"نازم دەباغ" نوێنەری هەرێمی کوردستان لە ئێران گوتی: تۆڵەی خوێنی سەردار سلێمانی بۆ خەڵکی دەسکەوتی باشی دەبێت و هیوادارم هەموو رێبەران، وەکوو ئەو بەڕێزە بن و ئەو بکەنە نموونەی خۆیان.
گرووپی خۆڕاگری ئاژانسی تەسنیم ـ دۆسیەی تایبەتی "دووری حەبیب": "نازم دەباغ" نوێنەری هەرێمی کوردستان لە تاران لەو کەسانەیە کە بە بۆنەی ئەو بەرپرسیارییەتییەی کە لە ساڵانی ڕابردوودا تا ئێستا بوویەتی، لە قۆناغە جۆراوجۆرەکاندا لە نزیکەوە لەگەڵ سەرداری شەهید "قاسم سلێمانی" کاری کردووە و ئاشنایەتی لەگەڵی بووە.
"نازم دەباغ" نزیکەی بیست ساڵە کە نوێنەری حکوومەتی هەرێمی کردستان لە ئێرانی لە ئەستۆدایە و لە هەڤاڵانی نزیکی "جەلال تاڵەبانی" سکرتێری کۆچکردووی یەکێتی نیشتمانی کوردستانی عێراق دێتە ئەژمار کە ئەویش پەیوەندییەکی دۆستانەی یەگجار زۆریی لەگەڵ سەردار سلێمانی هەبوو.
بەڕێز دەباغ لە وتووێژ لەگەڵ ئاژانسی تەسنیم، هەندێک بیرەوەریی خۆی لەگەڵ سەردار "قاسم سڵێمانی" گێڕایەوە کە دەقەکەی لە خوارەوە دەخوێننەوە.
سپاستان دەکەین بۆ ئەو دەرفەتەی کە بۆ ئێمەتان تەرخانکردووە، تکایە بفەرموون چۆن لەگەڵ سەردار سلێمانی و لە کوێی و چۆن ئاشنا بوون؟
ئاشنایی ئێمە بۆ ساڵی ۱۹۹۱ دەگەڕێتەوە کە وەکوو نوێنەری خواڵێخۆشبوو بەڕێز "جەڵاڵ تاڵەبانی" سکرتێری یەکێتی نیشتمانی و پاشان سەرۆک کۆماری عێراق ئەم چاوپێکەوتنانە ئەنجامدەدرا. زۆربەی پەیوەندییەکانی کوردەکان لە ڕێگای قەرارگای ڕەمەزانەوە بوو کە یەکێکە لە لقەکانی هێزی قودس. من بۆخۆم یەکەمین جار دوای ڕاپەڕینی هەرێمی کوردستان و دامەزراندنی یەکەمین کابینەی حکومەتی هەریمی کوردستان لەگەڵ شاندێک بە سەرۆکایەتی شەهید "سامی عەبدوالڕەحمان" هاتین بۆ ئێران و لەگەڵ خوالێخۆشبوو "حەسەن حەبیبی" کە ئەوکات جێگری یەکەمی سەرۆک کۆماری ئێران بوو و پاشان لەگەڵ فەرماندەی هێزی قودس چاوپێکەوتنمان کرد. هەڵبەت لەو قۆناغەدا ئێمە شارەزایی ئەوتۆمان لەگەڵ ئەو نەبوو، بەڵام دواتر ئەو ئاشنایی و چاوپێکەوتنانە زیاتر بوو و هەر کات کە پێویست بوایە، وەکوو نوێنەری بەڕێز تاڵەبانی داواکاریی چاوپێکەوتن بووم و ئەو دیدارە ئەنجامدەدرا.
لە لایەنی کەسایەتییەوە سەردار سلێمانیتان چۆن بینی؟ کام یەک لە تایبەتمەندییەکانی ئەو لە لایەنی ئێوەوە زیاتر لەوانی دیکەوە بەرچاوتر بوو؟
ئەو فەرماندەیەکی ئازا، ڕاستگۆ، بەوەفا، سیاسەتمەدار، بە هزر و بیر و دڵپاک بوو. لە تەواویی ئەو کۆبوونەواوەی کە لەگەڵ ئەودا بووم دەمبینی کە لەوپەڕیی سەرنج و هێمنی گوێی لە قسەکانی بەرانبەرەکەی دەگرێت و پاشان بیرووڕای خۆی دەردەبڕیی و ئەگەر بابەتێکی گرینگ بخرایەتە ڕوو، هەوڵیدەدا زۆر بە خێرایی بە سەرئەنجامی بگەیەنێت. شارەزایی تەواویی بەسەر بابەتەکاندا هەبوو و کارەکانی بە وتووێژ دەبردە پێشەوە و لەم ڕێگایەدا بە دڵێکی کراوەوە هەڵسووکەوتی دەکرد.
