نازم عومەر دەباغ، نوێنەری حکومەتی هەرێم لە ئێران دەڵێت: هەرچەندە لەسەروبەندی پێکهێنانی کابینەی نوێ ئێران دیسان سنوورەکانی بۆردومانکردەوە، بەڵام ئەمە نەبووە هۆی ساردبوونەوەو تێکدانی پەیوەندی هەردوولا، چونکە تێگەیشتنی تەواویان هەیە بۆ ئەو رووداوانە روودەدەن.
لە دیدارێکدا لەگەڵ “زەمەن”، نازم دەباغ ئاماژە بەوە دەکات، بۆ دانوستان و کۆبوونەوەی حزبەکانی رۆژهەڵات و کۆماری ئیسلامی ئێران لە وڵاتێکی ئەوروپا، ئەوانیش لەڕێی میدیاکانەوە بیستوویانەو دڵنیا نین لە راستی هەواڵەکە.
* کابینەی نوێی حکومەتی هەرێم چۆن دەڕوانێتە پەیوەندییەکان لەگەڵ ئێراندا، ئایا هیچ گۆڕانێکی نەوعی بەسەر ئەو پەیوەندییانەدا دێت؟
- پەیوەندییەکانی حکومەتی هەرێم لەگەڵ کۆماری ئیسلامی ئێران لە دوای دەستبەکاربوونی کابینەی نوێ، بە دڵنیاییەوە ئەگەر روو لە باشتربوون نەبێ ئەوا کەمتر نابێ لە کابینەکانی پێشوو. حکومەتی هەرێم پێیوایە پێش هەموو شتێ هەبوونی پەیوەندییەکی باشە لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ بە تایبەت ئێران و تورکیا. ئێران لە رابردوو و ئێستا و داهاتووشدا، رۆڵێکی گرنگی هەبووەو دەبێ لە سەقامگیری ئەمنیەت و ئاسایش لە هەرێمی کوردستاندا.
* لەسەروبەندی دەستبەکاربوونی سەرۆکی حکومەت و کابینەی نوێ، ئێران تۆپبارانی ناوچە سنوورییەکانی کردووەو بەوهۆیەوە کچێک شەهیدو چەند کەسی تر برینداربوون، ئەم ئاڵۆزییانە چ کاریگەرییەکیان لەسەر پەیوەندییەکانی نێوان هەرێم و تاران دەبێ؟
- راستە لە سەروبەندی دەستبەکاربوونی کابینەی نوێ ئاڵۆزی لەسەر مەرزەکان درست بوو. چونکە لەو کاتەدا لەناوخۆی ئێراندا چەند رووداوێک روویاندا و سوپای ئێران وەک کاردانەوە بەو چالاکی و رووداوانە، بۆردومانی ناوچە سنوورییەکانی کردەوە، بەڵام هەردوولا تێگەیشتنیان هەبوو بۆ بارودۆخەکەو کاریگەری نەبوو بۆ سەر تێکچوونی پەیوەندییەکان. هەردوولا هەوڵیاندا پێش بەو جۆرە چالاکی و رووداوانە بگرن کە روویاندا و جارێکی تر روو نەدەنەوە. خۆشبەختانە ئێستا ئارامیی هەیە و پەیوەندییەکان لە شوێنی خۆیاندان بە باشی.
* ئێستا کەمتر لە ساڵانی رابردوو سەردان و هاتن و چوون هەیە لەنێوان بەرپرسانی هەرێم و ئێران بۆ لای یەکتر، هۆی ئەم کەمبوونەوانە چین؟
- یەکێک لە هۆکارەکانی کەمبوونەوەی ئەم سەردان و دیدارانە دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی، پێکهێنانی کابینەی نوێ زۆر درێژەی کێشا. هۆکاری دووەمیان ئەوەیە ئێران لەڕێی کەناڵ و شێوازی پەیوەندی خۆیەوە، بەردەوام لە پەیوەندیدا بووە لەگەڵ حکومەتی هەرێم. ماوەی رابردوو کە هەردوو سەرکونسوڵگەری نوێی ئێران لە هەولێر و سلێمانی دەستبەکاربوون، ئاگامان لێیان بوو لە پەیوەندییەکی چڕوپڕدابوون لەگەڵ هەموو بەرپرسانی هەرێمی کوردستان و تەنانەت لایەنە سیاسییەکانیش. واتا دەکرێ بڵێین پەیوەندییەکان لە ئاستێکی باشدایە تا رادەی دڵنیایی و رازی بوون.
* ئێران بانگێشتی هیچکام لە سەرۆکی هەرێم و سەرۆکی حکومەت و پەرلەمانی نەکردووە بۆ تاران؟
- بۆ بانگهێشت و داوەتی هەرکام لە سەرۆکی هەرێم یان سەرۆکی پەرلەمان و حکومەت، هەمیشە ئەو بانگێشتانە لە ئارادایە. هەرکات زەمینە لەباربێ و بڕیار بدرێ، بەدڵنیاییەوە لەلایەن ئێرانەوە لە ئاستی پێویستدا پێشوازی لە بەرپرسانی هەرێمی کوردستان دەکرێ.
