هەرێمی کوردستان
نێچیرڤان بارزانى ڕه‌وشى منداڵان له‌گه‌ڵ یوونسێف تاوتوێ ده‌كات
ئێواره‌ى ئه‌مڕۆ چوارشه‌ممه 2015/1/21 به‌ڕێز نێچیرڤان بارزانى سه‌رۆك وه‌زیرانى هه‌رێمى كوردستان، پێشوازى له شاندێكى باڵاى ڕێكخراوى نه‌ته‌وه یه‌كگرتووه‌كان بۆ چاودێریى منداڵان "یونسێف" به سه‌رۆكایه‌تیى به‌ڕێز "ئانتۆنى له‌یك" به‌ڕێوه‌به‌رى ڕاپه‌ڕاندنى یوونسێف و به یاوه‌ریى ژماره‌یه‌ك له به‌رپرسانى ڕێكخراوه‌كه له ناوچه‌ى ڕۆژهه‌ڵاتى ناوه‌ڕاست و ئافریكا و عیراق، كرد.
له دیدارێكدا شانده‌كه ڕوونى كرده‌وه كه بۆ بینینى له‌نزیكه‌وه‌ى بارودۆخى عیراق و هه‌رێمى كوردستان و هه‌ڵسه‌نگاندنى كاریگه‌ریى شه‌ڕى دژى تیرۆر له‌سه‌ر منداڵان به‌گشتى و منداڵانى ئاواره و په‌نابه‌ران به‌تایبه‌تى سه‌ردانى عیراق و هه‌رێمى كوردستانیان كردووه و ده‌یانه‌وێ له‌گه‌ڵ عیراق و هه‌رێمى كوردستان، پلانى به‌ده‌ستهێنانى هاوكارى و بودجه‌ى پێویست بۆ یارمه‌تیدانى منداڵان تاوتوێ بكه‌ن، به‌تایبه‌تى كه له بارودۆخى شه‌ڕ و په‌نابه‌رى و ئاواره‌ییدا، منداڵان له دۆخێكى تایبه‌تى سه‌ختدان و پێویستییان به هاوكارى و چاودێرى و یارمه‌تیدانى زیاتره.
به‌ڕێز سه‌رۆك وه‌زیرانیش پوخته‌یه‌كى ده‌رباره‌ى بارودۆخى منداڵان پێشكه‌ش كرد و به‌تایبه‌تى تیشكى خسه سه‌ر ڕه‌وشى منداڵان له كه‌مپه‌كانى ئاواره و په‌نابه‌راندا و ئاماژه‌ى به‌وه دا كه 50%ى ژماره‌ى تێكڕاى ئاواره و په‌نابه‌ران منداڵن و ژیانى كه‌مپه‌كان و دۆخى ئاواره‌یى و په‌نابه‌رى، كاریگه‌ریى نه‌رێنیى به‌رچاوى له‌سه‌ر منداڵان و هه‌موو لایه‌نه‌كانى ژیانى په‌روه‌رده‌یى و ته‌ندروستى و كۆمه‌ڵایه‌تى و ژینگه‌ییان هه‌یه. هه‌روه‌ها ڕوونى كرده‌وه ئه‌وه‌ى له تواناى حكوومه‌تى هه‌رێمى كوردستاندا بێت هاوكارى پێشكه‌ش كردووه، به‌ڵام نه‌یشاره‌ده‌وه كه له بوارى خوێندندا كێشه و كه‌موكوڕیى جددى هه‌یه، چونكه به‌رله هاتنى ئاواره و په‌نابه‌رانیش، كێشه‌ى كه‌میى قوتابخانه هه‌بووه و زۆریى ژماره‌ى قوتابیانى ئاواره و په‌نابه‌ریش، كێشه‌كه‌ى قووڵتر كردۆته‌وه.
هه‌روه‌ها باسى له‌وه كرد كه حكوومه‌تى عیراق وه‌ك پێویست هاوكاریى ئاواره و په‌نابه‌رانى نه‌كردووه و ته‌نانه‌ت ئه‌و 700 مامۆستایه‌ش كه له كه‌مپه‌كاندا وانه به منداڵانى ئاواره و په‌نابه‌ران ده‌ڵێنه‌وه، له ئه‌ستۆى حكوومه‌تى هه‌رێمى كوردستاندان و حكوومه‌تى عیراق مووچه‌كه‌یان نادات. بۆیه داواى كرد كۆمه‌ڵگه‌ى نێوده‌وڵه‌تى و وڵاتانى كه‌نداو و حكوومه‌تى عیراق، ئاوڕى جددى له كێشه‌ى ئاواره و په‌نابه‌ران بده‌نه‌وه بۆ یارمه‌تیدانیان، هاوكاریى حكوومه‌تى هه‌رێمى كوردستان بكه‌ن، به‌تایبه‌تى كه به‌پێى لێكدانه‌وه‌ى بارودۆخه‌كه، پێشبینیى زیادبوونى ژماره‌ى ئاواره و په‌نابه‌ران له هه‌رێمى كوردستان ده‌كرێت.
پێشڕه‌وییه‌كانى پێشمه‌رگه و سه‌ركه‌وتنه‌كانى ئه‌مڕۆیان له به‌ره‌كانى شه‌ڕى دژى تیرۆردا، تاوتوێكردنى بارودۆخى ناوچه‌كه به‌گشتى و پێشهاته‌كانى سووریا به‌تایبه‌تى و پیشبینیى كاریگه‌ریى خراپى ڕووداوه‌كان له‌سه‌ر ڕه‌وش و بارودۆخى منداڵان و پێویستیى كارى هاوبه‌شى لایه‌نه په‌یوه‌نداره نێوده‌وڵه‌تى و ناوخۆیه‌كان بۆ چاوێرى و پاراستن و یارمه‌تیدانى منداڵان، به‌شێكى دیكه‌ى دیداره‌كه بوو.
