد. هەر لەم دیدارەدا ڕاوێژكاری ئەڵمانیا سوپاسی ڕۆڵی پێشمەرگەی كرد و پێزانینی بۆ ئازایەتی و گیانفیدایی پێشمەرگە لە بەرانبەر تیرۆریستان هەبوو و جەختیشی لە بەردەوامیی پشتگیریی وڵاتەكەی بۆ هەرێمی كوردستان كردەوە. پەیوەندییەكانی هەرێم و بەغدا و پێویستیی بەردەوامی هەماهەنگی و دیالۆگی نیوان هەرێم و بەغدا تەوەرێكی دیكەی ئەم كۆبوونەوەیە بوون.

هەروەها ڕۆژی شەممە 7ـی 2ـی 2015 لە پەراوێزی كۆنفڕانسی ئاساییشی جیهانی لە شاری میونیخ بەڕێز مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان و شاندی یاوەری بە جیا لەگەڵ خاتوو فێدریكا مۆگێرینی بەرپرسی سیاسەتی دەرەوەی یەكێتیی ئەوروپا و بورگ برێند وەزیری دەرەوەی نەرویج و ئێدوارد ناڵبەندیان وەزیری دەرەوەی ئەرمینیا و تەممام سەلام سەرۆك وەزیرانی لوبنان و خاتوو ئۆرسۆلا فۆن دێر لاین وەزیری بەرگریی ئەڵمانیا كۆبوونەوە. لە كۆبوونەوەكەی سەرۆك بارزانی و شاندی یاوەری لەگەڵ وەزیری بەرگریی ئەڵمانیا پێداویستییە سەربازییەكانی هێزی پێشمەرگە و هەروەها مەشق و ڕاهێنانی پێشمەرگە لە لایەن ئەڵمانیا و بەردەوامیی پێدانی چەك لە لایەن وڵاتی ئەڵمانیا تاوتوێ كرا.

ڕۆژی یەكشەممە 8ـی 2ـی 2015 لە شاری میونیخ و لە ڕۆژی سێیەمی كۆنفڕانسی ئاساییشی جیهانی لە شاری میونیخ سەرۆك بارزانی و شاندی یاوەری بە جیا لەگەڵ سێناتۆر جۆن مەكین و دوانزدە سێناتۆری دیكەی ئەمەریكایی لە هەردوو پارتی دیموكرات و كۆماریخواز كۆبوونەوە. لەم دیدارانەدا تێكڕای سێناتۆرەكانی ئەمەریكایی پشتگیریی تەواوی خۆیان بۆ كوردستان و هێزی پێشمەرگە دووپاتكردەوە و باسیان لەوە كرد كە پێویستە هاوكاریی سەربازیی زیاتر پێشكەشی هێزی پێشمەرگەی كوردستان بكرێت.

هەر هەمان ڕۆژ بەڕێز مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان و شاندی یاوەری لە پەراوێزی كۆنفڕانسی ئاساییشی جیهانی لە شاری میونیخ لەگەڵ جۆ بایدن جێگری سەرۆكی ئەمەریكا كۆبوونەوە. لەم دیدارەدا كە لە كەشێكی گەرم و دۆستانە ئەنجام درا جێگری سەرۆكی ئەمەریكا ستاییشی ڕۆڵی سەرۆك بارزانی و هێزی پێشمەرگەی كوردستانی كرد لە تێكشكاندنی تیرۆریستان و سەركەوتنەكانی هێزی پێشمەرگەی لە دژی تیرۆریستان بەرز نرخاند.

لەبەرانبەردا سەرۆك بارزانی سوپاسی گەلی ئەمەریكا و سەرۆك و جێگری سەرۆك و كۆنگریس و دامەزراوەكانی ئەمەریكای كرد كە لە پشتگیریكردنی هەرێمی كوردستان هەڵوێستێكی زۆر باشیان هەبووە و سوپاسی سوپای ئەمەریكایشی كرد كە لەڕێی وەشاندنی گورزی ئاسمانی بۆ سەر تیرۆریستان یارمەتیی هێزی پێشمەرگەیان داوە.

لەم كۆبوونەوەیەدا بارودۆخی سیاسی و ئەمنیی عێراق و ناوچەكە و پەیوەندییەكانی نێوان هەرێم و بەغدا خرایە بەر باس و جەخت لەسەر ڕێككەوتنی نێوان هەرێم و بەغدا و پابەندبوون بەم ڕێككەوتنە كرایەوە و بەرەوپێشچوون و هەماهەنگیی نێوان هەولێر و بەغدا بە بابەتێكی كاریگەر لەقەڵەمدرا لە ڕووبەڕووبوونەوەی تیرۆریستان و ئازادكردنی هەموو ئەو ناوچانەی لەژێر دەستی تیرۆریستاندا ماون.

پەیوەندییەكانی نێوان هەرێمی كوردستان و ئەمەریكا تەوەرێكی دیكەی ئەم كۆبوونەوەیە بوو و تێیدا جێگری سەرۆكی ئەمەریكا پشتگیریی وڵاتەكەی بۆ هەرێمی كوردستان دووپاتكردەوە و سەرۆك بارزانییش باسی لە كۆمەڵێك پێداویستی و داواكاریی كرد كە پەیوەست بوون بە هێزی پێشمەرگەی كوردستان.

نازم عومەر دەباغ، ئەندامی پێشوتری مەكتەبی سیاسی یەكێتی نیشتمانی كوردستان و نوێنەری حكومەتی هەرێم لە تاران، لە چاوپێكەوتنێكیدا لەگەڵ سایتی "میللەت"، ئاماژە بەوەدەكات كە بەپەیدابوونی داعش، ئێران بەپێی داخوازییەكانی هەرێمی كوردستان و بەتایبەت سەرۆكی هەرێم كاری پێویستی ئەنجامداوەو یەكەم وڵاتیش بووە كۆمەكی ناردوەو لەشەڕی داعش فریای هەرێمی كوردستان كەوتوە، جگە لەوەش لەزاخۆوە تا جەلەولاو سەعدیە كە بەرەكانی شەڕن راوێژكاری كۆماری ئیسلامی ئێرانی هەبوە و پشتیوانی لەهێزی پێشمەرگە كردوە.
ئەو دەشڵێت: ئەوەی بەدۆستی ستراتیجی 50 ساڵەی خۆمان دەزانی كە توركیا بوو لەشەڕی داعشدا نائومێدیان كردین، دەشپرسێت ئەگەر رێكەوتنی ستراتیجی هەرێم و توركیا بواری سەربازی تێدا نیە ئەی بۆچی سەربازگەی توركیا لەهەرێمی كوردستانە؟

میللەت: پشتیوانییەكانی ئێران بۆ هێزی پێشمەرگە بەتایبەت شەڕی داعش لەچ ئاستێكدا بووە؟

نازم عومەر دەباغ: ئێمە جوگرافیایەكی هاوبەشمان لەگەڵ كۆماری ئیسلامی ئێران هەیە، لە رابردوشەوە تائێستا لە قۆناغە جیاجیاكانی بزوتنەوەی رزگاریخوازی گەلی كورد، پێویستیمان بە كۆماری ئیسلامی ئێران بووە، بۆیە پێموایە ئارامی و ئاسایشی ناوچەكە، چ لەهەرێمی كوردستان، یان لە ئێران بێت پێكەوە بەستراوەیەكیان هەیە، بۆیە لەم ماوەیەدا و بە پەیدابوونی داعش، ئێران بە پێی داخوازییەكانی هەرێمی كوردستان و بە تایبەت سەرۆكی هەرێم كاری پێویستی ئەنجامداوە، لە نامەی تایبەت و بۆنەكانیشدا چەند جارێك سەرۆكی هەرێم تەئكیدی لەسەر ئەوەكردوەتەوەو سوپاسی كۆماری ئیسلامی ئێرانی كردوە كە یەكەم وڵات بووە كە لەكاتی پێویستدا بەهانای هەرێمی كوردستانەوە هاتووە.

