ره‌هه‌ند و کاریگه‌رییه‌کانی ده‌ستله‌کارکێشانه‌وه‌ی مه‌سعود بارزانی/ داهاتووی ناروونی موسڵ و پهیوهندی له‌گه‌ڵ واشنگتۆن و روسیا به پێی به‌رژه‌وه‌ندی هاوب سه‌ربازی
له مانگه‌کانی رابردووه‌وه ناوی پێشمه‌رگه‌کانی کورد و هه‌روه‌ها هه‌رێمی کوردستانی عێراق له راگه‌یادنه ناوخۆیی و جیهانییه‌کاندا زیاتر له هه‌میشه ده‌بیسترێت و ده‌بیندرێت. له‌وانه‌یه بڵێین لوتکه‌ی ئه‌م بابه‌ته دوای ده‌ستپێکردنی ئۆپراسیۆنی موسڵ بوو به‌ڵام پێش ئه‌وه‌ش هه‌واڵی جۆراوجۆر له‌سه‌ر رووداوه سیاسی و سه‌ربازییه‌کانی ئه‌م ناوچه که به‌شێکه له عێراق، راگه‌یاندنه‌کانی پڕکردبووه‌وه.
دوای ئه‌وه که ژماره‌ی سه‌ردانه‌کانی وه‌زیری به‌رگری ئه‌مریکا بۆ عێراق رووی له زیادبوون کرد و باسی پلاندانان و ده‌ستپێکردنی " ئۆپراسیۆنی پاک‌کردنه‌وه‌ی موسڵ" گه‌یشته به‌رزترین ئاستی خۆی، وێنه و وته‌کانی مه‌سعود بارزانی سه‌رۆکی هه‌رێمی کوردستانی عێراق دیسان راگه‌یاندنه نێوده‌وڵه‌تییه‌کانی پڕکرده‌وه. لێره‌دا بوو که گریمانه‌ی به‌شداری پێشمه‌رگه له شه‌ڕی موسڵ ده‌ستی پێکرد؛ دیداری بارزانی و عه‌بادی سه‌رۆک وه‌زیری عێراق، راڤه‌ی دروست و هه‌ڵه‌ی زۆری به‌دوای خۆیدا هێنا، به‌ڵام ده‌قی رێککه‌وتنی نێوانیان و ورده‌کارییه‌کانی، به شێوه‌یه‌کی دروست و رێکوپێک باس نه‌کرا.
تهنانهت پێشنیاری بارزانی بۆ ده‌ستله‌کارکێشانه‌وه له ده‌سه‌ڵات دوای ١٢ ساڵ سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێمی کوردستانی عێراق، له نێو هه‌واڵه‌کانی سوریا و حه‌ڵه‌ب، ئۆپراسیۆنی موسڵ و رووداوه‌کانی یه‌مه‌ن، له‌بیرکرا. له‌م رووه‌وه بۆ هه‌ڵسه‌نگاندنی وردی رووداوه سیاسی و ئه‌منییه‌کانی هه‌رێمی کوردستان سه‌ردانی "نازم عومه‌ر ده‌باغ" نوێنه‌ری هه‌رێمی کوردستانمان کرد له ئێران و له‌م وتووێژه‌دا باسی رووداوه جیاوازه‌کان له‌وانه داخستنی په‌رله‌مانی کوردستانی عێراق و هه‌روه‌ها نه‌بوونی ده‌ستوورێکی کارامه و رێکوپێک و کێشه‌ی نێوان حزبه سیاسییه‌کانمان کرد. ده‌باغ داهاتووی موسڵ دوای داعش به گرنگ وه‌سف ده‌کات و پهیوهندی ئه‌مریکا و ههرێم به پێی پهیوهندی سه‌ربازی و به‌رژه‌وه‌ندی هاوبه‌ش لێکده‌داته‌وه..