پتەوکردنی پەیوەندییەکانی نێوان بەریتانیاو هەرێمی کوردستان دووپاتی لێکرایەوە
لە هۆلی شەهید سەعد عەبدوللا، بەمەبەستی زیاتر بەهێزکردنی پەیوەندی هەرێمی کوردستان و بەریتانیا، لە نێوان قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان و بۆریس جۆنسن شارەداری لەندەن، مێزگردێک لەبارەی هەماهەنگی لەنێوان بەریتانیاو هەرێمی کوردستان ئەنجامدرا.
لەو مێزگردەدا کە کۆنسولی گشتی بەریتانیا لە هەولێرو ژمارەیەک لە وەزیرانی حکومەتی هەرێم و کەسایەتی و دیپلۆمات و نوێنەرانی کەرتی تایبەتی کوردستان و بیانی یەکان، ئامادەبوون، باس لە پەیوەندی دامودەزگا کارگێرییەکانی لەندەن و ناساندن و دروستکردنی پردی پەیوەندی نێوان هەردوولا کراو، هەروەها باس لە دەرفەتەکانی وەبەرهێنان و هاندانی کۆمپانیاکانی بەریتانیا بۆ هەرێمی کوردستان کرا، بەتایبەتی لەبواری خزمەتگوزاری خوێندن و پەروەردەو دارایی و کولتوری و رۆشنبیری.
لەبەشێکی دیكەی مێزگردەکەدا، شارەداری لەندەن باسی لەشەرانگێزییەکانی تیرۆریستان کرد ودووپاتیكردەوە ئەوان شانبەشانی هەرێم لەشەڕدان لەدژی ئەم تیرۆریستانە.
هاوكات باسی لەو پێشکەوتنانەش کرد کە هەرێمی کوردستان لەدوای گۆڕانگارییەکانی رژێمی پێشووی بەغدا لە ساڵی 2003، توانیوویەتی سوود لەو دەرفەتە وەربگرێت و لە هەرێمی کوردستان پێشکەوتنی گەورەی بەدەست بهێنێت.
هەر لەو مێزگردەدا، قوباد تاڵەبانی ، سوپاسگوزاری خۆی و حکومەتی هەرێمی کوردستانی بە بۆریس جۆنسن شارەداری لەندەن و حکومەتی بەریتانیا بەگشتی گەیاند و پاڵپشتی حکومەتی هەرێمی کوردستانی بۆ بەهێزکردنی پەیوەندییەکانی نێوان بەریتانیاو هەرێمی کوردستان دەربڕی.
نێچیرڤان بارزانى پێشوازى له شاره‌دارى له‌نده‌ن كرد
ئێواره‌ى ئه‌مڕۆ پێنجشه‌ممه 2015/1/22 به‌ڕێز نێچیرڤان بارزانى سه‌رۆك وه‌زیرانى هه‌رێمى كوردستان، پێشوازى له به‌ڕێز بۆریس جۆنسۆن شاره‌دارى له‌نده‌ن و شاندێكى یاوه‌رى كرد له به‌ڕێزان نه‌دیم زه‌هاوى، ئه‌ندامى په‌رله‌مانى به‌ریتانیا و ژماره‌یه‌ك له پیاوانى كارى به‌ریتانى پێكهاتبوو.
له دیدارێكدا به‌ڕێز شاره‌دارى له‌نده‌ن خۆشحاڵیى خۆى به‌م سه‌ردانه و به پێشكه‌وتووییى هه‌رێمى كوردستان ده‌ربڕى و ڕایگه‌یاند ئه‌و پێشكه‌وتنه‌ى له هه‌رێمى كوردستان ده‌یبینێت، زۆر له‌وه زیاتره كه پێشبینى ده‌كرد. بۆ ئه‌مه‌ش وێڕاى پیرۆزبایى له خه‌ڵك و حكوومه‌تى هه‌رێمى كوردستان، ده‌ستخۆشى له سه‌ركه‌وتن و پێشڕه‌وییه به‌رده‌وامه‌كانى پێشمه‌رگه كرد و نیگه‌رانى و هاوخه‌میى خۆى بۆ خانه‌واده‌ى شه‌هیدان و قوربانیان ده‌ربڕى.
هه‌روه‌ها ستایشى پێشمه‌رگه‌ى كرد و گوتى: خه‌ڵكى به‌ریتانیا به بایه‌خه‌وه سه‌یرى سه‌ركه‌وتنه‌كانى پێشمه‌رگه ده‌كه‌ن كه ئازایانه به‌ره‌نگارى تیرۆرستانى داعش بوونه‌ته‌وه و دووپاتى كرده‌وه مه‌ترسییه‌كانى تیرۆر له سنووره‌كانى ئه‌م ناوچه‌یه چوونه‌ته ده‌ره‌وه و بۆ ئه‌ورووپا و به‌ریتانیاش هه‌ڕه‌شه‌ن. باسى له به‌سه‌ركردنه‌وه‌ى سه‌ربازگه‌یه‌كى به‌ریتانیش كرد كه مه‌شق و ڕاهێنان به پێشمه‌رگه ده‌كات و خۆشحاڵیى خۆى بۆ هاوكارى و هه‌ماهه‌نگیى نێوان ئه‌فسه‌رانى به‌ریتانى و هێزه‌كانى پێشمه‌رگه نیشان دا و هیواى خواست هاوكاریى باشترى پێشمه‌رگه بكرێت، بۆ ئه‌وه‌ى به‌سه‌ر تیرۆرستاندا سه‌ربكه‌وێت.
به‌ڕێز شاره‌دارى له‌نده‌ن جه‌ختیشى له‌وه كرده‌وه كه به‌ریتانیا و شاره‌داریى له‌نده‌ن، خوازیارى بنیاتنانى په‌یوه‌ندیى به‌هێز و په‌ره‌پێدانى په‌یوه‌ندییه‌كانیه‌تى له‌گه‌ڵ هه‌رێمى كوردستان، بۆیه حكوومه‌ت و كه‌رتى تایبه‌تى وڵاته‌كه‌ى هان ده‌دات كه په‌یوه‌ندییه‌كانیان له‌گه‌ڵ هه‌رێمى كوردستان به‌ره‌و پێشه‌وه ببه‌ن و له هه‌موو بواره‌كاندا په‌ره‌یان پێ بده‌ن.