"بەپەیدابوونی داعش، ئێران بەپێی داخوازییەكانی هەرێمی كوردستان و بەتایبەت سەرۆكی هەرێم كاری پێویستی ئەنجامداوە"

"ئێران یەكەم وڵات بووە كۆمەكی ناردوەو یەكەم وڵات بووە كە لەشەڕی داعش فریای هەرێمی كوردستان كەوتوە"

میللەت: واتە ئێران بەپێی بارودۆخەكەو مەترسیەكانی داعش هەماهەنگی هەرێم بووە؟

نازم عومەر دەباغ: چ هەرێمی كوردستان بێت یان كۆماری ئیسلامی ئێران، دوو ناو و وڵات و دوو بیركردنەوەی جیاوازن، ستراتیجیەتی هاوبەش لەنێوانیاندا هەیە، بۆیە پێویستی بەوەدەكات كە لەلێكدانەوەو بۆچوندا گرفت بێتە پێشەوە، بەڵام هەردوولا بەدوای چارەسەركردنیەوە بوون، هەمیشە هەوڵیانداوە لەكاتی پێویستدا بتوانن لەئاستی داخوازییەكاندا بن بۆ هاوكاریكردن، ئەوەی ئەمڕۆ كێشە دروستدەكات دەبڕینی هەڵوێستی سیاسیەكانە، هەروەها هاوكارییەكانە،ئەو مەترسیانەشە كە بۆ هەردوولا دروستدەبن، ئەمڕۆ ئێران، وەك گوێمان لێی دەبێت ئەمریكاش دانبەوەدادەنێت كە رۆڵی ئێران بۆ سەقامگیری ناوچەكەو رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و بەتایبەت لەعێراق گرنگەو پێویستی بەوە هەیە هاوكاری هەبێت، ئەمڕۆ حكومەتی عێراق یەكێك لەو وڵاتانەی پشتی پێدەبەستێت لەناوچەكە كۆماری ئیسلامی ئێرانە كە ئەوەش بەڕەچاوكردنی بەرژەوەندییەكانی هەردوولا دەبێت.
لەم قۆناغەشدا نابێت ئەوەمان لەبیر بچێت كە مەترسیەكانی داعش، مەترسیەكی گەورەیە لەسەر ناوچەكە، چ لەڕێی هەرێمی كوردستانەوە بۆ كۆماری ئیسلامی ئێران، بۆیە زیاتر لەو بوارانەدا نزیكبونەوە هەیە.

"ئێران لەو ناوچانەی هەرێمی كوردستان كە راوێژكارەكانی لێبوە رۆڵی خۆی نواندوە بۆ شەڕكردن دژی داعش و پشتیوانی لەهێزی پێشمەرگە كردوە

میللەت: ئێران بەتایبەت لەزاری فەرماندە سەربازییەكانەوە چەندجارێك ئەوەی راگەیاندوە كە كاتێك داعش لەهەولێر نزیكبویەوە ئەوان نەیانهێشت هەولێر داگیربكەن؟

نازم عومەر دەباغ: دەبێت راستیەك هەیە بیزانین، جاری وەها هەیە هەندێك كەس، هەندێك لایەن ئیمكانە زیاد لەبیروبۆچونەكانی هەبێت، هەرێمی كوردستان ناكرێت ئەمە نادیدە بگرێت كە ئێران یەكەم وڵات بووە كۆمەكی ناردوەو یەكەم وڵاتیش بووە كە لەشەڕی داعش فریایی هەرێمی كوردستان كەوتوە، بەڵام بەو مانایە نیە كە 70 نەفەرەكەی ئەو توانیبێتی بەرەنگاری هەمووی بوبێتەوە، بەڵام نازانم 70 نەفەرە یان چەندە، دیارە ئەو زانیارییانە لای وەزارەتی پێشمەرگەو ئەو لایەنانەیە ئاگاداری چۆنیەتی هاوكارییەكەن، بەڵام بمانەوێت یان نەمانەوێت لەزاخۆوە تا جەلەولا و سەعدیە كە بەرەكانی شەڕن راوێژكاری كۆماری ئیسلامی ئێرانی لێیەو هەبوە، دەمێنێتەوە ئەندازەی نیازو پێویستی هێزی پێشمەرگە لەو ناوچانە بەكۆمەكی كۆماری ئیسلامی ئێران.

"لەشەڕی داعشدا ئاماژە بەهاوكارییەكی شەرمنانەی توركیا دەكرا بۆ هەرێمی كوردستان"

دەبێت ئەوەشمان لەبیر نەچێت كە تەنها ئێران نەبووە، بەڵكو لەدوای ئێران، هاوپەیمانانی دەرەوەش بەتایبەت لەڕێی راوێژكارو ئاسمانیەوە بەشداربوون لەشەڕی داعش، كە كاریگەری هەبوە، جگە لەوانیش حكومەتی عێراق لەو ناوچانە كە لەگەڵ وەزارەتی پێشمەرگە هاوكار بووە كۆمەكی سەربازی و لۆجستی كراوە، بۆیە ئەمڕۆ ناتوانین ئەوە فەرامۆش بكەین هەموو ئەو وڵاتانەی بەشدارن لەهاوكاری هەرێمی كوردستان هەر لەئێرانەوە تا دەگاتە ئەمریكاو وڵاتانی تریش، هەرچەندە دواتریش ئاماژە بەهاوكارییەكی شەرمنانە دەكرا لەلایەن توركیا بۆ هەرێمی كوردستان، بەڵام ئێران لەو ناوچانەی هەرێمی كوردستان كە راوێژكارەكانی لێبوە رۆڵی خۆی نواندوە بۆ شەڕكردن دژی داعش و پشتیوانی لەهێزی پێشمەرگە كردوە.