له‌م مانگانه‌ی رابردوودا به‌تایبه‌ت دوای ده‌ستپێکردنی ئۆپراسیۆنی موسڵ و ئاماده‌بوونی پێشمه‌رگه‌کانی کورد له‌م ئۆپراسیۆنه‌دا، بینیمان که مه‌سعود بارزانی به فه‌رمی رایگه‌یاند که ئاماده‌یه له پۆستی سه‌رۆکی هه‌رێمی کوردستان بکشێته‌وه. ئایا ئه‌وه‌ی که بارزانی دوای ١٢ ساڵ به چ ئاکامێک گه‌یشتووه که به شێوه‌یه‌کی ئاشتییانه ده‌سه‌ڵات به‌جێ بێڵیت، روون نییه. به‌ڕای ئه‌وه‌ی هۆکاری ئه‌م هه‌نگاوه‌ی چییه؟
به‌داخه‌وه هه‌رێمی کوردستانی عێراق له ساڵانی رابردوودا رووبه‌رووی قه‌یرانێکی سیاسی، ئابووری و تهنانهت کۆمه‌ڵایه‌تی بووه‌ته‌وه. له راستیشدا به هۆی بارودۆخی جوگرافی هه‌رێمه‌وه که له عێراقدایه، قه‌یرانه‌کانی عێراق، هه‌رێمیش ده‌گرێته‌وه. له‌م رووه‌وه گرنگترین قه‌یرانی هه‌رێمی کوردستانی عێراق، "قه‌یرانی سیاسی"یه که له درێژه‌ی ئه‌مه‌دا ده‌بێت "شه‌ڕ له‌گه‌ڵ داعش"یش له‌به‌رچاو بگیردرێت. چونکه به پشتیوانی پێشمه‌رگه‌کانی کورد نزیکه‌ی ٨٠ بۆ ٩٠% له‌و ناوچانه‌ی که تایبه‌ت به کورده‌کان بوو، رزگار کران و ئه‌مه ده‌ستکه‌وتێکی گه‌وره‌ی سه‌ربازی بوو بۆ ئێمه له‌م ساڵانه‌ی دواییدا، هه‌موو ئه‌م ده‌ستکه‌وتانه له بواری سه‌ربازیدا بووه، به‌ڵام له بواری سیاسیدا به ڕای من ئاڵوگۆڕێکی تایبه‌ت رووی نه‌داوه و له‌م رووه‌وه ناتوانین دڵخۆش بین به ئێستا و داهاتوویه‌کی رووناک. ئه‌گه‌ر کورده‌کان نه‌توانن له‌ناو ماڵی خۆیان هاوکار و هاودڵ بن، بێ‌شک تووشی کێشه ده‌بن. بڕێک که‌س پێیان وایه که هاودڵی کورده‌کان له شه‌ڕی دژ به داعش ده‌توانێت ببێته مایه‌ی یه‌کگرتوویی سیاسی، به‌ڵام به‌ڕای من شه‌ڕی دژ به داعش به‌م زووانه کۆتایی نایه‌ت. له‌وانه‌یه له‌م رووبه‌رووبوونه‌وه‌دا ره‌وتێکی نوێ بێته ئاراوه، به‌ڵام تا کاتێک سه‌رچاوه‌کانی پشتیوانی و هۆکاره‌کانی دروستبوونی داعش له‌ناونه‌به‌ین، بێ‌شک ئه‌وان درێژه به کاری خۆیان ده‌ده‌ن.
له‌م رووه‌وه بارزانی وه‌کو سه‌رۆکی هه‌رێمی کوردستانی عێراق ده‌بێت هه‌نگاوێکی کاریگه‌ر بۆ دروستکردنی یه‌کگرتویی و چاره‌سه‌رکردنی کێشه ناوخۆییه‌کانی ناوماڵی کورد له ههرێم و تهنانهت عێراقیش هه‌ڵگرێت. بۆیه بینیمان که بارزانی له په‌یامێکدا رایگه‌یاند که ئاماده‌یه له چوارچێوه‌یه‌کی دیاریکراودا بۆ چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌کان، گۆڕینی سه‌رۆکی ههرێم و تهنانهت سه‌رۆک وه‌زیران و سه‌رۆکی په‌رله‌مان هاوکاری بکات و ده‌سه‌ڵات راده‌ست بکات. بارزانی تهنانهت وتبووی که ئه‌گه‌ر حزب و لایه‌نه سیاسییه‌کانی ههرێم ئه‌ویان قبووڵ نییه، پێشنیاره‌کانی خۆیان بخه‌نه به‌رده‌ست و هه‌ر رێککه‌وتنێک بکه‌ن، ئه‌و پابه‌ندی ده‌بێت.
به شێوه‌یه‌کی روون، کام حزب و لایه‌نی سیاسی دژی بارزانین؟
هیچ حزب و لایه‌نێک دژی بارزانی نییه، به‌ڵکوو کێشه له‌سه‌ر ده‌ستوور و سیستمی ده‌سه‌ڵاتداری کوردستانه. ئێمه له په‌رله‌مانی کوردستان چه‌ندین حزبی جیاوازمان هه‌یه، وه‌کو پارتی دیموکراتی کوردستانی عێراق که مه‌سعود بارزانی سه‌رۆکایه‌تی ده‌کات، ئه‌ڵبه‌ت له‌ناو په‌رله‌مانی کوردستان ١٢ بۆ ١٣ حزبی جیاواز هه‌ن. که‌واته بارزانی وتویه‌تی هه‌رکه‌سێک ئاماده‌بێت ئه‌م پۆسته وه‌ربگرێت و له لایه‌ن زۆرینه‌ی حزبه‌کانه‌وه په‌سه‌ند بکرێت، له زووترین کاتدا ئاڵوگۆڕی ده‌سه‌ڵات ده‌کرێت. به‌ڵام له ئێستادا قسه‌کانی ئه‌و به مانای ده‌ست له کارکێشانه‌وه نییه، به‌ڵكوو ته‌نها ئاماده‌بوونییه‌تی بۆ ئاڵوگۆڕی ده‌سه‌ڵات به پێی چوارچێوه‌ی پلانێکی تایبه‌ت.
