رۆژی دووشه‌ممه 28ـی 12ـی 2015 به‌ڕێز مسعود بارزانی سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان پێشوازی له سه‌لیم ئه‌لجبوری سه‌رۆكی ئه‌نجوومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق كرد.
له دیدارێكدا سه‌رۆكی ئه‌نجوومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق پیرۆزبایی سه‌ركه‌وتنه‌كانی پێشمه‌رگه‌ی له سه‌رۆك بارزانی كرد و ده‌ستخۆشی له قاره‌مانێتی و ئازایەتیی هێزی پێشمه‌رگەی كوردستان كرد لە ڕووبەڕووبوونەوەی تیرۆریستانی داعش و هیواشی خواست به هیمه‌تی هێزه‌كانی عێراق و پێشمه‌رگه و پشتیوانیی هێزە هاوپەیمانەكان ناوچه‌كانی دیكه‌یش له‌ده‌ست تیرۆریستانی داعش ئازاد بكرێن.
له به‌شێكی دیكه‌ی دیداره‌كه‌دا سه‌رۆكی ئه‌نجوومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق ده‌ستخۆشی له سه‌رۆك بارزانی و حكوومه‌ت و خه‌ڵكی هه‌رێمی كوردستان كرد بۆ له باوه‌شگرتن و حه‌واندنەوەی ئاوارە و لێقەوماوانی پارێزگاكانی عێراق كه به‌هۆی داگیركردنی ناوچه‌كانیان لە لایەن داعش ڕوویان له هه‌رێمی كوردستان كردووه. لە بەشێكی دیكەی قسەكانیدا باسی له كاریگه‌ری ڕۆڵی سه‌رۆك بارزانی له هاوكێشه‌كانی سیاسییەكانی عێراق و ناوچه‌كه كرد و ستایشی ڕاشكاوی و هه‌ڵوێسته‌كانی كرد، كه به‌درێژایی ته‌مه‌نی خه‌باتی جێگه‌ی متمانه‌ی گشت لایەك و هەموو پێكهاته‌كانی عێراق بووه و كاریگه‌ریشی له چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌كاندا هه‌بووه. هه‌ر له‌م روانگه‌یه‌شه‌وه داوای له سه‌رۆك بارزانی كرد ڕۆڵی خۆی له نزیككردنه‌وه‌ی هێز و لایه‌نه سیاسیه‌كان و پێكهاته‌كانی عێراق بگێڕێ بۆ چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌كان و به‌دیهێنانی شه‌راكه‌تی راسته‌قینه.
هه‌ر له‌و دیداره‌دا بارودۆخی مه‌یدانی به‌ره‌كانی شه‌ڕی دژ به تیرۆریستان له ئه‌نبار و سه‌لاحه‌دین و نه‌ینه‌وا خرایه به‌رباس و گفتوگۆ، بیروڕاش له‌باره‌ی دوا په‌ره‌سه‌ندنه سیاسیه‌كانی عێراق و ناوچه‌كه ئالوگۆڕ كرا و جه‌ختیش له‌وه كرایه‌وه، كه پێویسته لایه‌نه عێراقیه‌كان نه‌بنه به‌شێك له ململانێ سیاسیه تایفیه‌كانی. پەیوەست بە هەوڵەكانی بۆ چارەكردنی گرفتی پێكهاتەكانی عێراقی سەرۆك بارزانی ئەوەی خستەڕوو كە ئەوەی لە توانایدابێت بۆ مسۆگەركردنی شەراكەت و لێكنزیككردنەوەی لایەنەكان ئەنجامی دەدات.
"نازم دەباغ" لە وتوووێژ له‌گه‌ڵ ته‌سنیم: پلانی سێ وڵاتی عەڕەبی و تورکیا بۆ پێکھێنانی ھەرێمێکی سوننە و دابەشکردنی عێراق
"نازم دەباغ" نوێنەری حکوومەتی ھەرێمی کوردستانی عێراق لە تاران لە وتووێژێکی تێروتەسەل لەگەڵ "ته‌سنیم" باس لە ھەوڵە ھاوبەشەکانی سێ وڵاتی عەرەبی و تورکیا دەکات بۆ پێکھێنانی ھەرێمێکی سوننەو دەڵێت: ئیمارات، قەتەر، عەرەبستان و تورکیا بەدواداچوون بۆ ئەم پرۆژەیە دەکەن.
بە پێی راپۆرتی بەشی نێودەوڵەتی ئاژانسی ھەواڵی "ته‌سنیم"، "نازم دەباغ" نوێنەری حکوومەتی ھەرێمی کوردستانە لە ئێران. واتا ھاوئاھەنگی پەیوەندییەکانی ئێران و ناوچەی کوردستانی عێراق لە رێگای ئەوەوە جێبەجێ دەکرێت. ئەو ھەروەھا پێشتر نوێنەری "جەلال تاڵەبانی" سەرۆک کۆماری پێشووی عێراق و یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان بووە.