سەبارەت بە هەرێمی کوردستان لە چاوپێکەوتن لەگەڵ سەردار سلێمانی لەسەر چ بابەتێک قسەتان دەکرد؟
سەردار سلێمانی پەیوەندیی و ڕۆڵێکی باشی لەسەر بابەتەکانی پەیوەندیدار بە عێراقەوە هەبوو. ئاشکرایە کە ئەم کۆبوونەوانە تا ئەو ڕادەیە لە دەزگاکانی ڕاگەیاندن باسی لێنەدەکرا و تەنانەت تۆماریش نەدەکرا، بەڵام ئەم بوونە بوونێکی زۆر دیار و گاریگەر بوو.
لە بیرمە دوای ماوەیەکی کورت لە ڕاپەڕینی هەرێمی کوردستان، بە شوێن ئەوەوە بووین کە کەرەستە و خزمەتگوزاری زیاتر پێشکەش بە خەڵکی خۆمان بکەین. کۆمپانیایەکی ئێرانی ڕەزامەندیی دەربڕیی کە بۆ ئێمە بیر لێبدات بەڵام چونکە دەترسا ئەمەریکییەکان جیهازەکانی ئەوان لێبدات، هەر بەم هۆیەوە داوای گەرەنتی لە ئێومە کرد و جەختیشی کردەوە کە ئەم گەڕەنتییە دەبێت لە ئێران دابین بکرێت. بەڵام بۆ ئێمە کارێکی سەخت بوو. بابەتەکەمان بە گوێی سەردار سلێمانی ڕاگەیاند و چیرۆکەکەمان بۆ گێڕاوە. پێمان گوت کە ئەم کۆمپانیایە داوای گە’ڕەنتی یەک میلیۆن دوڵاری لە ئێمە دەکات. بە زووترین کات، ئەو چەکێکی یەک میلیۆن دوڵاری نووسی و بەو کۆمپانیایەیدا و گوتیان ئەگەر جیهازەکانتان بۆ ئێران نەگەڕاوە ئەم چەکە بۆخۆتان هەڵبگرن. بۆ دابینکردنی کارەباش دیسان ئەو ڕۆڵێکی کاریگەری هەبوو کە وەزارەتی وزەی ئێران قەبووڵیکرد هەزار مێگاوات کارەبای عێراق دابین بکات کە لەم ڕێژەیە، 300 مێگاواتیش بۆ هەرێمی کوردستان بێت.
ئێمە لە بواریی سووتەمەنی (نەوت و گاز)یش گرفتمان هەبوو و هێنانی ئەوانە لە سنوورەکانەوە بۆ ئێمە کارێکی سەخت بوو. پاراستنی سنوور لە ئێران لە ئەستۆی دەزگایەکی دیکە بوو بەڵام سەردار سلێمانی لەگەڵ ناوەندەکانی جۆراوجۆر لەوانە: قەرارگای حەمزە و دەوڵەت، هەماهەنگی کرد تاکوو سنووری پەرویزخان بە شێوەی کاتی بۆ ماوەی 6 مانگ بۆ ئاڵووگۆڕیی سووتەمەنی بۆ ناوچەکانی گەرمیان، کەلار و سلێمانی بکرێتەوە و دوای شەش مانگیش دیسانەوە ئەو ماوەیە نوێی بکرێتەوە.
ئەو دوای کۆتایی هاتنی نوێی کردنەوەی دووهەم، گوتیان کاتێک هەم خەڵکی ئێران و هەم خەڵکی کوردستان لەسەر ئەم بابەتە بەرژەوەندییان هەیە، بۆچی سنوورەکان بە تەواویی نەکەینەوە؟ ئەم هەنگاوانە لە کاتێکدا کرا کە خەڵکی ئێمە پێویستی ئەوتۆی بە ئاو، کارەبا، نەوت و گاز هەبوو و هەر ئەو کاریگەرییەی سەردار سلێمانی بوو کە بووە هۆی ئەوەی کە سنوورەکان چالاک بکرێت.
