قوشتەپە، هەرێمی کوردستان، عیراق - لەگەڵ بەردەوامبوونی هێرشەکانی چەکدارانی رێکخراوی تیرۆریستی ناسراو بە داعش لە کۆبانێ، ژمارەی ئەو پەنابەرانەی کە دێن بۆ هەرێمی کوردستان لە زیادبووندان. حکومەتی هەرێمی کوردستان پلانی داناوە بۆ نیشتەجێکردنیان لە کەمپێکی تازە لە دەرەوەی هەولێر.
سەرەڕای دروستکردنی چەندین کەمپ کە داڵدەی زیاتر لە 1.6 ملیۆن پەنابەر وئاوارەی یەزیدی، مەسیحی، پەنابەرانی کوردی سوریا وئاوارەی ناوچەکانی تری عیراق داوە، کەمپێکی تر تایبەت بۆ ئەو پەنابەرانەی شوێنی خۆیان لە دەست تیرۆریستانی داعش لە کۆبانێ جێهێشتووە، بەم زووانە دەکرێتەوە.
لە لێدوانێکیدا بۆ ماڵپەری حکومەتی هەرێمی کوردستان، سیروان عابد، کارگێری کەمپی قوشتەپە، کە کەوتۆتە دەرەوەی پایتەخت، گوتی، چاوەڕواندەکرێت کەمپەکە نزیکەی 800 خێزان لەخۆبگرێت و لەسەرەتای ساڵی نوێ بکرێتەوە. ئێستا 1,971 پەنابەری کۆبانێ هاوشانی پەنابەرانی تری کوردی سوریا لە کەمپی قوشتەپە دەژین کە لە ئۆگوستوس/ئابی 2013 کراوەتەوە.
هەروەها سیروان عابد گوتی کە تاوەکو ئێستا 19,340 پەنابەری کۆبانی لە هەرێمی کوردستان تۆمارکراون لەوەتەی داعش دەستیکردووە بە پەلاماردانی ئەو شارە کوردییە، چەند مانگێک لەمەوبەر. لەمیانیان نزیکەی 10,600 لەگەڵ کەس و کاریان لە هەولێر دەژین.
پەنابەرانی کۆبانی لە رێگای تورکیاوە دێن بۆ خاڵی سنووری ئیبراهیم خەلیل، نێوان تورکیاو هەرێمی کوردستان. لەوێ حکومەتی هەرێم پاسی ئامادەکردووە بۆ گواستنەوەیان بۆ هەولێر و کەمپی قوشتەپە. گشت پەنابەرانی کۆبانی کارتی نیشتەجێبوونیان پێدەدرێت دوای ئەوەی لەلایەن کۆمیسیۆنی باڵای پەنابەرانی سەر بە رێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان، تۆماردەکرێن.
شەپۆلی هاتنی ئاوارە وپەنابەران بۆ هەرێمی کوردستان فشارێکی زۆری خستۆتە سەر حکومەتی هەرێمی کوردستان. بەهۆی سنوورداری توانای داراییی بۆ دابینکردنی پێداویستییە سەرەتاییەکان، رێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان بەم دواییە دەستیکردووە بە پرۆگرامی زستانە وهەڵدەستێت بە دابینکردنی پێخەف ونەوت وکەرەستەی تری پێویست وەک ئامادەکاری بۆ زستان.
مانگی ڕابردوو، حکومەتی هەرێمی کوردستان 160 پێشمەرگەی نارد بۆ کۆبانی بۆ پاڵپشتیکردنی هێزە کوردییەکانی رۆژئاوا – سوریا لە بەرەنگاربوونەوەی چەکدارانی رێکخراوی تێرۆریستی داعش.
هەر لە درێژەی سەردانەكەیدا ئێوارەی ئەمڕۆ 30ـی نۆڤەمبەری 2014 بەڕێز د.فوئاد مەعسوم سەرۆكی كۆماری عیراقی فیدراڵ لە كۆشكی ئاشتی پێشوازی لە بەڕێز نێچیرڤان بارزانی سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان و شاندی یاوەری كرد كە لەبەڕێزان قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆكی حكومەت و ژمارەیەك لەوەزیر و راوێژكاران پێكهاتبوو.
لەدیدارەكەدا بەڕێز سەرۆك كۆماری عێراق بەخێرهاتنی بەڕێز نێچیرڤان بارزانی سەرۆك وەزیرانی هەرێمی و كوردستان و شاندی یاوەری كرد و هەروەها كار و ئەركی هەمەلایەنە بۆ گەیشتن بەچارەسەری كێشە هەڵواسراوەكانی نێوان هەرێمی كوردستان و بەغدا دووپاتكردەوە بەشێوەیەك كە لەبەرژەوەندی هەموولایەكدا بێت و ببێتە هۆكارێك سەنگەری بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر لە هەموو عێراقدا یەك بخات.
لە بەرامبەردا بەڕێز نێچیرڤان بارزانی دووپاتیكردەوە كە گەیشتن بە چارەسەری واقیعی لەبارەی پرسە هەڵواسراوەكان لەگەڵ حكومەتی فیدراڵ؛ لەپێشەنگی كارەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستانە بەشێوەیەك كە لەبەرژەوەندی هەموو عیراقدا بێت. رونیشیكردەوە كە شاندی حكومەتی هەرێم لەم سەردانەیدا بۆ بەغدا و بەتایبەت لە كۆبوونەوەی لەگەڵ شاندی حكومەتی عێراق؛ كەشێكی ئەرێنی بۆ گەیشتن بە چارەسەر لەسەر كێشە هەڵواسراوەكانی نێوان هەردوولا بەدیكرد.
سەرلەبەیانی ئەمڕۆ یەكشەمە 30ی نۆڤەمبەری 2014 بەڕێز نێچیرڤان بارزانی سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان، بەسەرۆكایەتی شاندێكی باڵای حكومەتی هەرێمی كوردستان گەیشتە بەغدا و لەفڕۆكەخانەی نێودەوڵەتی بەغدا لەلایەن بەڕێز بەها ئەلئەعرەجی جێگری سەرۆكوەزیرانی عیراقەوە پێشوازی لێكرا.
دواتر لە كۆشكی سەرۆكایەتی حكومەت لەلایەن بەڕێز د.حەیدەر عەبادی سەرۆكوەزیرانی عیراقەوە پێشوازی لێكرا و كۆبوونەوە.
لە كۆبوونەوەكەدا بەڕێز عەبادی وێڕای بەخێرهێنانی شاندی حكومەتی هەرێمی كوردستان، هەروەها خۆشحاڵی خۆی بۆ سەردانی نێچیرڤان بارزانی و شاندی یاوەری نیشاندا و هیوای خواست ئەم سەردانە ببێتە هۆكار بۆ چارەسەركردنی سەرجەم كێشەكان. بەڕێز عەبادی لە بەردەوامی قسەكانیدا گوتی: "بەبڕوای من هیچ كێشەیەكی وا لەنێوان بەغدا و هەولێردا نییە كە چارەسەر نەكرێت و هەموو كێشەكان قابیلی چارەسەركردنن. عیراق هەموومان كۆدەكاتەوە؛ ئەگەر رێك نەكەوین زیان بە هەردوولامان دەگات؛ بۆیە تاكە رێگە كە لەبەردەمماندایە؛ رێككەوتنە".
بەڕێز عەبادی ئاماژەی بەوەشدا كە ئێستا باری دارایی عیراق خراپە و نرخی نەوت دابەزیوە و هاوڵاتیانیش داواكاری زۆریان لەحكومەت هەیە و بارودۆخی سەربازیش دیارە لەچ حاڵێكدایە، بەڵام رێككەوتن رێگەمان بۆ خۆش دەكات و توانای زیاترمان پێدەبەخشێت كە بەسەر هەموو ئەم كۆسپانەدا سەركەوین، هەروەها گەشبینی خۆی بۆ گەیشتن بەڕێككەوتن دەربڕی.
لەلای خۆشیەوە بەڕێز نێچیرڤان بارزانی سەرۆكوەزیرانی هەرێمی كوردستان سوپاسی ئەو پێشوازیە گەرمەی سەرۆك وەزیرانی عێراقی كرد و خۆشحاڵی خۆی نیشاندا كە ئێستا لە بەغدایە و گوتی: "خۆشحاڵم كە جارێكی دیكە لێرە دەتانبینمەوە، نامانەوێ سەردانی ئێمە بۆ بەغدا ببێتە بابەتێكی میدیایی؛ بەڵكو سەردان و هاتوچۆمان بۆ بەغدا ببێتە شتێكی ئاسایی".
بەڕێز سەرۆكوەزیرانی هەرێمی كوردستان هەروەها پیرۆزبایی لە بەڕێز عەبادی كرد بەبۆنەی دەستبەكاربوونی وەك سەرۆكوەزیرانی حكومەتی عێراق و گوتی: "بە دەستبەكاربوونتان؛ هەنگاوەكان بەرەو چارەسەركردنی كێشەكان دەچن. ئێمە بەهیچ شێوەیەك باس لەوە ناكەین كە كێ بەرپرسی دروستبوونی كێشەكانی نێوان بەغدا و هەولێرە، بەڵام نیشانەكان ئەوە دردەخوەن كە دەستبەكاربوونتان وەكو سەرۆكوەزیرانی عیراق؛ لاپەڕەیەكی نوێ بۆ هەموو عیراق دەكاتەوە".
راشیگەیاند كە كێشەكان بە شەو و رۆژێك و سەردانێك چارەسەر ناكرێن. ئامادەیی خۆیشی نیشاندا كە چەند پێویست بێت سەردانی بەغدا بكات تا دەگەنە چارەسەرێكی كۆتایی و دووپاتی كردەوە كە پێویستە ستراتیژێك بۆ چارەسەركردنی كێشەكان دابندرێت.
لە بەشێكی دیكەی كۆبوونەوەكەدا باس لە بارودۆخی ئێستا و رووبەرووبوونەوەی تیرۆر و هەڕەشەكانی داعش كرا و لەمبارەوەش بەڕێز نێچیرڤان بارزانی سەرۆكوەزیرانی هەرێمی كوردستان باسی لەمەترسییەكانی تیرۆرستانی داعش كرد و ئاشكرایكرد كە ئەم تیرۆریستانە مەترسین بۆ سەر عیراق و هەموو ناوچەكە. هەروەها ئاماژەی بە قەیرانی ئابووری و دارایی كرد كە گرفتێكی گەورەی دروستكردووە و رایگەیاند كە شەڕی تیرۆر و ڕووبەڕوو بوونەوەی داعش قەیرانەكەی هەم لە بەغدا و هەم لە هەولێر قورستر كردووە، ئامادەیی هەموو جۆرە هاوكاری و هەماهەنگیەكەیشی دەربڕی بۆ ڕووبەڕوو بوونەوەی تیرۆر. لەمبارەوەش داكۆكی لەسەر هەماهەنگی و هاوكاری هەمەلایەنە بۆ بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر كرایەوە و هەروەها رەوشی ناوچەكانی ژێر دەسەڵاتی داعش و دانانی پلان و بەرنامە بۆ ئازادكردنیان باسی لێوەكرا.
باسكردنی هاوكاری و هەماهەنگی نێوان هەرێمی كوردستان و عیراق و وڵاتانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی؛ لەلایەنێكی دیكەی باس و خواسی كۆبوونەوەكە بوون.
بۆ ئه‌نجامدانی دانیشتنی سێیه‌می كۆبوونه‌وه‌كانی شاندی باڵای حكوومه‌تی هه‌رێمی كوردستان و حكوومه‌تی فیدرال، ئێواره‌ی ئه‌مڕۆ دووشه‌ممه 1 ى دیسه‌مبه‌ری 2014، به‌ڕێز نێچیرڤان بارزانی سه‌رۆك وه‌زیرانی هه‌رێمی كوردستان، له شوێنی مانه‌وه‌ی خۆی له به‌غدا، پێشوازی له به‌ڕێز د. حه‌یده‌ر عه‌بادی سه‌رۆك وه‌زیرانی عیراق و شاندی یاوه‌ری كرد.
ئه‌م دانیشتنه به‌رده‌وامیی دوو دانیشتنی سه‌رله‌به‌یانی و پاشنیوه‌ڕۆی ئه‌مڕۆی كۆبوونه‌وه‌كانی هه‌ردوولا بوو، كه له كه‌شێكی ئه‌رێنی و گه‌شبیندا به‌ڕێوه چوون و تیایدا به‌كراوه‌یی و به‌ڕوونی كێشه‌كان و دیدی هه‌ردوولا بۆ چۆنیه‌تیی چاره‌سه‌ركردنیان خرانه ڕوو. به هه‌مان گیانی ئه‌رێنی و به گه‌شبینییه‌وه كۆتایی به سێیه‌م دانیشتنی كۆبوونه‌وه‌كه هات و چاوه‌ڕوان ده‌كرێت سبه‌ی بگه‌نه ئه‌نجامێكی كۆتایی و هه‌ردوولا گه‌شبینیی خۆیان بۆ گه‌یشتن به ڕێككه‌وتن و چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌كان دووپات كرده‌وه.
له كۆبوونه‌وه‌كه‌دا هه‌ریه‌كه له به‌ڕێزان قوباد تاڵه‌بانی جێگری سه‌رۆك وه‌زیرانی هه‌رێمی كوردستان، د. ڕۆژ نووری شاوه‌یس جێگری سه‌رۆك وه‌زیرانی عیراق، وه‌زیرانی دارایی و ئابووری، سامانه سروشتییه‌كان و پلاندان، له شاندی هه‌رێمی كوردستان و به‌ڕێزان وه‌زیری نه‌وت و پلاندانان و خوێندنی باڵا، له شاندی حكوومه‌تی فیدرال ئاماده‌ی كۆبوونه‌وه‌كه بوون.
ئەمڕۆ یەكشەممە فەلاح مستەفا بەرپرسی پەیوەندیەكانی دەرەوەی حكومەت پێشوازی لە شاندێكی وەزارەتی دەرەوەی كۆریا كرد كە پێكهاتبوون لە بەڕێزان باڵیۆز لی جۆنگ گوان بەرپرسی فەرمانگەی كاروباری كونسوڵگەری و هاوڵاتیانی كۆریا لە دەرەوە و باڵیۆز كوان هی سێگ بەرپرسی فەرمانگەی كاروباری ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئەفریقیا و بەرپرسی نووسینگەی باڵیۆزخانەی كۆریا لە هەولێر و ژمارەیەك ڕاوێژكار و یاریدەدەر.
دواى ئەوەى ئێوارەى دوێنێ بەڕێز لۆبۆمیر زاورالیك وەزیرى دەرەوەى کۆمارى چیک بە یاوەرى جێگرى وەزیرى بەرگرى ئەو وڵاتەو باڵیۆزى چیک لە عیراق گەیشتنە هەرێمى کوردستان و دیدارو کۆبوونەوەیان لەگەڵ بەرێزان سەرۆکى هەرێم و سەرۆکى حکومەت و گەورە بەرپرسان ئەنجامدا، سەرلەبەیانى ئەمڕۆ شاندى میوان بە یاوەرى فەلاح مستەفا بەرپرسى پەیوەندیەکانى دەرەوەى حکومەت سەردانى قەڵاى مێژوویى هەولێریان کردو لەلایەن دارا یەعقوبى سەرۆکى دەستەى باڵاى نووژەنکردنەوەى قەڵاى هەولێر پێشوازیان لێکرا.
سەرۆکى دەستەى باڵاى نووژەنکردنەوەى قەڵاى هەولێر پوختەیەکى لەسەر مێژووى قەڵاى هەولێرو تەواوى شوێەوارەکان پێشکەش کردو سوپاسى رێکخراوى یۆنسکۆى کرد کە بەر لە چەند هەفتەیەک بە فەرمى قەڵاى هەولێرى خستە نێو لێستى شوێنەوارە مێژوویەکانى سەر بە یۆنسکۆ بۆ ئەوەى پارێزگارى لێبکرێت.
دواى سەردانەکەى بۆ قەڵاى دێرینى هەولێر وەزیرى دەرەوەى کۆمارى چیک و شاندى یاوەرى کۆتاییان بە گەشتەکەیان بۆ هەرێمى کوردستان هێناو لەلایەن فەلاح مستەفا بەرپرسى پەیوەندیەکانى دەرەوەى حکومەت لە رێگەى فڕۆکەخانەى نێودەوڵەتى هەولێر بەڕێخران.
ئه‌مڕۆ پێنجشەممە 27/11/2014 به‌ڕێز مسعود بارزانی سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان به مه‌به‌ستی به‌سه‌ركردنه‌وه‌ی هێزه‌كانی پێشمه‌رگه و ئاگاداربوون له بارودۆخی مه‌یدانی و پێداویستییه‌كانی هێزی پێشمه‌رگه لە بەرەكانی ڕووبەڕووبوونەوەی تیرۆریستان، سه‌ردانی میحوەری ڕۆژئاوای کەرکووکی كرد و لەگەڵ سەرپەرشتیاران و فەرماندەکانی پێشمەرگە لەو میحوەرە کۆبۆوە.
له كۆبوونه‌وه‌كه‌دا کە بە ئامادەبوونی هەریەک لە بەڕێزان مستەفا سەید قادر وەزیری پێشمەرگە و فەریق شێروان عەبدولڕەحمان و فەریق جەبار یاوەر ئەندامانی فەرماندەیی گشتیی هێزەکانی پاراستنی هەرێم و کەمال کەرکووکی بەرپرسی میحوەری ڕۆژئـاوای کەرکووک و وەستا ڕەسووڵ: بەرپرسی میحوەری چواری ڕۆژئـاوای کەرکووک و فەرماندەکانی هێزی پێشمەرگە لەو سنوورە بەڕێوەچوو، سەرۆک بارزانی له وته‌یه‌كدا سوپاسی قاره‌مانێتیی پێشمه‌رگه‌ی له‌و میحوه‌ره كرد و دەستخۆشیی لە پێشمەرگە و فەرماندەکان کرد بۆ ئەو سەرکەوتنە گەورەیەی ڕۆژی چوارشەممە 26/11/2014 لە هەردوو بەرەی تەللەلوەرد و مەکتەب خالید وەدەستیان هێناوە و توانیویانە هێرشی تیرۆریستان تێكبشكێنن و ڕێگە لە پێشڕەوییان بگرن. هەروەها سڵاو و درودی خۆی بۆ ئه‌و شه‌هیده قاره‌مانانه نارد كه له پێناو گەل و وڵاته‌كه‌یان له شه‌ڕی دژی تیرۆریستانی داعشدا گیانی خۆیان فیدا كردووه و ڕایگەیاند: هەموو شەهیدانی کوردستان کوڕ و کەسوکاری منن و خۆم بە هاوبەشی خەمی خانەوادەکانیان دەزانم.
هه‌ر له وته‌كه‌یدا سه‌رۆك بارزانی باسی له‌وه‌ش كرد، كه ئێستا هێزی پێشمه‌رگه توانیویه‌تی تیرۆریستان تێكبشكێنێ و بكه‌وێته هه‌ڵوێستی هێرش بردن و زەبری كوشندە لە تیرۆریستانی داعش بوەشێنن، بۆیە ئێستا تیرۆریستان پەلەقاژەی مەرگ و لەناوچوونیانە و سەرکەوتنە مەزنەکانی هێزی پێشمەرگە لە چەند ڕۆژی ڕابردوودا لە لە میحوەرەکانی قەرەتەپە و جەلەولا و بەنداوی موسڵ و خەرابەڕووت نیشانەی وەرەی پۆڵایینی پێشمەرگەن و سەلمێنەری ئەو ڕاستییەن کە هیچ هێزێک ناتوانێ لەبەرانبەر ئیرادەی ئازادیخوازیی گەلەکەماندا خۆێ ڕابگرێت.