زیاترین کێشه‌کانی ناوخۆی هه‌رێمی کوردستان له‌سه‌ر چ بابه‌تێکه؟
یه‌کێک له باسه‌کان پێداچوونه‌وه به ده‌ستوور وچۆنیه‌تی هه‌ڵبژاردنی سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێمه. سه‌رۆکایه‌تی ههرێم پێشتر به ده‌نگی راسته‌وخۆی خه‌ڵک هه‌ڵبژێردراوه، به‌ڵام زۆرینه‌ی حزبه‌کان رایانگه‌یاندووه که ده‌بێت په‌رله‌مان هه‌ڵیبژێرێت. له‌م رووه‌وه پێویستمان به گۆڕینی ده‌ستوور هه‌یه. چونکه به هۆی کێشه‌ی نێوان سه‌رۆکی په‌رله‌مان و سه‌رۆکی ههرێم، په‌رله‌مانی داخراو کێشه‌کان په‌ره‌ی سه‌ند. له‌م رووه‌وه بارزانی له ئێستادا به‌دوای ده‌ستووری نوێ و کاراکردنه‌وه‌ی په‌رله‌مانه‌وه‌یه تاوه‌کوو ئه‌گه‌ر له داهاتوودا کێشه‌یه‌ک له نێوان ئه‌ندام په‌رله‌مانه‌كان هاته ئاراوه، ئه‌م ده‌ستووره بتوانێت چاره‌سه‌ری بکات. له هه‌فته‌ی رابردوودا دانوستان له نێوان بارزانی (پارتی دیموکراتی کوردستانی عێراق) و یه‌کێتی نێستمانیی کوردستان، گۆڕان و یه‌کگرتووی ئیسلامی له سلێمانی کرا که چاوه‌ڕوانی ئاکامه‌که‌ی ئه‌که‌ین.
که‌سانێک گریمانه‌ی گه‌ڕانه‌وه‌ی دووباره‌ی "جه‌لال تاڵه‌بانی" بۆ سیاسه‌ت له پێگه‌ی سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێمیان باس کردووه، پێگه‌ی تاڵه‌بانی له سیاسهتی هه‌رێمدا چییه؟ ئایا ئه‌گه‌ری ئه‌وه هه‌یه ببنه سه‌رۆکی هه‌رێمی کوردستان؟
ده‌بێت به روونی بڵێم که که‌سایه‌تی تاڵه‌بانی ناکرێت له‌گه‌ڵ که‌سانی دیکه هه‌ڵسه‌نگێندرێت. به‌ڵام دوای ئه‌وه‌ی که تووشی جه‌ڵده‌ی مێشک بوون و نه‌خۆش که‌وتن، به‌داخه‌وه هه‌ڵسوکه‌وتی سیاسی کورده‌کانی عێراق تووشی کێشه بوو. کاتێک تاڵه‌بانی له به‌غدا بوو، هه‌موو لایه‌نه‌کان وه‌کو سیاسه‌تمه‌دارێکی گه‌وره‌و کاریگه‌ر له ئاست خۆرهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست ده‌یانناسی و له‌م رووه‌وه ده‌یتوانی که قه‌یرانه‌کانی عێراق و تهنانهت ناوچه‌که چاره‌سه‌ر بکات. که‌واته یه‌کێک له هۆکاره‌کانی قه‌یران له هه‌رێمی کوردستان، نه‌بوونی تاڵه‌بانییه له ساحه‌ی سیاسیدا. به شیوه‌یه‌ک که کێشه‌ی جێگره‌وه‌ی بارزانی ده‌یتوانی به بوونی تاڵه‌بانی تاڕاده‌یه‌کی زۆر چاره‌سه‌ر بکرێت. چونکه هیچ که‌سایه‌تییه‌کمان وه‌کو تاڵه‌بانی له ههرێم نییه. به‌ڵام ئه‌م بابه‌ته نابێت ببێته هۆی ئه‌وه که سیاسییه‌کانی کورد نه‌یه‌نه ناو کایه‌ی سیاسییه‌وه و چۆڵایی له داهاتوودا دروست ببێت. هه‌روه‌ها که ئێستا ئه‌مه روویداوه‌و که‌سێک بۆ جێگره‌وه‌ی بارزانی باس ناکرێت.
له بارودۆخی ئێستا که‌س ئه‌و توانایه له خۆیدا نابینێت که بێته ناوبواری سه‌رۆکایه‌تی ههرێم. لێره‌دا ئه‌و پرسیاره دروست ده‌بێت که ئایا هه‌رێمی کوردستان ده‌بێت به پێی سیاسی و دیپلۆماتیک به‌ڕێوه ببرێت یان ده‌بێت به سوودبینین له هێزی سه‌ربازی به‌ره‌و پێش بڕوات؟ له‌م رووه‌وه ده‌بێت هه‌وڵ بدرێت بۆ ئه‌گه‌ری نه‌مانی بارزانی رێگاچاره‌یه‌کی تایبه‌ت بدۆزرێته‌وه. رابه‌رانی سیاسی هه‌رێمی پێشوازییان له پێشنیاره‌که‌ی بارزانی کردووه که ده‌بێت به "کرانه‌وه‌یه‌کی نوێ له چاکسازی هه‌رێمی کوردستان" ناوببرێت.
به روونی و دیاریکراو، که‌سێکی گونجاو بۆ جێگره‌وه‌ی بارزانی له ههرێم دانراوه؟
له ئێستادا بابه‌تی جێگره‌وه‌ی بارزانی له هه‌رێمی کوردستان گرنگ نییه، به‌ڵکوو ئه‌وه‌ی گرنگه بوونی ده‌ستوور و یاسای نوسراو و چوارچێوه‌ی رێکوپێکی سیاسییه له ههرێم. له‌م رووه‌وه ده‌بێت وه‌کو هه‌نگاوی یه‌که‌م یاسایه‌کی دیاریکراو بۆ به‌ڕێوه‌بردن و چوارچێوه‌یه‌ک بۆ چاودێریکردن له ههرێم دروست بێت. به دڵنیاییه‌وه ئه‌گه‌ر یاسا نه‌بێت که‌سی دوای بارزانی، تووشی کێشه ده‌بێت. له ئێستادا هێزی سه‌ربازی هه‌رێمی کوردستان له ده‌ست پارتی دیموکرات و دواتر له ده‌ست یه‌کێتی نیشتمنایی‌دایه. لێره‌دا ئه‌گه‌ر که‌سێک له ده‌ره‌وه‌ی ئه‌م دوو حزبه ببێته سه‌رۆکی هه‌رێمی کوردستان، ده‌بێت بزانین ئایا ده‌توانێت فه‌رمان بۆ پێشمه‌رگه ده‌رکات یان نا؟ چونکه دابینکردنی ئه‌من و ئاسایش له ههرێم، له‌ده‌ست ئه‌م دوو حزبه‌دایه.