میللەت: تێگەیشتنی ئیران بۆ هەردوو ناحیەی جەلەولاو سەعدیە چۆنۆ؟ قازانج و زیانەكانی چیە؟

نازم عومەر دەباغ: قازانج و زیان لەهەموو كارێكدا لێكدانەوەو زیرەكی و ئاڕاستەی سەركردایەتی سیاسیە بەرانبەر بەو كێشانەی دێتە پێش، بەتەئكید كە ئێران پشتیوانی لەهەرێمی كوردستان و پێشمەرگە دەكات لەبەر خاتری چاوی ڕەشی هەموو لایەكمان نیە، بەڵكو لەبەر خاتری پاراستنی ئەو بەرژەوەندیانەیە كە بەهاوبەش لەگەڵ یەك دەتوانین بیپارێزین ئەمە بەشێكێتی، بەشەكەی تری دوو جۆرە هاوكار هەیە، هاوكاریەك هەیە لەچوارچێوەی عێراق وەكو ئێران، لەبەرئەوەی ئەمِرۆ شیعەی عێراق حكومەتیان لەدەستە، هاوكاری ئێرانیش بۆ كورد بۆ ئەوەیە كە باڵانسی نێوان كوردو سوننەو شیعە رابگرێت، بۆیە هەموو ئەوانە لێكدانەوەی دەیەوێت بۆ ئەوەی ئایندەی ناوچەكە مسۆگەر بكرێت بەوەی ئارامی و ئاسایش تێدا بێت.
ناوچەكانی جەلەولاو سەعدیە ناوچەیەكن كە نزیكن لەسنوری ئێران، خاڵی تەماسی شەڕی داعش و ئێرانە، هێرشی داعشیش بۆ سەر هەرێمی كوردستان لەناوچەكانی مادەی 140وە دەستیپێكرد، ناوچەكانی مادەی 140یش، ناوچەیەكن كە هەمیشە ناوچەیەكی كێشەی گەرم بووە، بەتایبەت لەنێوان هەرێم و ناوەند كێشەی لەسەر بووە، ئێران تەئكیدی كردۆتەوە كە دەستوەرناداتە كێشە ناوخۆییەكانی عێراق، مادەی 140و مافی چارەی خۆنوسین ئەوانە بابەتێكی ناوخۆییە، كەسیش ناتوانێت ئەوە نادیدە بگرێت كە ئەو جۆرە لێكدانەوەو بۆچونانە تا ئەو رادەیە كە بەرژەوەندییەكانی خۆی ناكەوێتە مەترسیەوە.

"لەزاخۆوە تا جەلەولاو سەعدیە كە بەرەكانی شەڕن راوێژكاری كۆماری ئیسلامی ئێرانی لێیەو هەبوە"

جەلەولا و سەعدیە نزیكترین ناوچەن بەئێران، چالاكردنی داعش لەعێراق جۆرێكە لەفشار بۆ سەر ئێران، چونكە نزیكبونەوەی داعش لەهەرێمی كوردستان بۆ نزیك سنوری ئێران مەترسیە بۆ ناو كۆماری ئیسلامی ئێران، هاوكات هەر لایەنەو بەپێی بەرژەوەندییەكانی خۆی لەعێراق بوونی هەیە، بۆیە بە بڕوای خۆم بابەتی سەعدیەو جەلەولا تەنها نیە، بەشێكی دەگەڕێتەوە بۆ هەموو ئەو شوێنانەی مادەی 140 دەیگرێتەوە، بەشێكیشی دەگەڕێتەوە بۆ ئەو سیاسەتەی كە حكومەتەكانی پێشوی عێراق لەو ناوچانە سیاسەتی راگواستنیان كردوە لەو ڕێیەوە نفوزی شیعە یان سوننە زیادیكردوە، نەك هەر لەبنەماوە ئەوانە لەوێ بووبن، بۆیە ئەمڕۆ مامەڵكردن لەگەڵ ئەم كێشەیە، مامەڵەیەكی قورسەو دەبێت سەركردایەتی سیاسی كورد جارێكی تر ئەو رسكانە نەكاتەوە، وەك لەپێش و دوای داعش بۆی هاتە پێش، وەك دەبینین دەوڵەتێكی وەك توركیا كە لەسەر زاری كەسانی یەكەم و دووەمی ئەو وڵاتە گوێمان لێیە كە دەڵێن دەوڵەتی كوردی لەناوچەكە نا ئارامی دروستدەكات، لەكاتێكدا بیروبۆچونەكانی سەركرداریەتی سیاسی كورد ئەوە بووە كە مافی چارەی خۆنوسین بۆ گەلی كورد، مافێكی ڕەوایەو كاری بۆ كردوە، بۆیە نابێت جارێكی تر خۆمان توشی ئەو كێشانە بكەینەوە كە ڕێگا چارەمان نزیك نیە، یان هێزی ئەوەمان نیە ئەمە دابین بكەین، بەر لەوەی بانگەشەی بۆ بكەین و پلەكانی دروستنەكرابێت، ئەگەر دروستبوو ئەوكاتە خۆت بخەیتە نێو ململانێیەك كە چۆن بەرژەوەندییەكانی خۆت و ئایندەت دابین بكەیت.

میللەت: تێڕوانینی ئێران لەسەر جیابونەوەی هەرێمی كوردستان چۆنە، ئەوان بە چ شێوەیەك لێكدانەوە بۆ ئەو بابەتە دەكەن؟

نازم عومەر دەباغ: پێموایە ئێران لەسەرەتاوە یەك سیاسەتی هەبووەو تائێستاش ئەو سیاسەتەی هەیە، ئەویش لەگەڵ پاراستنی یەكپارچەی خاكی عێراقە، ئەمەش سیاسیەتێكی ڕوون و ئاشكرایە، جار كورد قبوڵی بێت یان نا، ئەوەی ئێمە بەدۆستی ستراتیجی 50 ساڵەی خۆمان دەزانی كە توركیا بوو لەشەڕی داعشدا بەوتەی بەرپرسانی كورد نائومێدیان كردین، ئەمڕۆش بە ڕاشكاوی قسەی خۆیان دەكەن.

هاوپەیمانانیش كە ئەمڕۆ فڕۆكەكاكانیان لەفڕۆكەخانەكانی كوردستانەوە هەڵدەستن و بۆردومانی داعش دەكەن تەئكید لەسەر یەكپارچەی خاكی عێراق دەكەن، ئەگەر ئەوە لەناوەرۆكدا لێكدانەوەی بۆ بكەین ئەمە لەلای كورد قبوڵ نەبێت، كە هەمووی فشار دەكات لەگەڵ یەكپارچەی خاكی عێراق بێت، بەڵام هەرێمی كوردستان لەدەقەی 90دا پێڕاگەیشت بەشداری لەحكومەتی عێراقی یەكپارچەی كرد، سەركردەكانی كورد كە لەبەغدان دەستیان بەقورئانداداوە كە یەكپارچەی خاكی عێراق بپارێزن،واتە سیاسیەتی بانێكەوە دوو هەوا بەڕێوەناچێت، دەبێت پەرچە كرداری ئەو قسانە نەكەین كە خەڵك دەیكات، دەبێت واقع بینبین كە چیمان پێدەكرێت، پێش ئەوەی ئەو بەرچەكردارانە بنوێنین كە خەڵك پێمان دەڵێن.

