رووداو- هەولێر: ئێران بۆ راكێشانی بۆڕی نەوتی كوردستان بۆ وڵاتەكەی مەرجی هەیە، ئەویش گەڕانەوەی كوردستانە بۆ بەغدا. دیپلۆماتكارێكی ئەو وڵاتە دەڵێت: "بەبێ عێراق بڕیار نادەین". جێگری سەرۆكی لێژنەی نەوت و غازیش لە پەرلەمانی كوردستان هۆشداری دەدات و دەڵێت: "راكێشانی بۆڕییەكە و رێككەوتنەكەی سلێمانی سەرەتای دابەشبوونی هەرێمی كوردستانە".

نزیكەی دوو ساڵە هەرێمی كوردستان و كۆماری ئیسلامیی ئێران لەگفتوگۆی بەردەوامدان بۆ راكێشانی بۆڕی گواستنەوەی نەوتی كوردستان بۆ ئێران، بەڵام تاوەكو ئێستا رێككەوتنەكە نەخراوەتە سەر كاغەز و واژۆی لەسەر نەكراوە.

"عەلی پەناهی" جێگری سەركونسوڵی گشتیی كۆماری ئیسلامیی ئێران لە سلێمانی باسی پڕۆژەی راكێشانی بۆڕی نەوتی كوردستان دەكات بۆ ئێران و نایشارێتەوە كە وڵاتەكەی مەرجێكی قورسی هەیە بۆ هەرێمی كوردستان و بەبێ ئەو مەرجە نایەتە پێش "راكێشانی بۆڕی نەوتی هەرێمی كوردستان بۆ ئێران هێشتا لە گفتوگۆدایە". بەڵام وەك خۆی دەڵێ: "مەرجی ئێران بۆ ئەو پڕۆژەیە ئەوەیە حكومەتی عێراق لەسەر ئەم هەنگاوە رەزامەندی بدات".

سەبارەت بە هەڵوێستی عێراق لە پڕۆژەكە كە ئاخۆ رازییە یان نا، پەناهی گوتی: "تاوەكو ئێستا عێراق رازی نەبووە و پڕۆژەكەی قبووڵ نەكردووە".

تاكە رێگەی فرۆشتنی نەوتی كوردستان هێڵی بۆڕی كوردستانە بۆ توركیا كە توانای گواستنەوەی 700 هەزار بەرمیلە لە رۆژێكدا. بەپێی دوایین راپۆرتی وەزارەتی سامانە سروشتییەكان مانگی رابردوو 15 ملیۆن و 267 هەزار و 542 بەرمیل نەوت لە رێگەی ئەو بۆرییەوە رەوانەی بەندەری جیهانی توركیا كراوە.

كاتێك حكوومەتی هەرێمی كوردستان بڕیاری دا بەشێوەی سەربەخۆ و بەبێ‌ گەڕانەوە بۆ بەغدا نەوتەكەی بفرۆشێت، حكوومەتی عێراق دژایەتی زۆری ئەو هەنگاوەی كرد و هەموو هەوڵێكی دا بۆ ئەوەی توركیا رێگە بەو كارە نەدات، بەڵام توركیا نەهاتە ژێر باری داواكانی بەغدا و گرێبەستێكی 50 ساڵەی لەگەڵ هەرێمی كوردستان واژۆ كرد.

ئێستا تەنیا سەرچاوە بۆ دابینكردنی مووچە و بودجەی هەرێمی كوردستان فرۆشتنی نەوتی كوردستانە لە رێگەی توركیاوە.

"ئارێز عەبدوڵڵا" سەرۆكی لێژنەی نەوت و غاز لە پەرلەمانی عێراق بە (رووداو)ی گوت: "راكێشانی بۆڕی نەوتی كوردستان بۆ دەرەوە چەند زیاتر بێ باشتر دەبێ، نابێت كوردستان بۆ فرۆشتنی نەوتەكەی تەنیا پشت بە توركیا ببەستێ‌".

"ئارێز عەبدوڵڵا" كە ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی نیشتیمانی كوردستانە پێیوایە "لەكاتی دروستبوونی گرفتێك لەگەڵ توركیا، چ ئەمنی بێ یاخود سیاسی، ئەگەر كوردستان دەروازەیەكی دیكەی هەبێ بۆ فرۆشتنی نەوتی خۆی، ئەوا پەكی ناكەوێ".

سەرۆكی لێژنەتی نەوت و غاز لە پەرلەمانی عێراق ئاشكرای دەكات كە "عێراق ئێستا سەرقاڵی ئەوەیە جگە لە توركیا لە رێگەی ئوردن و ئێرانەوە نەوتی خۆی هەناردەی بازاڕەكانی جیهان بكات".

"نازم دەباغ" نوێنەری حكوومەتی هەرێمی كوردستان لە تاران باسی زانیاری لەبارەی دانوستاندنەكانی نێوان هەولێر و تاران دەدات و بڕی هەناردەكردنی نەوتی كوردستانیش بۆ ئێران ئاشكرا دەكات ئەگەر بۆڕییەكە

راكێشرا. 

