"نازم دەباغ" لە جەژنی میللی وڵاتی پۆڵۆنیا له تاران بەشداریی کرد
"نازم عومەر دەباغ" نوێنەری حکوومەتی هەرێمی كوردستان لە تاران، لە جەژنی میللی وڵاتی پۆڵۆنیا له باڵیۆزخانەی ئه‌م وڵاته لە شاری تاران بەشداریی کرد.
باڵیۆزخانەی وڵاتی پۆڵۆنیا لە تاران بە بۆنەی جەژنی میللی وڵاتەکەی رۆژی دووشەمە رێکەوتی ٧-٥-٢٠١٨ ئاهەنگێکیان گێڕا. هەر بۆ ئەم مەبەستە "یارۆسلاڤ مارسین دۆمانسکی" باڵیۆزی پۆڵۆنیا لە تاران بانگهێشتی "نازم عومەر ده‌باغ" نوێنەری حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە تاران کرد بۆ بەشداربوون لەو بۆنیەدا کە بەشێک لە گەورە بەرپرسانی ئێرانی و باڵیۆزی وڵاتانی جیهان تیایدا ئامادەبوون و هەروەها نوێنەرایەتی حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە وڵاتی ئێران لەو بۆنه‌یەدا بەشداربوو.
جموجۆڵی بازرگانی لەنێوان هەرێمی كوردستان و كۆماری ئیسلامی ئێران دەچێتە قۆناغێكی نوێیوەو نوێنەری حكومەتی هەرێمیش لەتاران، زانیاری لەوبارەیەوە دەخاتەڕوو، ڕاشیدەگەیەنێت: ئێران جەخت لەسەر زیادكردنی جموجۆڵی بازرگانی لەگەڵ هەرێم دەكاتەوە.
نازم دەباغ، نوێنەری حكومەتی هەرێم لەئێران، بە SNNی ڕاگەیاند: هەر دیبەیت و كۆنفرانسێك كە ئەنجامدەدرێت، دەبێتە هۆی زیادكردنی جموجۆڵ و چالاكییەكان، هەرێمی كوردستانیش لەقۆناغێكدایە پێویستی بە بەگەڕخستننەوەی زیاتری كەرتی سەرمایەگوزاری و ئابوری هەیە لەهەموو بوارەكاندا، بەتایبەت لەگەڵ كۆماری ئیسلامی ئێران دەیەوێت برەوی زیاتر بەو كەرتە بدات.
تاران – ایرنا- نزیکه‌ی ١٠ رۆژ ماوه بۆ به‌ڕێوه‌چوونی چواره‌مین خولی هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی عێراق دوای رووخانی سه‌دام له ساڵی ٢٠٠٣دا.
هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی عێراق به به‌شداری ١٢٨ حزب، ٢٢ به‌ره، ٤٢ حزبی سه‌ربه‌خۆ و ١٧ که‌سایه‌تی سه‌ربه‌خۆ رۆژی شه‌ممه ١٢/٥ له ناوخۆ و ١٩ وڵاتی بیانی بۆ ده‌نگدانی هاووڵاتیانی عێراقی له‌وانه له ئێران، به تێچووی ٨٠ ملیون دۆلاری به‌ڕێوه ده‌چێت.
پێگه‌ی به‌رچاوی په‌رله‌مانی عێراق له ساڵانی رابردوودا وایکردووه تاوه‌کوو ههر خولێک حزب و به‌ره سیاسییه‌کان جیاواز له خوله‌کانی رابردوو بن و ئه‌مه‌ش وایکردووه له‌م خوله‌دا سێ به‌ره‌ی به‌رچاو له شیعه‌کان، سوننه‌کان و سیکولاره‌کان پێک بێت. شیعه‌کان به ٦٢ حزب و ٥ به‌ره‌و ١٠ حزبی سه‌ربه‌خۆ، سوننه‌کان به ٣٢ حزب، سێ به‌ره و سیکولاره‌کان به ٩ حزبه‌وه دوو به‌ره‌یان ببێت. به‌رهه‌م ساڵح به به‌ره‌ی نیشتمان که ٣ حزبی کوردی له ناوچه کێشه له‌سه‌ره‌کان (که‌رکووک، موسڵ و دیاله) و کورده‌کانیش به ٩ حزبه‌وه به‌شدارن و تا ئه‌م کاته به‌ره‌یه‌کیان پێک نه‌‌هێناوه، و له ناوچه کوردییه‌کان هیچ به‌ره‌یه‌ک پێک نه‌هاتووه. بهڵام ده‌وترێت بڕێک لایه‌نی کوردی پێش ههڵبژاردن و له رۆژانی داهاتوودا به‌ره‌یه‌ک پێک بێنن.
سیستمی سیاسی عێراق به پێی دابه‌شکردنی باو، په‌رله‌مانییه و تێێدا خه‌ڵک ئه‌ندامانی په‌رله‌مان هه‌ڵده‌بژێرن و ئه‌وانیش سه‌ره‌تا سه‌رۆک کۆمار هه‌ڵده‌بژێرن و ئه‌ویش له‌ناو فراکسیۆنه‌کانی په‌رله‌ماندا، که‌سێک بۆ خولێکی چوارساڵه بۆ سه‌رۆکایه‌تی وه‌زیران کاندید ده‌کات تاوه‌کو په‌رله‌مانی ده‌نگی پێ بدات.
.
ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی عێراق پێک دێت له سه‌رۆک وه‌زیران و ٢٢ وه‌زیر که ده‌بێت لانیکه‌م له سێیا دووی ده‌نگی په‌رله‌مان وه‌ربگرن/
ئاڵوگۆر له بارودۆخی چه‌ند به‌ره‌یه‌ک له رۆژانی داهاتوودا
نازم ده‌باغ نوێنه‌ری هه‌رێمی کوردستانی عێراق له ئێران سه‌باره‌ت به‌م هه‌ڵبژاردنه‌وه‌و پێکهێنانی به‌ره له رۆژانی داهاتوودا وای بۆ ده‌چێت که له رۆژانی داهاتوودا بارودۆخی به‌ره‌کان له کوردستان بۆ ههڵبژاردن ئاڵوگۆری به‌سه‌ردا بێت و به‌ره‌ی نوێ پێک بێت و بڕێک حزب وه‌کو حزبی زه‌حمه‌تکێشانی کوردستان له‌گه‌ڵ به‌ره‌ی دیموکراسی و دادپه‌روه‌ری که دکتور به‌رهه‌م سه‌رۆکاتی ده‌کات یه‌ک بگرن، ئه‌و هه‌روه‌ها پێی وایه که له ئاست عێراقدا تاوه‌کو راگه‌یاندنی ئاکامی هه‌ڵبژاردنه‌‌کان هیچ به‌ره‌یه‌کی کوردستانی له‌گه‌ڵ به‌ره‌کانی دیکه یه‌ک ناگرنه‌وه و ده‌ڵێت: راپرسییه‌کان نیشانی ده‌ده‌ن که ته‌حالوفی النصر به سه‌رۆکایه‌تی عیبادی، حکومه‌تی یاسا به سه‌رۆکایه‌تی نوری مالیکی، سائرون الصلاح به سه‌رۆکایه‌تی موقته‌دا سه‌در، الفتح به سه‌رۆکایه‌تی عماری و ائتلاف الوطنیه به سه‌رۆکایه‌تی ئه‌یاد عه‌لاوی و نیشتمان به سه‌رۆکایه‌تی به‌رهه‌م ساڵح (که سێ حزبی کوردستانیی یه‌کێتی نیشتمانیی کوردستان و گۆڕان و کۆمه‌ڵی ئیسلامی ده‌گرێته‌وه)، زیاترین ده‌نگیان هه‌یه.
هه‌ڵبژاردنی ئه‌مجاره به هۆی ئاماده‌بوونی حزبه ده‌سه‌ڵاتداره‌کان و ئۆپۆزسیۆن پڕگڕو تین ده‌بێت
به وته‌ی نازم ده‌باغ، رێژه‌ی به‌شداری له‌م خوله‌دا دیار نییه بهڵام به پێی راپرسییه‌کان باش ده‌بێت چونکه ئه‌مجاره کێبڕکێ له نێوان حزبه ده‌سه‌ڵاتداره‌کان و ئۆپۆزسیۆندایه و ئه‌مه‌ش گڕ و تینێکی تایبهت ده‌دات به ههڵبژاردن. ئه‌و هه‌روه‌ها پێی وایه که خه‌ڵکی عێراق له رێگای ده‌‌سه‌ڵاتدارانی نوێوه خوازیاری ئاڵوگۆڕ و چاکسازین و هه‌ڵبژاردنی خولی چواره‌م بارودۆخێکی سیاسی نوێ له عێراق دروست ده‌کات چونکه ئه‌م وڵاته پێویستی به‌م ئاڵوگۆڕه‌یه.