ئەوەی گرنگە بۆ ئەمڕۆی هەرێمی كوردستان یەك وتاری سیاسیە، ئایا توانیومانە ئەوە بكەین، نەك بۆ حكومەتی كوردی داهاتوو، بەڵكو بۆ ئەوەی ئێستا دەمانەوێت بیپارێزین، هەروەها توانیومانە یەك هێزی پێشمەرگە دروستبكەین، كە پێشمەرگە لەهەرێمی كوردستان لەجەلەولاو سەعدیەوە تا دەگاتە زاخۆو شەنگال لە هەر شوێنێكدا هەر كەسێك هەست بەوە بكات شكستی پێشمەرگەیەك لەشەنگال شكستی پێشمەرگەیە لەجەلەولا سەعدیە، بەپێچەوانەشەوە،بەداخەوە نەمانتوانیوە ئەوە بكەین، وەزیری پێشمەرگەی حكومەتی هەرێم كە سەر بەلایەنێكە كە تادوێنی ئۆپۆزسیۆن بوو ئەمڕۆ لەدەسەڵاتە ئەگەر سەیری بكەیت ئامادەبوونی لەو كۆبوونەوانەی چارەنوسی بەرەكانی شەڕ دیاریدەكەن چەندە بەرانبەر بەئامادەبوونی فەرماندەی هێزێك و لایەنێك، لەوانەیە ئەو فەرماندەیە بەرپرسی كۆمپانیایەكی گەورە بێت لەهەرێمی كوردستان.

دەبێت خۆمان لەگەڵ خواستی گەلی كورد بین، هێزی پێشمەرگە بەتەواوی یەكبخەین، وتاری سیاسیمان یەكبخەین، بەرنامەیەكی ستراتیجیمان هەبێت بۆ سەركەوتن و پلە پلە بڕۆین، بەڵام ئێمە خۆمان رێگا بۆ دوژمن دادەنێین، بەر لەوەی بزانێت ئێمە چی دەكەین.

"هیچ كەسێك جورئەتی ئەوە ناكات بڵێ من سەربەخۆی كوردم ناوێت"

میللەت: چەندجارێك سەرۆكی هەرێم و بەرپرسانی كورد باسیان لە راگەیاندنی دەوڵەتی كوردی كردوە، ئێران تا چەند لەگەڵ دروستكردنی دەوڵەتی كوردیدایە؟ 

نازم عومەر دەباغ: هیچ كەسێك جورئەتی ئەوە ناكات بڵێ من سەربەخۆی كوردم ناوێت،ئەمڕۆ مافی چارەی خۆ نوسین، مافێكی رەوایەو بڕیاری مافی چارەی خۆنوسی خۆت بدەیت، ئەوانەشی بونەتە دەوڵەت و هێز لەناوچەكەدا لەكورد بەتواناترو زیرەكتر نەبوون، بەڵام لێرەدا دەگەڕێمەوە بۆ كەسێكی وەك جەنابی مام جەلال، ئەو رۆژانەی چوە بەغداو بوو بەسەرۆك كۆمارو وتی حكومەتی كوردی خەونێكی دوورە، خەڵك گاڵتەی پێدەهات، بەڵام كێ هەبوو زیاتر لەمام جەلال هەوڵی بۆ ئایندەی كورد دابێت؟، كێ هەیە لەمام جەلال زیاتر توانای دبلۆماسی خۆی بەكارهێنابێت بۆ ئەوەی لەئایندەدا كورد ببێت بە دەوڵەت، پیاوێكی وەها بۆ قۆناغەكە قسەدەكات، بەڵام كاری بۆ ئایندەیە.

ئەمڕۆ بەداخەوە دەیبینین هێزە سیاسیەكان لەبچوكترین حزبەوە تا دەگاتە هەمووی رەنگدانەوەی كارەكانیان، رەنگدانەوەی حزبییە، لەناو حزبیشدا رەنگدانەوەی تاكە، تاكێك فكرو بەرنامەی خۆی پێشكەشدەكات بەبێ ئەوەی بیر لەمەترسییەكانی بكاتەوە لەسەر ئایندەی خۆی و حزبەكەی و میللەتەكەی، چەندین ساڵە لەنەورۆزو بۆنەكاندا باسلەوەكراوە شتێك لەپێشە خەڵك پێشبینی ناكات، حكومەتی كوردی لەئایندەیەكی نزیكدا رادەگەیەنرێت، بەڵام كرداری و واقعی پێچەوانەی ئەو قسانەیە، بۆیە ئەوەی گرنگە لەمەودوا قسەی خۆمان نەدۆڕێنین، وەك كوردەوەی خۆمان دەڵێ (خەنجەر تا لەكالانا مەترسی خۆی هەیە، كە هێناتەدەرو راینەوەشێنی مەترسی نیە)، ئێمە ئەوەندە ئەو خەنجەرەمان دەرهێناوە خەڵك بەجدیمان لێوەرناگرێت، تۆ دابنیشتە حزبایەتی و بەرژەوەندییە تاكیەكان وەلا بنێ، دوركەوتنە لەبەرژەوەندییە تایبەتیەكان، دوركەوتنەوە لەكاری بازرگانی لەسیاسەتدا، بەڵكو یەك وتاری سیاسی و یەك هێزی پێشمەرگە، بۆ بەكاربردنی ناوخۆی نەبێت.

ئەوەتا برادەرانی فراكسیۆنی پارتی لەپەرلەمانی كوردستان، ئەو هەموو شەهیدو بریندارەی یەكێتی و لایەنەكانی تر لەشەڕی داعشدا داویانە كەچی زۆر بەڕاشكاوی دەڵێ شەڕی داعش لەگەڵ پارتییە، شەڕی داعش لەگەڵ كوردە، لەگەڵ سەردەمی پێشكەوتنە، ئەوەی لەفەرەنسا داعش پەلاماری دەدات پارتییە؟، ئەوانەی لەبەرژەوەندیاندایە پشتیوانی داعش بكەن بۆ بەرژەوەندییەكانی خۆیان دەیان جوڵێنن، كاتێك هەرێم بیری لەسەربەخۆی ئابوری دەكردەوە هاتن ئەم شەڕەیان بۆ هەرێم دروستكرد، ئێستاش شەڕەكە توانای كوردی تێدا دەڕوات، گەنجی كوردی تێدا شەهید دەبێت، سەروەت و سامانی كوردی تێدا دەڕوات لەمكاتی بێ موچەییەدا، دەبێت بەشێكی داهاتەكەت بۆ شەڕی داعش خەرجبكەیت، بۆیە داعش شەڕی هەمومان دەكات، ئەگەر پارتی بشكێت واتە یەكێتی شكاوە، ئەگەر یەكێتی بشكێت یانی گۆڕان دەشكێت، گۆڕانیش بشكێت لایەنەكانی تر دەشكێن، كەسێك دڵخۆش نەبێت بەسەركەوتن كە هی هەموانە، كەسێكیش دڵخۆش نەبێت بەشكست كە هی هەموانە.