"نازم دەباغ" یەکێک لە ناسراوترین سیاسییەکانی کوردستانی عێراقە کە لە ٢٠ ساڵی رابردوودا وەکو نوێنەری کوردستان لەگەڵ ئێران پەیوەندی بووە.
دەقی تەواوی ئەم چاوپێکەوتنە لە خوارەوە ھاتووە:
تەسنیم: سەرەتا، باسێکی گشتیی بارودۆخی عێراق و ھەروەھا ھەرێمی کوردستان‌مان بۆ بکەن.
دەباغ: بەداخەوە قەیرانی دارایی و ھەروەھا شەڕ دژی تیرۆریستان و داعش بەردەوامەو دابەزینی نرخی نەوت ئەم قەیرانەی قووڵتر کردووە. نرخی نەوت گەیشتووەتە ژێر ٤٠ دۆلار لە کاتێکدا کە راکێشانی نەوت تێچوویەکی زۆری تێدەچیت.
کێشەی سیاسی، بارودۆخی عێراق بە گشتیی باش نییە و کێشەی زۆر لە نێوان لایەنە سیاسییەکان یان ناوەندە حکومییەکاندا ھەیە، ئەڵبەت ھەوڵ دەدەن کە پێکەوە کار بکەن وکێشەکان چارەسەر بکەن.
بۆ خۆم لەو بڕوایەدام کە کارێکی دژوارە، بۆچی؟ چونکە بەداخەوە بڕێک لایەن لە جیاتی گرنگیدان بە بەرژەوەندی نەتەوەیی و گشتیی بیر لە بەرژەوەندی حزبی و تایبەتی خۆیان دەکەنەوە، کە دەبێت ئاڵوگۆڕیک لە تێروانین و سیاسەتەکانی خۆیاندا دروست بکەن.
بۆشایی بەڕێز تاڵەبانی یەکێکە لە گرفتە سەرەکییەکانی لە بواریی عێراقدا
ھەرێمی کوردستانیش ھەروەھا کە خۆتان ئاگادارن کێشەی تایبەت بە خۆی ھەیە. لەوانەیە یەکێک لە ھۆکارەکان، قەیرانی دارایی و سیاسی بێت. ئەڵبەت یەکێک لە ھۆکارەکانی کێشەکانی عێراق و ھەرێم نەبوونی مام جەلال‌ە لە گۆڕەپانی سیاسیدا، بەڵام ئەمە لە کوردستان زیاتر دیارە.
بەداخەوە نەخۆشی مام جەلال بە جۆرێک لە جۆرەکان بەڕێوەبەریی ھەرێمی بەرەو یەکلایەنە بوون بردووە.
لە رابردوودا، ھاوئاھەنگی پێویست لە نێوان مام جەلال و کاک مەسعوددا بوو و لەو کاتەدا ئیمکان و ئەگەری چارەسەرکردنی کێشەکان زیاتر بوو بەڵام لە ئێستادا ئەمە تێکچووە.
کێشەیەکی دیکە، بابەتی داعشە. بوونی ئەم گروپە لە عێراق و سوریا قەیرانی دروست کردووە.
بەڵام بە خۆشحاڵییەوە ھەرێمی کوردستان توانی پێشکەوتنی داعش بوەستێنێت، ھێزەکانی پێشمەرگە پێشوەچوونەکانی داعش‌یان راگرت و توانییان نزیکەی ٩٠%ی ناوچەکانی ژێردەسەڵاتی داعش رزگار بکەن، بە تایبەت شەنگال کە لەم دواییانەدا ئازادکرا.
لە ئێستادا ناوچەیەکی کەمی ھەرێمی کوردستان کە لەوانەیە لە ١٠% کەمتر بێت، ماوەتەوە کە لە دەست داعشدا بێت و ئیشاللە لە داھاتوویەکی نزیکدا ئەم ناوچانەش ئازادە دەکرێن.
سەرقاڵی کارنەبوون، ناکۆکییەکانی بەشوێنەوەیە
تەسنیم: باسی کێشەی نێوان تاڵەبانی و بارزانی، پێکدادان لە ھەرێمی کوردستان و ھێرش کردنە سەر بارەگای حزبەکان کە میدیا نێودەوڵەتییەکان باسیان کردووە و بابەتی دەستێوەردانی سەربازی تورکیا لە باکووری عێراق کە بارزانی پێشوازی لێکرد، لێکدانەوەی ئێوە بۆ ئەم بابەتانە چییە؟
دەباغ: یەکەم ھیچ پێکدادانێک لە نێوان یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان و پارتی دیموکراتدا رووی نەداوە و بەرای من لە داھاتوشدا روونادات.