تەنانەت چەند ڕۆژ پێش لە هێرشی داعش، خودی شەهید سلێمانی لە ناوچەی مەخموور و هەولێر ئامادەبوو و سەردانی ئەم ناوچە جۆراوجۆرانەی کرد. لەو باوەڕەدابوو کە هێزەکانی پێشمەرگە لە بەرەکەکانی شەڕ پێویستی بە هاوکاریی و کەرەستەی زیاتر هەیە، هەر بەم هۆیەوە کاتێک شەو پەیوەندیی گرت و گوتی داعش هێرشی کردووە و داوای یارمەتی کرا، چون ئەو زانیاریی پێشووتریی هەبوو بۆ ناردنی یارمەتی و ئامادەبوونی ڕاوێژکارانی لەشکری و سوپای ئێرانی بە خێرایی هەنگاویی هەڵێنا.
ئەو یارمەتییانەی کە لەگەڵ شەڕی داعش بۆ هەرێمی کوردستان لە ئارادا بوو بە چ شێوەیەک بوو و سەردار سلێمانی چۆن هاتن بۆ ئەوێی و چ کارێکیان کرد؟
ئەو شەوەی کە داعش هێرشی بۆ سەر هەولێر کرد، بەرپرسانی هەرێمی کوردستان لەگەڵ بەرپرسانی کۆماری ئیسلامی ئێران و بەڕێز سلێمانی پەیوەندییان گرت.
ماوەیەک پێش ئەو کاتەش یەکێک لە فەرماندەکانی ئەڕتەشی ئێران لەمبارەیەوە قسەی کرد کە قەرارگای شەڕ لەگەڵ داعشمان لە هەرێمی کوردستان عێراق هەبوو.
لە زاخۆ تا جەبەل حەمری لە ناوچەی خانەقین و کەلار ئەم قەرارگایە بۆ ڕاوێژ و ڕێنوێنی و ناردنی یارمەنی نیزامی بۆ هێزەکانی پێشمەرگە و شەڕ لەگەڵ داعش بوونی هەبوو.
هەندێک وێنەش لە بوونی سەردار سلێمانی لە تەنیشت هێزەکانی پێشمەرگە و هێزەکانی دیکەش لە کوردستان بڵاوکرایەوە کە لە کاتی ڕووبەڕووبوونە لەگەڵ داعش بوو و هەڵبەت هەر وەکوو گوتم، ئەو پێش لە دەسپێکردنی پێکدادانەکانیش لەوێی ئامادەبوو.
کاتێک کە داعش هێرشی کرد و عێراق لە ئێران داوای یارمەتی کرد، ئەگەر ئێران هاوکاریی نەدەکرد، چ شتێک ڕوویدەدا؟
من پێشتریش گوتوومە کە ئەگەر ئێران و یارمەتییەکانی ئێران نەبوایە هەر لە سەرەتادا بەغدا وەدەستی داعش دەکەوت. ئێران یارمەتی زۆریدا و ئەگەرچی یارمەتییە ئاسمانییەکانی وڵاتانی دیکەش کاریگەر بوو، بەڵام چارەسەریی شەڕ لەسەر عەرز وەدیار دەکەوێت و ئێران لەم بوارەدا یارمەتییەکی زۆریدا.
ئەگەر ئەم یارمەتیانە نەبوایە کارەساتی گەورە بۆ ئەو ناوچانەی کە داعش هێرشی بۆ سەر کردبوون دەهاتە پێشێی و بە ئاسانی نەدەکرا ئەم کارەساتە قەرەبوو بکرێتەوە، بەڵام بە خۆشحاڵییەوە بە هاوکاریی ئێران پێشی ئەم مەسەلەیە گیرا.
لە دواییشدا کە بەڕێز "مەسعوود بارزانی" وەکوو سەرۆکی هەرێمی کوردستان، سوپاسنامەی بۆ سەرۆک کۆماری ئێران نارد و سوپاسی هەنگاوەکانی کۆماری ئیسلامی ئێران کرد کە وەکوو وڵاتێک کە هەر لە یەکەمین ساتەکاندا یارمەتییەکانی خۆی بۆ ڕووبەڕووبوونەوە لەگەڵ داعش نارد.