گۆڕنی بیرۆکه‌ی داعش بۆ ئیدئۆلۆژییه‌ک له عێراقدا
نوێنه‌ری هه‌رێمی کوردستانی عێراق له تاران وێرای ئاماژه بهو خاڵه که سه‌ره‌ڕای شکستی داعش له عێراق، بیرۆکه‌ی داعش له‌ناو نه‌چووه ده‌ڵێت: ئه‌م بیرۆکه‌یه ئه‌مرۆکه بووه‌ته ئیدئۆلۆژییه‌ک و بۆ له‌ناوبردنی، ده‌بێت حکومه‌تێک له عێراقدا پێک بێت که هه‌نگاوی باش و کاریگه‌ر له‌م بواره‌دا هه‌ڵگرێت.
پێویستیی یه‌کێتی زیاتری نێوان لایه‌نه عێراقییه‌کان به مه‌به‌ستی به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی کێشه‌کان
نازم ده‌باغ وێڕای ئاماژه به‌وه‌ی که بۆ ئاڵوگۆڕی پێویست له داهاتووی سیاسی عێراقدا ده‌بێت ههموو لایه‌نه‌کان له کورد و شیعه و سوننه یه‌ک بگرن ده‌ڵێت: ئێستاکه له گۆڕه‌پانی سیاسی عێراقدا دوو گروپ ئاماده‌ن، که یه‌کێکیان خوازیاری پاراستنی بارودۆخی ئێستایه و ئه‌وی دیکه به‌دوای ئاڵوگۆڕی بنه‌ڕه‌تییه‌وه‌یه.
ئه‌م به‌رپرسه کورده ده‌ڵێت له ههر خولێکدا بۆ پێکهێنانی حکومه‌ت رێککه‌وتنی نێوان گروپه جیاوازه‌کان پێویسته و ئه‌گه‌ر ئه‌م رێککه‌وتنه راسته‌قینه و له چوارچێوه‌ی ده‌ستووردا بێت، زۆربه‌ی کێشه‌کانی عێراق چاره‌سه‌ر ده‌بێت.
نازم ده‌باغ ئاماژه به‌وه ده‌کات تا کاتێک که ده‌ستوور گۆڕانی به‌سه‌ردا نه‌هاتووه ده‌بێت پابه‌ندی بین چونکه خه‌ڵک ده‌نگیان پێداوه و ده‌ڵێت: ئه‌گه‌ر ئێستا له گۆڕه‌پانی سیاسی عێراقدا شیعه‌کان وه‌کو سه‌رده‌می سه‌دام له‌گه‌ڵ کورده‌کان یه‌ک بگرن بارودۆخه‌که ئاوه‌ها نابێت و ده‌بێت بزانینن که له‌م بارودۆخه‌ی ئێستا هاوکاریمان پێویسته و ده‌بێت هه‌موومان ههوڵ بده‌ین که هاوپه‌یمانییه‌که‌مان راسته‌قینه بێت.
ده‌باغ پێی وایه که له گۆڕه‌پانی سیاسی عێراقدا هه‌رکه‌سه‌و به‌دوای به‌رژه‌وه‌ندی خۆیدایه‌و ئه‌مه‌ش هۆکاری زۆربه‌ی کێشه‌کانی عێراقه و ئه‌گه‌ر ههموو لایه‌ن و به‌رپرسه‌کان بیر له خه‌ڵک بکه‌نه‌وه ئه‌مه روونادات.
کورده‌کان به‌دوای پێکهێنانی به‌ره‌ی نوێ له باکووری عێراق
ئه‌و ئاماژه به‌وه ده‌کات که له باکووری عێراق کورده‌کان به‌دوای پێکهێنانی به‌ره‌ی نوێوه‌ن و ده‌ڵێت: ئامانجی ئه‌وان خزمه‌تکردنی زیاتری خه‌ڵک و دابین‌کردنی ئه‌من و ئاسایشه و ئه‌گه‌ر ئێستاش بگه‌ڕێینه‌وه بۆ هاوکاری رابردوومان وه‌کو سه‌رده‌می پێش رووخانی سه‌دام، کێشه‌کانی عێراق چاره‌سه‌ر ده‌بن
نازم ده‌باغ وێڕای ره‌خنه له جێبه‌جێ‌نه‌کردنی سه‌رژمێری له عێراق بۆ به‌ده‌ستهێنانی ئاماری دروست له رێژه‌ی دانیشتووان ده‌ڵێت: ئێستا روون نییه که چه‌ن ملیون خه‌ڵکی عێراق ده‌توانن ده‌نگ بده‌ن و بهو پێیه که بڕێک که‌س هێشتا کارتی هه‌ڵبژاردنی رابردوویان هه‌یه و کارتی نوێشیان وه‌رگرتووه، ئاکامی ههڵبژاردن به‌م پێیه و به پێی کڕین و فرۆشتنی کارتی ههڵبژاردن، که زیاتر له بهغدا ئه‌مه رووده‌دات، ناتوانێت ئاکامێکی دروست بێت.
به وته‌ی ئه‌و له باکووری عێراق به پێی چاوه‌ڕوانییه‌کان له نێوان ٦٠ بۆ ٧٠٪ی خه‌ڵک له هه‌ڵبژاردندا ده‌نگ ده‌ده‌ن.
پەرەگراف- سوركێو محەمەد
نوێنەری حكومەتی هەرێم لە ئێران دەڵێت، تاران پێشبینی دەكات بەهۆی پەیدابوونی لیستە نوێیەكانەوە گۆڕانكاری لە نەخشەی سیاسی هەرێم ڕووبدات، ئەوەشدەخاتەڕوو، تاران پشتیوانی هیچ لایەنێكی عێراق ناكات‌و چاوەڕوانی ئەنجامی هەڵبژاردنەكانە‌و ئەگەر كورد یەكگرتوو بێت پۆستی سەرۆك كۆمار وەردەگرێتەوە.
نازم دەباغ، نوێنەری حكومەتی هەرێم لە ئێران لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ پەرەگراف، تیشكدەخاتەسەر گرنگی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق بۆ ئێران‌و تێڕوانینی ئێرانییەكان بۆ پێگەی كوردو حیزبەكان، باسلەوەشدەكات، دوای ڕیفراندۆم حیزبە كوردییەكان لەوەگەیشتن ڕۆڵی ئێران گرنگەو دەبوایە ڕەچاوی داخوازی‌و پێشنیارەكانی بكرایە.
ئێران كە ڕۆڵ‌و كاریگەریی بەرچاوی هەیە لەسەر سیاسەتی عێراق، پشتیوانی هیچ لایەنێك دەكات لە هەڵبژاردندا؟ لە وەڵامدا نازم دەباغ ئەوەی خستەڕوو، ئێران تائێستا "خۆی ساغ نەكردوەتەوە"و پێناچێت بە شێوەیەكی زەق‌و ئاشكرا بڵێت پشتگیری لایەنێك دەكات.
وتی"سیستمی هەڵبژاردن لە عێراق دەنگی زۆرینەو كەمینە دەوری خۆی هەیەو لیستی زۆرینە براوەدەبێت بۆ دیاریكردنی سەرۆك وەزیران، لە ڕێگای سازان‌و ڕێككەوتنی لایەنەكانەوە پشكی سەرۆكی حكومەت هی شیعەیەو سەرۆك كۆمار بۆ كوردو پەرلەمان بۆ سوننەیە، كێبڕكێكە دەكەوێتە نێوان هێزە شیعەكان پێموایە تا ئاستێكی زۆر بۆ ئێرانییەكان لایەنی شیعە بۆ حوكمڕانی هەركەسێك بێت بە سودی خۆی دەبێت‌و لێرەدا چاوەڕوانی ئەنجامی هەڵبژاردن دەكەن."
لایەنەكانی كوردستان هێشتا دڵنیانین لەوەی عێراقی دوای هەڵبژاردن سەرۆك كۆمارەكەی كورد دەبێت یان نا، بەڵام ئایا ئێران پشتیوانی وەرگرتنەوەی ئەو پۆستە دەكات لەلایەن كوردەوە؟ نازم دەباغ وتی"ئێران پشتیوانی ئەو سازانەیە كە لە عێراق بووە، بەڵام ئەمە دەگەڕێتەوە بۆ ڕۆڵی كوردو ئەنجامی هەڵبژاردن‌و هاوپەیمانیەكانی كورد، ئایا دەتوانن پارێزگاری لەو مافانە بكەن لە عێراق وەریانگرتووە؟ كە كورد هەمووی یەك دەنگ بێت بەدڵنیاییەوە پێموایە جارێكی دیكە پشكی سەرۆك كۆمار دەبێتەوە هی كورد."