* گەمارۆکانی سەر ئێران، چ کاریگەرییەکی هەنووکەیی ودوور مەودای بۆ سەر هەرێمی کوردستان هەیە؟
- هەر گەمارۆیەک بۆ سەر ئێران، یان هەر ئاڵۆزی و پشێویەک لە ناوچەکەدا، کاریگەری دەبێ لەسەر هەرێمی کوردستان و عێراق و ناوچەکەش. چ کاتیی بێ یان درێژخایەن. بەڵام خۆشبەختانە سیاسەتی حکومەتی هەرێم و عێراق، هەروەها سیاسەتی هەرێمی کوردستان وەک بەشێک لە کۆماری عێراق، دەکرێ بە سیاسەتێکی دروست حسابی بۆ بکرێ کە لەم مەسەلەیەدا بێلایەنە لەو ململانێ و گەمارۆیانەی هەیە. ئەوەی کە دەمێنێتەوە دەبێ چاوەڕێی بکەین بۆ داهاتوو.
* هەرێمی کوردستان لەژێر گوشارێکی دوو لایەنەدابوو لە سەرەتای سەپاندن‌و توندکردنەوەی سزاکان هەم لەلایەن ئەمریکاوە، هەم لەلایەن خودی ئێرانەوە، ئێستاش ئەو گوشارانە هەر ماون؟
- بەڵێ راستە هەرێمی کوردستان لەم کاتەدا دەکەوێتە ژێر گوشارێکی زۆرەوە لەو هەلومەرجەی ئێستا لە ناوچەکەدا هەیە بەتایبەت لە نێوان ئەمریکا و ئێراندا. بەڵام خۆڕاگری و لێزانی، سیاسەتی راست و دروست بۆی هەیە کاریگەری ئەم فشارانەی سەر هەرێم کەمتر بکاتەوە.
* پەیوەندی حزبەکانی کوردستان لەگەڵ ئێران وەکو جاران ماوە؟ ئایا دیدار و یەکتربینینەکان لەڕێی نوێنەرایەتی حکومەتی هەرێمە یان خۆیان راستەوخۆ پەیوەندی بە بەرپرسانی ئێرانەوە دەکەن؟
- بەڵێ.. پەیوەندی حزبەکانی هەرێم لەگەڵ ئێران، هەر لە ئاستی خۆیدایە وەکو پێشوو. خۆیان لە پەیوەندیدان و شاندەکانیان سەردانی بەرپرسانی کۆماری ئیسلامی دەکەن و شاندەکانی ئێرانیش بۆ هەرێمی کوردستان بەبێ هەڵاواردن وئیستسنا سەردانی هەموو لایەنانەکان دەکەن. پێشتریش باسمان کردووە کە ئەو حزبانە لەڕێی کەناڵی تایبەتی خۆیانەوە، راستەوخۆ لەگەڵ ئێران پەیوەندی دەکەن. حکومەتی هەرێم و نوێنەرایەتییەکەی لە تاران دەکرێ ئاگاداری ئەو سەردانانەبێ، بەڵام ئاگای لە ناوەڕۆکی کۆبوونەوەکان و بەرنامەی ئەو سەردانانە نییە.
* وابڵاوکرایەوە مانگی رابردوو، نوێنەرانی حزبەکانی رۆژهەڵات لەگەڵ بەرپرسانی باڵای ئێران لە وڵاتێکی ئەوروپا چاوپێکەوتنیان هەبووە، رۆڵی حکومەتی هەرێم چیە لەو دیدار و گفتوگۆیانەدا؟
- بۆ ئەو دیدار و دانیشتنانەی حزبەکانی کوردستانی ئێران، ئێمەش وەکو هەموو لایەنەکانی تر، هەر لەڕێی کەناڵەکانی راگەیاندنەوە بیستوومانە. زانیاری و بەڵگەیەکی ئەوتۆمان لا نییە کە بیسەلمێنن ئایا ئەو دانیشتنانە کراون یان نا.
* ساڵانە بڕێکی زۆر خۆراک و کاڵای بەسەرچوو لە ئێرانەوە دەهێنرێتە هەرێمی کوردستان، هەروەها ناوبەناو پارەی تەزویر لە ئێرانەوە رەوانەی هەرێم دەکرێ، تۆ وەکو نوێنەری حکومەتی هەرێم بەرپرسانی ئێرانت لەم خراپەکارییانە ئاگادار نەکردووەتەوە تا سنوورێکیان بۆ دابنرێ؟
- سەرپێچی لە کاری بازرگانی و ئەو شتانە، هەمووی لە دەرەوەی سیستمی بانکیی و هەردوو حکومەتی ئێران و هەرێمی کوردستانە. هەر کاتێ سکاڵا و کێشە هاتبێتە لامان گەیاندوومانە بە حکومەتی ئێران یان هەرێمی کوردستان. کێشەی گەورەی بازرگانی لەنێوان ئێران و هەرێمدا ئەوەیە تائێستا هەر بە شێوازی پیلەوەریی و دابینکردنی پێداویستی رۆژانەیە لە مەرزەکاندا، بۆیە زۆرجار ئەم کێشە و گرفت و زۆرجار سەرپێچیانەش روو دەدەن.
مەسەلەی هێنانی کاڵای خراپ و بەسەرچوو، شتێک نییە تەنیا لە ئێرانەوە بنێردرێتە هەرێمی کوردستانەوە، بەڵکو لە وڵاتەکانی تریشەوە ئەو شتانە دەهێنرێن. بەڵام دیارە هەندێ کەناڵی راگەیاندن ئەوەندەی فۆکەسی لەسەر ئێرانە، ئەوەندە لەسەر وڵاتەکانی تر نییە.
سازدانی: زەمەن