سه‌رۆك بارزانی تەئکیدیشی کردەوە هەر سەرکەوتنێک کە هێزی پێشمەرگە لەبەرەکانی شەڕ لەگەڵ تیرۆریستاندا تۆماری دەکات مایەی شانازیی هەموو تاکێکی کوردە و نەک هەر گەلەکەمان بەڵکو هەموو ئازادیخوازانی دنیا ستایشی ئازایەتی و سەرکەوتنەکانی پێشمەرگە دەکەن و ئێستا ناوی پێشمەرگە لە ئاستی جیهاندا درەوشاوەیە.
هەر لەم كۆبوونەوەیەدا بەرپرسە باڵاكانی پێشمەرگە و فەرماندە مەیدانییەكان، سەرۆك بارزانییان لە بارودۆخی مەیدانی و پێداویستییەكانی هێزی پێشمەرگە لەو میحوەرە ئاگادار كردەوە و سەرۆك بارزانییش ڕێنمایی و ئامۆژگاریی پێویستی خستەڕوو.
لە چوارچێوەى بایەخدانى کۆمەڵگەى نێودەوڵەتى بە پەیوەندیەکانیان لەگەڵ هەرێمى کوردستان و پشتگیرى کردنى هەرێمى کوردستان لەرووى یارمەتى سەربازى بۆ رووبەڕووبوونەوەى تیرۆرستانى بەناو دەوڵەتى ئیسلامى و کۆمەک کردنى مرۆیى بۆ ئاوارەکانى سوریا و ناوچەکانى دیکەى عیراق لە هەرێم، ئێوارەى ئەمڕۆ لۆبۆمیر زاورالیك وەزیرى دەرەوەى کۆمارى چیک بە یاوەرى جێگرى وەزیرى بەرگرى و باڵیۆزى چیک لە عیراق گەیشتە هەرێمى کوردستان و لەلایەن د. فوئاد حوسێن سەرۆکى دیوانى سەرۆکایەتى هەرێم وفەلاح مستەفا بەرپرسى پەیوەندیەکانى دەرەوەى حکومەت و کاروان جەمال جێگرى بەرپرسى فەرمانگە و کونسوڵى چیک لە هەرێم پێشوازیان لێکرا .
ئەمەو بڕیارە وەزیرى دەرەوەى کۆمارى چیک و شاندى یاوەرى لەگەڵ بەڕێزان سەرۆکى هەرێمى کوردستان و سەرۆکى حکومەتى هەرێم دیدارو کۆبوونەوە ئەنجام بدەن.
دوایین هەواڵەکان
- نوێنەری حکومەتی هەرێم لە ئێران: سەردانەکەی پزیشکیان ئاماژەیە بۆ گرنگیدانی ئێران بە هەرێمی کوردستان
- ههرێمى كوردستان و ئێران جهخت له برهودان به پهيوهندييهكانيان دهكهنهوه
- سهرۆک نێچیرڤان بارزانی: سەردانی سەرۆک کۆماری ئێران مێژوویی بوو
- نازم دەباغ له وتووێژ لهگهڵ ئاژانسی ئیرنا: مەسعوود پزشکیان سەردانی هەولێر دەکات
- نازم دەباغ: کاتی سەردانی پزیشکیان بۆ عێراق دیار نییە
- «سەلام رشدی» لهگهڵ شاندی یهکێتی هاورده و ناردنکارانی لقی ههولێر کۆبۆوه
- سه‌رۆك نێچيرڤان بارزانى: ههميشه پشتيوانى و بهرگرى له مافهكانى ئێزدييان دهكهين
- سهرۆک نێچیرڤان بارزانی لهگهڵ باڵیۆزی یهکێتیی ئهورووپا کۆبووهوه
- سه‌رۆك نێچيرڤان بارزانى لهگهڵ باڵيۆزى نهمسا كۆبووهوه
- سه‌رۆك نێچيرڤان بارزانى سوپاسى جهنهرال ڤاول دهكات