"وڵاتێك بۆ ماوەی 50 ساڵ هەموو هێلكەكانی خۆی بخاتە ناو سەبەتەی ئابوری ئەو وڵاتە دەبێت لەكاتی مەترسییەكاندا پارێزگاریشی لێبكات"

میللەت: حكومەتی هەرێم گرێبەستێكی 50 ساڵەی ئابوری بەتایبەت نەوتی لەگەڵ توركیا ئیمزاكردوە، هەڵوێستی ئێران لەسەر ئەو رێكەوتن چۆنە؟

نازم عومەر دەباغ: ئێران تائێستا رێگر نەبووە لەوەی هەرێمی كوردستان گەڵ كێ گرێبەستی نەوتی دەكات، خۆشی یەكێك بووە لەو وڵاتانەی چەند پرۆژەیەكی هەبوو بۆ ئەوەی هاوكار بێت لەبواری نەوت و غازدا لەهەرێمی كوردستان، ئەمە بەندە بەوەی كام وڵات لەگەڵت راستگۆیە، ئێمە لەگەڵ كۆماری ئیسلامی ئێران بەهیچ شێوەیەك رامان نەگەیاندوە كە رێكەوتنی ستراتیجی 50 ساڵەمان هەیە، بەڵام لەگەڵ توركیا رامانگەیاند، پرسیاریش ئەوەیە رێكەوتنی ستراتیجی 50 ساڵەی ئابوری لەبواری نەوت و وزە لەگەڵیدا ئایا رێكەوتنی ستراتجی سەربازی لەگەڵ دەبێت یان نا؟ بەتەئكید دەبێت رێكەوتنی ستراتیجی سەربازی لەگەڵ بێت، چونكە وڵاتێك بۆ ماوەی 50 ساڵ هەموو هێلكەكانی خۆی بخاتە ناو سەبەتەی ئابوری ئەو وڵاتە دەبێت لەكاتی مەترسییەكاندا پارێزگاریشی لێبكات، وەك دەبینین ئەمریكا لەسەر كوەیت و سعودیەو قەتەر چی ناكات، ئەی بۆچی توركیا لەسەر نەوتی هەرێمی كوردستان نەیكرد، ئەگەر رێكەوتنی ستراتیجی هەرێم و توركیا بواری سەربازی تێدا نیە ئەی بۆچی سەربازگەی توركیا لەهەرێمی كوردستانە؟، ئەگەر مۆڵەتمان بەهێزێك دابێت لەهەرێمی كوردستان بێت، هەر خۆی ببپارێزێت و هەرێم نەپارێزێت ئەمە لەپەیوەندییەكان و سیاسیەتدا مانایەكی تر دەدات.

"ئەگەر رێكەوتنی ستراتیجی هەرێم و توركیا بواری سەربازی تێدا نیە ئەی بۆچی سەربازگەی توركیا لەهەرێمی كوردستانە؟"

بۆیە ئەو گۆڕنكارییانەی ئێستا دەیبینین لەناوچەكە كورد بەشێوەیەكی كاتی لەناو یارییەكەدایە، سەركردایەتی سیاسی كورد نەیتوانیوە بەستراتیجیەتی مەحكەم پەیوەندییەكانی خۆی لەگەڵ ئێران، یان توركیا یاخود ئەمریكا دروست بكات، تەنانەت لەگەڵ بەغداش، چەند ساڵە حكومەتمان هەیەو نەوت بەرهەمدێنین و دەبینە خاوەنی ئابورییەكی سەربەخۆ، ئەوە راگەیەنرا جارێكی تر مومكین نیە بگەڕێینەوە بەغدا، سۆمۆمان قبوڵ نیە،بەڵام ئێستا كۆمپانیای سۆمۆ ئێمەی قبوڵ نیە، لەو نەوتەی فرۆشتمان چەند موچەمان پێدابین كرد، ئەمە جێی پرسیارە، تەنها ئەوانەی سودمەند بوون وڵاتی دراوسێ یان كۆمپانیای ناوخۆیی بوون كە لەپشت یارییەكەوەن.

 "ئاڵوگۆڕی ئابوری نێوان هەرێم و ئێران گەیشتبوە زیاتر لەچوار ملیار دۆلار، بەڵام كە داعش پەیدا بوو بڕەكەی بۆ دوو ملیار دۆلار هاتەخوارەوە"

میللەت: پەیوەندییە ئابورییەكانی نێوان هەرێم و ئێران لە چ ئاستێكدایە، بەتایبەت كە شەڕی داعش داعش بووە، هەروەها پەیوەندیە ئابورییەكانیشی لەگەڵ عێراق؟ 

نازم عومەر دەباغ: پەیوەندییە ئابورییەكانی نێوان هەرێم و كۆماری ئیسلامی ئێران، بەتایبەت شەڕی داعش كێشەی دروستكرد بۆ چالاكییە ئابورییەكان لەخاڵە سنورییەكان، بەڵام ماوەیەك روو لەهەستانەوەیە، پەیوەندییە ئابورییەكانیش باشن، ئەوەی هەرێم داوایكردبێت، ئێران هەوڵیداوە بۆی جێبەجێ بكات، تەنانەت لەماوەی رابردودا لەگەڵ وەزارەتی نەوتی ئێران، بەتایبەت لەگەڵ بەرپرسی پەیوەندییەكانی نێودەوڵەتی ئاغای حەسەن فەیروز قسەم كردو تەئكیدی لەسەر ئەوەكردەوە رۆژانە لەم قۆناغەدا دەتوانن بەشێك لەپێداویستی گازو گازوائیل بۆ وێستگە كارەباییەكانی هەرێم دابین بكەن، وەڵامەكەشیان دەدەینە حكومەتی هەرێم.

"وەزارەتی نەوتی ئێران ئامادەن لەم قۆناغەدا دەتوانن پێداویستی گازو گازوائیل بۆ وێستگە كارەباییەكانی هەرێم دابین بكەن"

تا ساڵی رابردوو ئاڵوگۆڕی ئابوری نێوان هەرێم و ئێران گەیشتبوەت نزیكەی چوار ملیارو 500 ملیۆن دۆلار، بەڵام كە داعش پەیدا بوو بڕەكەی بۆ دوو ملیار دۆلار هاتەخوارەوە، بەڵام لەگەڵ عێراقدا بڕەكەی زیاترە، چونكە خاڵی سنوری زیاترە.

میللەت: پەیوەندییەكانی ئێران و حكومەتی عێراق چۆنە؟ بەتایبەت پەیوەندییەكانیان لەسەردەمی نوری مالیكی و ئێستاش حەیدەر عەبادی؟

نازم عومەر دەباغ: كۆماری ئیسلامی ئێران لەپەیوەندییەكی باشدایە لەگەڵ عێراق، هەر لەسەردەمی سەرۆك وەزیران ئیبراهیم جەعفەری یان نوری مالیكی تا سەرۆك وەزیرانی ئیستا حەیدەر عەبادی، ئێستاش ئەو پەیوەندیانە بەردەوامە، ئێران هەموو هەوڵێكی داوە پارێزگاری لەحكومەتی ئێستای عێراق بكات، بەتایبەت كە لایەنی شیعە سەرۆكی حكومەتیان بەدەستەوەیە، كوردیش سەرۆك كۆمارە، سوننەش سەرۆكی پەرلەمانی بەدەستەوەیە، كاتێكیش سەرۆكی پەرلەمان كە سوننەیە سەردانی ئێرانی كرد رازی بوو لەسەردانەكەی، وەزری بەرگری عێراقیش بەهەمان شێوە كە سەردانی ئێرانی كرد رازی بوو لەسەردانەكەی.

