هه‌ولێر-KDP.info- ئەمڕۆ پێنجشەممە 11/5/2023 لەژێر چاودێریی سەرۆک بارزانی ڕێوڕەسمی کردنەوەی یادگەی نیشتمانیی بارزانی دەستی پێ کرد.
مەراسیمەكە لە ڕێورەسمێكی شكۆداردا بە ئامادەبوون و سەرپەرشتیی سەرۆك بارزانی و بە ئامادەبوونی سەرکۆمار و سەرۆک وەزیرانی عێراق و نوێنەری نەتەوە یەکگرتووەکان و نوێنەرانی وڵاتان لە عێراق و هەرێمی کوردستان بەڕێوە چووه، هه‌ر له‌و رێوڕسمه‌دا سه‌رۆك مه‌سعود بارزانی، وتارێكی گرنگی پێشكه‌ش كرد، ئه‌مه ده‌قه‌كه‌یه‌تی:
بە ناوی خوای گەورە و میهرەبان
سیاسەتمەداران
میوانانی بەڕێز
بەخێر بێن لە بارزان، ئەو گوندە بچووكەی لە ڕووبەر و دەوڵەمەندەی بە مێژوو و خەبات و قوربانیدانەكانی لە پێناو ئازادی و كەرامەت. ڕێگەم پێ بدەن زۆر سوپاسگوزاریی خۆمتان پێڕا بگەیەنم بۆ ئامادەبوونتان و بەرگەگرتنی ماندووبوونی گەشتەكەتان، هەست بە شانازی دەكەین بۆ ئامادەبوونی ئێوە لەگەڵمان لەم ڕۆژە مێژووییەدا. جارێكی دیكە سوپاس و پێزانینم دووپات دەكەمەوە و ڕێگەم پێ بدەن بە زمانی كوردی قسەكەم تەواو بكەم.
بە ناوی خوای گەورە و میهرەبان
ئامادەبوانی بەڕێز
مێوانانی بەڕێز
بەخێرهاتنێكی گەرمی هەمووتان دەكەم، شانازییەكی گەورەیە بۆ ئێمە ئەمڕۆ تەشریفتان هێناوە و زەحمەتتان كێشاوە، من ئەمە بە دەرفەت دەزانم كە كورتەیەك لە مێژووی بارزانتان بۆ عەرز بكەم. زۆر لەسەر بارزان نووسراوە و گوتراوە، بەڵام زۆریش ناحەزان نووسیویانە و راستییەكانیان شێواندووە، بەڵام دوای ئەوەی كە لە ئەرشیفی زۆرێك لەو دەوڵەتانە زۆر بەڵگە دەستكەوت، بۆ هەموو لایەك دەركەوت كە ئەوەی لە بارزان سەری هەڵدا، بزووتنەوەیەكی ڕزگاریخوازی دیموكراتخواز بووە و كاریگەرییەكی یەكجار گەورەشی هەبووە.
تەكیەی بارزان لە سەدەی نۆی كۆچی لە بارزان دروست كرا لەسەر دەستی باپیرە گەورەمان شێخ تاجەدین، لە هەمان كاتدا قوتابخانەیەكیشی لە تەنیشت تەكیەكە دروست كرد بۆ فەقێیەكان. خۆی زانایەكی زۆر شارەزا بووە و تەكیەكە و قوتابخانەكەش بە فراوانی لەلایەن خەڵكی كوردستان و هەموو شوێنێكی تریش پێشوازی لێ كرا، بەم حاڵە بەردەوام بوو تا ئەو وەفاتی كرد. دوای وەفاتی ئەو، تۆزێك وەستا تا گەیشتە نەوەی كە شێخ عەبدولسەلامی یەكەمە، ئەویش بەردەوام بوو، ئەویش بەپێی هەموو بەڵگەكان زۆر بەتوانا بووە و شارەزا بووە لە علومی دینی، ئەو دەستی كرد بە زەمینەسازی بۆ چاكسازیی كۆمەڵایەتی، بەڵام مەرگ مۆڵەتی نەدا و لە ساڵی ١٢٨٩ی كۆچی كە بەرامبەرە بە ١٨٧٢ی زایینی، كۆچی دوایی كرد، لە دوای ئەو، كوڕەكەی شێخ محەمەد لە جێی ئەو دانیشت. شێخ محەمەد زۆر زۆر زاهید بووە و بە تەقوا بووە، هەر خەریكی دیانەت و ئیرشاد بووە، بەڵام ئەوەندە نفووزی گەورە بووە، ئەو وەختە دەسەڵاتی ئیمپراتۆریەتی عوسمانییەكان ترسیان لێی پەیدا بووە و شەڕیان پێی فرۆشتووە. ئەوەبوو گرتیان و دوو ساڵ بردیان بۆ زیندانی بەدلیس لەوێ دەست بەسەریان كرد، پاشان كە بەریان دا، زۆری پێ نەچوو وەفاتی كرد لە ساڵی ١٩٠٣.
لە دوای ئەو، شێخ عەبدولسەلامی كوڕی كە شێخ عەبدولسەلامی دووەمە، ئەو ڕابەرایەتیی تەریقەتی وەرگرت، زەمانی شێخ تاجەدین كە تەریقەی دانا، ئەوانە تەریقەتی نەقشبەندییان هەڵبژاردووە. شێخ عەبدولسەلامی دووەم هەرچەندە تەمەنی كورت بوو بەڵام بەرهەمی زۆر بوو، ئەو دەستی كرد وەكوو شۆڕشێكی گەورە كە ڕەنگە سەد ساڵ پێش وەختی خۆی بووبێت، دەستی كرد بە چاكسازییەكی بنەڕەتی بۆ تەعریفی ڕێبازی بارزان، ئەو ئەوهای تەعریف كردووە كە ڕێبازی بارزان مەعنای ئەوە نییە كە هەر كەسێك لە ناوچەی بارزان بێت، لەسەر ئەو ڕێبازەیە، بەڵكوو ڕێبازەكە فراوانتر و گەورەترە لەوە ، بەڵكوو هەر كەسێك بڕوای بەم بنەمایانە هەبێت، دەتوانین بڵیین پەیڕەوی ڕێبازی بارزانە، ئەوانیش:
- خودا پەرستی و خواداناسی.
- مرۆڤ دۆستی
- دین رەوشتە
- لە مرۆڤایەتیدا هەموومان برای یەكترین
- دین و نیشتمان لە یەكتری جیا ناكرێنەوە
- تێكۆشان لە دژی زۆرداران فەرزە
- ژینگەپارێزی پێویستە
- مافی ئافرەتان دەبێ پارێزراو بێت و قەدەغەی كرد بەشوودانی كچان بە زۆر و ژن بە ژنی یان بەشوودانی بە نەخت.
شان بە شانی ئەمە، پەیوەندییەكی فراوانی لەگەڵ رابەرانی ئایینی و سەرۆك هۆز و ڕێكخراوەكان، نەك تەنیا لە عێراق، بەڵكوو لە ناوچەكە بە گشتی. ئەو سەردەمە والییەك لە مووسڵ بوو بە ناوی محەمەد نەزیف كە پیاوێك بووە دیارە زۆر دیكتاتۆر و دژی مرۆڤایەتی، زۆر موشاغەبەی كردووە تاوەكوو قەناعەتی بە تورك كردووە نەفیر عام دژی شێخ عەبدولسەلام رابگەیەنن، ترسیان هەبوو لەوەی كە نفووزی ئەو زیاد دەبێت، تەبعەن زۆر لە عەشایر بەیعەتیان دایێ، كە ئەم چاكسازییانە كران، زۆر بە فراوانی و بەپەلە نفووزی بڵاوبۆوە لە ناوچەكە، ئەمە عوسمانییەكان پێیان ناخۆش بوو.
لەو عەشیرەتانەی كە وەكوو فیدراسیۆنێكیان دروست كرد، ئەوانەن: شێروانی، مزووری، دۆلەمەری، گەردی، بەڕۆژی، نزاری و هەركی بنەجی كە حەفت عەشیرەتن و وەكوو فیدراسیۆنێكیان دروست كرد و عینوانی خۆیان وەكوو بارزان هەڵبژارد و بەخۆیان دەڵێن قەبیلەی بارزان.
كە نەفیرعامەكە راگەیاندرا، لە دوو سێ جەبهەوە سوپای عوسمانی پەلاماری بارزانیان دا، موقاوەمەیەكی زۆر قارەمانانە كرا، دوای ئەوە شێخ عەبدولسەلام ناچار بوو ناوچەكە بەجێ بهێڵێت و چوو بۆ ئێران. لەوێ بەرنامەیەكی گەورەیان بەدەستەوە بوو. چوون بۆ بەدلیسی، ئێمە هەروامان دەزانی و لە ناو عایلەی ئێمە و لە بارزان كە نوێنەری قەیسەری بینیوە ئەو سەردەمە، بەڵام لاڤرۆڤی وەزیری دەرەوەی ڕووسیا پێش دوو سێ ساڵ هاتە هەولێر و گوتی ئێمە لە ئەرشیفی خۆمان تەماشامان كردووە، قەیسەر لەوێ بووە و قەیسەری دیوە. لە گەڕانەوە چەند خایینێك خیانەتیان كرد و بە نامەردی گرتیان و تەسلیمی عوسمانییەكانیان كرد لە ١٩١٤ لە مووسڵ شەهید كرا و ئیعدام كرا.