"نازم دەباغ" نوێنەری حكوومەتی هەرێمی كوردستان بە (رووداو)ی گوت: "تێگەیشتننامەیەك لە نێوان ئێران و هەرێمی كوردستان واژۆ كراوە، ئێستا ئێران چاوەڕێی وەڵامی هەرێمی كوردستان دەكات بۆ واژۆكردنی رێككەوتننامەكە".

تێگەیشتننامەكەی نێوان هەولێر و تاران لە 5ی نیسانی 2016 ئیمزا كراوە كە لەلایەن هەرێمی كوردستانەوە تەها زەنگەنە، بریكاری وەزارەتی سامانە سروشتییەكان و لەلایەن وەزارەتی نەوتی ئێرانەوە ئەندازیارێك بەنێوی مەنوچەهری ئامادەی ببوون.

"نازم دەباغ" دەڵێت: "تێگەیشتننامەكە باسی ئەوە دەكات كە سەرەتا 20 بۆ 30 هەزار بەرمیل رۆژانە بگاتە ئێران و دواتر كە پڕۆژەی راكێشانی بۆڕی تەواو بوو، بۆ 250 هەزار بەرمیل زیاد ببێ". بەڵام لەسەر ناڕەزایی عێراق، نازم دەباغ دەڵێ "كێشە نابێ، قوفڵەكە بە دەست ئێران و عێراقەوە دەبێ".

نوێنەری حكوومەتی هەرێمی كوردستان لە تاران مەرجی عێراق بۆ راكێشانی بۆڕی نەوتی كوردستان بۆ ئێران ئاشكرا دەكات: "عێراق گرفتی نابێ لە راكێشانی بۆڕی نەوتی كوردستان بۆ ئێران، ئەگەر نەوتی كەركووكیش لە رێگەی ئەو بۆڕییەوە هەناردە بكرێ‌".

لە ساڵی 1976ەوە حكوومەتی عێراق لە رێی بۆڕی نەوتی كەركووك - جیهان، نەوتی كەركووك دەفرۆشێ كە بە درێژترین هێڵی گواستنەوەی نەوت لە عێراق دادەنرێ و درێژییەكەی 970 كیلۆمەترە و توانای هەیە لە 500 هەزار تاوەكو ملیۆنێك و 100 هەزار بەرمیل لە رۆژێكدا بگوازێتەوە.

یەكێك لە مەترسییەكانی هەرێمی كوردستان لە رێككەوتنی ئێران بۆ راكێشانی بۆری نەوتەكە داهاتی فرۆشی نەوتەكەیە، ئایا ئێران داهاتەكەی رادەستی حكومەتی هەرێمی كوردستان دەكات یان دەیداتەوە بەغدا؟

جێگری سەرۆكی لێژنەی سامانە سروشتییەكان لە پەرلەمانی كوردستان هۆشداری دەدات لەسەرگرتنی پڕۆژەكە و پێیوایە "ئەوە كۆتایی یەكپارچەیی باشووری كوردستانە".

"دڵشاد شەعبان" بە (رووداو)ی گوت: "راكێشانی بۆری نەوت بۆ ئێران و رێككەوتنی نێوان یەكێتی و گۆڕان پەیوەندییان بەیەكەوە هەیە و ئەوە ئاسەواری خراپی دەبێ بۆ خەڵكی كوردستان، بگرە سەرەتای دوو ئیدارەیی و دابەشبوونی باشووری كوردستانە".

رێككەوتنی سلێمانی لە نێوان گۆڕان و یەكێتی كە لەلایەن جڤاتی نیشتیمانی گۆڕان و سەركردایەتی یەكێتییەوە پەسەند كراوە، باسی چۆنیەتی حوكمڕانی كردنی كوردستان دەكات، هاوكات باسی پرسی نەوتیشی تێدا كراوە.

"دڵشاد شەعبان" گومانی هەیە ئێران تەواوی رێككەوتنەكە جێبەجێ بكات "ئێران خۆی كێشەی فرۆشتنی نەوتی خۆی هەیە لە بازاڕەكان، چۆن نەوتی كوردستان دەفرۆشێ، بەڵام لە ئەگەری فرۆشتنی نەوتی كوردستان هیچ گەرەنتییەك نییە داهاتی نەوتەكە نەدرێ بە عێراق و نەگاتە دەست كوردستان".

دەربارەی رەزامەندیی عێراق بۆ راكێشانی بۆڕییەكە ئەگەر بە بەستنەوەی نەوتی كەركووكەوە بێ، جێگری سەرۆكی لێژنەی سامانە سروشتییەكان پێشنیازێكی دیكە دەخاتەڕوو: "گواستنەوەی نەوتی كەركووك مەترسییە گەورەكەیە و دەیانەوێ كەركووك لە كوردستان داببڕن، بۆیە پێشنیاز دەكەم لەجیاتی بۆڕی نەوت بۆ ئێران رابكێشرێ، با بۆ رۆژئاوای كوردستان بێ، هەم لە دەستێكی ئەمیندا دەبێ و هەم كوردی رۆژئاوای كوردستان سوودی لێوەردەگرێ‌".