لاى خۆیه‌وه به‌ڕێز نێچیرڤان بارزانى سوپاسى سه‌ردانه‌كه‌ى بۆ هه‌رێمى كوردستان كرد و ئه‌م سه‌ردانه‌ى به هه‌نگاوێكى باش بۆ له‌نزیكه‌وه بینینى بارودۆخى هه‌رێمى كوردستان له قه‌ڵه‌م دا. هه‌روه‌ها ستایشى كۆمه‌كه مرۆیى و هاوكارییه سه‌ربازییه‌كانى به‌ریتانیاى بۆ هه‌رێمى كوردستان كرد و به‌بیرى هێنایه‌وه كه خه‌ڵك و حكوومه‌تى به‌ریتانیا له نه‌وه‌ده‌كانى سه‌ده‌ى ڕابردووشدا، هاوكاریى هه‌رێمى كوردستانیان كردووه و به یارمه‌تیى ئه‌وان سه‌ركه‌وتنى به‌ده‌ست هێناوه.
به‌ڕێز سه‌رۆك وه‌زیران هه‌روه‌ها هیواى خواست كه بۆ هه‌نگاوه‌كانى داهاتوو و له‌پێناو سه‌ركه‌وتنى پێشمه‌رگه و نه‌هێشتنى تیرۆر، به‌ریتانیا هاوكاریى زیاترى هه‌رێمى كوردستان بكات و له دابینكردنى پێداویستییه‌كانى پێشمه‌رگه و هاوكاریى سه‌ربازیى و چه‌كى قورسدا، یارمه‌تیى هه‌رێمى كوردستان بدات. خواستى حكوومه‌تى هه‌رێمى كوردستانیشى بۆ په‌ره‌پێدانى په‌یوه‌ندییه‌كانى له‌گه‌ڵ به‌ریتانیا له هه‌موو بواره سیاسى، ئابوورى، كه‌لتوورى و كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كاندا و بۆ سوود وه‌رگرتن له ئه‌زموونه‌كانى به‌ریتانیا، دووپات كرده‌وه.
قوباد تاڵەبانی وشارەداری لەندەن، گەشتێكیان بۆ قەڵای هەولێر وبازاڕی شار ئەنجامدا
لە هەولێر، قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان و بۆریس جۆنسن شارەداری لەندەن، بەیاوەری پارێزگاری هەولێرو جێگری بەرپرسی فەرمانگەی پەیوەندییەكانی دەرەوە و كۆنسولی گشتی بەریتانیا، سەردانی قەلای هەولێرییان كردو پاشان چوونە نێو بازاری هەولێرو بازاری قەیسەری شاری هەولێرو چایخانەی مەچكۆ.
لەم سەردانەدا دوكاندارەكانی شاری هەولێرییان بەسەر كردەوە.
پاشان لەكۆنگرەیەكی رۆژنامەنووسی لەگەڵا جێگری سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان، شارەداری لەندەن سەرسامی خۆی بۆ پێشكەوتنەكانی هەرێمی كوردستان دەربڕی و هاتن و سەردانی بۆ هەرێمی كوردستانی بۆ پشتیوانی هەرێمی كوردستان و هێزی پێشمەرگەی كوردستان لە شەری دژ بەتیرۆریستان نیشاندا.
له هه‌ولێر یادى كۆچى دواییى ئایه‌توڵڵا موحسین ئه‌لحه‌كیم كرایه‌وه
ئێواره‌ى ئه‌مڕۆ شه‌مه2015/1/24، به‌ڕێز نێچیرڤان بارزانى سه‌رۆك وه‌زیرانى هه‌رێمى كوردستان، به‌شدارى له ڕێوڕه‌سمى یادى 45 ساڵه‌ى كۆچى دوای ى سه‌ماحه‌تى ئایه‌توڵڵا سه‌ید موحسین ئه‌لحه‌كیم، زاناى ئایینى و گه‌وره مه‌رجه‌عى شیعه كرد، كه له لایه‌ن ئه‌نجومه‌نى باڵاى ئیسلامیى عیراقه‌وه، به به‌شداریى به‌ڕێزان كۆسره‌ت ڕه‌سوول عه‌لى جێگرى سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان و نوێنه‌رانى خانه‌واده‌ى ئه‌لحه‌كیم و ئه‌نجومه‌نى ئیسلامیى عیراق و یه‌كێتیى نیشتمانیى كوردستان و زانایانى سوننه و پێكهاته‌كانى مه‌سیحى و ئێزدى، له هۆڵى شه‌هید مامۆستا سه‌عد عه‌بدوڵڵا له هه‌ولێر، به‌ڕێوه چوو.
له وته‌یه‌كدا كه‌م به‌م بۆنه‌یه‌وه پێشكه‌شى كرد، به‌ڕێز نێچیرڤان بارزانى وێڕاى به‌خێرهێنانى به‌شدارانى ڕێوڕه‌سمه‌كه، ئاماژه‌ى به‌وه دا كه ڕێوەڕەسمەكه بۆ یادى كەسایەتییه‌كى زۆر خۆشه‌ویسته لاى كورد و مایه‌ى ڕێزە. هه‌روه‌ها دەستخۆشی لە ئەنجومەنی باڵای ئیسلامیی عیراق كرد كە لەم بارودۆخە هەستیار و گرنگەدا، ڕێوڕەسمێكی بەم شێوەیەی لە هەرێمی كوردستان، ساز كردووە.