بەڕێز بارزانی لەم نامەیەدا نووسیبووی کە ئێمە هەر ئەو چاوەڕوانییەمان لە کۆماری ئیسلامی ئێران هەبوو و خۆشبەختانە ئەم هەنگاوە ئەنجامدرا کە لە کاتی پێویست و لە ساتی یەکەمدا ئەم یارمەتیانە گەیشت.
پەیوەندییەکانی سەردار سلێمانی و بەڕێز تاڵەبانی بە چ شێوەیەک بوو و ئەم پەیوەندییە لە بەرەپێشبردنی ئامانجەکانی دوو لایەن چ کاریگەرییەکی هەیە؟ ئەگەر سەبارەت بە پەیوەندییەکانی ئەم دوو کەسایەتییە بیرەوەرییەکتان هەیە بۆمان باس بکەن.
من بە گشتیی لە کۆبوونەوەکانی ئەواندا ئامادەبووم و هەندێک جاریش دەهاتمە دەرێی تاکوو ئەوان بە ئاسانی لەگەڵ یەکتری قسە بکەن.
ئەوەی کە من لە پەیوندیی سەردار سلێمانی و مام جەلالدا بۆم دەرکەوتووە، پەیوەندییەکی برایانە، ڕاستگۆیانە و وەفادارانە لە سەر بنەمای ڕابردوو و پەیوەندییەکی باش بوو کە لە لایەنی سیاسی، ئایدیۆلۆژیای هزری و نەتەوایەتییەوە لەگەڵ یەکتریی هەیانبوو.
چەندین جار سەردار سلێمانی بە منی گوت کە من یەگجار زۆر ئەو برا گەورەیەم (جەلال تاڵەبانی)م خۆش دەوێت چونکە کەسایەتییەکی ڕاستگۆیە، وەکوو هەندێک کەسی دیکە نییە کە لە پێش ئەمەریکییەکان دژی ئێمە بێت و لە پێش ئێمەش لە دژی ئەوان بێت.
بەڕێز تاڵەبانیش ڕێزیکی زۆریی لە سەردار سلێمانی دەگرت و دەیگوت ئەو کەسێکە کە بە باشی هەست بە من دەکات و لە کاتی پێویست یارمەتیمان دەدات و جەختی دەکرد کە ئەم پەیوەندییە دەبێت بپارێزێت. سەردار سلێمانی مرۆڤێکی ڕاستگۆ، خۆماڵی و خۆشەویست بوو، هیچ کاتێک لە بیرم ناچێت کە شتێکی بۆ خۆی یا بۆ بنەماڵەکەی ویستبێت بۆ نموونە لە هەرێمی کوردستان بۆ منداڵەکانی چالاکییەکی ئابووریی دابمەزرێنێت.
خەڵکی هەرێمی کوردستان چ بیرووڕایەکیان سەبارەت بە سەردار سلێمانی هەیە و تا چەندە ئەویان دەناسی؟
سەردار سلێمانی لە هەر شەڕێک کە هێزەکانی پێشمەرگە لەگەڵ داعش بوویان، ئامادەدەبوو و ئەگەر بۆخۆشی نەبوایە، هاوکارەکانی دەنارد. دیارە هێزەکانی پێشمەرگە کاتێک کە بۆ ماڵەکانی خۆیان دەگەڕانەوە ئەم بایەتەیان دەگێڕاوە و کەسانی دیکەش لەگەڵ ئەو کەسایەتییە ئاشنا دەبوون. هەر لە بەر ئەم هۆیە خەڵکی ئێمە شارەزاییەکی باشیان لەگەڵ ئەو و یارمەتییەکانی بۆ هەرێمی کوردستان هەیە.
ئەو جەختی زۆری لەسەر یەکێتی و هاوکاریی گرووپە کوردییەکان، شیعە و سوننە لەگەڵ یەکتری دەکردەوە و ئەوەی لە کۆبوونەوە جۆراوجۆرەکان بە ئامادەبوونی هەموو کەسایەتییەکان دووبارە دەکردەوە.
چۆن ئاگاداریی شەهیدبوونی ئەو بوون؟
بەیانی زوو یەکێک لە هاوکارەکانم پەیامی بۆ ناردم و گوتی کە بەداخەوە ئەم کارەساتە ڕوویداوە. هەواڵێکی دڵتەزێن بوو و ئەگەر کاریگەرییەکەی بۆ من زیاتر لە بیستنی هەواڵی کۆچی دوایی بەڕێز تاڵەبانی نەبوو، لەویش کەمتر نەبوو. مردنی ئەو خەسارەیەکی قەرەبوونەکراوە و بە لەبەرچاوگرتنی ئەو شارەزایی و پەیوەندییە تاکەکەسییەی کە لەگەڵ ئەو بووم، لەو بڕوایەدام بە ئاسانی کەسێک وەکوو ئەو پەیدا نابێت.