بەڵام کێشەیەک بوو، دوای ئەوەی کە بزووتنەوەی گۆڕان و چەند لایەنێکی سیاسی خۆپیشاندانیان کرد، چەند کێشەیەک ھاتە ئاراوە، کە کاریگەر بوو لە کوردستاندا.
سروشتییە کە جیاوازی بیروڕا ببێت و ئەمانە زۆر سروشتین کە لە ھەموو شوێنێکیش ھەیە. ناسروشتیی ئەوەیە کە ئەم جیاوازییانە بەرەو شەڕمان ببات، ھەمو لایەنە سیاسییەکان پێداگرن لەسەر دەرس‌وەرگرتن لە رابردوو و بۆیە تەئکید دەکەمەوە کە پێکدادان نەبوو بەڵام جیاوازیمان ھەیە.
وردەکاریی ناکۆکییەکانی ھەرێمی کوردستانی عێراق
تەسنیم: واتا ئێوە ھێرشکردنە سەر نوسینگەو بارەگای حزبەکان لە کوردستان و ئاگردانی ئەو شوێنانە رەت دەکەنەوە؟
دەباغ: بەڵێ، بەداخەوە ھەواڵە دروست نەگوازراوەتەوە. بە گشتیی دەبێت بڵێم کاتێک خۆپیشاندانێک دەکرێت، رووداوی نەخوازراویش روودەدات، ئێمە ھێرشکردنە سەر بارەگاکانمان ئیدانە کرد، تەنانەت خودی حزبەکانی دیکەش ئەم رووداوانەیان ئیدانە کرد، کاتێک ھێرش دەکرێتە سەر بارەگایەک، ئەو بارەگایە پاسەوانی ھەیە و سروشتییە لە وەھا کاتێکدا تەقە بکات، لەوانەیە تەقە بە ئاسماندا بکات یان کەسێکیش بەداخەوە جۆرێکی دیکە ھەڵسوکەوت بکات، بۆیە چەند شەھید و برینداری لێکەوتەوە و چەندین نوسینگەیان ئاگردا.
حزبی دیموکرات کە سەرۆکایەتی ھەرێم و ھەروەھا سەرۆک وەزیران لای ئەوە، چەندین رێگایان گرتەبەر کە رەخنەی لێگیرا، بە تایبەت دژبوونیان بۆ گەڕانەوەی سەرۆکی پەرلەمان، دانوستان بەردەوام بوو و دوای ماوەیەکی کورت ئەم بابەتانە کۆتایی ھات و ئێستاش دانوستانی نێوان لایەنە سیاسییەکان بەردەوامەو ھیوادارین لە داھاتوودا بگەینە ئەنجامی دڵخۆشکەر.
بابەتی دوایی ئەوەیە کە کێشە لەسەر چییە؟ ھۆکاری ئەم کێشە دەستووری ھەرێم و ھەڵبژاردنی سەرۆکی ھەرێمە. بە پێی دەستوور سەرۆکی ھەرێم دەتوانێت دووجاری بەردەوام ھەڵبژێردرێت. سەرۆکایەتی ئاغای بارزانی لە ھەرێم بۆ دوو ساڵ درێژکرایەوە کە ئەم ماوە کۆتایی ھاتووەو ئێستا بۆ دوو ساڵی دیکە داواکراوە کە درێژەی ببێت.
حزبی دیموکراتی کوردستان داوایکرد کە سەرۆکایەتی ئەو درێژ بکرێتەوە، ھاوکات پێشنیارێک سەبارەت بە چۆنیەتی بەڕێوەچوونی ھەڵبژاردن و پێداچوونەوە لە دەسەڵاتەکانی سەرۆکی ھەرێم باسکرا و ئەوەی کە دەستووری ھەرێم لەسەر دەسەڵاتەکانی سەرۆکی ھەرێم و سەرۆکی حکومەت پێداچوونەوەی تێدا بکرێت تا ئێستا چارەسەر نەکراوەو بووەتە ھۆی کێشە.
گرفتەکانی نێوان دەوڵەتی ناوەندیی و ھەرێمی کوردستان وەکوو خۆی ماوەتەوە
تەسنیم: باستان لە بابەتی بودجە کرد، ئێستا کێشەی ھەرێم و حکومەتی ناوەندیی عێراق بەکوێ گەیشتووە، ئایا کێشەکان بەردەوامە یان چارەسەر کراوە؟
دەباغ: ئەم کێشانە ھێشتا بەردەوامە و چارەسەر نەکراوە و تا ئێستا حکومەتی ھەرێمی کوردستان چەندین‌جار ئامادەبوونی خۆی بۆ دانوستان لەگەڵ بەغدا راگەیاندووە و ھیواداربووین لە لایەن بەغداوە، کاتێک بۆ ئەم مەبەستە دیاری بکرێت. بەغدا پێش‌مەرجی داناوە کە حکومەتی کوردستان پەسەندی نەکردووە و نایکات.