باسى له‌وه‌ش كرد كه ئێستا لە كوردستان و لە زۆر جێگەی عیراق، ڕۆڵە دڵسۆزەكانی كوردستان و عیراق، دژی تیرۆر لە شەڕێكی سەختدان و ماوەیەكە ڕۆژانە خوێنێكی زۆر بۆ ڕزگاركردنی شار و ناوچەكانی عیراق لە تیرۆریستانی داعش، دەدرێت. بۆیه دروودى بۆ گیانی پاكی شەهیدانی پێشمەرگە و سوپای عیراق و هەموو ئەو خۆبەخشانە نارد كە لەپێناو دوورخستنەوەی تیرۆر، گیانی خۆیان بەخشی، دڵنەواییشى بۆ كەسوكاریان و زووچاكبوونەوەى بۆ بریندارن خواست و گوتى: "جارێكی دیكەش دەركەوت كە پێویستە هەمیشە هاوكار و پشتیوانی یەكتر بین."
هه‌روه‌ها دووپاتى كرده‌وه كه گەلی كورد هەمیشە زۆر بەڕێزەوە یادی هەڵوێستە نیشتمانی و دۆستانەكانی بنەماڵەی بەهەشتی (ئایه‌توڵڵا سەید موحسین ئه‌لحەكیم) و مەرجەعییەتی شیعە لە عیراق بەرامبەر گەلی كورد دەكاتەوە و هیچ كاتێك ئەو هەڵوێستانە لەبیر ناكات. هه‌روه‌ك چۆن سەركردایەتیی هەرێمی كوردستان و حكوومەتی هەرێم، لەو باوەڕەدان كە درێژەدان بەو هەڵوێستانە بەرامبەر یەكترى، هه‌مووان دەگەیه‌نێتە چارەسەری هەموو كێشەكان، بە شێوەیەكی دوور لە گرژى و توندوتیژى. بۆیەشه ئەنجامدانی ئەم ڕێوڕەسمەى لە كوردستان، وه‌ك به‌بیرهێنانه‌وه‌ى هەڵوێستە جوان و مێژووییەكان له قه‌ڵه‌م دا كه ده‌بنه هاندەری گەورە بۆ دروستبوونی هەڵوێستی هاوشێوەی تازە لە نێوان كورد و شیعە و هەموو پێكهاته‌كانى دیكه له عیراقدا.
هه‌ر له‌مباره‌یه‌وه گوتى: "گەلی كوردستان هەمیشە زۆر بە ڕێز و وەفادارییەوە، دەڕوانێتە هەڵوێستی بەهەشتی ئایه‌توڵڵا سەید موحسین ئه‌لحەكیم، كاتێك ڕۆژی پێنجی تەممووزی ساڵى 1965، لە سەردەمی شۆڕشی ئەیلوولدا، فه‌توای حەرامكردنی شەڕی كوردی دەركرد. خوالێخۆشبوو سەید موحسین ئه‌لحەكیم، بەبێ ترس لە دەسەڵاتداران و لە ڕوانگەی باوەڕى ئیسلامی و مرۆڤایه‌تییەوە، فه‌توای دا و گوتی: كورد و پێشمەرگە برای ئێمەن و ئەوان بۆ نه‌هێتشنى زۆرداری و له‌پێناو مافە ڕەواكانی خۆیاندا تێدەكۆشن، بۆیە شەڕكردن لەگەڵیان حەرامە."
ڕوونیشى كرده‌وه كه ئەو فه‌توایەی ئایه‌توڵڵا موحسین ئه‌لحەكیم هەڵوێستێك بوو، لە زانایی و قوڵبوونەوەی فراوانی خۆی لە واتای ڕاستەقینەی ئایین و مرۆڤدۆستی سەرچاوەی گرتبوو، چونكە ئه‌و، زانایەكی گەورە بوو و ڕۆڵێكی گەورەی تۆماركراوی زانستی ئیسلامی لە ناوچەكەدا هەیە، هەروەها خاوەن ڕۆڵێكی گەورەیە لە بڵاوكردنەوەی خوێندەواری و ڕۆشنبیری لە ناوچەكەدا.
هه‌روه‌ها ئایه‌توڵڵا سەید موحسین ئه‌لحەكیمى، بە مانای وشە، وه‌ك زانا و منەورێكی گەورەر ناوه‌زه‌د كرد كه دوای ئەوەی بوو بە مەرجەعی گەورەی شیعە لە نەجەفی پیرۆز، سیستەمی ئیداری بۆ حەوزەی نەجەف دانا، 70 پەرتووكخانەی گشتی لە سه‌رانسه‌رى عیراق دامەزراند، ژمارەیەكی زۆر قوتابخانەی ئایینی لە عیراق كرده‌وه، زانستە نوێیەكانی هێنایە ناو پرۆگرامی خوێندنی ئیسلامی و بووژانەوەیەكی گەورەی لە خوێندنی ئیسلامی و شەریعەتدا دروست كرد. بۆیه‌شه گوتى: "ئێمە وەك زانا و كەسایەتییەكی لایەنگری سته‌ملێكراوان تەماشاى دەكەین و هەمیشە لە یاد و بیروەرییه‌كانی خەڵكی كوردستاندا ده‌مێنێته‌وە."
به‌ڕێز نێچیرڤان بارزانى هه‌روه‌ها دووپاتى كرده‌وه كه ئەو بناغەیەی ئه‌لحەكیم داینا، لەناو ئەو بنەماڵەكه‌یدا بەردەوام بوو و بووە بناغەی پەیوەندییەكی زۆر بەهێزی نێوان كورد و شیعە و گوتى: "هەتاهەتایە هەوڵ دەدەین ئەو پەیوەندییە هەمیشە بە پتەوی بمێنێتەوە. دواى ئه‌ویش شەهیدی میحراب، خوالێخۆشبوو سه‌ماحه‌تى محەممەد باقر ئه‌لحەكیم، هەمیشە باوەڕی خۆی بە پێویستیی نەهێشتنی زۆرداری لەسەر گەلی كوردستان دووپات دەكردەوە و وەك زانایەكی شۆڕشگێڕ، ڕۆڵێكی گەورەی لە كۆكردنەوەی ئۆپۆزیسیۆنی عیراقیدا، بۆ ڕووخاندنی ڕژێمی سەددام هەبوو. كۆنگرەی (پشتیوانیی گەلی عێراق – موتمر نصرة الشعب العراقی) له ساڵی 1986 لە تاران، نموونەیەكی ئەو كار و تێكۆشانەی ئەو بوو، كە خوالێخۆشبوو ئیدریس بارزانی، لەو كۆنگرەیەدا ڕۆڵێكی دیاری لەگەڵ خوالێخۆشبوو محەممەد باقر ئه‌لحەكیم، گێڕا."