زۆر یەک لەو بڕوایەدان دوای شەهیدبوونی ئەو، بەڕێکردنی تەرمی ئەو لە لایەن خەڵکی عێراق لە لایەنی سیاسی و نێودەوڵەتییەوە پەیامێکی گەورە بوو و ئەو ڕووداوە یەکێتی نێوان خەڵکی ئێران و عێراقی زیاتر کرد، هەڵسەنگاندنی ئێوە لەمبارەیەوە چییە؟
ئەم بەشدارییە زۆرەی خەڵکی ڕووداوێکی دەگمەن بوو و هەموو شیعەکان و نە تەنیا ئێرانییەکانی خستە ژێر کاریگەریی خۆیەوە. ئێوە ئەگەر چاو لە وێنە و ئەو فیلمانەی کە لە ئێران و عێراق بڵاوبۆوە بکەن، خەڵکی عێراقیش بە ئەرکی خۆیان زانی کە سوپاس و پێزانینی خۆیان ئاراستەی سەردار سلێمانی بکەین.
بە بڕوای ئێویە بۆچی ئەمەریکییەکان سەردار سلێمانییان تیڕۆڕ کرد؟
لە لایەنی یەکەمەوە تیڕۆڕی حاج قاسم لە لایەن سەرۆک کۆماری عراق ئیدانە کرا کە ئەم مەحکوومکردنە مانا و هۆی خۆی هەیە. ئەمەریکا بەم کارە سەروەریی عێراقی پێشێل کرد کە ئەوە کارێکی قێزەونە کە بە هیچ شێوەیەک جێگای پەسەند نییە.
ئەو هەنگاوە تەنانەت لە نێوان خودی ئەمەریکییەکانیش جێگای ناکۆکی بیرووڕا بوو کە ئایا کارێکی پۆزێتیڤ بوو یا نا؟
کردەوەی سەردار سلێمانی لە عێراق و سووریە و لوبنان، هەنگاوی دژ بە تیرۆڕیسم بوو بەڵام من فکر دەکەمەوە لە لۆبی زایۆنیسزم و تڕامپ کەسانێک بوون کە ئەم کارەیان لە بەرژەوەندیی خۆیان دەزانی تا لەم ڕێگایەوە پەیوەندیی ئێران و عێراق خراب بکەن و هەروەها هۆی سەرەکی بەرەنگاربوونەوە لەگەڵ تیرۆڕیسم لە ناوچەکە لەناوبەرن، چونکە ئەو نائارامییە لە ناوچەکە لە بەرژەوەندیی ئەواندایە بەڵام من لەوبڕوایەدام زەرەریی ئەم هەنگاوە بۆ ئەمەریکییەکان لە بەرژەوەندییەکەی زیاترە.
ئەوە ڕاستییەکە کە قوربانی بوونی کەسانی گەورە، بەرهەمی بە بەرەکەتی بۆ خەڵکی ئەو وڵاتە دەبێت و ئەو کەسانە هەرمان دەبن.
من فکر دەکەمەوە تۆڵەی خوێنی سەردار سلێمانی بۆ خەڵکی دەسکەوتی باشی دەبێت و هیوادارم هەموو رێبەران وەکوو ئەو بەڕێزە بن و ئەو بکەنە نموونەی خۆیان.
ئەگەر بتانەوێت بە چەند وشە قسە لەگەڵ سەردار سلێمانی بکەن، وەکوو هەڤاڵێک چی پێدەڵێن؟
پێی دەڵێم تۆ زیندووی و جێگات خاڵی نییە. تۆ لە دڵی خەڵکی نەتەوەکەدا جێگات هەیە. هیوادارم بە هێمنی بخەویی. ئەوەی کە کردت لە یاد و دڵی خەڵکیدا دەمێنێتەوە و مردنەکەت بە شانازیی و سەربڵندی بوو. خەڵکی خۆشەویستی خۆیان لە ڕێوڕەسمی شینگێڕییەکەت بە تۆ نیشاندا و ئیشەڵڵا جێگات لە بەهەشتی بەرین بێت. ماڵئاوا.
بۆ زانیاریی زیاتر: