نازم ده‌باغ له‌گه‌ڵ دکتۆر ئۆلیڤەر شناکنبێرگ جێگری باڵیۆزی ئەڵمانیا لە تاران کۆبۆوه
"نازم ده‌باغ" نوێنه‌رى حکوومه‌تى هه‌رێمى کوردستان له تاران، له‌گه‌ڵ دکتۆر "ئۆلیڤەر شناکنبێرگ" جێگری باڵیۆزی ئەڵمانیا له وڵاتی ئێران دیداریی کرد.
دکتۆر "ئۆلیڤەر شناکنبێرگ" جێگری باڵیۆزی ئەڵمانیا لە تاران ئەمڕۆ سێشەمە رێکەوتی ١١/٩/٢٠١٨ سەردانی نووسینگەی نوێنەرایەتی حکوومەتی هەرێمی کوردستان له شاری تارانی کرد و لە لایەن "نازم عومەر ده‌باغ" نوێنەری حکوومه‌تى هه‌رێمى کوردستان له وڵاتی ئێران پێشوازی لێ کرا.
لە چاوپێکەوتنەکەدا وتووێژ لەبارەی ڕەوشی سیاسی هەرێمی کوردستان و ڕووداوەکانی ئەم دواییەی کۆیە کرا. نوێنەری حکوومه‌تى هه‌رێمى کوردستان له تاران ڕاوبۆچوونی حکوومه‌تى هه‌رێمى کوردستانی لەسەر ڕووداوەکە خستەڕوو کە هەمیشە حکومەتی هەرێم دووپاتی دەکاتەوە چارەسەرکردنی کێشەکان لە رێگای گفتوگۆوە دەبێت ئەنجام بدرێت نەک بە بەکارهێنانی توندوتیژی. و سوپاسی حکومەتی ئەڵمانیای کرد کە بە درێژای جەنگی داعش پشتیوانی کوردستان و پیشمەرگە بووە.
دکتۆر "ئۆلیڤەر شناکنبێرگ" تاکیدی لەسەر ئەوە کردەوە کە حکوومەتی ئەڵمانیا هەمیشە پشتگیری هەرێمی کوردستان دەبێت لە دژی تیرۆریستان و ئومێدی خواست ئەو کێشە و نەهامەتیانە کۆتاییان بێت و کوردستان گەشەکردن بە خۆیەوە ببینێت.
لەمیانەی وتووێژيکی ژیار محەمەد لەبەشی کوردی دەنگی ئەمریکا لەگەڵ نازم دەباغ نوێنەری حکومەتی هەرێمی کوردستان لە تاران لەبارەی موشەک بارانکردنی بارەگای سەرەکی(حدک) لەقەزای کۆیە، دەڵێت"مانگ و نیوێك پێش موشەک بارانکردنی بنکەو بارەگای حیزبی دیموکراتی کوردستانی-ئێڕان(حدک) لەقەزای کۆیە لەڕيگای شاندێکی هاوبەشی پارتی و یەکێتیەوە لایەنە کوردییە ئۆپۆزسیۆنەکانی ئێران ئاگادارکراونەتەوە کە ئێڕان بەنیازە گورزی کوشندەیان لێبدات بەڵام ئەو لایەنە کوردییانە گوێێان نەگرتووە و لەو ڕۆژەدا ئەو کۆبونەوەیەیان( پلنیۆم)ی حیزبیان ئەنجامداوە، لەبارەی لەسێدارەدانی سێ گەنجی کوردی ئێران لەهەمان ڕۆژی موشەک بارانەکە، دەباغ وتی" ئەوە پەیوەندی نیە بە ئێـمەوە ئەوە کاروباری ناوخۆی ئێڕانە ئێـمە دەستوەرنادەین لەوە."
ڕۆژی شەممە ئێران موشەک بارانی حیزبی دێموكراتى ئێران (حدکا) و حیزبى دێموكراتى كوردستان (حدك) لەقەزای کۆیە-ی سەر بەپارێزگای هەولێر کرد، نزیکەی دە سەرکردەی ئەو حیزبە کە لەکاتی بەستنی پلنیۆمی حیزبەکە کۆببونەوە، ژیانیان لەدەستدا سەرەڕای ژمارەیەکی تری قوربانی.
نازم دەباغ نوێنەری حکومەتی هەرێمی کوردستان-عیراق لە تاران لەسەرەتای وتوويژەکەدا وتی" دەمەوێت سەرەتا وەک "نازم" پەیامێک بگەیەنم بەو قەڵەمە جنێوفرۆشانەی بێ ئەوەی ڕاستیەکان بزانن لەسایتەکانەوە لەخۆیانەوە قسەدەکەن، ئيمە بەو تۆپبارانەی کە چەندین تێکۆشەر و چەندین کورد لەپێناوی هەنديک بابەتدا ژیانیان لەدەستدا کە ئێـمە پێشتر پێمان وتن کە کۆماری ئیسلامی ئێرانی بەحکومەتی هەرێمی کوردستانی ڕاگەیاندووە ئەگەر بەردەوام بن لەم چالاکیانە لەناوخاکی ئیراندا بەدڵنیاییەوە وەڵامیان دەبێت وەڵامەکەشیان کوشندە دەبێت"
نوێنەری حکومەتی هەرێمی کوردستان لە تاران لەبارەی شێوازی ئاگادارکردنەوەی لایەنە کوردییە ئۆپۆزسیۆنەکانی ئێران لە هێرشی موشەکی ئێڕان بۆ سەریان ڕوونی کردەوە" بەداخەوە ئەوەی ڕۆژی شەممە ڕویدا پێشتر ئاگادارمان کردونەتەوە هەروەها هەموو ئەوانەی ئەندامی دەفتەری سیاسی و مەرکەزی و ئەنجومەنی سەرکردایەتی لایەنە سیاسیەکانی کوردن لەهەرێمی کوردستان ئەگەر تۆزێک بەویژدانەوە گوێ لەقسەکانی بەندە بگرن ڕاست و دروستی قسەکانی من دەزانن کە ئەو شاندانە ئاگادارییان کردوون تکاتان لێدەکەین کارێکی وامەکەن کە کۆماری ئیسلامی ئێران وەڵامی توندی هەبێت کەچێ بێ گوێدان ئەم جۆرە کۆبونەوەشیان(پلنیۆم)ەیان کرد کە ئەم زیانەیان کرد"
دەربارەی ئەوەی ئێران چۆن زانی حیزبی دیموکراتی کوردستان لەو کاتەدا پلنیۆمی حیزبییان هەیە و موشەک بارانی کردن؟ نازم دەباغ وتی" من نازانم ئەوە لەخۆیان بپرسن، ڕەنگە هەر لەناو خۆیاندا کەسێک هەبێت ئەو هەواڵەی دابێت، پێشتر چەند جارێکی تر ئەوە ڕووی داوە چونکە، دواتر ئاشکرا بووە کەسەکە لەناو خۆیاندا بووە."
نازم دەباغ ئەوەشی وت" ئەو شاندەی تایبەتی حکومەتی هەرێمی کوردستان کەسەردانی ئەو لایەنە کوردییە ئێرانیانەیان کرد پێشتر ئاگاداریان کردنەوە پێکهاتبوو لەیەکێتی و لەپارتی کە زۆرترین ئەندامی وەفدەکە لەبرادەرانی پارتی بوون سەردانی ئەو لایەنانەیان کرد تکایان لێکردن وە پێێان وتن ئەم چالاکیانە وەڵام دانەوەیان دەبێت کەچی ئەوانەی کە زوڕناژەنن و بەپارە شت لەسەر خەڵک دەنوسن و کە بەتەمەنی ئەوان خەباتمان کردووە بە جنێوی ناشرین "تەعلیق" دەدەن ئەگەرنا بەیاننامەکەی سوپای پاسداران زۆر لەوە زیاتر بوو کە من وتم نزیکەی مانگ و نیوێک پێش ئێستا ئەو شاندە سەردانی ئەو لایەنانەیان کرد"
دوای هێرشەکە جگە لەناڕەزایی بەشێک لەکاردانەوە و بۆچونەکان بەوجۆرە بوو کە ئێران لەوەڵامی سوتانی کونسڵخانەکەی لە شاری بەسرە ، ئەو کارەی کردووە، بەشێکیش پێیان وابوو لە ئەنجامی کۆبونەوەی لوتکەی سێ قۆڵی نێوان(روسیا-ئێران هەروەها تورکیا) بوو.
بەڵام نازم دەباغ هەموو ئەو بۆچونانە ڕەتدەکاتەوە و بەلێکدانەوەی بینینی خەوی خاوەن بۆچونەکان وەسف دەکات و دەڵێت" نازانم ئەوانەی پێیان دەوترێت سیاسەتەوان و ڕۆشن فیکر و چاودێری سیاسی بەپێی خەوەکانی خۆیان لێکدانەوە دەکەن من پێم وایە ئەوە بۆ پاساو هێنانەوەی شتی ترە ئەگەرنا پەیوەندی بە "بەسرا"وە نیە، بەڵکو پەیوەندی بەوەوە هەیە کە لەم کاتەدا سعودیە و ئەمریکا و ئیسرائێل هەڕەشە لە ئێران دەکەن ئەو لایەنانەش لەم کاتەدا جوڵە دەکەن ئێرانیش بۆ پارێزگاری کردن کەهەرلایەنەی مافی پارێزگاری دەدات بەخۆی ئەوەدەکات نەک من شەرعیەت بدەم بەو تۆپبارانە"
دەباغ دوبارە جەختی لەسەر قسەکانی پێشووی کردەوە و وتی" خۆی ئەوانەی کە بۆ هەواڵگرییەکان بەپارە دادەنیشن شت دەنوسن دوایی خۆشیان بەپێچەوانەوە زیاتر دەبنە خزمەتکاری ئەو لایەنانەی زیان لە کورد دەدەن."
نوێنەری حکومەتی هەرێمی کوردستان ئەوەشی ڕاگەیاند" بەتەنها پارتی و یەکێتی نا ئەم پەیامەی ئێران بە ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێم بەهەموو لایەنەکانەوە دراوە وە لەڕێگای ئەوانەوە بەهەموو لایەن و کۆمەڵە و گروپە کوردییە ئێرانیەکانبەڕاستەوخۆ و ناڕاستەوخۆ پێێان وتراوە ، وە پێشتریش لەڕاگەیاندنەکانەوە ئەم پەیامەمان بۆ هۆشداری داوە، وە لەکاتی ڕیفراندۆمیشدا کە پەیامەکانی ئێرانمان دەدا ئەوەتا دوای تێپەڕبوونی ئەو ماوەیە توانیومانە بگەینەوە نیوەی پێشتر "
هەروەها لەبارەی ئەوەی داوای ڕونکردنەوەیان لەئێران کردووە لەسەر موشەک بارانکردنی کۆیە و لەسێ دارەدانی سێ گەنجی کورد لەیەک کاتدا؟ نازم دەباغ وتی" ئەوە پەیوەندی بە ئێـمەوە نیە، ئەوە کاروباری ناوخۆی ئێڕانە، ئێمە دەست وەرنادەین لەو بابەتە بەڵام ئێـمە وەک قوتابیەکی مام جەلال دژی لەسێدارەدانین هەموو کات کاتی خۆشی تەنانەت جەنابی مام جەلال واژۆی لەسێدارەدانی سەدام حسێن-ی نەکرد."
دوێنێ یەکشەمە سوپای پاسدارانی ئێران لەبەیاننامەیەکدا که ئاژانسی فارس نیوز بڵاوی کردۆته‌وه‌جەختی لەسەر ئەو هێرشەیان بۆ سەر بنکەی(حدک) لەقەزای کۆیە کردەوە و ڕایگەیاند" به حه‌وت موشه‌کی مه‌ودا کورتی زه‌وی به زه‌وی هێرشی کردۆته سه‌ر کۆبوونه‌وه‌یه‌ک و ناوه‌ندێکی مه‌شق پێکردنی دێمۆکڕاته‌کان که له ئاکام دا لانی که‌م 11 که‌سی کوشتوه. ههروهها ده‌ڵێت له ئه‌و هێرشه‌دا له "یه‌که‌ی ئاسمانی سپا و فڕۆکه‌ی بێ فڕۆکه‌وان" که‌ڵکی وه‌رگرت.
نازم دەباغ نوێنەری حکومەتی هەرێم دەڵێت" ئێمەش پێشتر هەمان قسەمان کرد لەو پەیامەی بڵاومان کردەوە ،ئێـمە پێشتر ئەو پەیامەی بڵاومانکردەوە لەسەر موشەک بارانەکەی ئێران دوێنێش سوپای پاسداران بەیانی بڵاوکردەوە چ جیاوازییەکی هەیە لەگەڵ ئەو بەیاننامەیە کەمترمان وتووە یا زیاتر؟ "
سەبارەت بەوەی ئایا وەک نوێنەرایەتی حکومەتی هەرێم داوای ڕونکردنەوەیان لە حکومەتی ئێڕان کردووە لەسەر موشەک بارانەکە؟ نوێنەری حکومەتی هەرێمی کوردستان-عیراق، لەتاران وتی" ئێـمە لە تاران لە ڕيگای تیلفۆن بە زارەکی ئەو پرسیارەمان لە بەرپرسانی ئێرانی کرد بەڵام ئەو وەڵامەمان پێگەیشت کە لەبەیاننامەکەی سوپای پاسداراندا هاتبوو."
وتیشی" وەک خۆمان نامانەوێت لەخاکی عیراق و هەرێمی کوردستانەوە هێرش بکرێتە سەر هیچ وڵاتێکی دراوسێ وەناشمانەويت وڵاتانی دراوسێ بەهۆی بونی حیزبێکی سیاسیەوە بۆردومانمان بکەن"
نازم دەباغ لەوەڵامی ئيو پرسیارەی پێشبینی دەکات ئەو هێرشانەی ئێران لەناو خاکی عیراق دوبارە ببنەوە ، وتی" من ئەوە دەڵێـم جا کەیفی خۆیانە ئەو زوڕنا ژەنانە چی دەڵێن، من دەڵێم بەیاننەکەی سوپای پاسداران ڕوونە کەی بیانەوێت ئەو هێرشانە دوبارە دەکەنەوە."
https://www.dengiamerika.com/a/4564587.html
نازم ده‌باغ له‌گه‌ڵ مارتینا کازوبک سکرتێری دووەمی باڵیۆزخانەی پۆڵەندا لە تاران کۆبۆوه
"نازم ده‌باغ" نوێنه‌رى حکوومه‌تى هه‌رێمى کوردستان له تاران، له‌گه‌ڵ خاتوو "مارتینا کازوبک" سکرتێری دووەمی باڵیۆزخانەی پۆڵەندا لە وڵاتی ئێران دیداریی کرد.
خاتوو "مارتینا کازوبک" سکرتێری دووەمی باڵیۆزخانەی پۆڵەندا لە تاران، ئەمڕۆ دووشەمە رێکەوتی ١٠/٩/٢٠١٨ سەردانی نووسینگەی نوێنەرایەتی حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە تاراني کرد و لە لایەن "نازم عومەر ده‌باغ" نوێنەری حکوومه‌تى هه‌رێمى کوردستان له وڵاتی ئێران پێشوازی لێکرا.
لە چاوپێکەوتنەکەدا وتووێژ لە بارەی ڕەوشی سیاسی هەرێمی کوردستان و عێراق و ڕوداوەکانی بەسرا کرا. نوێنەری حکوومه‌تى هه‌رێمى کوردستان له تاران، ڕاوبۆچوونی حکوومه‌تى هه‌رێمى کوردستانی خستەڕوو، و هەوڵەکانی سەبارەت بە ئەنجامدانی گفتووگۆ لەگەڵ لایەنەکانی دیکەی عێراق سەبارەت بە بەشداری کردن لە حکوومەتی نوێي خستەڕوو و لایەنی کورديی بە یەک مەسافە لەگەڵ هەموو لایەنەکاندا گفتووگۆ دەکات و چاوەرێی سەلماندنی داخوازيیەکانی کوردە بە سازان و هاوبەشی و هاوسەنگی و جێبەجێي کردنی بەندەکانی دەستور.
له درێژه‌ی ئه‌م کۆبوونه‌وه‌یه‌دا خاتوو "مارتینا کازوبک" خۆشحاڵی خۆی دەربڕی کە بارودۆخی هەرێمی کوردستان بەرەو سەقامگیری دەڕوات و ئومێدی خواست بە زووترین کات حکوومەتی نوێی عێراق دابمەزرێي و کێشەکانی ئەم دواییە کۆتایی پێ بێت.
ڕاگه‌یه‌نراوێك له سه‌رۆكایه‌تیی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانه‌وه
ده‌رباره‌ى بۆمبارانى سه‌رله‌به‌یانیى ئه‌مڕۆى كۆمارى ئێسلامیى ئێران بۆ سه‌ر بارەگاکانی حیزبی دێموكراتى ئێران (حدکا) و حیزبى دێموكراتى كوردستان (حدك) لە قەزای کۆیە، حكوومه‌تى هه‌رێمى كوردستان ڕاگه‌یانراوێكى بڵاو كرده‌وه، ئه‌مه ده‌قه‌كه‌یه‌تى:
ڕاگەیەنراوێک لە سه‌رۆكایه‌تیى ئەنجومەنی وەزیرانى هه‌رێمى كوردستانەوە:
پێشنیوەڕۆی ئەمڕۆ ۸/۹/۲٠۱۸ بارەگاکانی حیزبی دێموكراتى ئێران (حدکا) و حیزبى دێموكراتى كوردستان (حدك) لە قەزای کۆیە له‌لایه‌ن كۆمارى ئیسلامیى ئێرانه‌وه بۆمباران كران كه له ئه‌نجامدا چه‌ند كه‌سێك گیانیان له ده‌ست دا و ژماره‌یه‌كى دیكه‌ش بریندار بوون.