بۆچی بەرلە ڕیفراندۆم كورد لە ڕۆڵی ئێران تێنەگەیشتووە؟
بەهۆی ڕیفراندۆمەكەی 25ی ئەیلولی ڕابردوو پەیوەندییەكانی ئێران‌و هەرێمی كوردستان بەرەو ئاڵۆزیی ڕۆیشتن‌و ئێران بەتووندی دژی ئەنجامدانی پڕۆسەكە بوو، بەڵام ئێستا پەیوەندییەكان بەرەو ئاسایی بوونەوە دەچن‌و ئەمڕۆش لە هەولێر كۆنفرانسێكی ئابوریی فراوان لە نێوان هەرێم‌و ئێران بەڕێوەچوو، بە بڕوای نوێنەری حكومەتی هەرێم لە ئێران، ئەو كۆنفرانسە نیشانەی ئەوەیە پەیوەندییەكان خەریكە دەگەڕێنەوە ئاستی پێشووی خۆی.
"پێموایە هەموو حزب‌و لایەنەكان، یەكێتی‌و پارتی‌و ئەوانی دیكەش لەوەگەیشتن ڕۆڵی كۆماری ئیسلامی ئێران گرنگەو دەبوایە ڕەچاوی داخوازی‌و پێشنیارەكانی بكرایە، چونكە ئەنجامی ڕیفراندۆم ئەوەدەرچوو كە بەرپرسانی ئێران لە سەرەتاوە ئاماژەیان پێداو دەتوانین بڵێین كوردیان لێ ئاگاداركردەوە كە ئەنجامدانی ڕیفراندۆم كارەسات بۆ كورد دروست دەكات، ئێستا هەموو لایەنەكان لە هەوڵی گەڕانەوەی پەیوەندییەكانیانن‌و هەموشیان توانیویانە جوڵەیەك لە پەیوەندییەكانیان بكەن بەرەو باشی."
لە وەڵامی ئەوەی بۆچی لایەنەكانی هەرێم بەرلە ڕیفراندۆم ئەو تێگەیشتنەیان نەبووە بۆ ڕۆڵی ئێران؟ نازم دەباغ وتی"یەكیان هی غروری بوو، دووەم، ئەنجامی گەیاندنی ڕاوێژی هەڵەو لێكدانەوەی هەڵە لە خوێندنەوەی سیاسەتی ئەو وڵاتانەی خۆیان بە دۆستی كورد زانیوە كە دەركەوت هیچیان ئەو دۆستە نەبوون بۆ سەربەخۆیی پشتیوان بن، تەنها وڵاتێكیش كە ڕاستگۆبوو لە گەیاندنی پەیامەكەی لە پێش ڕیفراندۆم ئێران بوو كە نە پشتیوانەو نە بەباشی دەزانێت ئەنجامبدرێت."
ڕای ئێران لەسەر براوەی هەڵبژاردن لە سلێمانی
هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق كە 10 ڕۆژی دیكە بەڕێوەدەچێت، لە كاتێكدایە لیستی نوێ لە هەرێمی كوردستان دروست بوون، كە دیارترینیان نەوەی نوێ‌و هاوپەیمانییەكەی بەرهەم ساڵحن كە پێگەی سەرەكییان لە سلێمانییە، نازم دەباغ وتی، زانیاریی نییە كە ئێران پەیوەندی لەگەڵ ئەو لیستە نوێیانە هەیە یان نا.
وتیشی"ئێران نایەوێ ڕاستەوخۆو ناڕاستەوخۆ كاربكاتەسەر پڕۆسەی هەڵبژاردن نە لە عێراق‌و نە لە هەرێم، بە تەئكید ئەوانیش وا پێشبینی دەكەن كە بەهۆی پەیدابوونی لیستی جیاجیا بەشێوەیەك لە شێوەكان گۆڕانكاری لەسەر نەخشەی سیاسی هەرێم دێتە پێش، بەڵام لە هەمانكاتدا هێزە سەرەكییەكانی كوردستان دیارە كە كێن."
لە هەرێمی كوردستان یەكێتی بە نزیكترین حزب لە ئێران ئەژماردەكرێت كە پەیوەندییەكی دێرین‌و پتەو لە نێوانیاندا هەیە، ئایا ئەگەر لەم هەڵبژاردنەدا یەكێتی ئەو پێگەو دەنگەی ئێستای نەمێنێت، پشتیوانی ئێران بۆ ئەو حزبە وەكو جاران دەمێنێت؟
نازم دەباغ بەمجۆرە وەڵامی ئەو پرسیارەی دایەوە"پەیوەندییەكی دێرین هەیە لە سەردەمی جەنابی مام جەلال لەنێوان یەكێتی‌و ئێران هەروەها پارتی‌و ئێران‌و لایەنەكانی دیكەش، ئێران مەبەستیەتی هاوسەنگی هەبێت لە هەرێم، ئەگەر بە ئەندازەی خۆی یەكێتی دەنگ بهێنێت یان دەنگیشی كەم بكات، پێموانییە لە پێگەو پایەی یەكێتی یان لایەنەكانی دیكەش كەمبكاتەوە، بەڵكو هەمووی پێویستە بۆئەوەی بتوانن بە هاوكاری‌و هاوپەیمانی، ئاسایش لە ناوچەكە بپارێزن چونكە ئاسایشمان بەستراوەتەوە بەیەكەوە."
ئایا لە دیدی ئێرانەوە یەكێتی یەك كورسی بهێنێت‌و 100 كورسی بهێنێت هەر یەكێتییەكەی جارانە؟ نوێنەرەكەی حكومەتی هەرێم كە لە پشكی یەكێتی لەو پۆستەدایە، وتی"هەڵەیەك هەبوو لەو وتارەی یەكێتی كە ئەگەر یەك كورسیش بهێنێت، پەیامێكی باش نەبوو بۆ یەكێتی، چونكە خۆی بە سۆسیال دیموكرات دەزانێ‌و بڕوای بە دیموكراسی‌و ئاشتی‌و ئازادی هەیە، بەڵام ڕابردو و سەنگ‌و قوتابخانەی مام جەلال بەشێك لەو سەروەرییانەی یەكێتی دەپارێزێت."
دەربارەی ڕای ئێران لەسەر حزبە بەهێزەكانی سلێمانی‌و براوەی هەڵبژاردن لەو پارێزگایەو ئایا ئەگەر یەكێتی نەبوو ئەو وڵاتە هەر مامەڵە لەگەڵ یەكێتی دەكات؟ نازم دەباغ وتی"بۆ هەر ڕوداوێك هەڵوێستێك‌و قسەیەك هەیە، بەڵام یەكێتی خاوەن ڕابردویەكە بە ئاسانی ناكرێت دەستبەرداری بیت، بەڵام یەكێتیش هەنگاوەكانی‌و هەڵوێستەكانی دەبەسترێتەوە بە دیدو تێڕوانینی بۆ ئایندە، چونكە لە سیاسەتدا بەرژەوەندی هاوبەش هەیە."
ئایا وتەكانی نوێنەرەكەی حكومەتی هەرێم لە تاران، بەو مانایەیە كە ئێران مامەڵە لەگەڵ براوە ناكات‌و هەر یەكێتی لامەبەستە؟ نازم دەباغ وتی"من ناتوانم پێشوەخت ڕای خۆم بدەم، بەڵام یەكێتی پێگەیەكی تایبەتی هەیەو چەند شتێك هەیە پێیەوە بەستراوەتەوە، وەك ئەو ستراتیژەی خوالێخۆشبوو جەنابی مام جەلال كە دایڕشتووە لەگەڵ ئێران ئەویش ستراتیژی مەودا درێژی هاوبەشی سنوری یەكێتی‌و ئێرانەو لە پەیوەندییەكی باشدا بووە لەگەڵ ئەو وڵاتەو ئە وانیش لە قۆناغی خەباتدا هاوكار بوون."
نازم دەباغ پێیوایە، ئەو پێگەیەی یەكێتی هەیەتی لای ئێران، "ئەگەر سیاسەتێكی ڕاست پەیڕەو بكات‌و لە چوارچێوەی بەرژەوەندیەكانی هەرێم‌و كوردو یەكێتی، نەكەوێتەبەر ئەو پرسانەی كە ئێران نیگەران بكات، لە چوارچێوەی بەرژەوەندی هاوبەشدا بێت بەدڵنیاییەوە پێگەی خۆی دەپارێزێت."