دەبێت دانیشین و دانوستان بکەین. ئێمە لە چوارچێوەی دەستووری عێراقدا پابەندین بە عێراقەوە. بەڵام ھەرکەسەو بە پێی رای خۆی دەستووری عێراق شرۆڤە دەکات لە کاتێکدا کە دەستووری شرۆڤەی ناوێت. ئەوەی روونە ئێمە وەکوو ھەرێمی کوردستانی عێراق و سیستمی فیدراڵ لە چوارچێوەی عێراق‌داین. ئێمە لە پێشەوە لە رۆژی پێکھاتنی پەرلەمانی عێراقەوە چەندین پێشنیارمان بووە کە رێککەوتنی سەرەتایی لەسەر کراوە کە پرۆژەیاسای نەوت، یاسای پێشمەرگە، پرۆژەی پەیوەندی نێوان ھەرێمی کوردستان و بەغدا کە بەداخەوە حکومەتی ناوەندیی تا ئێستا لای لێ نەکردووەتەوەو ھێشتا نەگەیشتووەتە ئەنجام.
تەسنیم: تا ئێستا چ رێژەیەک لە کێشەکان چارەسەر کراوە؟
دەباغ: تا کاتێک کە دانوستان نەکرێت ناتوانین بڵێین چ رێژەیەک چارەسەر کراوە. ئەزموونەکانی رابردوو، ئێمە ترساندووە. راستە کە تا رادەیەک خۆمان کەڵکمان وەرنەگرتووە، بەڵام لە رووی بەڕێوەبردنی سەربەخۆیی ئابووری، لە ھەرێمی کوردستان گەشەی باشمان کردووە.
تەسنیم: واتا بوونی سەرۆک کۆماری کورد لە سیستمی سیاسیدا نەیتوانیوە کێشەکانی ھەولێر و بەغدا چارەسەر بکات؟
دەباغ: باسی سەرۆک کۆماری نییە، باسی کەسایەتییە، ئاغای تاڵەبانی پێگەیەکی تایبەتی لە عێراقدا بوو کاتێک کە سەرۆک کۆمار بووە، ئایەتوڵڵا سیستانی وتیان ئاغای تاڵەبانی دەریچەی دڵنیایی عێراقە. ئێستاکە ھەموو کەس ھەست بە نەبوونی ئاغای تاڵەبانی لە گۆڕەپانی سیاسیدا دەکات.
فرۆشی نەوتی کوردستانی عێراق بە تورکیا ھەم یاسایی و ھەمیش نایاساییە
تەسنیم: حکوومەتی عێراق لە ئێستادا. ھەرێمی کوردستان تۆمەتبار دەکات بەوەی کە بێ رەزامەندی ئەوان نەوت دەفرۆشیت، ئەمە نایاسایی نییە؟
دەباغ: دەتوانین بڵێین یاساییە ودەتوانین بیشڵێین نایاساییە. ئێمە لە رۆژی یەکەمەوە کە دەستووری عێراق پەسەندکرا، پرۆژەیاسای نەوتمان پێشکەش بە ھەموو لایەنەکان کرد کە لەم پرۆژەدا ئەو ئیختیارە بە ھەرێم دراوە، نە تەنھا ھەرێمی کوردستان، بەڵکوو بە ھەر ھەرێمێک کە لە داھاتوودا لە عێراق پێکبێت. دەستووری عێراق رێگا دەدات کە ھەڕ سێ پارێزگای عێراق یان زیاتر، دوای راپرسی ھەرێم یان فیدراڵێک پێکبێنن.
تەسنیم: ھەموو ھەرێمەکان لەژێر چاودێری حکوومەتی ناوەندیدا دەبن؟
دەباغ: ھەموویان لەژێر چاودێرانی حکومەتی ناوەنددا دەبن. لەم پرۆژەیاسادا، رێگا بە ھەرێم دەدرێت، نەوتراوە ھەرێمـی کوردستان، بەڵکو وتراوە ھەر ھەرێمیک کە لە عێراقدا پێک بێت کە یەکەمینیان ھەرێمی کوردستانە، چۆن رێککەوتنی نەوتی ببەستێت، چۆن بیفرۆشێت، بەڵام بە گشتیی رێکەوتین کە داھاتی عێراق بۆ ھەموو عێراقییەکانە.