میللەت: كاریگەری شەڕی سوریا لەسەر مەسەلەی عێراق و هەرێمی كوردستان، هەروەها پاڵپشتی ئێران بۆ سوریا چۆنە؟

نازم عومەر دەباغ: هەموو وڵاتێك بەپێی بەرژەوەندییەكانی خۆی لەوڵاتانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەگەڵ روداو كێشەكان مامەڵە دەكات، ئێرانیش بەهەمان شێوە، بۆیە ئێران هەر لەسەرەتای هەڵگیرسانی جەنگی سوریاوە رایگەیاندوە پشتگیری لەبەشار ئەسەد دەكەن، پشتیوانیشی كردو ئەنجامەكەشیمان بینی، هەموو ئەو وڵاتانەشی وتیان بەشار ئەسەد لەماوەی 30 رۆژدا دەكەوێت، ئەوە سێ ساڵیشی تێپەڕاندو نەكەوت، هۆكاری مانەوەشی پشتیوانیەكانی ئێران بوو، هاوكات ئەو پشتیوانیانەشی ئێران لەهەرێمی كوردستانی كردوە دیار بووە، بەتایبەت لەگەڵ هاتنی داعش.

"بەداخەوە شێوازی ئیشكردنی ئێمەش تاكی و حزبیە زیاتر لەوەی شێوازی حكومی بێت"

میللەت: رۆڵی نوێنەرانی حكومەتی هەرێم لەئێران چۆن بوە، تا چەند توانیویەتی هەماهەنگی لەنێوان هەردوولا دروستبكات؟ 

نازم عومەر دەباغ: رۆڵی ئێمە وەك نوێنەرایەتی حكومەتی هەرێم بەتایبەت لەم دواییانەدا نایشارمە كە رونكردنەوەو هەماهەنگی كردن كارئاسانی كردن بووبێت بۆ زیاتری بەرەو پێشچونی پەیوەندییەكان، شێوەی پەیوەندییەكانی ئێستاش دەبینین لەوڵاتانی ئەورپا یان بڵێن تاران دێنە هەرێم و كارەكانی خۆیان دەكەن و دەڕۆن، جاری وەها هەبوو نوێنەری حكومەتی هەرێمی لەگەڵ بووەو زۆرجاریش لەگەڵی نەبووە، بەداخەوە شێوازی ئیشكردنی ئێمەش تاكی و حزبیە زیاتر لەوەی شێوازی حكومی بێت، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا وەك نوێنەرایەتی حكومەتی هەرێم رۆژانە بۆ چارەسەركردنی كێشەكان بەدواداچونمان كردوە، بۆ پتەوكردنی پەیوەندییەكان یان گەیاندنی پەیامەكان ئەگەر پێمان وترابێت كاری خۆمان كردوە.

میللەت: پەیوەندییەكانی نێوان ئێران لەگەڵ پارتی، هەروەها لەگەڵ حكومەت و لایەنەكان چۆن؟ هەست بەهیچ ساردییەك دەكەن؟

نازم عومەر دەباغ: هەستم بەساردی پەیوەندییەكانی نێوان ئێران و پارتی دیموكراتی كوردستان نەكردوە، نەك لەگەڵ پارتی بەڵكو لەگەڵ سەرجەم لایەنەكان، چونكە نوێنەرایەتی حكومەتی هەرێم لەتاران راستە نوێنەرایەتی حكومەتە،بەڵام نوێنەری هەموو حزب و لایەنە سیاسیەكانی هەرێمی كوردستانیشی تێدایە، جێگرەكەم پارتییە، ئەندامەكانی تریش نوێنەری یەكگرتوو، كۆمەڵ، سۆسیالیست، بزوتنەوەی ئیسلامی تێدایەو رۆژانەش كە پێكەوە دادەنیشین كەسیان گلەی ئەوەیان نەكردوە بڵێن پەیوەندیەكانمان لەگەڵ ئێران ساردی تێكەوتووە.

"هەستم بەساردی پەیوەندییەكانی نێوان ئێران و پارتی دیموكراتی كوردستان نەكردوە"

بۆ تاوتوێكردنی ڕه‌وش و بارودۆخی ئێستای هه‌رێمی كوردستان و پێشهاته‌كانی شه‌ڕی دژه‌تیرۆر و قه‌یرانى دارایى و كاری پێكه‌وه‌یی و هاوبه‌ش له‌ كابینه‌ی هه‌شته‌می حكوومه‌تی هه‌رێمی كوردستاندا، پێشنیوه‌ڕۆی ئه‌مڕۆ دووشه‌ممه‌ 2015/2/2، به‌ڕێز نێچیرڤان بارزانی سه‌رۆك وه‌زیرانی هه‌رێمی كوردستان، له‌ سه‌رۆكایه‌تیی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران له‌گه‌ڵ هه‌ر پێنج لایه‌نه‌ سیاسییه‌كه‌ی به‌شداری حكوومه‌ت، كۆبووه‌وه‌.

له‌ سه‌ره‌تای كۆبوونه‌وه‌كه‌دا كه‌ ژماره‌یه‌ك له‌ وه‌زیره‌ په‌یوه‌نداره‌كانیش ئاماده‌ى بوون، به‌ڕێز سه‌رۆك وه‌زیران، سوپاس و ده‌ستخۆشیی حكوومه‌تى هه‌رێمى كوردستانى بۆ‌ په‌رله‌مانته‌ران و فراكسیۆن و لایه‌نه‌كانى كوردستان له‌ په‌رله‌مانی عیراقى فیدرال دووپات كرده‌وه‌ كه‌ كاتی ده‌نگدان له‌سه‌ر پڕۆژه‌یاسای بودجه‌ی فیدرال، نموونه‌یه‌كی زۆر باشیان له‌ هه‌ماهه‌نگی، یه‌كڕیزی و كاری پێكه‌وه‌یی نیشان دا و ئه‌نجامی ئه‌م كاره‌یان له‌ به‌رژه‌وه‌ندیی هه‌رێمی كوردستاندا كه‌وته‌وه‌ و به‌ مایه‌ی ڕێز و پێزانینی له‌ قه‌ڵه‌م دا.

به‌ڕێز سه‌رۆك وه‌زیران تیشكى خسته‌ سه‌ر گوتاری میدیاییى لایه‌نه به‌شداره‌‌كانی حكوومه‌ت و دووپاتی كرده‌وه‌ كه‌ گوتاری میدیاییی لایه‌نه‌ سیاسییه‌كانی به‌شدارى حكوومه‌ت، له‌گه‌ڵ بنه‌ماى كاری پێكه‌وه‌یی و هاوبه‌شیی حكوومه‌تی بنكه‌فراوان یه‌ك ناگرێته‌وه‌، به‌ جۆرێك كه‌ لایه‌نه‌ سیاسییه‌كان له‌ حكوومه‌تدا یه‌كڕیز و یه‌كگرتوون و له‌ میدیاشدا، ئۆپۆزسیۆنن. جه‌ختیشى له‌سه‌ر گرنگیى هه‌بوونى به‌رنامه‌ و گوتارێكى هاوبه‌ش بۆ ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ى دۆخى ئێستا كرده‌وه‌، به‌ شێوه‌یه‌ك كه‌ هه‌مووان پێكه‌وه‌ به‌ هه‌مان گیانى كارى پێكه‌وه‌ییى حكوومه‌تى بنكه‌فراوان و وه‌ك خاوه‌نى حكوومه‌ت و به‌رپرس به‌رامبه‌ر به‌ دۆخه‌كه‌، ڕه‌فتار بكه‌ن.