واتا هیچ که‌سێک بۆ سه‌رۆکایه‌تی ههرێم بوونی نییه؟
ناتوانم بڵێم بوونی نییه و له روویه‌کی دیکه‌شه‌وه ناتوانم ناو بهێنم. چونکه هێشتا هیچ ئه‌ڵترناتیڤ و جێگره‌وه‌یه‌کی به‌هێز بۆ ئاڵوگۆڕی ده‌سه‌ڵات له ههرێم باس نه‌کراوه و له روویه‌کی دیکه‌شه‌وه لایه‌نی سیاسیش له‌به‌رچاو ده‌گیردرێت.پرسیارێکیش که بڕێک لایه‌ن ده‌پرسن ئه‌وه‌یه که ئایا بارزانی ده‌توانێت دیسان ببێته‌وه به سه‌رۆکی ههرێم؟ لێره‌شدا بۆ وه‌ڵامی ئه‌م پرسیاره دیسان نه‌بوونی یاسایه‌کی ورد و روون دێته ئاراوه. چونکه ئه‌گه‌ر ده‌ستوورێک ببێت زۆربه‌ی کێشه‌کان چاره‌سه‌ر ده‌بن. بۆ نموونه ئه‌گه‌ر بڕیار بێت بارزانی دیسان خۆی هه‌ڵبژێرێته‌وه، ده‌بێت به پێی ده‌قی ده‌ستوور بڕیاری دابێت و هه‌روه‌ا خه‌ڵکیش ده‌توانن به شێوه‌یه‌کی دروست و بێ سه‌رلێشێواوی بڕیار بۆ ههرێم بده‌ن. به‌ڵام هێشتا ئه‌م باسه له ئارادایه که ئایا سه‌رۆکی ههرێم له لایه‌ن خه‌ڵكه‌وه هه‌ڵبژێردرێت یان له لایه‌ن په‌رله‌مانه‌وه؟
به‌م پێیه، هیچ هه‌نگاوێک بۆ گۆڕینی ده‌ستوور هه‌ڵگیراوه؟
چه‌ند پێشنیارێک دراوه‌و کۆمیسیۆنیش به‌ڕێوه چووه به‌ڵام دوای داخستنی په‌رله‌مان و لابردنی سه‌رۆکی په‌رله‌مان که خه‌ریکه ده‌بێته دوو ساڵ، ئه‌م بابه‌ته پشتگوێ خراوه‌و که‌یسه‌که‌ی راگیراوه و کێشه‌کان به‌رده‌وامن. له بواری دووه‌مدا بابه‌تی قه‌یرانی دانانی سیاسه‌ته‌کان هه‌رێمه. به شێوه‌یه‌ک که ئێستا نازانین که پلان و سیاسهتی گشتیی ههرێم کێ دایده‌نێت. ئایا خودی سه‌رۆک وه‌زیر ئه‌م هێڵه سیاسییه داده‌نێت یان ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران ده‌بێت بێته ناوبابه‌ته‌که‌وه؟ له‌م رووه‌شه‌وه دیسان ده‌گه‌ینه نه‌بوونی رۆشنگه‌ری سیاسی و به‌ڕای من دوای کۆتاییهاتنی ئۆپراسیۆنی موسڵ، بارودۆخێکی نوێ دێته ئاراوه و پێویسته به تێڕوانێنێکی قووڵ، ستراتیژی دوای ئازادکردنی موسڵ دابنێین..