لە دوای ڕیفراندۆم كورد ناوچە دابڕاوەكانی لە دەستداو دەسەڵاتی حكومەتی ناوەند گەڕایەوە لە ناویاندا بۆ پارێزگای كەركوك، لەو كاتەوە دەسەڵات‌و پێگەی كورد لەو ناوچانە لاواز بووە، هەرێمی كوردستان بە فەرمی ئێرانی تۆمەتباركرد بە هاوكاریكردنی عێراق بۆ گەڕانەوەی بۆ ئەو ناوچانە.
ئایا ئێرانییەكان چۆن لە پێگەی كورد دەڕوانن لە كەركوك‌و داهاتووی ئەو شارە؟ نازم دەباغ وتی"ئێران بەشێك لە بەرژەوەندییەكانی لەوەدا دەبینێت كە پێگەی كورد لە چوارچێوەی عێراقێكی یەكپارچەی پابەندبوون بە دەستوری هەمیشەیی عێراق بەهێز بێت، چونكە هاوپەیمانی‌و دۆستایەتی كوردو شیعەو بەشێك لە سوننە دەتوانێت مافەكانی ئایندەی كورد لەو چوارچێوەیەدا بپارێزێت(خۆشم بڕوام بەوەیە)، بۆیە ئێران پێی باشە پڕۆسەیەكی باشی دیموكراسی بۆ هەڵبژاردن‌و ئازادی‌و دەستاودەستكردن پەیڕەو بكرێت، ئەگەر ئەم پڕۆسەیە ئاسایش بەدی بهێنێت لە بەرژەوەندی ئێراندایە لەهەر شارێك بێت، چونكە هەڵبژاردن سەنگی مەحەكە‌و ئێران لەگەڵ مافە دەستورییەكانی كوردە لە هەرشوێنێكی عێراق بێت."
سه‌رله‌به‌یانیی رۆژی چوارشه‌ممه 2/5/2018 بهڕێز نێچیرڤان بارزانی سه‌رۆك وه‌زیرانی هه‌رێمی كوردستان، پێشوازی له بهڕێز د. محه‌مه‌د شه‌ریعه‌تمه‌داری، وه‌زیری پیشه‌سازی و كانزاكانی كۆماری ئیسلامیی ئێران و شاندێكی یاوه‌ری كرد كه له بهڕێزان ئیره‌ج مه‌سجدی باڵیۆزی ئێران له عێراق، ئاغای موقیمی پارێزگاری تاران، ئاغای شه‌هریاری پارێزگاری ئورمیه، ئاغای دانایی فه‌ر سه‌رۆكی په‌ره‌پێدانی بازرگانیی عێراق و ئێران و ژماره‌یه‌ك له به‌رپرسه ژووره بازرگانی و ئابوورییه‌كانی پارێزگا جیاجیاكانی كۆماری ئیسلامیی ئێران، پێكهاتبوو.
له دیدارێكدا كه بهڕێز قوباد تاڵه‌بانی جێگری سه‌رۆك وه‌زیرانی هه‌رێمی كوردستان ئاماده‌ی بوو، شاندی میوان خۆشحاڵیی خۆیان به سه‌ردانی هه‌رێمی كوردستان و به‌شداریكردن له كۆنفرانسی په‌ره‌پێدانی په‌یوه‌ندییه ئابوورییه‌كانی هه‌رێمی كوردستان و كۆماری ئیسلامیی ئێران، ده‌ربڕی. ئاماژه‌یان به په‌یوه‌ندییه دێرینه‌كانی نێوان هه‌رێمی كوردستان و ئێران كرد و ئاماده‌ییی خۆیان بۆ په‌ره‌پێدانی زیاتری په‌یوه‌ندییه‌كان به‌تایبه‌تی له بواره‌كانی ئابووری و پیشه‌سازی و بازرگانیدا، نیشان دا.
شاندی میوان ده‌سخۆشییان له حكوومه‌تی هه‌رێمی كوردستان كرد بۆ هه‌نگاوه‌كانی ئاساییكردنه‌وه‌ی په‌یوه‌ندییه‌كانی له‌گه‌ڵ بهغدا و چاره‌سه‌ركردنی به‌شێك له كێشه‌كانی نێوان ههردوولا و دووپاتیان كرده‌وه كه ئێران خوازیاری ئه‌وه‌یه سه‌قامگیرییه‌كی ته‌واو له ناوچه‌كه‌دا ههبێت.
لای خۆیه‌وه بهڕێز سه‌رۆك وه‌زیرانی هه‌رێمی كوردستان سوپاسی ئه‌و سه‌ردانه و هاوكارییه به‌رده‌وامه‌كانی كۆماری ئیسلامیی ئێران له ڕۆژه سه‌خته‌كاندا بۆ هه‌رێمی كوردستان كرد و ئاماده‌ییی هه‌رێمی كوردستانی بۆ په‌ره‌پێدانی په‌یوه‌ندییه‌كان له ههموو بواره‌كاندا به‌تایبه‌تی له بواری ئابووری و بازرگانیدا نیشان دا، دووپاتیشی كرده‌وه كه هه‌رێمی كوردستان و عێراق به‌گشتی ده‌خوازن سه‌قامیگریی ئابووری له ناوچه‌كه‌دا ههبێت و له‌مباره‌یه‌وه ئێران كه خاوه‌ن ئه‌زموونێكی ده‌وڵه‌مه‌نده، ده‌توانێت هاوكاریی عێراق و هه‌رێمی كوردستان بێت.
بهڕێز نێچیرڤان بارزانی سوپاسی شاندی ئێرانی كرد بۆ به‌شداریكردنیان له كۆنفرانسی په‌ره‌پێدانی په‌یوه‌ندیه ئابوورییه‌كانی نێوان هه‌رێمی كوردستان و كۆماری ئیسلامیی ئێران و هیوای خواست كۆنفرانسه‌كه سوودی بۆ ههردوولا ههبێت، هه‌روه‌ها سوپاسی بهڕێزان باڵیۆز و كونسولی كۆماری ئیسلامی ئێران و ههموو ئه‌و دۆستانه‌شی كرد كه هاوكار بوون بۆ به‌رەو‌پێشه‌وه‌بردنی په‌یوه‌ندییه‌كان له بواره‌كانی زانستی و ئابووری و بازرگانی و چاره‌سه‌ركردنی به‌شێك له‌و كێشانه‌ی كه هه‌بوون.
نێچیرڤان بارزانی: ههرێمى كوردستان له‌گه‌ڵ ئێران خوازیارى پهرهپێدانى په‌یوه‌ندییه ئابوورییه‌كانه
پێشنیوه‌ڕۆی ئه‌مڕۆ چوارشه‌ممه 2/5/2018 به ئاماده‌بوونی بهڕێزان نێچیرڤان بارزانی سه‌رۆك وه‌زیرانی هه‌رێمی كوردستان، قوباد تاڵه‌بانی جێگری سه‌رۆك وه‌زیران، د. محه‌مه‌د شه‌ریعه‌تمه‌داری، وه‌زیری پیشه‌سازی و كانزاكانی كۆماری ئیسلامیی ئێران، محه‌مه‌د شه‌یاح ئه‌لسوودانی، وه‌زیری پیشه‌سازی و كانزاكانی عێراق و ژماره‌یه‌ك له وه‌زیر و به‌رپرسانی هه‌رێمی كوردستان و خاوه‌نكار و بازرگانانی هه‌رێمی كوردستان و عێراق و كۆماری ئیسلامیی ئێران، له شاری هه‌ولێر كۆنفرانسی پهرهپێدانى په‌یوه‌ندیى ئابووریى نێوان كۆمارى ئیسلامیى ئێران و ههرێمى كوردستان ده‌ستی به كاره‌كانی كرد.
له كۆنفرانسه‌كه‌دا دوای پێشكه‌شكردنی چه‌ند وته‌یه‌ك له‌لایه‌ن ڕێكخه‌ران و ئاماده‌بووانی كۆنفرانسه‌كه‌وه، بهڕێز سه‌رۆك وه‌زیرانی هه‌رێمی كوردستان وته‌یه‌كی پێشكه‌ش كرد و سه‌ره‌تا به‌ناوی خۆی و بهڕێزان محه‌مه‌د ئه‌لسوودانی، وه‌زیری پیشه‌سازی و كانزاكانی عێراق و قوباد تاڵه‌بانی جێگری سه‌رۆك وه‌زیرانی هه‌رێمی كوردستانه‌وه، به‌خێرهاتنی بهڕێز د. شه‌ریعه‌تمه‌داری وه‌زیری پیشه‌سازی و كانزاكانی كۆماری ئیسلامیی ئێران و پارێزگاره‌كانی ئێران و به‌تایبه‌تی پارێزگاری ورمێ و باڵیۆزی كۆماری ئیسلامیی ئێران له بهغدا و ههموو به‌شداران و میوانانی كۆنفرانسه‌كه‌ی كرد.