له‌ كۆبوونه‌وه‌كه‌دا هه‌ریه‌كه‌ له‌ به‌ڕێزان وه‌زیرى پێشمه‌رگه‌ ده‌رباره‌ى دوایین ڕه‌وش و پێشهاته‌كانى شه‌ڕى دژى داعش و پێداویستییه‌كانى پێشمه‌رگه‌، وه‌زیرى دارایى و ئابوورى ده‌رباره‌ى قه‌یران و كێشه‌ دارایییه‌كان و به‌رنامه‌ و هه‌وڵه‌كانى وه‌زاره‌ت بۆ چاكسازى و چاره‌سه‌ركردنى كێشه‌كان و دابینكردنى داهات، وه‌زیرى سامانه‌ سروشتییه‌كانیش ده‌رباره‌ى دۆسیه‌ى نه‌وت و ڕێككه‌وتنى هه‌ولێر و به‌غدا له‌سه‌ر پرسى نه‌وت و توانا و كێشه‌كانى وه‌زاره‌ت و ڕۆڵى وه‌زاره‌ت له‌ دابینكردنى پێداویستییه‌ دارایییه‌كانى هه‌رێمدا، پوخته‌یه‌كیان پێشكه‌ش كرد و وه‌ڵامى پرسیارى به‌شدارانى كۆبوونه‌وه‌كه‌یان، دایه‌وه‌.

له‌ كۆبوونه‌وه‌كه‌دا ڕه‌چاوكردنى دۆخى هه‌رێمى كوردستان كه‌ به‌ هه‌موو پێوه‌رێك له‌ حاڵه‌تى شه‌ڕدایه‌، وه‌لانانى ناكۆكییه‌ حزبییه‌كان و گرنگیى یه‌كڕیزى و ته‌بایى و یه‌كهه‌ڵوێستیى لایه‌نه‌ سیاسییه‌كان و كۆمه‌ڵگاى كوردستان به‌گشتى، هه‌ڵگرتنى به‌رپرسیاریى هه‌مه‌لایه‌نه‌ و هاوكاریكردنى حكوومه‌تى بنكه‌فراوان بۆ ڕووبه‌ڕووبوونه‌ى‌ كێشه‌ و قه‌یرانه‌كان و دانانى پلان و به‌رنامه‌ بۆ چاره‌سه‌ركردنیان، به‌هێزكردنى پێشمه‌رگه‌ و به‌ده‌ستهێنانى هاوكارى و پشتگیریى سه‌ربازى بۆ هه‌رێمى كوردستان له‌ ڕێگه‌ى به‌كارهێنانى كه‌ناڵه‌ سیاسى و دیپلۆماسییه‌كانى هه‌رێمه‌وه‌، جه‌ختى له‌سه‌ر كرایه‌وه‌.

به‌شدارانى كۆبوونه‌وه‌كه‌، وێڕاى دووپاتكردنه‌وه‌ى پرسه‌ و سه‌ره‌خۆشى و ده‌ربڕینى هاوخه‌مى بۆ خانه‌واده‌ى شه‌هیدان و ده‌ستخۆشى و پیرۆزبایى له‌ پێشمه‌رگه‌، هه‌روه‌ها سوپاس و پێزانینیان پێشكه‌ش به‌ ئه‌مه‌ریكا و هێزه‌كانى هاوپه‌یمانان و توركیا و ئێران كرد كه‌ له‌ شه‌ڕى دژى تیرۆردا هاوكاریى هه‌رێمى كوردستانیان كردووه‌ و وێڕاى سوپاسكردنى هاوكارییه‌ سه‌ربازى و مرۆییه‌ سنوورداره‌كانى حكوومه‌تى فیدرال، جه‌ختیشیان له‌وه‌ كرده‌وه‌ كه‌ حكوومه‌تى عیراق ده‌بێ زیاتر هاوكاریى هه‌رێمى كوردستان بكات بۆ ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ى تیرۆر، كه‌ ئێستا له‌ جیاتى هه‌موو جیهان له‌گه‌ڵ تیرۆر له‌ شه‌ڕێكى قورسدایه‌.

له‌ كۆبوونه‌وه‌كه‌دا بڕیار درا له‌ ماوه‌یه‌كى داهاتووى نزیكدا، كۆبوونه‌وه‌یه‌كى دیكه‌ى لایه‌نه‌ به‌شداره‌كانى حكوومه‌تى بنكه‌فراوان ببه‌سترێت و تیایدا له‌ هه‌موو ڕوویه‌كه‌وه‌ بۆ چۆنیه‌تیى مامه‌ڵه‌كردن له‌گه‌ڵ دۆخى ئێستاى هه‌رێمى كوردستان و چاره‌سه‌ركردنى كێشه‌ و قه‌یرانه‌كان و به‌ره‌وپێشبردنى پرۆسه‌ى چاكسازى و ڕێكخستنه‌وه‌ى په‌یوه‌ندییه‌كانى نێوان هه‌موو لایه‌نه‌ سیاسییه‌كانى هه‌رێمى كوردستان، پلان و به‌رنامه‌یه‌كى تۆكمه‌ كه‌ له‌ ئاست ڕووداوه‌كان و دۆخه‌كه‌دا بێت، ئاماده‌ بكرێت.

نێچیرڤان بارزانی، سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان هۆشداری بەوەدا كە لەگەڵ ئەو سەركەوتنانەی لەدژی رێکخراوی تێرۆریستی دەوڵەتی ئیسلامی ناسراو بە داعش تۆماری کراون،  هێشتا جموجۆڵی هاوپەیمانی ناودەوڵەتی لەو ئاستەدا نییە کە بتوانێ داعش لەناو ببات، بەڵكو پێویستە پرۆسە سەربازییەكان چڕتر بكرێنەوە.

نێچیرڤان بارزانی لەدیمانەیەكدا لەگەڵ ئاژانسی رۆیتەرز گوتی:  بەبەردەوامبوونی شەڕی ناوخۆ وناكۆكیەكانی سوریا وبەنەبوونی سوپایەكی راستەقینەی عیراقی كە تەنها لەسەر كاغەز نەک لەسەر زەویدا بوونی هەیە وبە پڕچەکنەکردنی هێزەكانی پێشمەرگە، سەخت دەبێت رێکخراوی داعش لەناوبچێت.