كاتی ئیعدامكردنی، تەمەنی ٣٧ ساڵ بوو، بەڵام لەو تەمەنە كورتە مێژووێكی زۆر زۆر گەورەی بەجێ هێشت و بەرهەمێكی گەورەشی لە دوای خۆی بەجێ هێشت. لە دوای ئەو شێخ ئەحمەدی نوورانی، شێخ ئەحمەدی گەورە، برای ئەو لە جێی دانیشت، هەرچەندە لە كاتی شەهیدكردنی براكەی، زۆر زۆر گەورە بوو، بەڵام زۆر بەپەلە ئەو كەلێنەی پڕكردەوە. من یەكێكم لەوانەی ئەو شەرەف و شەنسەم هەبوو كە چەند جار بە خزمەتی گەیشتووم، زۆریش ماون تا ئێستا لە ژیاندا كە بە خزمەتی گەیشتبوون، بە راستی نیعمەتێكی ئیلاهی بوو، مرۆڤێكی گەورە، متەوازع، عادل، خۆڕاگر، دیسان لەویش قەبووڵ نەكرا كە بەردەوام بێت لەسەر ئەو نەهجەی براكانی و باوك و باپیرانی.
لە ١٩٣١ فەوجێك بە قیادەی عەقید برقی شەوێك هاتن دەوری بارزانیان گرت و داوایان كرد شێخ خۆی تەسلیم بكات، ئەویش فەرمووی ئێمە هیچمان تەسلیم نەكردووە بۆ خۆم تەسلیم بكەم؟ شەڕیان كرد، فەوجەكە شكا و تار و مار بوون. دوای ئەوە بە فڕۆكە، تەبعەن ئەو وەختە فڕۆكەی بەریتانی بوون كە یارمەتیی عێراقیان دەدا، گوندی بارزان و ناوچەی بارزانیان بۆردومان كرد، بۆ یەكەمجار بوو بۆمبای تەوقیت لە گوندی بارزان بدەن، ژمارەیەكی زۆر ژن و منداڵ شەهید كران.
من نامەوێ بچمە ناو هەموو وردەكارییەكەوە، بەڵام دەرئەنجام پاش شەڕێكی شەش مانگی، دیسان ناچاربوون كە هیجرەت بكەن بۆ توركیا، لەوێ توركەكان كە ئەو وەختە ئەتاتورك بوو، شێخ ئەحمەدیان تەسلیم بە حكوومەتی عێراق كرد. جارێك ١٢ ساڵ لە زیندان بوو، جارەكەی تر ١٤ ساڵ لە نەفی بوو، لە ناسریە بوون، لە بەغدا بوون، لە سلێمانی بوون، بەڵام ئەو ١٢ ساڵەی كە بە ئیعدام حوكم كرا، ١٢ ساڵ قەید و زنجیر لە دەست و پێی بوو، چەندجار نامەیان بۆ نارد، داوایان لێ كرد كە نامەیەك بنووسرێ بۆ نووری سەعید یان بۆ وەسی، داوای عەفوو بكات، گوتی من داوای عەفوو لە ئێوە ناكەم، چونكە ئێوە غەدرتان لە ئێمە كردووە، من هیچم نەكردووە و داوای عەفوو لە خوا دەكەم و لە ئێوەی ناكەم. ١٢ ساڵ مایەوە و ئەو نامەیەی نەنووسی، تا ڕۆژی ٢٠ی تەمووزی ١٩٥٨ كە شۆڕشی تەمووز، ئەوەی شۆڕشی عەبدولكەریم قاسم كە پێی دەڵێن، لەو ڕۆژە لە زیندان هاتە دەرێ. ئەو وەختە ئێمە منداڵ بووین بەڵام هەموو چووین بۆ پێشوازی، ڕۆژێكی زۆر زۆر مێژووییە و لەبیر ناكرێت.
بە هەقیقەت بۆ ئێمە ئەو ڕێنیشاندەر و مولهیم و مەولا و سەیدی ئێمەیە، مەلا مستەفا پەروەردەی دەستی ئەوە و قوتابیی ئەوە، زۆر دڵسۆزانە و فیداكارانە خزمەتی ئەو ڕێبازەی كرد، دیسان ناچمە ناو هەموو تەفاسیلەوە بەڵام تەنها ئەو ڕێبازە مێژووییەی كە ٧٠٠ كیلۆمەتری بە پێ بڕی تاوەكوو گەیشتە سنووری سۆڤیەتی ئەو سەردەمە، ئەمە بۆ خۆی لە موعجیزە دەچێت زیاتر لەوەی كە هەقیقەت بێت، بەڵام هەقیقەتە. چەندجار تووشی شەڕ بوون و بە موعجیزە دەرباز بوون، لەوێش تووشی گەورەترین ناخۆشی بوون لەسەر دەستی باغیرۆفێك كە ئەو وەختە حاكمی ئازربایجان بوون، تاوەكوو ستالین مرد و باغیرۆف ئیعدام كرا، ئینجا ئەو زوڵم و غەدرەیان لەسەر هەڵگیرا لە زەمانی خرۆشۆف، ئینجا گەنجەكان داخیلی مەعاهد و كولیات بوون و بارزانی نەقڵ كرا بۆ مۆسكۆ و ئیحترامیان گرت تا رۆژی ٦ی ئۆكتۆبەری ١٩٥٨ گەڕایەوە بۆ بەغدا و لە فڕۆكەخانەی موسەننا پێشوازییەكی زۆر زۆر گەورەی لێ كرا لە لایەن گەلی عێراقەوە.