ئەو ناوچانەی کە نەوتی زۆریان ھەیە، ناوچەکانی باکوور و باشووری عێراقن. ئەم دەستاودەست‌کردنە بووە ھۆی ئەوەی کە ئێمە چاوەروانی سیاسەتی حکومەتی عێراق نەبین، بۆیە ئەگەر کەسێک سەردانی کوردستانی عێراقی کردبێت، پێشکەوتنەکانی ئەم ناوچە بە روونی دەبینێت.
راستە پێشکەوتنەکانی ئێمە لە ئاست چاوەروانی جەماوەردا نییە، بەڵام بۆ دەرک‌کردن بە ئاستی پێشکەوتنەکانی ھەرێمی کوردستان ئەوەتان لەچاو بێت کە ھەموو عێراق وەکو دێھاتێکەو ھەرێم وەکوو شارێک.
لە رووی پێشکەوتنی گشتیی و خوشگوزەرانی خەڵک، گەشتیاریی، کارەبا و ...، بۆ نمونە کارەبا، پێشتر ھەموو کوردستان تەنھا ١٦٠ مێگاوات کارەبای بووە، ئێستا زیاتر لە سێ ھەزار مێگاوات کارەبا بەرھەم دێت.
ئەڵبەت ئەم کارانە ھەموو خواستی خەڵک دابین ناکات، بە تایبەت لە دوو ساڵی رابردوودا، کە قەیرانی بودجە ئەم رەوتەی راگرت.
بەڵام عێراق لە پێش‌چاو بگرن، لە عێراقدا ھەست بە بوونی کارەبا ناکەن، لەم بوارەشدا ھەزاران ملیار دۆلار سەرف کراوە کە وەزیری پێشووی کارەبای عێراق لە سیستمی دادوەری دۆسییەی بۆ کراوەتەوە. ئەمانە بووە ھۆی ئەوە ئێمە کاری خۆمان بکەین و بێێن رێککەوتن بکەین. چونکە ئێمە ١٧%ی بودجەی عێراقمان پێنەدراوە. ئێمە نەوت دەفرۆشین، حەسێبی دەکەێن و بە پێی مافی خۆمان کە ١٧%ی داھاتی عێراقە لێی ھەڵدەگرین و حکومەتی عێراق زیادەکەی وەربگرێت.
پارەی فرۆشی نەوتی ھەرێم ڕادەستی دەوڵەتی عێراق ناکەین
تەسنیم: واتا ئێوە پارەی نەوتی فرۆشراو دەدەنە حکوومەتی ناوەندیی؟
دەباغ: نە، ئێمە نامانەوێت لەژێر سیاسەتی دەمارگرژیی و توندڕەوی بڕێک بەرپرسی عێراقیدا بین، ئێمە دەڵێین وەرن با حسێبی بکەین. بەندەری جەیهان ھی عێراقە، بەڵام لە لایەن عێراق و تورکیاوە کۆنترۆڵ دەکرێت. بەداخەوە متمانەی نێوانمان تێکچووەو ئێستا لە عێراقدا کەسانێک دەیانەوێت کورد بخنەوە پەراوێزەوە.
تەسنیم: ئایا ھاتنی سەربازەکانی تورکیا بۆ عێراق بە ھاوئاھەنگی کوردەکان بووە یان نا؟ چونکە ئاغای بارزانی لەم بارەوە رایەکیان ھەیە، دەوترێت لە سەردانەکەیاندا بۆ عەرەبستان و دیدار لەگەڵ مەلک سەلمان پشتیوانی ھاتنی سەربازانی تورکی کردووە و لە بەرژەوەندی کورد و سوننەکان لێکی داوەتەوە؟
دەباغ: ئەمە راست نییە. من پێتان دەڵێم. ئێمەی کورد لە عێراق کێشەمان ھەیە، سەرەڕای ئەمە ئێمە نامانەوێت بچینە ناو کێشە ناوچەیی و ئایینییەکانەوە. راستە ئێمە کوردی سوننەمان ھەیە، بەڵام شیعەشمان ھەیە، ئێستا لە عێراق پێکدادان لە نێوان سوننەو شیعەدایە، پێکدادان لە نێوان تورکیا و قەتەر و ئەمریکا و عەرەبستان و ھتدە. لەم بارودۆخەدا، ئێمە بەدوای پاراستنی بەرژەوەندییەکانی ھەرێمی کوردستانی عێراقەوەین و ھەرکات کەسێک دەستێک بھێنێتە پێشەوە، ئێمەش دەستی بۆ درێژ دەکەینەوە.