هۆکاری سه‌ره‌که‌ی ئاماده‌بوونی پێشمه‌رگه له ئۆپراسیۆنی موسڵ چی بووه؟ به شێوه‌یه‌ک که دیداری نێوان مه‌سعود بارزانی و العبادی له به‌غدا پێش ده‌ستپێکردنی ئۆپراسیۆنی موسڵ باس و خواسێکی زۆری به‌دوای خۆیدا هێنا و ئه‌ڵبه‌ت هه‌واڵی باوه‌ڕپێکراو له‌سه‌ر ده‌قی رێککه‌وتن‌نامه‌که‌یان بڵاونه‌کرایه‌وه‌و له ئاست چه‌ند دێڕێک باسکرا. وه‌کو که‌سێکی ئاگادار له ره‌وتی سیاسی ههرێم، هۆکاری سه‌ره‌کی به‌شداری پێشمه‌رگه له هێڵی باکوور و رۆژهه‌ڵاتی ئۆپراسیۆنی موسڵ، چی بووه؟
هۆکاری سه‌ره‌کی، ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ هه‌ڵسوکه‌وتی داعش له عێراق. له‌وانه‌یه راڤه‌ی ئێمه بۆ داعش له‌گه‌ڵ حکومه‌تی عێراق یه‌ک نه‌بێت، به‌ڵام هه‌رێمی کوردستان، داعش به دوژمنێکی زۆر مه‌ترسیدار ده‌زانێت که هیچ حزب و گروپ و ئایینێک ناپارێزێت. له‌م رووه‌وه ههرێم له‌گه‌ڵ ئه‌مریکا، تورکیا و زۆربه‌ی وڵاتانی ناوچه‌که جیاوازه‌و ئه‌گه‌ر ئه‌وان نه‌یانه‌وێت داعش له عێراق ریشه‌کێش که‌ن، به دڵنیاییه‌وه، کورده‌کان دژی داعش ده‌وه‌ستنه‌وه‌و شه‌ڕ دژی داعش به پێویست ده‌زانین. ده‌بێت بزانین کاتێک داعش چووه ناو موسڵ، به‌ڕێوه‌بردنی خراپ له عێراق بووه هۆی ئه‌وه که ئه‌وان موسڵ داگیر بکه‌ن و کاره‌سات رووبدات. به شێوه‌یه‌ک که له هێرشی داعش بۆ ناوچه‌ی سه‌ربازی ئێسپایکر نزیکه‌ی ١٧٠٠ که‌س کوژران و ده‌وترێت تائێستا نه‌یانتوانیوه تهنانهت لاشه‌کانیان بدۆزنه‌وه. ئه‌ڵبه‌ت ده‌بێت بڵێم که به‌رژه‌وه‌ندی بڕێ وڵاتی ناوچه‌که له‌م نێوانه‌دا کاریگه‌ر بوو و تهنانهت جۆرێک له له هه‌ستی تۆڵه‌سه‌ندنه‌وه‌یشی تێدا بووه. له‌و کاته‌دا به‌شێک له هه‌رێمی کوردستان که‌وته ده‌ست داعش، به‌ڵام به خۆشحاڵییه‌وه به یارمه‌تی ئێران و چه‌ند وڵاتێکی هاوپه‌یمان، توانیمان تا راده‌یه‌کی زۆر سه‌رکه‌وین به‌سه‌ر داعشدا و ئه‌وان له سنووره‌کانمان دوورکه‌ینه‌وه.
بارودۆخی و شوێنی موسڵ وه‌کو یه‌کێک له شاره گه‌وره‌کانی عێراق بۆ داعش گرنگه. له لایه‌کی دیکه‌وه ئه‌م شاره نزیکه‌ی ٧٠ کیلۆمه‌تر له هه‌رێمی کوردستانه‌وه دووره. بۆیه مانه‌وه‌ی داعش له موسڵ به‌رامبه‌ره به ئه‌گه‌ری گواستنه‌‌وه‌ی هه‌ڕه‌شه‌ی تیرۆریسم بۆ هه‌رێمی کوردستان و به تایبه‌ت هه‌ولێر. کاتێک باسی به‌شداری پێشمه‌رگه له موسڵ کرا رێککه‌وتنێک له‌گه‌ڵ ئه‌مریکا و عێراق کرا که به پێی مادده‌ی ١٤٠ی ده‌ستوور بڕیاردرا ئه‌و ناوچه کوردییانه‌ی له ده‌ست داعش‌دایه، پێشمرگه‌کانی کورد بۆ ئازاکردنه‌وه‌یان یارمه‌تی به سوپایت عێراق بگه‌یه‌نن. هه‌روه‌ها ئیجازه دراوه که هێزه‌کانی پێشمه‌رگه بۆ پاراستنی ئه‌م شوێنانه، له‌وێ بمێننه‌وه. بۆیه ده‌بێت بزانین که دوای ئازادکردنی موسڵ چ رووداوێک له بواری سیاسیدا رووده‌دات؟ به شێوه‌یه‌ک که پێش هاتنی داعش بۆ موسڵ، کورده‌کان له ئیداره‌ی پارێزگا، شار‌ه‌وانی و تهنانهت دابینکردنی ئاسایشی شاره‌که‌دا به‌شدار بوون.
دوای ئازادکردنی به‌عشیقه، بارزانی به فه‌رمی رایگه‌یاند که ئێمه هێشتا رێککه‌وتنی سیاسیمان له‌سه‌ر موسڵ نه‌کردووه و ئه‌مه ته‌نها رێککه‌وتنێکی سه‌ربازییه. لێره ده‌بێت بزانین که له ده‌ستووری عێراقدا ئاماژه به ناوچه‌کانی ژێرده‌سه‌ڵاتی کورد کراوه، که واتا ئه‌م پرسیاره دێته ئاراوه که بۆچی ئه‌و ناوچانه‌ی که سوپای عێراق بووه هۆی ئه‌وه‌ی بکه‌وێته ده‌ست داعش، ده‌بێت له لایه‌ن پێشمه‌رگه‌وه ئازاد بکرێن؟ تهنانهت ئه‌مه یه‌که‌مجاره له مێژوودا که سوپای عێراق و پێشمه‌رگه بۆ دژایه‌تیکردنی دوژمنێکی هاوبه‌ش، هاوکاری ده‌که‌ن و ئێستاش ده‌بینین که پێشمه‌رگه وه‌کو هێزێکی به‌هێزی عێراق دێته ئه‌ژمار. له‌م رووه‌وه چاوه‌ڕوانین که دوای ئازادکردنی موسڵ، رۆڵی کورده‌کان دیاری بکرێت، چونکه زۆرینه‌ی دانیشتووانی رۆژهه‌ڵاتی موسڵ، کوردن. به شێوه‌یه‌ک که سه‌رده‌مێک موسڵ به ویلایه‌تی نه‌ینه‌وا ده‌ناسرا که هه‌ولێر و که‌رکووک و ته‌نانه‌ێ سلێمانیش به‌شێک له‌و ویلایه‌ته بووه و دواتر دابه‌ش بووه‌و جیابوونه‌ته‌وه.