هه‌روه‌ها باسى له ڕۆڵى خوالێخۆشبوو سەید عه‌بدولعه‌زیز ئه‌لحەكیم كرد كه پەیوەندییەكی زۆر گەرم و دۆستانەی لەگەڵ سەركردایەتیی كورد هەبوو، وه‌ك چۆن ئێستاش سەید عەممار ئه‌لحەكیم لەسەر هەمان ڕێباز بۆ درێژەپێدان بەو پەیوەندییە بەردەوامە و هەمیشە هەوڵی نەهێشتنی گرژییە سیاسییەكانی نێوان حكوومەتی هەرێمی كوردستان و حكوومەتی بەغدا دەدات.
ئه‌وه‌یشى به‌بیر هێنایه‌وه كه پەیوەندی و ڕێزێكی زۆر لە نێوان خوالێخۆشبوو مەلا مستەفا بارزانی و مەرجەعەكانی شیعەدا لە عێراق هەبووە. دوای ئەوەش درێژەدان بەو پەیوەندی و هاوخەباتییە، لە بەرەنگاربوونەوەی ڕژێمی سەدام، ئەنجامی گرنگی لێ كەوتەوە، بۆیه ئێستاش زۆر گرنگە ئەو پەیوەندییە بە هەمان شێوە بپارێزێن. بڕواى خۆیشى نیشان دا به‌وه‌ى كه ئەو پەیوەندییە هەر بەردەوام دەبێت، چونكە لەسەر بنەمای بەرەنگاربوونەوەی هاوبەش بەرامبەر به زوڵم و زۆرداری دروست بووە.
ده‌رباره‌ى مه‌رجه‌عى شیعه به‌ڕێز سه‌ید عه‌لى سیستانیش گوتى: "حكوومەتی هەرێمی كوردستان، باوەڕی بە حیكمەت و زاناییی ئایەتوڵڵا سەید عەلی سیستانی و زانایانی شیعە هەیە، كە ڕۆڵێكی گرنگ لە دروستكردنی پەیوەندی و پێكەوەژیانی ئاشتیانە لە نێوان هەموو پێكهاتەكانی گەلی عێراقدا، دەگێڕن. هەروەها دەتوانن ڕۆڵێكی گرنگیش لە خاوكردنەوەی گرژییە سیاسییەكاندا و هاندان بەرەو چارەسەری، ببینن."
باسى له‌وه‌ش كرد كه چۆن دوو ساڵ پێش ئێستا، بە هەوڵی سەید عەممار ئه‌لحەكیم، پەیامی بەڕێز مەسعوود بارزانی، سەرۆكی هەرێمی كوردستان گەیشتە زانایانی شیعە، یەكێك لەو زانایانەی كە وەڵامی دایەوە، بەڕێز سەید حوسێن ئیسماعیل سەدر بوو، كە بەڕێزیان گوتى: پەیوەندیی كورد و شیعە لەسەر بنه‌ما و بناغەی فه‌توای هەردوو خوالێخۆشبوو سەید موحسین ئه‌لحەكیم و محەممەد باقر ئه‌لسەدر بەردەوام دەبن، كە كاتی خۆی فه‌توای حەرامكردنی شەڕی كوردیان دەركردووە.
هه‌روه‌ها بڕواى خۆى ده‌ربڕى كه هەرچەندە هەندێ جار هەندێ دەنگی نەگونجاو لەگەڵ ئەو پەیوەندییە مێژووییە دەردەكەون، بەڵام ئه‌وان لەو بڕوایەدان مێژووی پەیوەندییەكان و هوشیاریی خەڵك و لێهاتووییی زانایانی شیعە و سەركردەكانی هەردوولا، ڕێگە بە گەشەكردن و مانەوەی ئەو دەنگە نەگونجاوانە نادەن، كە دەیانەوێت ئەو پەیوەندییە تێك بدەن.
ده‌رباره‌ى دوایین ڕێككه‌وتنى هه‌ولێر ـ به‌غداش گوتى: "ئێمە وەك حكوومەتی هەرێمی كوردستان، بە جێبەجێكردنی ئەو ڕێككەوتنه‌وه پابەندین و هەموو هەوڵی خۆمان دەدەین كه په‌یوەندییەكانی حكوومەتی هەرێمی كوردستان و حكوومەتی فیدرالی عیراق باشتر و بەهێزتر ببن. لەو باوەڕەداین كە دەبێت هاوكاری و لێكگەیشتنی نێوان حكوومەتی هەرێمی كوردستان و حكوومەتی فیدرالى عیراق، لە هەموو كاتێكی دیكە باشتر لێ بكەین، بۆ ئەوەی بتوانین پێكەوە بەرەنگاری ئەو مەترسییە ببینەوە و بنبڕی بكەین. پێویستە ڕێككەوتنی حكوومەتی هەرێمی كوردستان و حكوومەتی فیدرال بەهێزتر بكەین و عیراق لەسەر بنەمای هاوبەشی و تەوافوقێكی ڕاستەقینە بەڕێوە ببەین. بۆ ئەم مەبەستەش، پشتگیرى لە حكوومەتی تازەی عیراق، بە سەرۆكایەتیی بەڕێز حەیدەر عەبادی لەپێناو گێڕانەوەی تەوافوق، دەكەین بۆ وڵات."