سەبارەت بە بابەتی بوونی تورکیا لە ھەرێمی کوردستانی عێراق دەبێت بڵێم کە ئەم بوونە تایبەت بە ئێستا نییە، بەڵکوو بە پێی رێککەوتنێک کە لە ساڵی ١٩٨٣ لە نێوان تورکیا و حکومەتی ناوەندی عێراق ئیمزا کراوە ئەوان ھاتوونەتە ناو خاکی عێراقەوەو عێراقیش چووەتە ناو خاکی تورکیاوە (بۆ رووبەرووبوونەوەی کوردەکانی تورکیا)، لە رۆژێکەوە کە تورکیا ھاتە ناو خاکی عێراقەوە، ھەروا ماوەتەوە. ئەو ناوچانە جیاوازە لەم ناوچانەی کە لەم دواییانەدا لە نزیک موسڵ ھاتوون.
ھاتنەناوەوەی سوپای تورکیا بە پێی ڕێککەوتنی نێوان سوننەی عێراق، تورکیا، عەڕەبستان و قەتەر بوو
بەڵام سوپای تورکیا کە ھاتووەتە ناوچەی بەعشیقە لە نزیک موسڵ، قسەی زۆری لەسەر دەکرێت و تەنانەت سەبارەت بە ژمارەیان ئاماری جیاواز دەدرێت. لەوانەیە کوردەکان لە رووی تێپەڕبوونیانەوە چاوپۆشییان کردبێت، چونکە لە کوردستانەوە تێپەڕیون. بەڵام ھاتنی ئەمانە بە پێی رێککەوتنی نێوان سوننەکانی عێراق و تورکیا، عەرەبستان و قەتەر بووە. وەزیری بەرگری عێراق (کە سننەیە) خۆی سەردانی کردوون.
بۆ نموونە ئۆسەیل نوجەیفی پارێزگاری موسڵ (کە دوای ھێرشی داعش لەسەر کار لابراوە) خۆی لەگەڵ حکومەتی تورکیا رێککەوتووە کە ئ‌وان بێن و خولی فێرکاری بۆ ھێزەکانی سوننە دابنێن بۆ ئازادکردنی موسڵ. بەڵام ژمارەێان زیاترە، ئێمە بە گشتیی پێشوازی ھەر ھێزێک دەکەین ھەروەھا کە پێشتر پێشوازیمان لە یارمەتییەکانی ئێران کرد بۆ شەڕی دژی داعش.
سوپای تورکیا لە ھەرێمی کوردستانی عێراق تێپەڕین
تەسنیم: لێرەدا بابەتەکە جیاوازە، حکومەتی ناوەندی عێراق و لایەنە سیاسییەکان دژی بوونی سوپای تورکیان، ئایا حکومەتی ھەرێمیش دژی ئەمەیە؟
دەباغ: حکومەتی ھەرێمی کوردستان هەر رێککەوتنێکی نێوان تورکیا و عێراق پەسەند دەکات. ئێمە دژی کارەکانی حکومەتی عێراق نین. ئێمە دژی ئەوە نین کە حکومەتی عێراق بەرگری لە دەسەڵاتی خۆی بکات، بەغدا بڕوات لە رێگای ناوەندە نێودەوڵەتییەکان لەوانە نەتەوە یەکگرتووەکان و ئەنجومەنی ئاسایش‌ەوە شکات بکات. وتم سەربازەکانی تورکیا لە ناوچەی ئێمەوە (کوردستانی عێراق) تێپەڕیون.
تەسنیم: ئەوەی کە ئێوە دەڵێن ئێرانیش یارمەتی بدات، تورکیاش یارمەتی بدات، ئێمە پێشوازی دەکەین، تێڕوانینی ئێمە و تورکیا بۆ رووداوەکانی ناوچە جیاوازە، لە کاتێکدا کە تورکیا یەکێک لەو وڵاتانەیە کە یارمەتی داعش دەدات و داعش‌یش زیاترین زیانی گەیاندووە بە کوردەکان، ئەمە چۆن لەگەڵ یەک دێتەوە کە ئێوە لە کەسێک یارمەتی وەربگرن کە پشتیوانی گروپێک دەدات کە زیاترین زیانی بە ئێوە گەیاندووە؟
ئێمە وەکوو کورد لە لایەن داعشەوە زیانمان پێگەیشتووە ھەروەھا کە لە سەردەمی سەدام زیانمان پێ گەیشت، ئێمە سوودمان لە پەیوەندی باشمان لەگەڵ کۆماری ئیسلامی ئێران وەرگرت و لە لایەکیشەوە لە پەیوەندیمان لەگەڵ تورکیا سوودمان بینی، چونکە تەنھا وڵاتێک کە ئیزنی‌دا نەوتی ھەرێمی کوردستان ھەناردە بکرێت تورکیا بوو. ئێمە ناتوانین خۆمان سنووردار بکەین، ئێمە بەدوای کردنەوەی رێگاکانەوەین. ئەگەر بتەوێت لە شەڕ خۆت دوور بخەیت دەبێت رێگای دیپلۆماسی چالاک بکەیت، خودی ئاغای بارزانی لە تورکیا وتی ئێران نابێت دڵی لێمان بێشێت کە دێینە تورکیا و تورکیاش نابێت دلێ بێشێت کاتێک سەردانی ئێران دەکەین، مانای ئەوەی ئێمە ھەردوو وڵاتمان بۆ گرنگە.