به‌ڕێزیان ده‌ستخۆشی له ڕێكخه‌ران، سكرتاریه‌تى ئه‌نجومه‌نى ئابووریى ههرێمى كوردستان، ژووره بازرگانییه‌كانى ههرێمى كوردستان، لایه‌نه په‌یوه‌نداره‌كانی هه‌رێمی كوردستان، بهڕێز وه‌زیرى پیشه‌سازى و بازرگانى به‌وه‌كاله‌ت و ههموو ئه‌و كه‌سانه كرد كه به‌شداربوون له ڕێكخستنی كۆنفرانسه‌كه‌دا كردووه و هیوای خوات ببێته هۆى هه‌‌ڵنانى هه‌‌نگاوى كاراتر بۆ پهرهپێدانى په‌یوه‌ندیى ئابووریى نێوان كۆمارى ئیسلامیى ئێران و ههرێمى كوردستان و عێراق به‌‌شێوه‌یه‌كی گشتى و یارمه‌تیده‌ر بێت بۆ چاره‌سه‌ركردنی ئه‌و كێشانه‌ی كه هه‌ن.
دواتر باسی په‌یوه‌ندییه هاوبه‌شه‌كانی نێوان هه‌رێمی كوردستان و كۆماری ئیسلامیی ئێرانی كرد و ڕایگه‌یاند كه حكوومه‌تى ههرێمى كوردستان له زۆر لایه‌نه‌وه له‌گه‌ڵ ئێران به‌‌رژه‌وه‌ندیى هاوبه‌‌شى هه‌یه و گرنگییه‌كى گه‌وره به په‌یوه‌ندییه ئابوورى و بازرگانییه‌كانى له‌گه‌ڵ ئێران ده‌دات، ههر بۆیه به بایه‌خه‌وه له‌م كۆنفرانسه ده‌ڕوانێت و پشتگیرى لێ ده‌كات و پشتگیریش له ههر كار و چالاكییه‌كى دیكه ده‌كات ببێته هۆى په‌‌ره‌پێدان و به‌‌ره‌وپێشبردنى په‌یوه‌ندییه ئابوورى و بازرگانییه‌كان و له‌مباره‌یه‌وه حكوومه‌تى ههرێمى كوردستان كاری بهردهوامی كردووه.
ههر له وته‌كه‌یدا به‌رێز سه‌رۆك وه‌زیرانی ئاشكرای كرد كه قه‌باره‌ى ساڵانه‌ى ئالوگۆڕى بازرگانیى نێوان ههرێمى كوردستان و ئێران ده‌گاته 6,5 ملیار دۆلار كه زیاتر له 25%ى كۆى گشتیى هاورده‌كردنى ههرێمى كوردستان پێكده‌هێنێت، ئه‌مه جیا له فڕۆخانه‌كان و پارێزگاكانى خوارووى عێراق.
هه‌رل له‌مباره‌یه‌وه به‌ڕێزیان ئاماژه‌ی به‌وه دا كه هه‌رێمی كوردستان 67%ى هاورده‌كردنى ئۆتۆمبیل له سنووره‌كانى ئێرانه‌وه ئه‌نجام ده‌دات و 359 كۆمپانیاى ئێرانى له ههرێمى كوردستان لقیان هه‌یه كه زۆربه‌یان له بوارى بازرگانیدا كار ده‌كه‌ن، وێڕاى هه‌‌بوونى 135 كارگه‌ى ئێرانى له ههرێمى كوردستان كه سه‌دان ده‌رفه‌تى كاریان ڕه‌خساندووه و كۆى ئه‌و چالاكییه بازرگانییانه‌ش له هه‌‌رسێ مه‌رزى سنووریى نێوده‌وڵه‌تیى په‌‌ڕوێزخان، حاجى ئۆمه‌ران و باشماخه‌وه ئه‌نجام ده‌ده‌رێن، له‌گه‌ڵ پێنج مه‌رزى دیكه‌ى لاوه‌كى كه له هه‌‌وڵدان هه‌‌ندێكیان بكرێنه ده‌روازه‌ى نێوده‌وڵه‌تى.
به‌ڕێزیان ئاشكرای كرد كه حكوومه‌تى ههرێمى كوردستان له چوارچێوه‌ى پهرهپێدانى په‌یوه‌ندیى بازرگانى و ئابووریدا له‌گه‌ڵ ئێران، ههوڵ ده‌دات ناوچه‌یه‌كى بازرگانیى ئازاد له مه‌رزى په‌روێزخان دروست بكرێت و بۆ ئه‌م مه‌به‌‌سته حكوومه‌ت هه‌‌ندێ هه‌‌نگاوى كرده‌یى ناوه و شوێنى تایبه‌‌تى بۆ دامه‌زراندنى ئه‌و ناوچه‌یه دابین كردووه، بهڵام پێویستی به هه‌نگاوی كاراتر له ههردوولا، هه‌روه‌ها له‌گه‌ڵ حكوومه‌تى فیدرالى عێراقه و هیوای خواست ئه‌م كۆنفرانسه هاوكار بێت بۆ زه‌مینه‌خۆشكردن و دۆزینه‌وه‌ى چاره‌سه‌ر بۆ گرفته‌كانى به‌‌رده‌م پڕۆژه‌كه تاكو بتوانرێت بخرێته سه‌ر ڕێچكه‌ى جێبه‌‌جێكردن.
سه‌باره‌ت به گفتوگۆكانی ئه‌م دواییه‌ی نیوان هه‌رێمی كوردستان و حكوومه‌تی عێراق و كاریگه‌رییان له‌سه‌ر بواره‌كانی ئابووری و بازرگانی، به‌ڕێزیان ئاشكرای كرد كه گفتوگۆكان هه‌‌ندێ له كێشه و گرفته‌كانى تایبهت به ده‌روازه و مه‌رزه سنوورییه‌كان و گومرك و بازرگانیى نێوده‌وڵه‌تى له چوارچێوه‌ى ده‌ستووردا چاره‌سه‌ر كردووه و هه‌‌وڵى به‌‌رده‌وامیش له ههردوولا هه‌یه ته‌واوى كێشه‌كانى ئه‌و بواره به زوویی چاره‌سه‌ر بكرێن.
به‌ڕێزیان ڕوونى كرده‌وه كه ئه‌مه ده‌بێته پاڵپشتییه‌كی دیكه بۆ فراوانكردنى بازرگانى و چالاكییه ئابوورییه‌كانى ههرێمى كوردستان و عێراق به‌‌گشتى له‌گه‌ڵ كۆمارى ئیسلامیی ئێراندا و ده‌بێته هانده‌رێك بۆ بازرگانان و خاوه‌نكاران و وه‌به‌رهێنه‌رانی هه‌‌رێم و عێراق له‌گه‌ڵ ئێران كه ده‌رفه‌تى باشترى كار و بازرگانییان بۆ بڕه‌خسێت و قه‌باره‌ى ئالوگۆڕى بازرگانیى زیاد ببێت، كه یه‌كێك له ئامانجه سه‌ركییه‌كانى حكوومه‌تی هه‌رێمی كوردستانه و كاری جددی و بهردهوامی بۆ ده‌كات.
به‌ڕێزیان داوای له كۆمپانیا، بازرگان، خاوه‌نكار و وه‌به‌رهێنه‌رانى ئێران و ههرێمى كوردستان و عێراقیش كرد بواره‌كانى ئالۆگۆڕى بازرگانى و سه‌رمایه‌گوزارى و كار و پڕۆژه‌ى هاوبه‌‌ش له‌نێوان خۆیاندا زیاتر و فراوانتر بكه‌ن و ههر هاوكاری و ئاسانكارییه‌كیش پێویست بێت حكوومه‌تى ههرێمى كوردستان بۆیان ده‌كات. دووپاتیشی كرده‌وه كه سنووری درێژى نێوان ههرێمى كوردستان و ئێران واى كردووه دوو بازاڕى له‌یه‌كتر نزیك بن، بۆیه ده‌كرێت زۆر زیاتر له‌وه كه ئێستا هه‌یه، بواره بازرگانییه‌كانى نێوانیان هه‌‌مه‌جۆر و فراوانتر بكه‌ن.