وێڕاى ئیدانەکردنى ئه‌و بۆمبارانه، دووپاتى ناڕەزایەتیی خۆمان لە بەکارهێنانی خاکی هەرێمی کوردستان بۆ هێرشکردنە سەر وڵاتانى دراوسێ ده‌كه‌ینه‌وه كه به هیچ شێوه‌یه‌ك قبووڵكراو نییه و ده‌بێته هۆى تێكدانى ئارامى و سه‌قامگیریى هه‌رێمى كوردستان، بۆیه داواكارین دووباره نه‌بێته‌وه، ڕێز له یاساكانى هه‌رێمى كوردستان بگیریت و هه‌رێم نه‌كرێته گۆڕه‌پانیى یه‌كلاكردنه‌وه‌ى ململانێكان.
پرسه و سه‌ره‌خۆشى له كه‌سوكارى قوربانییان ده‌كه‌ین و هیواى زووچاكبوونه بۆ بریندارن ده‌خوازین، هەموو لایەکیش دڵنیا دەکەینەوە کە حکوومەتی هەرێمی کوردستان ئه‌ركى خۆى بۆ هاوکاریکردنی لێقەوماوان جێبه‌جێ ده‌كات و تیمەکانی فریاگوزاریمان ڕاسپاردووە بە هەموو توانایەکی خۆیانه‌وه فریای زیانلێکەوتووان و خه‌ڵكى سڤیلى ناوچه‌كه بکەون.
سه‌رۆكایه‌تیى ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان
۸ی ئەیلولی ۲٠۱۸
نازم دەباغ: پارتی و یەكێتی حزبەكانی رۆژهەڵاتی كوردستانیان لە هێرشە مووشەكییەكە ئاگاداركردبووەوە
خەندان-
نوێنەری حكومەتی هەرێم لە تاران لەبارەی موشەك بارانكردنی بارەگای سەرەكی(حدك) لە قەزای كۆیە رایگەیاند، مانگ و نیوێك پێش مووشەك بارانكردنەكە لە ڕێگای شاندێكی هاوبەشی پارتی و یەكێتیەوە لایەنە كوردییە ئۆپۆزسیۆنەكانی ئێران ئاگاداركراونەتەوە.
نازم دەباغ بە دەنگی ئەمەریكای راگەیاندووە، "شاندێكی هاوبەشی پارتی و یەكێتیەوە لایەنە كوردییە ئۆپۆزسیۆنەكانی ئێران ئاگاداركراونەتەوە، كە ئێران بەنیازە گورزی كوشندەیان لێبدات، بەڵام ئەو لایەنە كوردییانە گوێَان نەگرتووە و لەو ڕۆژەدا ئەو كۆبونەوەیەیان( پلنیۆم)ی حیزبیان ئەنجامداوە، لەبارەی لەسێدارەدانی سێ گەنجی كوردی ئێران لەهەمان ڕۆژی موشەك بارانەكە".
كاتژمێر 10:45 خولەكی رۆژی شەممە كۆماری ئیسلامی ئێران هێرشی مووشەكی كردە سەر بارەگای سەرەكی حزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران و حزبی دیموكراتی كوردستان، كە ئەو دوو پارتە دوو پارتی ئۆپۆزسیۆنی كوردین.
نازم دەباغ وتیشی، "ئێمە بەو تۆپبارانەی كە چەندین تێكۆشەر و چەندین كورد لەپێناوی هەندیك بابەتدا ژیانیان لەدەستدا كە ئێـمە پێشتر پێمان وتن كە كۆماری ئیسلامی ئێرانی بە حكومەتی هەرێمی كوردستانی ڕاگەیاندووە، ئەگەر بەردەوام بن لەم چالاكیانە لەناوخاكی ئیراندا بەدڵنیاییەوە وەڵامیان دەبێت وەڵامەكەشیان كوشندە دەبێت".
نازم دەباغ روونیكردەوە، "بەداخەوە ئەوەی ڕۆژی شەممە ڕەویدا پێشتر ئاگادارمان كردونەتەوە هەروەها هەموو ئەوانەی ئەندامی دەفتەری سیاسی و مەركەزی و ئەنجومەنی سەركردایەتی لایەنە سیاسیەكانی كوردن لە هەرێمی كوردستان ئەگەر تۆزێك بەویژدانەوە گوێ لە قسەكانی بەندە بگرن ڕاست و دروستی قسەكانی من دەزانن، كە ئەو شاندانە ئاگادارییان كردوون، تكاتان لێدەكەین كارێكی وامەكەن كە كۆماری ئیسلامی ئێران وەڵامی توندی هەبێت كەچێ بێ گوێدان ئەم جۆرە كۆبونەوەشیان(پلنیۆم)ەیان كرد كە ئەم زیانەیان كرد".
لەبارەی ئەوەی ئێران چۆن زانی حیزبی دیموكراتی كوردستان لەو كاتەدا پلنیۆمی حیزبییان هەیە و موشەك بارانی كردن؟ نازم دەباغ وتی، "من نازانم ئەوە لەخۆیان بپرسن، ڕەنگە هەر لەناو خۆیاندا كەسێك هەبێت ئەو هەواڵەی دابێت، پێشتر چەند جارێكی تر ئەوە ڕووی داوە چونكە، دواتر ئاشكرا بووە كەسەكە لەناو خۆیاندا بووە."
نازم دەباغ ئەوەشی وت، "ئەو شاندەی تایبەتی حكومەتی هەرێم كە سەردانی ئەو لایەنە كوردییە ئێرانیانەیان كرد پێشتر ئاگاداریان كردنەوە پێكهاتبوو لە یەكێتی و لە پارتی كە زۆرترین ئەندامی شاندەكە لەبرادەرانی پارتی بوون سەردانی ئەو لایەنانەیان كرد تكایان لێكردن، وە پێێان وتن ئەم چالاكیانە وەڵام دانەوەیان دەبێت".
رۆژی یەكشەمە سوپای پاسدارانی ئێران لە بەیاننامەیەكدا بڵاویكردەوە، "بە حەوت مووشەكی مەودا كورتی زەوی بە زەوی هێرشی كردووەتە سەر كۆبوونەوەیەك و ناوەندێكی مەشق پێكردنی دیموكراتەكان".
سوپای پاسداران راشیگەیاندووە، لە ئەو هێرشەدا لە "یەكەی ئاسمانی سوپاو فڕۆكەی بێ فڕۆكەوان" كەڵكی وەرگرت.
سەبارەت بەوەی ئایا وەك نوێنەرایەتی حكومەتی هەرێم داوای ڕونكردنەوەیان لە حكومەتی ئێران كردووە لەسەر موشەك بارانەكە؟ نوێنەری حكومەتی هەرێم لەتاران وتی، " ئێـمە لە تاران لە ڕێگای تەلەفۆنەوە بە زارەكی ئەو پرسیارەمان لە بەرپرسانی ئێرانی كرد بەڵام ئەو وەڵامەمان پێگەیشت كە لەبەیاننامەكەی سوپای پاسداراندا هاتبوو."
بەهۆی هێرشەكانی سوپای پاسدارانەوە بۆ سەر بارەگانی هەردوو حزبی حزبی دیموكراتی كوردستان و حزبی دیموكراتی كوردستان ئێران 15 فەرماندەو پێشمەرگە شەهیدبوون و زیاتر لە 40 كەسی دیكەش برینداربوون.
نازم دەباغ وتیشی، "وەك خۆمان نامانەوێت لەخاكی عیراق و هەرێمی كوردستانەوە هێرش بكرێتە سەر هیچ وڵاتێكی دراوسێ وەناشمانەویت وڵاتانی دراوسێ بەهۆی بونی حیزبێكی سیاسیەوە بۆردومانمان بكەن"
بەدرێژایی مێژوو حکومه‌ته‌کانی عێڕاق تا سەرنگونی سه‌دام حسێن، هەر بە کودەتاو شەڕ و شەڕی ناوخۆ بەڕێیان کردووە، داگیرکەران و ئیمپریالیزمی ئەو کاتەی عێراق لەپێناو دابینکردنی بەرژەوەندیەکانیان لەهەوڵی بەردەوامدا بوون لەنانەوەی دووبەرەکی و دروست کردنی جیاوازی لەنێوان کەسایەتی و هێز و لایەنەکاندا.
سەرئەنجام لەراپەرینێکدا بەشێکی عێراق واتە هەرێمی کوردستان لەدەستی رژێم ئازاد کرا لە دوا هەنگاویشدا بە هاوپەیمانی هەموو لایەک و کۆدەنگی نێودەوڵەتی رژێمی صدام روخێنرا و حکومەتێکی نوێ بە هەڵبژاردن و شەرعییەتی دەنگدان لەپرۆسەیەکی دیموکراتیدا هەڵبژێردرا و دامەزرا.