دوای ئازادکردنی موسڵ، ئه‌گه‌ری روودانی چ سیناریۆگه‌لێک له ئارادایه؟
له هه‌ڵسه‌نگاندنێکی گشتیدا ده‌توانین بڵێین که ئه‌گه‌ری دوو سیناریۆ له ئارادایه. یه‌که‌م ئه‌وه که کێشه‌کان چاره‌سه‌ر نه‌بن ئه‌گه‌ری ئه‌وه هه‌یه بارودۆخی ئه‌منی ناوچه‌که به‌م شێوه‌ی ئیستا بمێنێته‌وه که یه‌کێک له کێشه‌کان بابه‌تی کورده که به پێی دوو رێگای سه‌ربازی و سیاسی ئیمکانی چاره‌سه‌رکردنی هه‌یه. به‌ڵام له‌وانه‌یه دوای ئۆپراسیۆنی موسڵ بیرۆکه‌ی به‌عس له عێراق ببێته هۆی ئه‌وه تا هێرشی‌تر دژی کورد بکرێت. چونکه هێشتا بیرۆکه‌ی به‌عسیزم له بنه‌مای سیاسی و ئه‌منی عێراقدا بوونی هه‌یه. له سیناریۆی دووه‌مدا بابه‌ته‌که به شێوه‌یه‌کی دیکه‌یه. ده‌بێت بزانین که عێراق، هه‌رێمی کوردستان وه‌کو جوگرافیایه‌کی سیاسی په‌سه‌ند ده‌کات یان نا؟ چونکه کورده‌کان له‌م چه‌ند ساڵه‌ی دواییدا بوون به فاکته‌رێک له رووداوه‌کانی ناوچه‌که‌دا. ئێمه پێمان وایه داعش پهیوهندی نێوان هه‌رێمی کوردستان و عێراقی تووشی کێشه کردووه و یه‌کگرتوویی عێراقیان کردووه‌ته ئامانج.
له‌م رووه‌وه سه‌رۆکایه‌تی ههرێم ده‌بێت بیر له داهاتوو بکاته‌وه که چۆن ده‌بێت له‌گه‌ڵ عێراق و هاوپه‌یمانه‌کان پهیوهندی ببێت. به واتایه‌کی دیکه ده‌بێت روون ببێته‌وه که کورده‌کانیان ته‌نها وه‌کو هێزی سه‌ربازی دژی داعش قبووڵه یان وه‌کو لایه‌نی سیاسی کاریگه‌ر ده‌یناسن؟ لێره‌دایه که هه‌موو ئه‌م پرسیارانه له ئێستادا بێ‌وه‌ڵامه. ئه‌ڵبه‌ت له روانگه‌ی ئێمه‌دا، بارودۆخه‌که روونه به‌ڵام لایه‌نه شاراوه‌کانی که‌یسی موسڵ تا کاتی پاک‌کردنه‌وه‌ی له داعش، هه‌روا ده‌منێنێته‌وه. به‌ڵام ئه‌م توانایه له ئێستادا هه‌یه که به پێی به‌رژه‌وه‌ندی هاوبه‌ش بتوانین کێشه‌كان چاره‌سه‌ر که‌ین.
پێش ده‌ستپێکردنی ئۆپراسیۆنی موسڵ " ئه‌شتۆن کارته‌ر" وه‌زیری به‌رگری عێراق سه‌ردانی هه‌رێمی کوردستانی کرد. بڕێک که‌س پێیان وایه که هاتوچۆکانی کارته‌ر بۆ کۆتایی‌هێنان به که‌یسی موسڵ بووه له به‌رژه‌وه‌ندی دیموکراته‌کان و بڕێک که‌س دژی ئه‌م رایه‌ن. ده‌ستکه‌وتی ئه‌م دیدارانه چی بوو؟
ده‌بێت بزانین که ئه‌مریکا یاریکه‌رێکی نێوده‌وڵه‌تییه و له‌م رووه‌وه ناتوانین بڵێین که چونکه دیموکراته‌کان خه‌ریکن کۆشکی سپی به‌جێ دێڵن و بڕیاره ترامپ و تیمی کۆمارییه‌کان بێنه ئه‌وێ، که‌واته ئه‌شتۆن کارته‌ر سه‌ردانی زۆر رێکده‌خات. ئه‌ڵبه‌ت ئه‌م سه‌ردانانه بێ‌کاریگه‌ر نین به‌ڵام نابێت واداینێین که به گۆڕینی سه‌رۆک کۆمار له ئه‌مریکا، سیاسه‌ته گشتییه‌کانیش ده‌گۆڕدرێت. له‌م رووه‌وه ده‌بێت بزانین که له ئه‌مریکا هه‌موو ئه‌م بابه‌تانه وه‌کو که‌یسی سه‌ربه‌خۆ باس ده‌کرێت. به شێوه‌یه‌ک که له‌سه‌ر داعش که‌یسێک ده‌کرێته‌وه یان سه‌باره‌ت به عێراق، سوریا، ئێران و ئه‌فغانستان و وڵاتانی ئه‌مریکای لاتین که‌یسێکی سه‌ربه‌خۆ ده‌کرێته‌وه که سیاسه‌ت و ستراتیژی هه‌رکام له‌مانه به‌جیا باس ده‌کرێت.