هه‌ر له‌و ڕێوڕه‌سمه‌دا هه‌ر یه‌كه له نوێنه‌رانى خانه‌واده‌ى ئه‌لحه‌كیم و ئه‌نجومه‌نى ئیسلامیى عیراق و یه‌كێتیى نیشتمانیى كوردستان و نوێنه‌رانى زانایانى سوننه و پێكهاته‌كانى مه‌سیحى و ئێزدى، له وته‌كانیاندا داكۆكییان له‌سه‌ر ڕۆڵى ئایه‌توڵڵا سه‌د موحسین ئه‌لحه‌كیم له چه‌سپاندنى بنه‌ماكانى پێكه‌وه‌یى و ته‌بایى و برایه‌تیى نێوان كورد و شیعه و ته‌واوى پێكهاته‌كانى كۆمه‌ڵگه‌ى عیراق و گرنگیى به‌رده‌وامبوونى پابه‌ندیى به‌و پره‌نسیپانه‌ى ئه‌و كرده‌وه و به‌تایبه‌تیش باسیان له فه‌تواى به‌ڕێزیان بۆ حه‌رامكردنى شه‌ڕى دژى پێشمه‌رگه و گه‌لى كورد له لایه‌ن سوپاى عیراقه‌وه كرد، كه ناوه‌ڕاستى په‌نجاكانى سه‌ده‌ى ڕابردوو له سه‌رده‌مى شۆڕشى ئه‌یلوولدا ئه‌و فه‌توایه‌ى دابوو.
هەر لەم رێوڕەسمەدا چەندین وتار پێشكەشكران كە تیایاندا رۆڵی سەماحەتی موحسین حەكیم ورۆڵی كورد لەعیراقدا دووپاتكرایەوە.
ده‌قى وتارى نێچیرڤان بارزانى لە رێوڕەسمی كۆچی دوایی سەماحەتی موحسین ئەلحەكیم
ئامادەبووانی بەڕێز،
میوانەكانی پایتەختی هەرێمی كوردستان..
سەرەتا بەخێرهاتنی هەموو لایەكتان دەكەم بۆ ئامادەبوونتان لەم ڕێوەڕەسمەدا كە بۆ كەسایەتییه‌كى زۆر خۆشه‌ویسته لاى كورد و مایه‌ى ڕێزە. بە خێر بێن بۆ ڕێوڕەسمی یادی كۆچى دواییى زانا و مەرجەعی گەورەى شیعه، ئایه‌توڵڵا سەید موحسین ئه‌لحەكیم. دەستخۆشی لە ئەنجومەنی باڵای ئیسلامیی عیراق دەكەین، كە لەم بارودۆخە هەستیار و گرنگەدا، ڕێوڕەسمێكی بەم شێوەیەی لە هەرێمی كوردستان، ساز كردووە.
ئێستا لە كوردستان و لە زۆر جێگەی عیراق، ڕۆڵە دڵسۆزەكانی كوردستان و عیراق، دژی تیرۆر لە شەڕێكی سەختدان. ماوەیەكە، ڕۆژانە خوێنێكی زۆر بۆ ڕزگاركردنی شار و ناوچەكانی عیراق لە تیرۆریستانی داعش، دەدرێت. ئێمە لێرەوە دروود بۆ گیانی پاكی شەهیدانی پێشمەرگە و سوپای عیراق و هەموو ئەو خۆبەخشانە دەنێرین، كە لەپێناو دوورخستنەوەی تیرۆر، گیانی خۆیان بەخشی. دڵنەواییش بۆ كەسوكاریان و زووچاكبوونەوە بۆ بریندارەكانمان، لە خوای گەورە داواكارین.
بۆ بەرگریكردن لە وڵات و پاراستنی دیموكراسی، لەم شەڕەدا جارێكی دیكە خوێنی گەلی كوردستان، لەگەڵ خەڵكی شوێنەكانی دیكەی عیراقدا تێكەڵ بووە، جارێكی دیكەش دەركەوت كە پێویستە هەمیشە هاوكار و پشتیوانی یەكتر بین.
بەڕێزان..
گەلی كورد هەمیشە زۆر بەڕێزەوە یادی هەڵوێستە نیشتمانی و دۆستانەكانی بنەماڵەی بەهەشتی (ئایه‌توڵڵا سەید موحسین ئه‌لحەكیم) و مەرجەعییەتی شیعە لە عیراق بەرامبەر گەلی كورد دەكاتەوە و هیچ كاتێك ئەو هەڵوێستانە لەبیر ناكات. هەروەها سەركردایەتیی هەرێمی كوردستان و حكوومەتی هەرێم، لەو باوەڕەدان كە درێژەدان بەو هەڵوێستانە بەرامبەر یەكترى، دەمانگەیه‌نێتە چارەسەری هەموو كێشەكان، بە شێوەیەكی دوور لە گرژى و توندوتیژى. هەر بۆیەش ئەنجامدانی ئەم ڕێوڕەسمە لە كوردستان و بەبیرهێنانەوەی ئەو هەڵوێستە جوانانە، نەك هەر یادكردنەوەی هەڵوێستە مێژووییەكانن، بەڵكو هاندەری گەورەن بۆ دروستبوونی هەڵوێستی هاوشێوەی تازە، لە نێوان كورد و شیعە و هەموو پێكهاته‌كانى تر له عیراقدا.
گەلی كوردستان هەمیشە زۆر بە ڕێز و وەفادارییەوە، دەڕوانێتە هەڵوێستی بەهەشتی ئایه‌توڵڵا سەید موحسین ئه‌لحەكیم، كاتێك ڕۆژی پێنجی تەممووزی ساڵى 1965، لە سەردەمی شۆڕشی ئەیلوولدا، فه‌توای حەرامكردنی شەڕی كوردی دەركرد. خوالێخۆشبوو سەید موحسین ئه‌لحەكیم، بەبێ ترس لە دەسەڵاتداران و لە ڕوانگەی باوەڕى ئیسلامی و مرۆڤایه‌تییەوە، فه‌توای دا و گوتی: "كورد و پێشمەرگە برای ئێمەن و ئەوان بۆ نه‌هێتشنى زۆرداری و له‌پێناو مافە ڕەواكانی خۆیاندا تێدەكۆشن، بۆیە شەڕكردن لەگەڵیان حەرامە".
بەڕێزان..