ههر له وته‌كه‌یدا بهڕێز نێچیرڤان بارزانی هه‌ڵوه‌سته‌ی له سه‌ر هاوكارییه‌كانی گه‌ل و كۆماری ئیسلامیی ئێران بۆ هه‌رێمی كوردستان كرد و بیری هێنایه‌وه كه گه‌ل و كۆمارى ئیسلامى دۆستى دێرینى گه‌لى كوردستانن، له ڕۆژانى ته‌نگانه‌دا ده‌رگایان له په‌‌نابه‌‌رانى كوردستاندا كردۆته‌وه، داڵده‌ى داون و هاوكاریى كردوون، له شه‌ڕى داعشیشدا یارمه‌تى پێشكه‌ش به ههرێمى كوردستانى كردووه كه جێگه‌ی ڕێزی حكوومه‌ت و گه‌لی كوردستانه و هه‌‌میشه به چاوى ڕێز و پێزانینه‌وه سه‌یرى مێژووى په‌یوه‌ندییه‌كانى له‌گه‌ڵ ئێران ده‌كات، بۆیه خوازیاری ئه‌وه‌یه هه‌‌میشه په‌یوه‌ندیى باشیان له‌گه‌ڵ یه‌كتردا ههبێت به‌‌تایبه‌‌تى په‌یوه‌ندیى بازرگانى و ئابوورى، درێژخایه‌ن و ستراتیژى بن له ههرێمى كوردستان و عێراق سوود له پسپۆڕی و شاره‌زاییه‌كانی ئێران له بواره‌كانى پیشه‌سازى و كشتوكاڵیدا وه‌ربگیرێت.
له كۆتاییدا بهڕێز سه‌رۆك وه‌زیرانی هه‌رێمی كوردستان دووباره به‌خێرهاتنی میوانان و به‌شدارانی كۆنفرانس و ده‌ستخۆشی له ڕێكخه‌رانى كرد و هیوای خواست بۆ بره‌ودان و به‌‌ره‌وپێشبردنى زیاترى په‌یوه‌ندى و ئالۆگۆڕى بازرگانیى ههرێمى كوردستان و عێراق له‌گه‌ڵ كۆمارى ئیسلامیى ئێراندا، كۆنفرانسه‌كه ئه‌نجامى باشى لێ بكه‌وێته‌وه و كۆمه‌ڵێك ڕاسپارده و پێشنیارى ئه‌رێنى پێشكه‌ش به حكوومه‌ت و لایه‌نه په‌یوه‌نداره‌كان له ههردوولا بكات.
ده‌قی وتاری بهڕێز نێچیرڤان بارزانی سه‌رۆك وه‌زیرانی هه‌رێمی كوردستان:
ئاماده‌بووانى بهڕێز،
به‌یانیتان باش..
هه‌‌مووتان بهخێر بێن بۆ كۆنفرانسى پهرهپێدانى په‌یوه‌ندیى ئابووریى نێوان كۆمارى ئیسلامیى ئێران و ههرێمى كوردستان. له ده‌ستپێكردنی ئه‌م وته‌یه‌دا ڕێگه‌م بده‌ن به ناوی بهڕێز محه‌مه‌د ئه‌لسوودانی، وه‌زیری پیشه‌سازی و كانزای عێراق و به ناوی خۆم و بهڕێز قوباد تاڵه‌بانى، جیگرى سه‌رۆك وه‌زیرانى ههرێمى كوردستانه‌وه به‌خێرهاتنێكی گه‌رمی جه‌نابی دكتۆر شه‌ریعه‌تمه‌داری، وه‌زیرى پیشه‌سازی و كانزاكانی كۆماری ئیسلامیی ئێران بكه‌م كه ئه‌مڕۆ ته‌شریفی هێناوه بۆ ئه‌م كۆنفرانسه و زه‌حمه‌تی كێشاوه، بهخێر بێت، سه‌رچاو.
به‌خێرهاتنی ئۆستاندارانی ئێران و به‌تایبه‌تی ئوستانداری ورمێ كه دراوسێی ئێمه‌ن له‌ولا، به‌خێرهاتنێكی گه‌رمیان ده‌كه‌م كه ئه‌وانیش ته‌شریفیان هێناوه و لێره ئاماده‌ن. به‌خێرهاتنی جه‌نابی باڵیۆزی كۆماری ئیسلامیی ئێران ده‌كه‌م ئاغای مه‌سجدی، زۆر بهخێر بێن (خیلی خوش امدید، متشكرم).
بهڕێزان..
ده‌ستخۆشى له ڕێكخه‌رانى ئه‌م كۆنفرانسه، سكرتاریه‌تى ئه‌نجومه‌نى ئابووریى ههرێمى كوردستان، ژووره بازرگانییه‌كانى ههرێمى كوردستان، لایه‌نه په‌یوه‌نداره‌كانی هه‌رێمی كوردستان، هه‌روه‌ها بهڕێز وه‌زیرى پیشه‌سازى و بازرگانى به‌وه‌كاله‌ت و ههموو ئه‌و كه‌سانه ده‌كه‌م كه له‌م ڕێوڕه‌سمه‌دا به‌شدارن و ئه‌م كۆنفرانسه‌یان ڕێكخستووه، ههموو لایه‌كتان بهخێر بێن. هیوادارم ببێته هۆى هه‌‌ڵنانى هه‌‌نگاوى كاراتر بۆ پهرهپێدانى په‌یوه‌ندیى ئابووریى نێوان كۆمارى ئیسلامیى ئێران و ههرێمى كوردستان و عێراق به‌‌شێوه‌یه‌كی گشتى و یارمه‌تیده‌ر بێت بۆ ئه‌و كێشانه‌ی له نێوانماندا هه‌یه و چاره‌سه‌ریان بۆ بدۆزێته‌وه.
حكوومه‌تى ههرێمى كوردستان كه له زۆر لایه‌نه‌وه له‌گه‌ڵ ئێران به‌‌رژه‌وه‌ندیى هاوبه‌‌شییان هه‌یه و پێویستییان به هاریكاریى هاوبه‌‌شه، گرنگییه‌كى گه‌وره به په‌یوه‌ندییه ئابوورى و بازرگانییه‌كانى له‌گه‌ڵ كۆمارى ئێسلامى ده‌دات، بۆیه به بایه‌خه‌وه له‌م كۆنفرانسه ده‌ڕوانێت و پشتگیرى لێ ده‌كات. پشتگیرى له ههر كار و چالاكییه‌كى دیكه‌ش ده‌كات كه ئامانجى ئه‌وه بێت و ببێته هۆى په‌‌ره‌پێدان و به‌‌ره‌وپێشبردنى په‌یوه‌ندیی ئابــوورى و بازرگانی له‌گه‌ڵ كۆماری ئیسلامیی ئێران.
ههر له‌م ڕوانگه‌یه‌وه حكوومه‌تى ههرێمى كوردستان به‌‌رده‌وام كارى كردووه بۆ ئه‌وه‌ى په‌‌ره بهو په‌یوه‌ندییانه بدات و فراوان و هه‌‌مه‌جۆریان بكات. قه‌باره‌ى ساڵانه‌ى ئالوگۆڕى بازرگانى له‌نێوان ههرێمى كوردستان و ئێراندا له عێراقدا ده‌گاته 6.5 ملیار دۆلار، ئه‌مه‌ش زیاتر له 25%ى كۆى گشتیى هاورده‌كردنى ههرێمى كوردستان پێكده‌هێنێت، جگه له فڕۆخانه‌كان و پارێزگاكانى خوارووى عێراق.
ههرێمى كوردستان 67%ى هاورده‌كردنى ئۆتۆمبیل له سنووره‌كانى ئێرانه‌وه ئه‌نجام ده‌دات، هه‌روه‌ها (359) كۆمپانیاى ئێرانى له ههرێمى كوردستان لقیان هه‌یه كه زۆربه‌یان له بوارى بازرگانیدا چالاكن و كار ده‌كه‌ن، ئه‌مه وێڕاى هه‌‌بوونى (135) كارگه‌ى ئێرانى له ههرێمى كوردستان كه سه‌تان ده‌رفه‌تى كاریان له بواره جیاكاندا ڕه‌خساندووه. كۆى ئه‌و چالاكییه بازرگانییانه‌ى ههرێمى كوردستان له‌گه‌ڵ ئێران له هه‌‌رسێ مه‌رزى سنووریى نێوده‌وڵه‌تیى په‌‌ڕوێزخان، حاجى ئۆمه‌ران و باشماخه‌وه ئه‌نجام ده‌ده‌رێن، له‌گه‌ڵ پێنج مه‌رزى دیكه‌ى لاوه‌كى كه ههوڵ ده‌ده‌ین هه‌‌ندێك له‌وانه‌ش بكرێنه ده‌روازه‌ى نێوده‌وڵه‌تى.