لەدوای روخانی رژێم،یەکەم حکومەتی عێراق لەرێگای هەڵبژاردن دەست بەکار بوو و هاته سه‌رکار، کە بەبڕوای زۆرێک دەبوایە ئەم حکومەتە ئارامی و ئاسایش و ئاوەدانکردنەوە بەخۆیەوە ببینێت، جارێکی دیکە ناحەزان و دەستە دەرەکیەکان کەوتنەوە وێزەی عێراقیەکان و بە هەموو شێوەیەک هەوڵیان بە نانەوەی جیاوازی بیروڕای نەژادپەرستی و مەزهەبی و ئایینی ناکۆکی نێوان کەسایەتی و لایەنە سیاسیەکان زیاد بکەن.
هەر لە یەكەم سەرۆك وەزیرانی عێراق كێشەكان و ململانەی نێوان لایەنەكان زەق بۆوەو بوو بە هۆكاری گۆڕینی سەرۆكی ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق واتا دكتۆر ئیبراهیم جەعفەریو دوای دوو ساڵ هاتنی مالیكی بە سەرۆك ئەنجوومەنی وەزیران لە ماوەی حوكمرانی ئەو زیاتر كێشەكان زەق بووە. بوو بە هۆی سەرهەڵدان و بەهێزبوونی ئەلقاعیدە و دوایی داعش و داگیركردنی شارەكانی عێراق وەكو موسڵ و سەلاحەدین و ئەنبار.
سەرۆك وەزیرانی ئەو كات بە هەڵوێست و هەنگاوەكانی هەوڵیدا ئەمریكیەكان لە عێراق وەدەرنێت كە لە ڕووی دەركردنی هێزی دەرەكییەوە هەنگاوێكی باش بوو بەڵام كار و هەنگاوەكانی پێچەوانەی سەركەوتنی ئەم هەنگاوە بوو تا ئەوەی لە چەند چاوپێكەوتنێك و نووسینێكدا باسم كرد ئەگەر هۆكارەكانی پەیدابوونی ئەلقاعیدە و داعش لە ناو نەبرێن و چوونە دەروەی ئەمریكایەكان و هێزی بێگانە بە زەرەر تەواو دەبیت و كارێك دەكەن كە ئەم جارەیان بە مەمنوونیەوە داوای گەڕانەوە و مانەوەیان بكرێت ئەگەر هاتن ئەمجارە ناگەڕێنەوە.
ئەڵبەتە وای لێهات پەرەسەندنی داعش و داگیركردنی موسڵ و شارەكانیتر وای كرد كە هەنگاو بۆ ئەوە بهاویژرێت. كە زیاتر پێویستی بە هاوكاری دەرەكی و هاوپەیمانان و دراوسێكانمان بێت بۆ ڕاگرتن و بەرەو پێشەوە چوونی داعش و ئازادكردنی شوێنە داگیركراوەكان لە شارەكان.
مالیكی لادرا و عیبادی هات. بە هاوكاری هەموو لایەك كورد و عەرەب و ئێران و هاوپەیمانان توانرا شارەكانی ژێرده‌ستی داعش ئازاد بكرێن، هەر ئەو كات لە چەندین نووسین و چاوپێكەوتنێك پەنجەمان ڕاكێشا كە ئەمەسەركەوتنی سەربازی و شكستی سەربازی داعشەكانە واتە ئەگەر هۆكاری پەیدابوونی داعش لە ناو نەچێت جارێكیتر سەرهەڵدەداتەوە. بەداخەوە واتە ئەمڕۆكە نەك هەر سەر هەڵدانەوەی داعش و شەرەكانی بە چاوی خۆمان دەبینین بەڵكو ناحەزانی عێراق بە پشتیوانی كردنی زیندوو بوونەوەی داعش وا لە دوای هەڵبژاردنەكانی عێراق بە شێوەیەكیتر زەمینە بۆ گەشەكردنی داعش و ناحەزەكانی خۆش دەكەن ئەویش بە پشتیوانی گروپ و لایەن و كەسانێك لە عێراق كە ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق نەك بۆ مەبەستی داڕشتنی بەرنامە و گەیاندنی خزمەتگوزاری بە هاوڵاتیان و چاك كردنی بارودۆخی ژیان و خزمەتگوزاریەكانی بەڵكو بە دابینكردنی بەرژەوەندیەكان و بەدەستهێنانی پلە و پایە بەكار دەهێنن وە هەر یەك بە شێوەیەك دابەش بووە.
ئەم كێشمەكێشمەو ململانێ بە تایبەت لە نەبوونی كەسێكی كاریزمایی وەكو جەنابی مام جەلال لە عێراق ئەمرۆكە ئەم بارودۆخە هاتۆتە ئاراوە كە هاسان نیە و بتوانرێت یەكڕیزی ناوماڵی عێراق كورد و شیعە و سووننە بهێنێتە كایەوە.
بارودۆخی ئەمرۆكە ئەركی بەڕێز كاك مەسعود زۆر قورستر دەكات چونكە هاوسەنگی دروست¬كردن بە تەنها یەكێك ناكرێت و خاوەن بەرژەوەندیەكان زیاترن لە خاوەن بەرژەوەندی گەل و نیشتیمان.
ئەمرۆكە زیاتر رۆژی ناحەزانە، پەرش و بڵاوی هێز و لایەن و كەسایەتیەكان زیاتر زەمینەساز دەكات بۆ خاوەن بەرژەوەندیەكانی دەرەكی. گەلی عێراق پێویستی بە بڕیارێكی چارەنووس ساز هەیە كە بەر لە هەموو شتێك بە كورد و عەرەبەوە دەبێت، خۆشەویستی و دلسۆزی بە گەل و نیشتیمان بەر لە هەمووی بێت.
گەلی عێراق دەبیت سەیری مێژووی رابردووی خۆی بكات لە چوارچێوەی ئەم جوغرافیە سیاسی و كۆمەڵایەتی و كلتوریە كە هەیەتی وەكو هەمیشە شادڕەوان جەنابی مام جەلال ئەیفەرموو جوغرافیا ناگۆردرێت.
گەل و سەركردەكان لە مێژوودا زۆر فیداكاریان كردووە. تا ئەو قۆناغەی زۆرجار سەركردەكانی كورد چ جەنابی مام جەلال و چ جەنابی كاك مەسعود بارزانی لە ڕووبەڕوو بوونەوەی دوژمن و ڕژێمە گۆڕبەگۆڕكان قوربانیان بە خۆیان ڕوو لە كانیاو داوە و چوونەتە بەرەی پێشەوەی شەڕ و سەركردایەتی ڕاستەوخۆیان كردووە تا ووزە و توانا بە هێزی پێشمەرگە بدەن بۆ بەدەستهێنانی سەركەوتنێكی سەربازی كە ئایندەی كوردی پێوە بەستراوبوو.ئایا ئەمرۆكە گەلانی عێراق و كورد نەكەوتۆتە ئەم قۆناغە لە پێناو دابینكردنی ئایندەی ڕوون و سەرفرازی بۆ خۆیان گەلەكەیان سەركردایەتی پڕۆژەیەكی نیشتیمانی بەر فراوان بكەن و لەم گێژاوەیە و دەست تێوەردان خۆیان رزگار بكەن.
ڕووداوەكانی ئەمڕۆكەی شاری بەسڕە ئەوە دەسەلمێنێت كە یەكەم : ڕاپەڕین و خۆپێشاندان لە پێناو گەیاندنی خزمەتگوزاری و دابین كردنی ئەمن و ئاسایش مافێكی ڕەوایە.
دووەم : ڕێگا خۆش دەكات كە جارێكیتر دەستەی تێكدەرەكان بۆ قووڵ كردنەوەی ناكۆكیەكانی نێوان ئێران و ئەمریكا زیاد بكەن وبكەونە سووتاندنی قونسوڵگەری ئێران و هەوڵدان بۆ سووتاندنی قونسوڵگەری ئەمریكا.
ئەمرۆكە هۆشیاری هێز و لایەنە سیاسیەكان گرنگە لە جیاتی بیركردنەوە لە بەدەستهێنانی پلە و پایە با ئارامی و ئاسایش و خزمەتگوزاری بۆ هاوڵاتیان دابین بكەن.
ئەگەر ئەم هۆشیاریە نەبێت و ئەمجۆرە لە خۆ بووردوویی سەركردە و ڕابەر نەبێت ئەبیت ئەوەمان لەبەر چاو بێت ڕاپەرین و دەست تێوەردانی بەسڕە بگوازرێتەوە بۆ هەموو عێراق بە هەرێمی كوردستانیشەوە. وش بە شێوەیەكیتر داعش لە هەر چوار لای هەرێم دەستی بە جموجۆڵ كردۆتەوە یان دەیكات. بۆ فشار خستنە سەر هەرێم تا بە داخوازیەكان رازی بین.
PUKmedia
نوێنه‌ری هه‌رێمی کوردستانی عێراق له تاران ده‌ڵێت: کورده‌کان ده‌چنه ناو فراکسیۆنێکه‌وه که پابه‌ندی رێکه‌وتنه‌کان بێت و بۆ جێبه‌جێ‌کردنیان گه‌ره‌نتی پێویست بدات.