به‌م پێیه ده‌بێت بڵێم که سه‌باره‌ت به هه‌رێمی کوردستان ستراتیژی ئه‌مریکا به شێوه‌یه‌کی دیکه ده‌بێت. واتا ئامانج و ستراتیژی ئه‌مریکا ته‌نها گۆڕینی ده‌سه‌ڵات له‌سه‌ر هه‌رێمه‌و ده‌یانه‌وێت که ده‌سه‌ڵات که که‌سێکه‌وه بگوازرێته‌وه بۆ که‌سێکی دیکه. لێره‌دایه که به گۆڕینی حکومه‌ت ده‌بینین که ئه‌وانه‌ی له‌سه‌ر که‌یسی ههرێم کاریان ده‌کرد، به‌دوای به‌داواداچوونن بپ رێککه‌وتنه‌کانی حکومه‌تی نوێ له‌گه‌ڵ ههرێم. سه‌ردانه‌کانی کارته‌ر بۆ ههرێم له چوارچێوه‌ی رێککه‌وتنه‌کانی ئه‌مریکا و عێراق ده‌بێت که پێشتر به پێی دژایه‌تیکردنی داعش دانراوه که پشتیوانی له پێشمه‌رگه‌ش نیشان ده‌دات.
لێره‌دا هه‌روه‌ها که پێشتر ئاماژه‌م پێدا، دوو ناوه‌ند یان دوو سیناریۆ دێته ئاراوه. یه‌کێک باسی پشتیوانیی سه‌ربازی و دووه‌م پشتیوانیی سیاسییه. واتا هێشتا دیارنییه که سیاسهتی ئه‌مریکا له پشتیوانی‌کردنی هه‌رێمی کوردستان به چ هۆکارێکه. که واتا ته‌نها ده‌ستکه‌وتێک که ده‌توانین بۆ سه‌ردانه‌که‌ی کارته‌ت بۆ ههرێم بیری لێ بکه‌ینه‌وه، باسی پشتیوانیکردنه له پێشمه‌رگه بۆ رووبه‌رووبوونه‌وه‌ی داعش له سه‌ر زه‌وی و به‌رژه‌وه‌ندییه هاوبه‌شه‌کانی هه‌ردوولایه.
واتا هیچ رێککه‌وتن و ده‌ستکه‌وتێکی سیاسی نه‌کراوه؟
له سیاسه‌تدا و به تایبه‌ت له ره‌هه‌ندی نێوده‌وڵه‌تیدا، بابه‌تێکی نه‌گۆڕمان نییه و که واته، هیچ سیناریۆیه‌ک وه‌ک خۆی جێبه‌جێ ناکرێت. کاتێک که ده‌وترێت ئه‌مریکا له چوارچێوه‌ی ده‌ستووری عێراقدا دانوستانیان له‌گه‌ڵ ده‌کات و به‌م پێیه‌ش له‌گه‌ڵ ههرێم دانوستانیان کردووه، بابه‌تی یاسا نێوده‌وڵه‌تییه‌کان و پهیوهندی سیاسی دێته ئاراوه. چونکه حکومه‌تی ئه‌مریکا ناتوانێت راسته‌وخۆ له‌گه‌ڵ ههرێم دانوستان بکات یا بێته ناو جوگرافیای عێراقه‌وه و لێره‌دایه که پێشێل‌کردنی ده‌سه‌ڵاتدارێتی ده‌رده‌که‌وێت. که واته ده‌بێت له‌ژێر سێبه‌ری ئه‌م رێککه‌وتنه سه‌ربازیانه‌دایه که ئه‌گه‌ری رێککه‌وتنی سیاسی به‌هێز ده‌بێت یان به پێی سیناریۆی دیکه، دانوستان ده‌کرێت.
لێره‌دایه که ده‌ڵێین ئازادکردنی موسڵ له عێراق و تهنانهت ره‌قه له سوریا، بارودۆخه‌که ده‌گۆڕێت. چونکه له‌ـم شه‌ڕانه‌دا ته‌نها کورده‌کان به‌شدار نین به‌ڵکوو هێزه ناوچه‌یی و جیهانییه‌کانیش هه‌ن. واتا ئه‌گه‌ر ئێران و روسیا نه‌بوونایا بێ‌شک، حه‌ڵه‌ب ئازاده نه‌ده‌بوو. له به‌رامبه‌ریشدا ئه‌گه‌ر وڵاتانی ناوچه‌که پشتیوانییان له تیرۆریستان نه‌کردایا، بێ‌شک، شه‌ڕ تا ئێستا درێژه‌ی نه‌ده‌کێشا. له‌م رووه‌وه له ئێستادا هه‌موو ئه‌م هاوکاریانه زیاتر به پێی پهیوهندی سه‌ربازییه که به سیاسی‌کردنی دوای ئازادکردنی موسڵ دیارده‌که‌وێت.