هاوكات ئاماژەی بەوەشدا کە ستراتیژی ئێستای ئەمریكا تەنها دەبێتە هۆی سنورداركردنی تواناكانی داعش كە بەشێوەیەكی زۆر رێكخراوەوە كاردەكات كە دەبێتە مایەی هەڕەشەیەكی گەورە بۆ ناوچەکە وبۆ تەواوی جیهان بۆ چەند ساڵی داهاتوودا.

سەرۆكی حكومەت گوتی، "ئەمە شەڕێکی درێژخایەنە. ئەم رێكخراوەیە 15 ملیۆن كەسیان لەعیراق وسوریا كۆنترۆڵ كردووە وتا ئێستاش کە تواناکانی سنووردار کراون، دەتوانێت هێرشی چەكداری بكات. ئەوان بەشێوەیەكی زۆر رێكخراوەوە دەتوانن خەڵك بۆ خۆیان رابكێشن لەهەموو جیهاندا."

سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان دووپاتیدەكاتەوە تەنها بە ئۆپەراسیۆنی ئاسمانی داعش لە ناوناچێت بەڵكو پێویستە هێزی تایبەت، نەوەك سەربازی ئاسایی، لەگەڵ ئۆپەراسیۆنی سەربازی هاوبەش شانبەشانی پێشمەرگە بەشداری ئەم شەڕە بكەن.

ئەوەشی خستەڕوو كە پێویستە ئامانج وسیاسەت وپلانەكان بۆ لاوازكردن یاخود دەركردن ولەناوبردنی ئەم رێكخراوە تیرۆریستیە یەك بێت وڕێوشوێنی دیكەش لەمبارەیەوە بگیرێتەبەر.

هەروەها گوتی، "كورد لەو ناوچانەدا شەڕی داعش دەكات كە بە كوردستانی دزانێ وهەوڵدەدات پێشمەرگە بۆ شەڕی ئەم رێكخراوە لەموسڵ یان لەشارەكانی دیكەی سوننە نشین بەكارنەهێنێت. وەکو کورد، ئێمە نامانەوێ رابەرایەتی هیچ هێرشێك بكەین بۆ ئازادكردنی موسڵ بەڵكو دەمانەوێ خۆمان لەململانێ وشەڕی دیكە بەدوور بخەینەوە."

نێچیرڤان بارزانی كاتی رزگاركردنی موسڵی بەدووبارە رێكخستنەوەی سوپای عیراق بەستەوە كە لەهاوینی ڕابردوودا لەموسڵ شكستی خوارد وگوتی، "پێویستە لەمبارەیەوە واقیعیانە بیر بكەینەوە، ئێستا سوپایەكی عیراقی نیە بتوانێت ئەم كارە بكات، ئەم پرسە كاتی دەوێ هەروەها بەگومانیشم لەوەی تامانگی ئاداری داهاتوو بتواندرێ موسڵ ئازاد بكرێت تەنانەت تا مانگی حوزەیرانیش ئەم كارە ناكرێت."

سەرۆكی حكومەت مانگی سێپتەمبەر/ئەیلول یانیش ئۆكتۆبەر/تشرینی یەکەمی بەكاتێكی گونجاو واقیعی زانی بۆ هێرشكردنە سەر موسڵ وئەم هێرشەشی بەتوانای بەغدای بۆ راهێنانی ژمارەی تەواوی ئەو سەربازانە بەستەوە.

هەرچەندە ستایشی ئۆپەراسیۆنە ئاسمانیەكانی ئەمەریكا وهاوپەیمانانی لەدژی داعش كرد، سەرۆكی حكومەت ئەوەی روونكردەوە كە پلانەكانی حكومەتی عیراق وهاوپەیمانان لەدژی داعش لەسەر ستراتیژێكی روون بونیاد نەنراون. گوتی "ئەوان پێویستیان بە پلان وستراتیژی گشتگیر هەیە بۆ بەرەنگاربوونەوەی داعش، ئەم شتە تا ئێستا بوونی نیە بەرانبەر یەكگرتوویی ورێكخراویی جووڵەی داعش. راستە داعش مەشقی باشیان پێ نەكراوە بەڵام ئەوان پارەیەكی زۆریان هەیە ودەتوانن بەئارەزووی خۆیان خەڵك بۆ خۆیان رابكێشن وشەڕكەری واشیان هەیە كە لەهەر كاتێكدا بێ ئامادەی مەرگن."

نێچیرڤان بارزانی دووپاتیكردەوە کە هێزەكانی پێشمەرگە لەزۆر شوێندا توانیویەتی نەخشەی هێز بۆ بەرژەوەندی خۆی بگۆڕێت وشكست بە داعش بهێنێت. "بەڵام ئەم هێزانە پێویستیان بەچەكی قورستر هەیە بۆ بەرەنگاربوونەوەی هەڕەشەكانیان بەشێوەیەکی توندتر. ئەمە شەڕێکە کە ناتوانی بە چەكی AK-47 و RPG بیبەیتەوە."

نێچیرڤان بارزانی بۆ لە ناوبردنی داعش بەباشی زانی کە ئەولەویەت بدرێت بە داخستنی سنوری نێوان عیراق وسوریا، کە دەبێتە هۆكارێك بۆ راگرتنی دزەكردنی ئەم چەكدارانە وئازادی هاتووچۆیان لەنێوان ئەم دوو وڵاتەدا، كە بەشێكی زۆری ئەم ناوچەیە ئێستا كەوتۆتە ژێر دەسەڵاتیان.

سەرۆكی حكومەت دووپاتیكردەوە تا چارەسەركردنی كێشەی سوریا، رووخاندنی داعش كارێكی ئاسان نابێت.

هەر لەهەمان دیمانەدا، نێچیرڤان بارزانی حەیدەر عیبادی سەرۆك وەزیرانی عیراقی بەكەسێكی واقیعی (پراگماتی) وەسفكرد بە بەراورد لەگەڵ نووری مالیكی، سەرۆك وەزیرانی پێشووی عیراق كە سیاسەتێكی تاكڕەوانەی پەێرەوكردو دژایەتی سوننەی كرد کە لەئەنجامدا ئەو ژینگەیە دروستبوو كە وای كرد داعش بەرزببێتەوەو بەشێكی عیراق داگیر بكات. هەروەها مالیكی بە گرفت بۆ عیبادی وەسفکرد چونكە مالیكی تا ئێستا خاوەنی بنکەیەکی هێزە لە ئاستی ناوخۆدا.

نێچیرڤان بارزانی ئاماژەی بەوەدا كە نكۆڵی لەوە ناكرێت کە ئەو عیراقەی دوای ساڵی 2003ـەوە بەهۆی شەڕی تایفەییەوە بارودۆخی تێكچوو، نەیتوانیوە وەكو ولاتێكی یەكگرتوو خۆی نیشان بدات. هیچ وەلا ووابەستەیەك بۆ عیراق نیە.

هەروەها گوتی زۆر گرنگە شێوازێك بۆ پێكەوەژیان لەچوارچێوەی سنووری ئەم وڵاتەدا بدۆزرێتەوە ئەگینا پێچەوانەكەی دەبێتە هۆی خوێنڕشتنی زیاتر وعیراقیش دەبێتە فاكتەرێك بۆ تێكدانی سەقامگیری ناوچەكە.