به‌پێی راپۆرتی په‌یامنێری به‌شی نێوده‌وڵه‌تی ئاژانسی هه‌واڵی "آنا"، ماوه‌یه‌ک پێش ئێستا گه‌وره‌ترین فراکسیۆنی په‌رله‌مانی عێراق به ئاماده‌بوونی عه‌مار حه‌کیم، عه‌بادی، ساڵح موتڵه‌ک، سه‌لیم جبووری، ئه‌یاد عه‌لاوی، ئوسامه نوجه‌یفی و نوێنه‌رانی سائرون، بوونی خۆی راگه‌یاند. ئه‌م فراکسیۆنه ١٧٧ کورسی په‌رله‌مانی هه‌یه.
به‌رپرسی نوسینگه‌ی ده‌وڵه‌تی یاسا له‌م باره‌وه ده‌ڵێت: ئه‌م فراکسیۆنه به‌ناوی هاوپه‌یمانی ئاوه‌دانکردنه‌وه پێکهاتووه و تیایدا لایه‌نی جیاواز له‌وانه فه‌تح، یاسا، نه‌سر و چه‌ند لایه‌کی دیکه ئاماده‌ن/
چه‌ن کاتژمێرێک له بڵاوکردنه‌وه‌ی ئه‌م هه‌واڵه تێنه‌په‌ڕیبوو که گروپی فه‌تح به سه‌رۆکایه‌تی هادی عماری و ده‌وڵه‌تی یاسا به سه‌رۆکایه‌تی مالکی فراکسیۆنێکی دیکه‌یان پێکهێنا. ئه‌م فراکسیۆنه ١٤٥ کورسی په‌رله‌مانی هه‌یه. خاڵی سه‌رنجڕاکێش ئه‌وه‌یه که سهبارهت به پێکهێنانی فراکسیۆنی زۆرینه ناکرێت بڕیاری کۆتایی بدرێت، به شێوه‌یه‌ک که هه‌ردوولا ده‌ڵێن خۆیان گه‌وره‌ترین فراکسیۆنن. ههروهها له یه‌که‌م کۆبوونه‌وه‌ی په‌رله‌ماندا سه‌رۆکی به‌ته‌مه‌نی په‌رله‌مان نه‌یتوانی زۆرینه دیاری بکات و دیاریکردنی ئه‌مه‌ش سپێردرایه ده‌ست مه‌حکه‌مه‌ی فیدراڵی.
به‌ڵام روونه که به درێژه‌کێشانی کێشه‌و ئاڵۆزییه‌کانی نێوان حزبه سیاسییه‌کانی عێراق به تایبه‌ت له نێوان شیعه‌و سوننه‌و کورد، بێ‌شک هه‌ر هاوپه‌یمانییه‌کیش دروست بکرێت زۆر لاواز ده‌بێت و له داهاتوودا کێشه‌ی زۆر دێته سه‌ر رێگایان.
ههروهها بابه‌تی لایه‌نی کوردییه‌کان و یه‌کگرتنیان له‌گه‌ڵ فراکسیۆنی زۆرینه‌ی په‌رله‌مان بابه‌تی سه‌ره‌کی راگه‌یاندنه‌کانی عێراقه. له‌م نێوانه‌دا یه‌کێک له سه‌رکرده‌کانی هاوپه‌یمانی سائرون وێڕای ئاماژه به‌وه‌ی که ئه‌م هاوپه‌یمانییه به ١٨٠ کورسی په‌رله‌مانییه زۆرینه پێک ده‌هێنێت ده‌ڵێت: دوو حزبی سه‌ره‌کی کوردستان له ئێمه‌وه نزیکن.
ئیمه‌ن الشمری ده‌ڵێت: هاوپه‌یمانی سائرون و لایه‌نه‌کانی دیکه‌ی هاوپه‌یمانی ١٨٠ کورسی په‌رله‌مانیان هه‌یه. بۆیه زۆرینه‌ی په‌رله‌مانی پێک دێنن، ههروهها پارتی دیموکراتی کوردستان و یه‌کێتی نیشتمانیی کوردستان هه‌رچه‌ند به فه‌رمی یه‌کگرتنیان له‌گه‌ڵ هاوپه‌یمانییه‌که‌ی ئێمه رانه‌گه‌‌یاندووه به‌ڵام له ئێمه‌وه نزیکن.
نوێنه‌رێ هه‌رێمی کوردستانی عێراق له تاران له ووتوێژێکدا له‌گه‌ڵ په‌یامنێری به‌شی نێوده‌وڵه‌تی ئاژانسی آنا سهبارهت به هه‌ڵوێستی فه‌رمی کورده‌کان له‌م‌باره‌وه ده‌ڵێت: هه‌ڵوێستی لایه‌نه کوردییه‌کان روونه و چاوه‌ڕوانن رای لایه‌ن و حزبه‌کانی دیکه روون بێته‌وه تاوه‌کوو بزانن کامیان به شێوه‌یه‌کی راسته‌قینه پابه‌ندی ده‌ستووری عێراقن، ئه‌ڵبه‌ت تا ئێستا هیچ لایه‌نێک ئه‌وه رێکه‌وتنه‌ی کورده‌کان چاوه‌ڕوانی ده‌که‌ن، نه‌یانکردووه.
نازم ده‌باغ ده‌ڵێت: خواسته‌کانی کورده‌کان دوو به‌شه: هاوبه‌شی(مشارکت)، سازان(توافق) و هاوسه‌نگی(توازن)، به‌شێکی دیکه‌ی جێبه‌جێ‌کردنی رێکه‌وتنه‌کانی پێشوو به پێی ده‌ستووری عێراق که مادده‌ی ١٤٠، یاسای پێشمه‌رگه و بواری نه‌وت و چۆنیه‌تی بنه‌مای په‌یوه‌ندی نێوان هه‌رێمی کوردستان و به‌غدا ده‌گرێته‌وه. بۆیه هه‌ر فراکسیۆنێک که پابه‌ندی رێکه‌وتنه‌کان بێت و بۆ جێبه‌جێ‌کردنی بابه‌ته‌کان گه‌ره‌نتی بدات، کورده‌کان ده‌چنه ناو ئه‌و فراکسیۆنه‌وه.
ئه‌و وێڕای ئاماژه به‌وه‌ی که کوردههکان فراکسیۆنێکی تایبه‌تیان له‌به‌رچاو نییه ده‌ڵێت: له نێوان هاوپه‌یمانییه‌کان رێکه‌وتن ده‌کرێت که گه‌وره‌ترین فراکسیۆن پێک بێت و ئه‌وکات کورده‌کان ده‌چنه ناو فراکسیۆنێکه‌وه که جێبه‌جێ‌کردنی ده‌ستوور بخاته ناو کاری خۆیه‌وه. له راستیدا هه‌موو ئاڵوگۆڕه‌کانی داهاتوو ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ کۆبوونه‌وه‌ی په‌رله‌مان، یان رێکه‌وتن ده‌کرێت یان رێکه‌وتن دواده‌خرێت بۆ کاتێکی دیکه، که تا ئێستا له‌سه‌ر کاندیدی سه‌رۆکایه‌تی کۆمار و سه‌رۆک وه‌زیران و سه‌رۆکی په‌رله‌مان رێکه‌وتن نه‌کراوه.
نازم ده‌باغ ده‌ڵێت: ئه‌و به‌ڵگانه‌ی که باس له پێکهێنانی گه‌وره‌ترین فراکسیۆن ده‌که‌ن زۆر به‌هێز نین، چونکه ئه‌مانه پێشتریش بڵاوبووبووه‌‌وه، رێکه‌وتنی نێوان سه‌رۆک فراکسیۆنهکان بووه که مه‌رج نییه هه‌موو ئه‌ندامانی فراکسیۆنهکان هاوڕای بن، له‌م جۆره به‌ڵگانه زۆر ئیمزاکراوه به‌ڵام جێبه‌جێ نه‌کراون.
ئه‌و ده‌ڵێت: ده‌بێت چاوه‌ڕوان بین و بزانین سه‌رۆک هاوپه‌یمانییه‌ک که نامه‌ی ئاماده‌بوونی هاوپه‌یمانییه‌که‌ی له فراکسیۆنی زۆرینه‌ی ئیمزا کردووه نوێنه‌ری هاوپه‌یمانییه‌که‌ی بووه یان یه‌کلایه‌نه ئه‌مه‌ی کردووه. کێشه‌ی ئه‌م نامه ئیمزاکراوانه‌یه که هیچ به‌شێکی روون نییه و دیار نییه چی ئیمزاکراوه.
"نازم دەباغ" نوێنەری حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە تاران، گوتی: کوردەکان لەگەڵ هەر گرووپ و لایەنێکی سیاسی کە بە شێوەی کارامە مافەکان و داخوازییەکانی کوردەکانە جێبەجێی بکات دانووستان دەکەن، بەڵام تا ئێستا هیچ یەک لە لایەنە سیاسییەکان لەم بەشەدا تەزمینیان بە ئێمە نەداوە.