ھاتنە ناوەوەی سوپای تورکیا بۆ عێراق بە بێی ئاگاداریی دەوڵەت پێشێلکردنیی دەسەڵاتداریی عێراقە
تەسنیم: ببورن، ئێوە لێرە دوو بابەتتان تێکەڵ کرد، یەکێک پەیوەندی وڵاتان کە بابەتێکی جیاوازە و یەکێک پاراستنی دەسەڵاتی وڵات کە لە راستیدا ھەموو لایەن و گروپە سیاسییەکانی عێراق تەئکیدی لەسەر دەکەنەوە، ھەڵوێستی ئێوە لەسەر ھاتنی سوپای تورکیا بۆ خاکی عێراق چییە؟
دەباغ: ھەڵوێستی حکومەتی ھەرێمی کوردستان ئەوەیە کە ھاتنی سوپای تورکیا بێ رێککەوتن و ئاگادری حکومەتی عێراق، پێشێلکردنی دەسەڵاتی سەربەخۆیی عێراقە.
تەسنیم: بەڵام سوپای تورکیا بێ ئاگاداری حکومەتی عێراق ھاتوون و ئێوە (بەرپرسانی کوردستان) پێشوازیتان لێکردووە؟
دەباغ: من دەڵێم بێ‌ئاگاداری عێراقییەکان نەبووە. لە کوردستان کاتێک ھاوئاھەنگی باش بوونی ھەبوو (لە نێوان بەغدا و ھەرێم) و کێشە و گرفت لەو کاتەدا کەمتر بوو، بەڵام ئێستا بۆشاییەک دروست بووە کە پێویستی بە کەسێک وەکو مام جەلال‌ە.
تەسنیم: چەند سەرچاوەیەکی ھەواڵ باس لە دروستبوونی ھەرێمی سوننە دەکەن و ھاتنی سوپای تورکیا لەم پێناوەدا ھەڵدەسەنگێنن. بە پێی وتارەکەی عەبدولباری عەتوان سەرنوسەری رۆژنامەی رال‌الیوم کە نوسیبوی: جان بوڵتون یەکلایی‌بوونەوەی پێکھاتنی ئەم ھەرێمە سوننەی لە ناوچەکانی ژێردەسەڵاتی داعش لە خۆرھەڵاتی سوریا و خۆرئاوای عێراق لەگەڵ بوونی وڵاتێکی شیعە لە باشووری عێراق و کوردەکان لە باکووری ئەم وڵاتەی باسکردووە، عەتوان دەڵێت ئامانجی ئەوان لە کۆتاییدا دروستکردنی ھەرێمێکی سوننەیە لە عێراق و دواتر ئاماژە بەوە دەکات کە ئەوان دەیانەوێت داعش کۆبکەنەوە کە کاتێکی زۆر نابات و دەیانەوێت ئەم ئیمتیازە بدەنە کوردەکان، بە تایبەت کە ئازادکردنی موسڵ لە لایەن کوردەکانەوە جێبەجێ دەکرێت و نایانەوێت موسڵ لە لایەن ھێزە خەڵکییەکانی عێراقەوە ئازاد بکرێت، رای ئێوە چییە؟
دەباغ: ئەم وتانەی عەتوان ئێستا باسی دەکات، لە کاتێکدا کە نەوشیروان موستەفا لە ساڵی ١٩٨٨ی زایینی لە وتارێکدا لەژێرناوی "عێراقی کوردی، عیراقی شیعی و عێراقی سوننە" بڵاوی کردەوەو بووە ھۆی باس و خواسێکی زۆر و ئێمەش لەگەڵ دۆستانی خۆمان لە کۆماری ئیسلامی ئێران لە رێگای یەکێتیی نیشتمانیی کوردستانەوە باسمان کرد کە ئەمە رای خودی نەوشیروانە نە رای یەکێتی.
تەسنیم: ئەڵبەت عەتوان رای جان بوڵتونی ھێناوەتەوە؟
دەباغ: ئەمە بیرورای ئەمڕۆ نییەو دواتر کەسانی وەکو ئەو باسیان کردووە.
سێ وڵاتی عەڕەبی و تورکیا بە شوێن پڕۆژەی دابەشکردنیی عێراقدان
تەسنیم: ھاتنی سوپای تورکیا بیرۆکەی دابەشکردنی عێراقی بەھێزکردووە، رای ئێوە چییە؟
دەباغ: رای خودی من ئەوەیە کە ئیمارات، قەتەر، عەرەبستان و تورکیا بەدوای جێبەجێکردنی ئەم پرۆژەوەن(دروستکردنی ھەرێمی سوننەو دابەشکردنی عێراق). من لە سەدا سەد دڵنیام کە ھەوڵەکانی تورکیا لە پێناو دروستکردنی ھەرێمی سوننە لە عێراق و لە چوارچێوەی میراتی ئیمراتۆریەتی عوسمانی‌دایە.