حكوومه‌تى ههرێمى كوردستان هه‌‌وڵى جددى داوه و كار بۆ ئه‌وه ده‌كات كه له چوارچێوه‌ى پهرهپێدانى په‌یوه‌ندیى بازرگانى و ئابووریدا له‌گه‌ڵ كۆمارى ئیسلامى ئێران، ناوچه‌یه‌كى بازرگانیى ئازاد له مه‌رزى په‌روێزخان دروست بكرێت. بۆ ئه‌م مه‌به‌‌سته حكوومه‌ت هه‌‌ندێ هه‌‌نگاوى كرده‌یى ناوه و شوێنى تایبه‌‌تى بۆ دامه‌زراندنى ئه‌و ناوچه‌یه دابین كردووه، بهڵام هێشتا له ههردوولا، له‌گه‌ڵ حكوومه‌تى فیدرالى عێراقیش هه‌‌نگاوى كاراتر بۆ جێبه‌جێكردنى ئه‌م پڕۆژه‌یه پێویسته.
هیوادارین ئه‌م كۆنفرانسه هاوكار بێت بۆ زه‌مینه‌خۆشكردن و دۆزینه‌وه‌ى چاره‌سه‌ر بۆ گرفته‌كانى به‌‌رده‌م پڕۆژه‌كه و بتوانین بیخه‌ینه‌وه سه‌ر ڕێچكه‌ى جێبه‌‌جێكردن.
بهڕێزان،
گفتوگۆكانى ئه‌م دواییه‌ى حكوومه‌تى ههرێمى كوردستان و حكوومه‌تى عێراقى فیدرال، هه‌‌ندێ له كێشه و گرفته‌كانى تایبهت به ده‌روازه و مه‌رزه سنوورییه‌كان و گومرك و بازرگانیى نێوده‌وڵه‌تى له چوارچێوه‌ى ده‌ستووردا چاره‌سه‌ر كردووه، گفتوگۆ و هه‌‌وڵى به‌‌رده‌وامیش له ههردوولا هه‌یه كه ته‌واوى كێشه‌كانى ئه‌و بواره به زوویی چاره‌سه‌ر بكرێن، ئه‌مه‌ش ده‌بێته هاوكار و پاڵپشتێكى دیكه بۆ فراوانكردنى بازرگانى و چالاكییه ئابوورییه‌كانى ههرێمى كوردستان و عێراق به‌‌گشتى له‌گه‌ڵ كۆمارى ئیسلامیی ئێراندا.
ڕێكخستنه‌وه‌ى كار و چالاكییه بارزگانى و ئابوورییه‌كان له‌نێوان حكوومه‌تى ههرێمى كوردستان و حكوومه‌تى عێراقى فیدرال له‌سه‌ر بنه‌ماى ده‌ستوور، ده‌بێته هانده‌رێك بۆ بازرگانان و خاوه‌نكاران و وه‌به‌رهێنه‌ران له ههرێمى كوردستان و عێراق له‌گه‌ڵ ئێران كه ده‌رفه‌تى باشترى كار و بازرگانییان بۆ بڕه‌خسێت و قه‌باره‌ى ئالوگۆڕى بازرگانیى ئێران له‌گه‌ڵ ههرێمى كوردستان و عێراق زیاد ببێت كه ئه‌وه یه‌كێك له ئامانجه سه‌ركییه‌كانى ئێمه‌یه و كارى جددی و بهردهوامی بۆ ده‌كه‌ین.
لێره‌وه، ئه‌م كۆنفرانسه به ده‌رفه‌ت ده‌زانم كه داوا له كۆمپانیاكان، بازرگانان، خاوه‌نكاران و وه‌به‌رهێنه‌رانى ئێران و ههرێمى كوردستان و عێراق بكه‌م، بواره‌كانى ئالۆگۆڕى بازرگانى و سه‌رمایه‌گوزارى و كار و پڕۆژه‌ى هاوبه‌‌ش له‌نێوان خۆیاندا زیاتر و فراوانتر بكه‌ن، حكوومه‌تى ههرێمى كوردستانیش وه‌ك هه‌‌میشه ههموو هاوكارى و پشتگیرى و ئاسانكارییه‌ك پێشكه‌ش ده‌كات.
ههرێمى كوردستان سنوورێكى درێژى له‌گه‌ڵ كۆمارى ئیسلامى ئێران هه‌یه و دوو بازاڕى له‌یه‌كتر نزیكن، بۆیه ده‌كرێت زۆر له‌وه زیاتر كه ئێستا هه‌یه، ههموو بواره بازرگانییه‌كانى نێوانیان هه‌‌مه‌جۆر و فراوانتر بكه‌ن.
گه‌ل و كۆمارى ئیسلامیى ئێران دۆستى دێرینى گه‌لى كوردستانن، له ڕۆژانى ته‌نگانه‌دا ئێران ده‌رگاكانى بهسهر په‌‌نابه‌‌رانى كوردستاندا كردۆته‌وه، داڵده‌ى داون و هاوكاریى كردوون، هه‌روه‌ها له شه‌ڕى داعشدا یارمه‌تى پێشكه‌ش به ههرێمى كوردستانى كردووه كه ئه‌وه جێگه‌ی ڕێز و پێزانینى هه‌میشه‌ییی حكوومه‌ت و گه‌لی كوردستانه له عێراقدا. گه‌لى كوردستان ئه‌و ڕۆژانه له‌بیر ناكات و هه‌‌میشه به چاوى ڕێز و پێزانینه‌وه سه‌یرى مێژووى په‌یوه‌ندییه‌كانى له‌گه‌ڵ ئێران ده‌كات.
ئێران دراوسێیه‌كى گرنگه بۆ ههرێمى كوردستان و عێراق، ده‌رفه‌تى كار و بازرگانى و هاوكارى و هه‌‌ماهه‌‌نگى له زۆر بوارى دیكه‌شدا له‌گه‌ڵ ئێران هه‌یه، بۆیه چاومان له‌وه‌یه هه‌‌میشه په‌یوه‌ندیى باشمان له‌گه‌ڵ یه‌كتردا ههبێت.
پێمان وایه و كار بۆ ئه‌وه ده‌كه‌ین كه په‌یوه‌ندییه‌كانمان، به‌‌تایبه‌‌تى په‌یوه‌ندیى بازرگانى و ئابوورى، درێژخایه‌ن و ستراتیژى بن له‌گه‌ڵ كۆماری ئیسلامیی ئێران. ههرێمى كوردستان و عێراقیش له زۆر بوارى دیكه‌دا، به‌‌تایبه‌‌تیش له بواره‌كانى پیشه‌سازى و كشتوكاڵیدا پێویستییان به پسپۆڕى و شاره‌زایى و ئه‌زموونه سه‌ركه‌وتووه‌كانى ئێران هه‌یه. كار بۆ ئه‌وه ده‌كه‌ین و پلانمان هه‌یه كه له‌و بوارانه‌دا هاوكار بین و ههموو ئاسانكارییه‌ك پێشكه‌ش بكه‌ین.
له كۆتاییدا، دووباره ههموو لایه‌كتان بهخێر بێن، ده‌ستخۆشى له ڕێكخه‌رانى ئه‌م كۆنفرانسه ده‌كه‌م و هیواى سه‌ركه‌وتنیان بۆ ده‌خوازم. هیوادارم بۆ بره‌ودان و به‌‌ره‌وپێشبردنى زیاترى په‌یوه‌ندى و ئالۆگۆڕى بازرگانى له‌نێوان ههرێمى كوردستان و عێراق له‌گه‌ڵ كۆمارى ئیسلامیى ئێراندا، ئه‌نجامى باشى لێ بكه‌وێته‌وه و له‌و پێناوه‌دا كۆمه‌ڵێك ڕاسپارده و پێشنیارى ئه‌رێنى پێشكه‌ش به حكوومه‌ت و لایه‌نه په‌یوه‌نداره‌كان له ههردوولا بكه‌ن.
جارێكی تر زۆر بهخێر بێن بهسهر چاو، دووباره بهخێر بێی ئاغای شه‌ریعه‌تمه‌داری كه ئه‌مڕۆ ته‌شریفتان هێناوه.