"نازم عومەر دەباغ" نوێنەری حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە تاران، لە وتووێژ لەگەڵ پەیامنێری ئاژانسی تەسنیم، بە ئاماژە بە رۆڵی کوردەکان لە پێکهێنانی گەورەترین فڕاکسیۆنی پەڕڵەمانی عێراق سەبارەت بە چوونە ناوەوەی ئەوان بۆ ناو هاوپەیمانی سەدر یا فەتح گوتی: کوردەکان نەچوونەتە ناو هیچ یەک لە هاوپەیمانییەکانی پەڕڵەمانەوە و نابێت بچنە ناو ئەو هاوپەیمانییانەوە. کوردەکان لەم بابەتەدا دوو مەرجیان هەیە، یەکەم ئەوەی کە دەبێت دانووستان، هاوسەنگی و بەشداریی کارامە بوونی هەبێت. دووهەم ئەوەی کە پابەندی یاسای بنەڕەتی عێراق بن بۆ چارەسەریی کێشەکانی کوردەکان. لەونە: مادەی 140ی یاسای بنەڕەتی، یاسای پەیوەست بە پێشمەرگەکان، یاسای پەیوەندیی نێوان حکوومەتی هەرێمی کوردستان و بەغداد و هەندێک لەم بابەتانە.
نوێنەری حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە تاران، لە درێژەی قسەکانیدا گوتی: کوردەکان لەگەڵ هەر گرووپ و لایەنێکی سیاسی کە بە شێوەی کارامە مافەکان و داخوازییەکانی کوردەکانە جێبەجێی بکات دانووستان دەکەن. ئەوە بۆ ئێمە زۆر گرینگە بەڵام تا ئێستا هیچ یەک لە لایەنە سیاییەکانی عێراق لەم بەشەدا تەزمینیان بە ئێمە نەداوە و تەنیا لە چوارچێوەی قسەدا ماوەتەوە.
ئەو سەبارەت بە پێکهێنانی گەورەترین فڕاکسیۆن لە دانیشتنی ئەمڕۆی پەڕڵەمانی عێراقدا گوتی: فکر ناکەم فڕاکسیۆنێکی بەم چەشنە ئەمڕۆکە پێکبێت. من دوێنی بە پەیامنێرانم گوت ئیحتمال دەدەم دانیشتنی ئەمڕۆی پەڕڵەمان دوابکەوێت. ئەگەر بەڕێوەنەچێت کووبوونەوەیەکی دیکە دادەمەزرێنن. پاشان پێکهێنانی فڕاکسیۆن کات دەخایەنێت. تا ئێستا دانووستانێک لە پەیوەندیی لەگەڵ سەرۆکی پەڕڵەمان، سەرۆک کۆمار و سەرۆک وەزیران پێکنەهاتووە. لانی کەم لە سەرەتادا دەبێت سەرۆکی پەڕڵەمان دیاری بکرێت. کاتێک کە ئەو دیاریکرا، سەرۆک کۆمار هەڵدەبژێردرێت. کاتێک کە سەرۆک کۆمار دیاریکرا، سەرۆک وەزیرانیش دیاریدەکرێت.
"نازم دەباغ" سەبارەت بە کاندیدی کوردەکان بۆ پۆستی سەرۆک کۆمار گوتی: تا ئێستا ئەم کاندیدە دیارینەکراوە، یەکێتی نیشتمانی کوردستان دەبێت کاندیدی سەرۆک کۆماری دیاریی بکات.
"پەیوەندییەكانی كۆماری ئیسالمی ئێران كەم رەنگرت نیین لە زۆنی زەردا"
نوێنەری حكومەتی هەرێمی كوردستان لەتاران، ئاماژە بەوە دەكات "كۆماری ئیسالمی ئێران لەهەوڵو كۆششدا بووە بۆ ئەوەی ئاشتەوایی نەك لەناوچەی زۆنی سەوز هەبێت، بەڵكو پێموایە لەناوچەی زۆرنی زەردیش كەمرتی نەكردووە بەراورد بە زۆنی سەوز و پەیوەندییەكانی كۆماری ئیسالمی ئێرانیش كەم رەنگرت نیین لە زۆنی زەردا". نازم دەباغ، نوێنەری حكومەتی هەرێمی كوردستان لەتاران، لەچاوپێكەوتنێكی تایبەت بە ژیان جەخت لەسەر ئەوە دەكاتەوە "ئێرانییەكان لەگەڵ جێبەجێكردنی داخوازییەكانی گەلی كوردن لەچوارچێوەی دەستوری هەمیشەیی عێراقدا و لەچوارچێوەی یەكپارچەیی خاكی عێراقدا، ئەو مافانەی كە لەدەستوری عێراقدا هاتووە".
--ژیان: شۆڕش محەمەد--
ژیـــــان: ئــــەو ســــــەردان و ئاشتەواییەی كە لەنێوان یەكێتی و گۆڕان و هاوپەیامنی هاتۆتەدی تاچەند كۆماری ئیسالمی ئێران رۆڵی هەیە لەدروستكردنیدا؟
نــازم دەبـــاغ: مـن هەمیشە جەختم لەسەر ئـەوە كردۆتەوە كــە لــەگــەڵ ئــــەوەی نــاحــەزان بەشێوەیەكی تر تەفسیری دەكەن، بــەاڵم كـۆمـاری ئیسالمی ئێران لەهەوڵو كۆششدا بووە بۆ ئەوەی ئاشتەوایی نەك لەناوچەی زۆنی ســەوز هەبێت، بەڵكو پێموایە لەناوچەی زۆرنی زەردیش كەمرتی نەكردووە بەراورد بە زۆنی سەوز و پەیوەندییەكانی كۆماری ئیسالمی ئێرانیش كەم رەنگرت نیین لەزۆنی زەردا، بــەاڵم ئــەوەی كە گرنگە وەاڵمدانەوەی الیەنە سیاسیەكانە بــۆ ئــەو هــەواڵنــەی لەپێناوی یەكڕیزی و ئاشتبوونەوەی گشتی دەنــرێــت. مــن خــۆم ئێستاكە بابەتێكم بەدەستەوەیە دەینووسم لـەبـارەی گـەڕانـەوە بۆ مێژووی پرشنگدار كە لەدرێژایی مێژوودا شۆڕشەكانی كورد هەم وتوێژیان كردووە لەگەڵ رژێمەكان و هەم ئاشتەوایشیان لەنێوان خۆیاندا دروست كـردووە لەكاتێكدا شەڕ و پێكدادانی خوێناوی هەبووە لەنێوانیاندا. واتـــا هـــەر كـــات و ساتێك هــەنــگــاوێــك بــهــاوێــژرێــت بۆ ئــاشــتــەوایــی گـشـتـی پێموایە
كارێكی پیرۆزە و ئەو هەواڵنەی كـە لەئێستادا لــەزۆنــی سـەوز دەنرێت پێموایە لەزۆنی زەردیش لەئێستادا كاك نێچیرڤان بارزانی دەستیپێكردوە بۆ ئەوەی كە بزانن چی بكەن بۆ بەدیهێنانی یەكڕیزی نیشتامنی و بۆ دیالۆگی نیشتامنی و بـۆ پـــڕۆژەی هاونیشتامنی و گـفـتـوگـۆكـردن لــەگــەڵ بـەغـدا، بەدڵنیاییەوە ئـێـران هەمیشە پشتیوان بووە لەوەی كە یەكێتی ریزەكانی كورد و یەكێتی ریزەكانی شیعە پارێزراو بێت. هەروەها هاوپەیامنی هەموو الیەنەكان و ئێران نكوڵی لەوە نـەكـردووە كە پێویست دەكـات لەگەڵ سوننەش هاوپەیامنێتی هەبێت و چونكە ئەم تەبایی و ئاشتەواییە ئەمنییەت و ئاسایش لـەنـاوچـەكـەدا پـەیـدا دەكــات و ئەمنییەت و ئاسایشی ناوچەكە دەبێتە هـۆكـار بـۆ سەپاندنو سەقامگیری ئەمنیەت و ئاسایشی ئێرانیش، چونكە ئەمنییەتو ئاسایشی عــێــراق و هەرێمی كوردستان لەگەڵ ئێراندا پێكەوە گــرێــدراوە. بەڵێ مـن پێموایە ئەو هەوڵەی هەبووە لەپێناوی ئاشتەوایی گشتی نــەك تەنها لــەزۆنــی ســــەوزدا، بەڵكو من دەمەوێت جەخت لەسەر ئەوە بـكـەمـەوە كــە لـەكـوردسـتـانـدا بەگشتی نراوە.