ئەو فه‌توایەی ئایه‌توڵڵا موحسین ئه‌لحەكیم هەڵوێستێك بوو، لە زانایی و قوڵبوونەوەی فراوانی خۆی لە واتای ڕاستەقینەی ئایین و مرۆڤدۆستی سەرچاوەی گرتبوو، چونكە ئه‌و، زانایەكی گەورە بوو و ڕۆڵێكی گەورەی تۆماركراوی زانستی ئیسلامی لە ناوچەكەدا هەیە، هەروەها خاوەن ڕۆڵێكی گەورەیە لە بڵاوكردنەوەی خوێندەواری و ڕۆشنبیری لە ناوچەكەدا.
ئایه‌توڵڵا سەید موحسین ئه‌لحەكیم، بە مانای وشە، زانا و منەورێكی گەورەر بوو. دوای ئەوەی بوو بە مەرجەعی گەورەی شیعە لە نەجەفی پیرۆز، سیستەمی ئیداری بۆ حەوزەی نەجەف دانا، 70 پەرتووكخانەی گشتی لە سه‌رانسه‌رى عیراق دامەزراند، ژمارەیەكی زۆر قوتابخانەی ئایینی لە عیراق كرده‌وه، زانستە نوێیەكانی هێنایە ناو پرۆگرامی خوێندنی ئیسلامی و بووژانەوەیەكی گەورەی لە خوێندنی ئیسلامی و شەریعەتدا دروست كرد. ئێمە وەك زانا و كەسایەتییەكی لایەنگری سته‌ملێكراوان تەماشاى دەكەین و هەمیشە لە یاد و بیروەرییه‌كانی خەڵكی كوردستاندا ده‌مێنێته‌وە.
ئامادەبووانی خۆشەویست..
ئەو بناغەیەی ئایه‌توڵڵا سەید موحسین ئه‌لحەكیم داینا، لەناو ئەو بنەماڵەیەدا بەردەوام بوو و بووە بناغەی پەیوەندییەكی زۆر بەهێزی نێوان كورد و شیعە، كە ئێمە هەتاهەتایە هەوڵ دەدەین ئەو پەیوەندییە هەمیشە بە پتەوی بمێنێتەوە. دواى ئه‌ویش شەهیدی میحراب، خوالێخۆشبوو سه‌ماحه‌تى محەممەد باقر ئه‌لحەكیم، هەمیشە باوەڕی خۆی بە پێویستیی نەهێشتنی زۆرداری لەسەر گەلی كوردستان دووپات دەكردەوە و وەك زانایەكی شۆڕشگێڕ، ڕۆڵێكی گەورەی لە كۆكردنەوەی ئۆپۆزیسیۆنی عیراقیدا، بۆ ڕووخاندنی ڕژێمی سەددام هەبوو. كۆنگرەی (پشتیوانیی گەلی عێراق – موتمر نصرة الشعب العراقی) له ساڵی 1986 لە تاران، نموونەیەكی ئەو كار و تێكۆشانەی ئەو بوو، كە خوالێخۆشبوو ئیدریس بارزانی، لەو كۆنگرەیەدا ڕۆڵێكی دیاری لەگەڵ خوالێخۆشبوو محەممەد باقر ئه‌لحەكیم، گێڕا.
دوای ڕووخاندنی ڕژێمی سەددام و ئێستاش، زۆر پێویستمان بە خوالێخۆشبوو سه‌ماحه‌تى محەممەد باقر ئه‌لحەكیم بوو، بۆ پێكەوەژیان و پێكەوە كۆبوونەوەه‌مان، بەڵام بەداخەوە تیرۆر ئەو زانا گەورە شۆڕشگێڕەی لێ سەندین، كاتێك دواى نوێژی هەینی، لە مه‌زارى ئیمامى عەلی (ڕ.خ)، ساڵی 2003 لە نەجەف، تیرۆر كرا.
دوای ئەویش خوالێخۆشبوو سەید عه‌بدولعه‌زیز ئه‌لحەكیم، پەیوەندییەكی زۆر گەرم و دۆستانەی لەگەڵ سەركردایەتیی كورد هەبوو. ئێستاش برای خۆشەویستمان، سەید عەممار ئه‌لحەكیم لەسەر هەمان ڕێباز بۆ درێژەپێدان بەو پەیوەندییە بەردەوامە و هەمیشە هەوڵی نەهێشتنی گرژییە سیاسییەكانی نێوان حكوومەتی هەرێمی كوردستان و حكوومەتی بەغدا دەدات.
پەیوەندی و ڕێزێكی زۆر لە نێوان خوالێخۆشبوو مەلا مستەفا بارزانی و مەرجەعەكانی شیعەدا لە عێراق هەبووە. دوای ئەوەش درێژەدان بەو پەیوەندی و هاوخەباتییە، لە بەرەنگاربوونەوەی ڕژێمی سەدام، ئەنجامی گرنگی لێ كەوتەوە، ئێستاش زۆر گرنگە ئەو پەیوەندییە بە هەمان شێوە بپارێزین. لەو باوەڕەشداین، ئەو پەیوەندییە هەر بەردەوام دەبێت، چونكە پەیوەندییەكە لەسەر بنەمای بەرەنگاربوونەوەی هاوبەش بەرامبەر به زوڵم و زۆرداری دروست بووە.
حكوومەتی هەرێمی كوردستان، باوەڕی بە حیكمەت و زاناییی ئایەتوڵڵا سەید عەلی سیستانی و زانایانی شیعە هەیە، كە ڕۆڵێكی گرنگ لە دروستكردنی پەیوەندی و پێكەوەژیانی ئاشتیانە لە نێوان هەموو پێكهاتەكانی گەلی عێراقدا، دەگێڕن. هەروەها دەتوانن ڕۆڵێكی گرنگیش لە خاوكردنەوەی گرژییە سیاسییەكاندا و هاندان بەرەو چارەسەری، ببینن.
هەروەك چۆن دوو ساڵ پێش ئێستا، بە هەوڵی سەید عەممار ئه‌لحەكیم، پەیامی بەڕێز مسعوود بارزانی، سەرۆكی هەرێمی كوردستان گەیشتە زانایانی شیعە، یەكێك لەو زانایانەی كە وەڵامی دایەوە، بەڕێز سەید حوسێن ئیسماعیل سەدر بوو، كە بەڕێزیان فەرمووی: پەیوەندیی كورد و شیعە لەسەر بنه‌ما و بناغەی فه‌توای هەردوو خوالێخۆشبوو سەید موحسین ئه‌لحەكیم و محەممەد باقر ئه‌لسەدر بەردەوام دەبن، كە كاتی خۆی فه‌توای حەرامكردنی شەڕی كوردیان دەركردووە.
هەرچەندە هەندێ جار هەندێ دەنگی نەگونجاو لەگەڵ ئەو پەیوەندییە مێژووییە دەردەكەون، بەڵام ئێمە لەو بڕوایەداین كە مێژووی پەیوەندییەكانمان و هوشیاریی خەڵك و لێهاتووییی زانایانی شیعە و سەركردەكانی هەردوولا، ڕێگە بە گەشەكردن و مانەوەی ئەو دەنگە نەگونجاوانە نادەن، كە دەیانەوێت ئەو پەیوەندییە تێك بدەن.
بەڕێزان..
دوای ماوەیەك لە گرژی و ئاڵۆزیی پەیوەندییەكانی حكوومەتی هەرێمی كوردستان و حكوومەتی فیدرالی عیراق، كۆتاییەكانی ساڵی ڕابردوو لەگەڵ حكوومەتی فیدرال، گەیشتینە ڕێككەوتن. ئێمە وەك حكوومەتی هەرێمی كوردستان، بە جێبەجێكردنی ئەو ڕێككەوتنه‌وه پابەندین و هەموو هەوڵی خۆمان دەدەین كه په‌یوەندییەكانی حكوومەتی هەرێمی كوردستان و حكوومەتی فیدرالی عیراق باشتر و بەهێزتر ببن.
گەلی عیراق لە لایەن ڕێكخراوی مەترسیداری داعشەوە، ڕووبەڕووی هێرشێكی گەورە و فراوانی تیرۆریستی بووەتەوە، كە ئێستا هەموو جیهان بۆی ئاشكرا بووە، ئەو ڕێكخراوە بۆ سەر هەموو جیهان مەترسییە. ئێمەش لەم ناوچەیەدا دەزانین، ئەو ڕێكخراوە به‌رله هەمووان بۆ سەر عیراق و وڵاتانی ناوچەكە، مەترسییە. لەبەر ئەوەش ئێمە لەو باوەڕەداین كە دەبێت هاوكاری و لێكگەیشتنی نێوان حكوومەتی هەرێمی كوردستان و حكوومەتی فیدرالى عیراق، لە هەموو كاتێكی دیكە باشتر لێ بكەین، بۆ ئەوەی بتوانین پێكەوە بەرەنگاری ئەو مەترسییە ببینەوە و بنبڕی بكەین.
ئێمە هەست بە سەختیی باری ئابووریی هەموو گەلی عیراق دەكەین، بۆ ئەوەی بتوانین ئەو سەختیەش تێپەڕێنین و بتوانین پێداویستییەكانی هاووڵاتیانمان دابین بكەین و خۆشگوزەرانی هەموو عیراق بگرێتەوە، پێویستە ڕێككەوتنی حكوومەتی هەرێمی كوردستان و حكوومەتی فیدرال بەهێزتر بكەین و عیراق لەسەر بنەمای هاوبەشی و تەوافوقێكی ڕاستەقینە بەڕێوە ببەین. بۆ ئەم مەبەستەش، پشتگیرى لە حكوومەتی تازەی عیراق، بە سەرۆكایەتیی بەڕێز حەیدەر عەبادی لەپێناو گێڕانەوەی تەوافوق، دەكەین بۆ وڵات.
ئامادەبووان و میوانانی خۆشەویست..
جارێكی دیكە بەخێرهاتنتان دەكەم بۆ ئامادەبوون لەم ڕێوەڕەسمەدا و سڵاو و دروود بۆ ڕۆحی پاك و گڵكۆی بەهەشتی ئایه‌توڵڵا سەید موحسین ئه‌لحەكیم لە نەجەفی پیرۆز دەنێرم و به ڕۆحی پاكی ئەو و هەموو ئەوانەی ئەویان خۆش دەوێت، دەڵێین: هه‌رگیز زانایی و هەڵوێستە گەورەكانی ئه‌و به‌ڕێزه لەبیر ناكرێت له كوردستان.
زۆر به خێر بێن، زۆر سوپاس.
دوایین هەواڵەکان
- نوێنەری حکومەتی هەرێم لە ئێران: سەردانەکەی پزیشکیان ئاماژەیە بۆ گرنگیدانی ئێران بە هەرێمی کوردستان
- هه‌رێمى كوردستان و ئێران جهخت له برهودان به پهيوهندييهكانيان دهكهنهوه
- سهرۆک نێچیرڤان بارزانی: سەردانی سەرۆک کۆماری ئێران مێژوویی بوو
- نازم دەباغ له وتووێژ له‌گه‌ڵ ئاژانسی ئیرنا: مەسعوود پزشکیان سەردانی هەولێر دەکات
- نازم دەباغ: کاتی سەردانی پزیشکیان بۆ عێراق دیار نییە
- «سەلام رشدی» له‌گه‌ڵ شاندی یهکێتی هاورده و ناردنکارانی لقی هه‌ولێر کۆبۆوه
- سه‌رۆك نێچيرڤان بارزانى: ههميشه پشتيوانى و بهرگرى له مافهكانى ئێزدييان دهكهين
- سهرۆک نێچیرڤان بارزانی له‌گه‌ڵ باڵیۆزی یهکێتیی ئه‌ورووپا کۆبووهوه
- سه‌رۆك نێچيرڤان بارزانى له‌گه‌ڵ باڵيۆزى نهمسا كۆبووهوه
- سه‌رۆك نێچيرڤان بارزانى سوپاسى جهنهرال ڤاول ده‌كات