زۆر سوپاس
ئێواره‌ى رۆژی سێشه‌ممه 1/5/2018، بهڕێز نێچیرڤان بارزانى سه‌رۆك وه‌زیرانى ههرێمى كوردستان، پێشوازى له بهڕێز ئیره‌ج مه‌سجدى، باڵیۆزى كۆمارى ئیسلامیى ئێران له عێراق كرد كه بۆ به‌شداریكردن له كۆنفرانسى پهرهپێدانى په‌یوه‌ندیى ئابووریى نێوان كۆمارى ئیسلامیى ئێران و ههرێمى كوردستان له هه‌ولێر، بانگهێشت كراوه.
له دیدارێكدا كه بهڕێز مورته‌زا عیبادى، سه‌ركونسولى كونسلخانه‌ى ئێران له هه‌ولێر ئاماده‌ى بوو، ههردوولا په‌یوه‌ندییه بازرگانییه‌كانى نێوان ههرێمى كوردستان و كۆمارى ئیسلامیى ئێرانیان تاتوێ كرد و تیشكیان خسته سه‌ر كۆنفرانسه‌كه، كه له‌لایه‌ن ژووره بازرگانییه‌كانى ههرێمى كوردستانه‌وه ساز كراوه و بڕیاره سبه‌ى چوارشه‌ممه له هه‌ولێر به‌ڕێوه بچێت.
نازم ده‌باغ له‌گه‌ڵ هیدە ئاکی ئاداچی بەرپرسی بەشی سیاسی باڵیۆزخانەی ژاپۆن کۆبۆوه
"نازم عومەر ده‌باغ" نوێنه‌رى حکوومه‌تى ههرێمى کوردستان له تاران، ڕۆژی دووشەمە رێکەوتی 30/4/2018 له‌گه‌ڵ "هیدە ئاکی ئاداچی" بەرپرسی بەشی سیاسی باڵیۆزخانەی ژاپۆن دیداریی کرد.
لە چاوپێکەوتنەکەدا بەرێز"هیدە ئاکی ئاداچی" خۆشحاڵی خۆی دەربری لەسەر هێوربوونەوەی تەنگەشه‌کانی نێوان هەرێمی کوردستان و حکومەتی عێراقی و کردنەوەی سنوورەکان و فرۆکەخانەکانی هەرێمی کوردستان، و هیوای خواست کە کێشەکانی دیکە هەروەها بەره‌و چارەسەری هەنگاوبنێت.
له به‌شێکی دیکه‌ی ئه‌م کۆبوونه‌وه‌یه‌دا، هەروەها گفتووگۆ لەبارەی ڕەوشی سیاسی و ئەمنی هەرێمی کوردستان و پرۆسەی دەنگدان باسی لێوە کرا.
نوێنەری حکوومه‌تى ههرێمى کوردستان له تاران ڕاوبۆچوونی حکومەتی هەرێمی کوردستانی خستەڕوو، و باسی لە هەوڵەکانی سەرۆکی حکومەتی هەرێم بەرێز "نێچیرڤان بارزانی" کرد کە دوای پرۆسەی رفراندۆم چەندین سەردانی بۆ وڵاتانی ئەوروپا و هەرێمی ئەنجامداوە بۆ هێورکردنەوەی دەرئەنجامی ریفرادۆم و سەرکەوتو بوو.
لە دیدارەکەدا "نازم ده‌باغ" ئەوەشی خستەڕوو کە کوردستان هەمیشە پێویستی بە باڵپشت و پشتیوانی دۆستان هەیە بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی لەگەڵ بەغدا و هەروەها بەرەنگاربوونەوەی گروپە تیرۆریستیەکان.
"هیدە ئاکی ئاداچی" هیوای سەرکەوتنی بۆ پرۆسەی ئاشتی و گفتۆوگۆ خواست لە چوارچێوەی پابەندبوونی هەر دوولا بە دەستوری هەمیشەیی عراق.
"نازم دەباغ" بەشداریی لە ساڵیادی لە دایکبوونی "ولیەم ئەلکساندر" شای وڵاتی هۆڵه‌ندا کرد
"نازم عومەر دەباغ" نوێنەری حکوومەتی هەرێمی كوردستان لە تاران، لە ساڵیادی لە دایکبوونی "ولیەم ئەلکساندر" شای وڵاتی هۆڵه‌ندا له باڵیۆزخانەی ئه‌م وڵاته لە تاران بەشداریی کرد.
بە بۆنەی ساڵیادی لە دایکبوونی "ولیەم ئەلکساندر" Willem-Alexander شای وڵاتی هۆڵه‌ندا، باڵیۆزخانەی هۆڵەندا لە تاران، بەو بۆنەیەوه ئاهەنگێکیان گێرا، کە بەشێکی زۆری باڵیۆزی وڵاتان لە تاران ئامادە بوون.
خاتوو "سوزان تریستال" باڵیۆزی هۆلەندا لە تاران بانگهێشتی ئاراستەی نوێنەرایەتی حکوومەتی هەرێمی کوردستان کرد بۆ بەشداربوون لەو بۆنەیەدا و "نازم عومەر ده‌باغ" نوێنەری حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە تاران لەو بۆنه‌یەدا بەشداربوو.
دوای بانگهێشتی باڵیۆزی عێراق لە تاران "راحج سابیر عه‌بود المووسه‌وی" بۆ نوێنەرایەتی حکومەتی هەرێمی کوردستان له تاران، بۆ بەشداری کردن لە کۆڕبەندێک کە باڵیۆزخانەی عێراق بە هەماهەنگی لەگەڵ کۆمیسیۆنی باڵای هەڵبژاردن ئامادەیان کردبوو بە بۆنەی بەرێوەچوونی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق بۆ ساڵی ٢٠١٨، لە لایەن نوێنەرایەتی حکومەتی هەرێمی کوردستان له تاران هەریەک لە "هیوا ره‌سول ره‌شید"، "فه‌خره‌الدین عه‌زیز سالح"، "سۆران عه‌لی ئەمین" و "عه‌لاء غولام عه‌لی" تیایدا بەشداربوون.
لە کۆربەندەکەدا نوێنەری پارتە سیاسییەکانی عێراق و بەشێک لە هاوڵاتیانی عێراقی نیشتەجێی تاران بەشداربوون.
"راجع الموسه‌وی" باڵیۆزی عێراق و "حه‌یده‌ر الحوسه‌ینی" بەرێوبەری نووسیگەی هەڵبژاردنەکان لە تاران لەسەر گرنگی بەشداربوون لە هەڵبژاردن و چۆنییەتی چارەسەرکردنی ئەو کێشانەی کە بۆ هاوڵاتیان دێنە پێش وتاریان پێشکەش کرد.
باڵیۆزی عێراق لە تاران له وتارەکەیدا پێگه‌ی قوربانییەکانی پێشمەرگە و حه‌شدی شه‌عبی بەرز نرخاند بۆ رزگارکردنی عێراق لە دەستی داعش.
More...
نێچیرڤان بارزانی: دەبێ پەرلەمان پڕۆژه یاسای چاكسازی په‌سه‌ند بكات
پەیامی حكوومه‌تى ههرێمى كوردستان له یادى ئه‌نفالدا
دوایین هەواڵەکان
- نوێنەری حکومەتی هەرێم لە ئێران: سەردانەکەی پزیشکیان ئاماژەیە بۆ گرنگیدانی ئێران بە هەرێمی کوردستان
- ههرێمى كوردستان و ئێران جهخت له بره‌ودان به پهيوهندييهكانيان دهكهنهوه
- سه‌رۆک نێچیرڤان بارزانی: سەردانی سەرۆک کۆماری ئێران مێژوویی بوو
- نازم دەباغ له وتووێژ له‌گه‌ڵ ئاژانسی ئیرنا: مەسعوود پزشکیان سەردانی هەولێر دەکات
- نازم دەباغ: کاتی سەردانی پزیشکیان بۆ عێراق دیار نییە
- «سەلام رشدی» له‌گه‌ڵ شاندی یه‌کێتی هاورده و ناردنکارانی لقی هه‌ولێر کۆبۆوه
- سه‌رۆك نێچيرڤان بارزانى: ههميشه پشتيوانى و بهرگرى له مافهكانى ئێزدييان دهكهين
- سه‌رۆک نێچیرڤان بارزانی له‌گه‌ڵ باڵیۆزی یهکێتیی ئهورووپا کۆبووهوه
- سه‌رۆك نێچيرڤان بارزانى له‌گه‌ڵ باڵيۆزى نهمسا كۆبووهوه
- سه‌رۆك نێچيرڤان بارزانى سوپاسى جهنهرال ڤاول ده‌كات