ژیـــان: قسە لــەســەر ئــەوە دەكرێت كە كۆماری ئیسالمی ئێران فشاری كردووە بۆ لەیەكرت نزیكخستنەوەی یەكێتی، گۆڕان و هاوپەیامنی و تەنانەت باس لـەوە دەكرێت كە هـەوڵ هەیە بۆ یەكگرتنەوەیان لەگەڵ یەكێتی نیشتیامنی كوردستاندا؟
نــازم دەبــاغ: بەهەوڵ نییە،
مـەگـەر ئـێـران هـەوڵـی نــەدا كە ریــفــرانــدۆم ئەنجام نـەدرێـت. ئەمە بەهەوڵ نییە و بەو مەرجە بابەتی و خۆییانەیە كە لەهەرێمی كوردستان دەكرێ و دەگونجێت، كــەواتــە یـەكـێـتـی، یـەكـڕیـزی، هاوپەیامنی كە مەرجەكانی هاتە كایەوە چ بابەتی و چ خۆیی بوو بەدڵنیاییەوە هەنگاو بۆ ئەوە دەنرێت. ئەوەی ئێستا گرنگە ئێمە بیر لەو ئاواتە نەكەینەوە كە كەمێك كاری زیاتری دەوێـت، بیر لەوە بكەینەوە كە كـورد خاوەنی 59 كـورسـی پەرلەمانـــی عێراقە و بتوانێت ســودی لێوەرگرێت لـەگـەڵ بـەغـدا، نــەك بیر لـەوە بكەینەوە كەسانێك لەپێناوی بەرژەوەندی و پاراستنی پلەكانی خۆیاندا لەتونێلێكی تاریكدا سەیری ئەم پەیوەندییە دەكەن، مـــن پرسیارەكەم ئــــــەوەیە كەلەكاتێكدا هەندێك لەكادیرانی الیـــەنـــەكـــان گــلــەیــی دەكـــەن كــە چـــۆن دەبــێــت پـێـشـوازی لەیەكــــێتی بـكـرێـت، خۆی لەخۆیدا پێشوازیكردن بەواتای دەستپێشخەرییەك لەیەكێتییەوە بۆ سەردانی ئەو الیەنانە كەواتە ئــەو دێتە پاڵی تــۆ. ئــەی باشە لەبەرامبەر بەوەی كە تۆش ئەو پەالمارانەت داوە چۆن دەبێت یەكێتی بێت سەردانی تۆ بكات، شوێنی دووەمـی هەڵنەبژاردووە لـەشـوێـنـی سـێـهـەم. بــۆیــە من پێموایە هەموو هەنگاوێك بۆ یەكخستنی ریزەكانی نێو ماڵی كورد كارێكی پیرۆزە، ئینجا ئەو هەوڵە هـەر واڵتێك ئێران یان ئەمریكا یـان توركیا پشتیوانی بكات، لەهەمووشی باشرت ئەوەیە كە خۆمان پشتیوانی بكەین.
ژیان: لەبارەی دروستكردنی گـــەورەتـــریـــن فــراكــســیــۆن بۆ پێكهێنانی حـكـومـەتـی نوێی عێراق، كۆماری ئیسالمی ئێران بەالیەوە گرنگە كورد لەگەڵ كام لەهاوپەیامنێتی عێراق بێت؟
نـــازم دەبــــاغ: مــن پێموایە ئـــەوەی كــە مــن خـوێـنـدنـەوەم بـۆی هەیە ئێرانییەكان لەگەڵ جێبەجێكردنی داخوازییەكانی گـەلـی كـــوردن لـەچـوارچـێـوەی دەسـتـوری هەمیشەیی عێراقدا و لـەچـوارچـێـوەی یەكپارچەیی خاكی عێراقدا، ئەو مافانەی كە لـەدەسـتـوری عێراقدا هـاتـووە، كــەواتــە فراكسیۆنی گـــەورە و بچووك تائێستا رانەگەیەنراوە و بەڵكو جەمسەرەكان دیـاری كراوون ئەم جەمسەرەیان هەوڵ دەدات خۆی گەورەترین فراكسۆن پێكبهێنێت و ئەوی تریان هەوڵی هەمان شت دەدات. لێرەدا كورد خـۆی بڕیار دەدات لەگەڵ كام جەمسەردا بێت، جەمسەرەكانی كە باسی لێوە دەكـرێـت و من ناتوانم سەد لەسەد پشتیوانی لێ بكەم، جەمسەرەكانی كە باسی لێوە دەكـرێـت دوو جەمسەرن جەمسەرێك بریتییە لە)حیكمە، نەسڕو سائیرون( جەمسەرەكەی تریش بریتییە لەوانی تر. كەواتە بۆ ئێمە گرنگە كە كامیان دان بە مافە ڕەواكانی كورد دادەنێن و كامیان گرەنتی ئەوە دەكـەن كە مافەكان جێبەجێ بكرێن.
ژیان: كۆماری ئیسالمی ئێران ڤیتۆی لەسەر حەیدەر عەبادی، ســـەرۆك وەزیــرانــی حكومەتی كاربەڕێكەری عێراق هەیە بۆ وەرگـرتـنـەوەی پۆستی سـەرۆك وەزیرانی؟
نازم دەباغ: من پێموایە تائێستا كۆماری ئیسالمی ئێران ڤیتۆی لەسەر كەس نەبووە و تائێستاش نەمبیستووە بەشێوەیەكی گشتی بڵێن ئێمە سوورین لەسەر كام كاندید، ئێرانییەكان سوورن لەسەر رێككەوتن و بەدڵنیاییەوە ئێران سوورە لەسەر ئەوەی هاوپەیامنی كوردی یەكڕیزی تێدا بێت چونكە كارئاسانی دەكات بۆ دروستبوونی فراكسیۆنە گەورەكە و دیاریكردنی سەرۆك وەزیرانی نوێی عێراق و لەهەمان كاتیشدا لەگەڵ سووننە و داواكارییەكانی سووننەدان، بەو واتایەی ئێرانییەكان نایانەوێت سووننە لەپڕۆسەی سیاسی عێراق بكرێنە دەرەوە.
ژیان: راستە چانسی حەیدەر عەبادی الوازە بۆ وەرگرتنەوەی پۆستی سەرۆك وەزیرانی؟
نازم دەبـاغ: پێموایە تائێستا چانسی هیچ كاندیدێك ئەوەندە بەهێز نییە كە بتوانێت ئەو پرسە یەكالیی بكاتەوە.
ژیـان: لەبارەی ئابڵۆقەكانی سەر ئێران و مامەڵەی هەرێمی كوردستان لەگەڵ ئەو واڵتە لەچ ئاستێكدایە؟ هەڵسەنگاندنی تۆ چییە لەو بارەیەوە؟
نازم دەباغ: پێموایە ئەمەیان بەندە بە ئەنجوومەنی وەزیرانەوە كە چ هەڵوێستێكی دەبێت بەاڵم تائێستا حكومەتی هەرێمی كوردستان هەڵوێستێكی هاوتا و هاوسەنگی هـەبـووە لـەوەی كە واڵتـی ئێران بەدۆستی خۆی دەزانـــێـــت وەكــچــۆن ئەمریكا و تــوركــیــاش بــەدۆســتــی خـۆی دەزانــێــت و پشتیوان نـەبـووە لەهیچ هەنگاوێكدا دژ بە یەك و نەبۆتە الیەندار لەدژایەتیكردنی الیەك بەسەر الیەكی تردا و لەو بڕوایەدام لەئایندەشدا زیاتر خۆی دەبەستێتەوە بەو سیاسەتەی كە حكومەتی ئایندەی عێراقی دیاری دەكات.
ژیــــــان: راگـــرتـــنـــی ئـــەو هاوسەنگییە لەنێوان ئەمریكا و ئێران بۆ حكومەتی هەرێمی كوردستان قورس نابێت؟
نـازم دەبــاغ: لـەو بـڕوایـەدام راگرتنی ئەو جۆرە هاوسەنگییە قورس و سەنگینە و ئاسان نییە، بـــەاڵم ئـەگـەر بگەڕێینەوە بۆ ئەزموونی پێشوو لەكاتی خۆشی كــە هــەمــوو دونــیــا ئابڵۆقەی لەسەر ئێران دانـابـوو هەرێمی كوردستان نەبووە الیەنــدار و پەیوەندییەكانی نەبچڕاند لەگەڵ كۆماری ئیسالمی ئێران.
گه‌ڕانه‌وه بۆ لایه‌نه پرشنگداره‌كانی مێژوو ; وتاری نازم دەباغ
نوسینی/ نازم عومه‌ر
خه‌بات و تێكۆشانی گه‌لی كورد و كوردستان به قۆناغی جیاجیا و سه‌خت و دژواردا تێ په‌ڕیوه، زۆرجار به‌ره‌نگار بوونه‌وه‌ی سه‌خت و خوێناوی له‌گه‌ڵ دوژمنانی كورد رویداوه‌و له‌دواییدا له‌رێگای گفتوگۆ و راویژ تا ئه‌و قۆناغه رۆیشتووه كه به‌ره‌و رێككه‌وتن بروات و له‌دواییدا ناحه‌زانی كورد چ ده‌ره‌كی و چ ناوخۆیی له‌باریان بردووه.
هه‌ڵبه‌ته ئه‌م دوژمنایه‌تی و كۆسپانه‌ی هاتوونه‌ته پێش شۆرش و جوڵانه‌وه و خه‌باتی گه‌لی كورد كه‌له نو ریزه‌كانی گه‌ل و لایه‌نه سیاسیه‌كانیشدا رویداوه، زۆر كێشه و ململانێی خوێناوی كه‌وتۆته نێو ریزه‌كانی هێزه سیاسیه‌كان، گه‌لی كوردیش بۆماوه‌یه‌كی درێژ خوێن به‌ربوون له جه‌سته‌ی شۆرش و جوڵانه‌وه‌كه‌یداوه. له‌دواییدا به‌هۆی دڵسۆزان و په‌رۆشانی گه‌لی كورد ئاشتبوونه‌وه و ته‌بایی دروست بووه و سه‌ركه‌وتنی گه‌وره هاتۆته ئاراوه و گه‌لی كوردی له قۆناغی شه‌ر و پێكدادانه‌وه گواستۆته‌وه بۆ قۆناغی ئارامی و ته‌بایی و به‌دیهێنانی ده‌ستكه‌وتی گه‌وره.
لێره‌دا ده‌مه‌وێت دوو نمونه‌ی زیندوو له ته‌مه‌ندا بهێنمه‌وه، كه‌سه‌روه‌ریه‌كه‌ی بۆ به‌رێز مام جه‌لال و یه‌كێتیی نیشتیمانیی كوردستان ده‌گه‌ڕێته‌وه،
یه‌كه‌م:
به‌هۆی سه‌ختی و ناخۆشیه‌كانی شۆرشی تازه‌ی گه‌لی كورد ئه‌بوویه‌كیه‌تی نیشتیمانی كوردستان پشویه‌ك بدات بۆ خۆرێكخستنه‌وه و به‌هێزكردنی هێزی پێشمه‌رگه‌ی كوردستان، له‌ساڵی 1984 گفتوگۆیه‌كی كرد به ناوبژیوانی دۆستانو دڵسۆزه‌كانی كورد له‌گه‌ڵ رژێمی به‌عسدا..
به‌رێز مام جه‌لال له كۆبوونه‌وه‌یه‌كی ده هه‌زار كه‌سیدا له نه‌ورۆزی ساڵی 1984 له ئاهه‌نگێكی پڕ شكۆ له سورداش رای گه‌یاند با هه‌موومان ئاشتبوونه‌وه‌ی گشتی ڕابگه‌یه‌نین یه‌ك ریز و یه‌ك هه‌ڵوێست بین بۆ گه‌یشتن به ئامانجه‌كانی گه‌لی كورد، كه پێم وایه هه‌نگاوێكی گرنگ بوو بۆ هاتنه‌كایه‌ی ته‌بایی و ئاشتی و دوایی رێككه‌وتن و دروست بوونی به‌ره‌ی كوردستانی.
دووه‌م:
كاتێك به‌ره‌ی كوردستانی له‌سه‌ر بنه‌مای ئاشتبوونه‌وه‌ی گشتی و ئاشته‌وایی درووست بوو، قۆناغی دوایی له خۆئاماده‌كردن بۆ راپه‌رین، كه‌كه‌سانێك زۆر پێیان وابوو ده‌بێت لێ بوردنی گشتی رابگه‌یه‌نین بۆ ئه‌وه‌ی هه‌موو لایه‌نگرانی چه‌كدارانی رژێم بێنه ریزی هێزی پێشمه‌رگه و به‌شداری له راپه‌ریندا بكه‌ن، لێره‌دا جارێكی تر یه‌كیه‌تی نیشتمانی كوردستان و به‌رێز مام جه‌لال داوایان كرد با له بریتی لێ بوردنی گشتی با ئاشتبوونه‌وه‌ی گشتی بكرێت و هه‌موو به‌شدار بن، به‌م دروشمه مه‌زنه راپه‌رین سه‌ركه‌وت و هه‌موو هێزه چه‌كداره‌كان و لایه‌نگرانی رژێم پشتیوانی پێشمه‌رگه یان كرد، كه ئه‌مرۆ ده‌سكه‌وه‌ته‌كه‌ی ده‌چنینه‌وه.
قۆناغی ئێستا
له‌دوای ئه‌نجامدانی ریفراندۆم كه شێوازێكی تری خه‌بات بۆ به‌ده‌ستهێنانی مافه‌كانی گه‌لی كورد، به‌داخه‌وه نه‌كرا ئه‌نجامه‌كه‌ی به‌دیبهێنین و بوو به‌هۆی ئه‌م شێوه‌یه كه ئه‌مرۆكه هه‌رێمی كوردستانی تێكه‌وتووه ...
هه‌ڵبژاردنی عێراق ئه‌نجام درا و كورد به هێز و لایه‌نه سیاسیه‌كانه‌وه به‌شدار بوو وه بۆته خاوه‌نی ٥٩ كورسی. وه‌له‌به‌ر ئه‌وه‌ی كورد له‌م قۆناغه‌دا بڕوای به یه‌كپارچه‌یی خاكی عێراق هه‌یه و پابه‌ندی ده‌ستووری هه‌میشه‌یی عێراقه و خه‌بات و هه‌وڵدان بۆ به‌ده‌ستهێنانی ئامانجه‌كانی، وه ئه‌وه‌نده‌ی پێویستی به یه‌كریزی و و ته‌بایی و كاری سیاسی و دپلۆماسی هه‌یه ئه‌وه‌نده به هێزی پێشمه‌رگه‌وه نیه ته‌نها بۆ پشتیوانی و پارێزگاری نه‌بێت.
چۆن ده‌بێت ئه‌م ته‌باییه و ئاشته‌واییه دروست بكه‌ین؟ ته‌نها هه‌نگاو بۆ ئاینده ئاشت بوونه‌وه‌ی گشتیه و یه‌ك ریزی و یه‌ك هه‌ڵوێسته و رێ بگرین له‌هه‌موو درز و ده‌ریچه‌یه‌ك كه رێگا بۆ دوژمن خۆشده‌كات جیاوازی و ناكۆكی بخاته ناو ماڵی كورده‌وه. به داخه‌وه دوای ئه‌م هه‌نگاوه پیرۆزه‌ی یه‌كیه‌تی نیشتیمانی كوردستان ناویه‌تی به‌سه‌ردانی باره‌گای لایه‌نه‌كانی ئۆپۆزسیۆنی ناوچه‌ی سه‌وز و هه‌وڵدان بۆ ئه‌م ئاشتبوونه‌وه گشتیه‌ی ناو ماڵی كورد، هه‌ندێ ده‌نگی نه‌شاز و كادر و سیاسه‌تمه‌داری ساویلكه،كه ئاینده له‌ناو تونێلێكی ته‌سك و تاریكدا سه‌یرده‌كه‌ن و ده‌بینن، له‌هه‌موو لایه‌نه‌كاندا په‌یدابوون بۆ رێگرتن له‌و ئاراسته‌یه، لێره‌دا پێویست ده‌كات هه‌موولایه‌ك به‌خۆیاندا بچنه‌وه چ ده‌سه‌ڵات و چ ئۆپۆزسیۆن، پێم وایه به‌م لێكدانه‌وه‌یه كه چۆن ده‌بێت پێشوازی له شاندی یه‌كیه‌تی بكرێت ده‌بێت به هه‌مان شێوه بۆ ئه‌وانی تریش حساب بكرێت كه چۆن یه‌كیه‌تی سه‌ردانی ئه‌ولایه‌نانه ده‌كات كه ئه‌و هه‌موو ره‌خنه و په‌لامار و ناوزراندنه‌یان داوه‌ته پاڵ، هه‌موومان هه‌ڵه‌مان هه‌یه ناكرێت به‌هه‌ڵه‌یه‌ك چ گه‌وره چ بچوك به‌درێژایی ته‌مه‌نی خه‌بات ماندوبوون و خه‌بات و ده‌ستكه‌وتكان بخه‌ینه چاڵه‌وه.
ئه‌گه‌ر له‌پێناوی كورد و گه‌یشتن به ئامانجكان خه‌بات ده‌كه‌ین نابێت كاره گه‌وره‌كان بكرێته قوربانی ئه‌م جۆره هه‌ڵه و روداوانه، به‌ڵكو كار له‌سه‌ر پابه‌ندبوون به پاراستنی یه‌ك ریزی و ئاشته‌وایی بكه‌ین، بنه‌مایه‌ك بۆ دڵسۆزی له خوێنی شه‌هیده‌كان دیاری بكرێت، با له‌پێناو ده‌سكه‌وتی كه‌سیه‌تی و پله‌وپایه نه‌بینه تێكده‌ری هه‌وڵ و كۆشش بۆ ئاشته‌وایی گشتی و سه‌رخستنی پرۆژه‌ی دیالۆگی نیشتیمانی، نه‌وه‌كو به‌شێوه‌یه‌كی ناڕه‌وا جگه له دڵخۆشكردنی دوژمنان نه‌بێت ئه‌و ئاوازه هیچی تری تێدا نابینم.
سه‌ركه‌وتن بۆ هه‌موو ئه‌وانه‌ی له پێناوی ئاشت بوونه‌وه و یه‌ك پرۆژه‌یی نیشتیمانی كار ده‌كه‌ن.