ئایا پهیوهندی سه‌ربازی ههرێم، ته‌نها له‌گه‌ڵ ئه‌مریکایه؟ به شێوه‌یه‌کی روون پێشمه‌رگه‌کان و هه‌رێمی کوردستان له‌گه‌ڵ وڵاتانێک وه‌کو روسیا و ئه‌ونای دیکه پهیوهندی سه‌ربازی و ئه‌منییان هه‌یه یان نا؟
به‌ڵێ به شێوه‌یه‌کی دیار له‌گه‌ڵ روسیا په‌یوه‌ندیمان هه‌یه و تهنانهت له مۆسکۆ، نوێنه‌رایه‌تی هه‌رێمی کوردستان چالاکه. به‌رژه‌وه‌ندی هاوبه‌شمان له‌گه‌ڵ روسه‌کان هه‌یه به‌ڵام ئه‌مه نابێته هۆکارێک که له‌گه‌ڵ تورکیا، ئه‌مریکا و تهنانهت ئێران په‌یوه‌ندیمان نه‌بێت.
پهیوهندی له‌گه‌ڵ مۆسکۆ له چ بوارێکدایه؟
زیاترین بواره‌کان هاوکاری سه‌ربازی و ته‌قه‌مه‌نییه. له‌م دواییانه‌دا روسه‌کان بۆ شه‌ڕی دژ به داعش که‌ره‌سه‌و چه‌کیان بۆ هه‌ێم نارد. .
به پێی نزیکبوونه‌وه‌ی به سه‌رۆک کۆماربوونی ترامپ، روانگه‌ی هه‌رێمی کوردستان بۆ سه‌رۆک کۆماری هه‌ڵبژێردراوی ئه‌مریکا چییه؟
هه‌ڵوێستی ترامپ و به گشتیی ئه‌مریکا هه‌روا که باسمان کرد به‌نده به سیاسه‌ته گشتییه‌کانی ئه‌مریکاوه، به‌ڵام وادیاره ته‌کتیکی تاڕاده‌یه‌ک جیاواز بێت. ترامپ له به‌شێک له قسه‌کانیدا سوپاسی هێزه‌کانی پێشمه‌رگه‌ی کوردستانی کرد که دژی داعش شه‌ڕ ده‌که‌ن و لێره‌دا دیسان باسی سه‌ربازی دێته ئاراوه نه بابه‌تی سیاسی، به‌ڵام به گشتیی هه‌موو لایه‌نه‌کانی کوردستانی عێراق به په‌یوه‌ندییان له‌گه‌ڵ ئه‌مریکا خۆش‌بینن، نابێت له‌م بابه‌ته‌ش چاوپۆشی بکه‌ین که ترامپ ته‌نها یه‌ک که‌سه‌و له‌م نێوانه‌دا دروشمی هه‌ڵبژاردنی جیاوازه له لایه‌نه کردارییه‌کان.
له‌م رووه‌وه کاتێک سه‌یری سیاسه‌ته‌کانی رابردووی ئه‌مریکا له ناوچه‌که ده‌که‌ین و بارودۆخی ئێستا هه‌ڵده‌سه‌نگێنین، وادیاره که ئه‌گه‌ری نزیکبوونه‌وه‌ی سیاسه‌ته‌کانی ترامپ به روسیا ده‌گاته قۆناغی کرداری. تهنانهت دژی ئه‌مه‌ش له‌وانه‌یه رووبدات که به‌نده به تیمی ترامپه‌وه نه خودی ئه‌و. به‌ڵام من بڕوام به سیاسه‌ت و پهیوهندی له‌گه‌ڵ دراوسێکان هه‌یه. وه‌کو ئێران و تورکیا. چونکه ئاماده‌بوونی هێزه نێوده‌وڵه‌تییه‌کان له خۆرهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست کاتییه.
وه‌کو دوایین پرسیار، ئایا مه‌سعود بارزانی وه‌کو سه‌رۆک هه‌رێمی کوردستان به پێی بارودۆخه‌که، پێشمه‌رگه بۆ شه‌ڕی دژ به داعش ده‌نێرێته سوریا؟
هه‌روه‌ها که له پرسیاره‌که‌تاندا بوو پهیوهندی به بارودۆخه‌که‌وه هه‌یه. ده‌بێت بزانین که ئایا توانا و ئه‌گه‌ری جووڵانه‌وه‌ی پێشمه‌رگه‌کان له جوگرافیایه‌کی دیکه‌دا هه‌یه یان نا. هیچ وڵاتێک حه‌ز به شه‌ڕکردن ناکات به‌ڵام کاتێک که بڕیار بێت ئه‌من و ئاسایشی ههرێم، تووشی مه‌ترسی بێت، بێ‌شک ده‌چێنه شه‌ره‌وه. له قۆناغێکدا پێویست بوو بچینه کۆبانی و دژی داعش شه‌ڕ بکه‌ین، که له‌وێ داستانێکی حه‌ماسی له لایه‌ن پێشمه‌رگه‌و تهنانهت ژنانی کورد له مێژوودا و دژی داعش تۆمارکرا به‌ڵام ئه‌من و ئاسایشی ههرێم له مه‌ترسیدابوو. به‌ڵام ئه‌مه نابێته هۆکارێک که ئه‌من وئاسایشی دراوسێکان له لایه‌ن ئێمه رووبه‌رووی مه‌ترسی بێته‌وه.