لە سەرەتای وتەکانمدا وتم کە لە عێراقدا جیاوازی و کێشەی ئایینیی ھەیە. ئێمە پێداگری لەسەر ھاوپەیمانی کورد و شیعە دەکەینەوە و ئەمە بە گەرەنتی مافەکانمان دەزانین و چەندین‌جار دووپات‌مان کردووەتەوە، چونکە بە درێژایی مێژوو، دەسەڵاتدارانی عەرەبە سوننەکان لەگەڵ ئێمەی کورد دوژمنی‌یان کردووە، بەڵام شیعەکان وەکو ئێمە مەزڵووم و چەوساوە بوون.
لە ئایدیای پێکھێنانی ھەرێمەکان لە عێراق پشتیوانی دەکەین
تەسنیم: ئایا ئێوە پشتیوانی پێکھاتنی ھەرێمی سوننە لە عێراق دەکەن؟
دەباغ: ئێمە لە بیرۆکەی دروستبوونی ھەرێمەکان لە عێراق پشتیوانی دەکەین. ھەرێمی کوردستانی عێراقمان لە دەستوور پەسەند کرووە، ئەگەری بوونی چەند ھەرێم لە دەستووردا و لە ژێر چاودێری حکومەتی ناوەندیی ھەیە.
تەسنیم: بەڵام پلانی ئەوان (دوژمنەکانی عێراق) دروستکردنی حکوومەتێکی سەربەخۆیە بۆ سوننەکان؟
دەباغ: ئەمانە وەھم و خەیاڵاتە. ئیمکانی بە ئەنجام گەیشتنی نییە. من لە ساڵی ١٩٦٤ی زایینی یەکەم‌جار کە گەنج بووم گەیشتمە خزمەت مام جەلال. تا ئێستا یەکێک لە ئاواتەکانمان دروستکردنی حکومەتی کوردستان بووە، بەڵام دەزانم گەیشتن بەم ئاواتە لە بارودۆخی ئێستادا ناکرێت.
تەسنیم: باسی ئازادکرندیی ناوچە داگیرکراوەکان دەخەینەڕوو، بۆچی ھیچ ھەماھەنگییەک لە نێوان کوردەکان و سوپای عێراقدا بۆ ئازادکردنیی ئەم ناوچانە بوونی نییە و ئایا ئەو ناوچانەی کە سەر بە کوردستان نین و لە ئیختیاریی ئێوەدان، ئایا دەگەڕێنەوە بۆ دەوڵەتی ناوەندیی عێراق؟
دەباغ: ھەر شوێنێک کە بەشێک لە کوردستانی عێراق نەبێت، ھەر سبەینێش بیانەوێت ڕادەستیان دەکەین.
تەسنیم: لە ئێستادا دەوڵەتی عێراق سەرقاڵی شەڕ لەگەڵ گرووپی تیرۆریستی داعشە و ئەگەر شەڕ تەواو بێت ئایا ئێوە لەم ناوچانەی کە لە ژێر کۆنتڕۆڵتاندایە دەچنە دەرێی؟
دەباغ: بە گشتیی ئێمە چاوی تەماحمان لە زەویی ھیچ کەسێکەوە نییە.
تەسنیم: کەرکووک بە چ شێوەیەکە؟
دەباغ: کەرکووک سەر بە کوردستانە.
تەسنیم: تورکمان و عەڕەبەکانیش وادەزانن کە کەرکووک ھی ئەوانە و دەڵێن ئێوە دەستتان کردووە بە گۆڕینی پێکھاتەی دانیشتووانی ئەم شارە، ئەوە پەسند دەکەن؟
دەباغ: کوردستان لە سەرەتادا لە چوارچێوەی ئیمپڕاتووری ئێراندا بووە، پاشان بۆتە بەشێک لە عوسمانیی، یانی نە عێراق بوونی بوووە و نە سووریا. لە شەڕی چاڵدۆڕاندا کە بەداخەوە شکستی ئێرانییەکان لە بەرانبەر عوسمانییەکانی بەدواوە بوو، ئیمڕاتووری عوسمانی گەشەی سەند و وڵات گەلێک کەوتە ژێردەستیانەوە کە کوردیی بوون و کوردەکان دانیشتووی ئەو ناوچانە بوون و ئەو ناوچانە لە نێوان عەباسی و عوسمانیدا دابەشبوون. دوای شەڕیی یەکەمی جیھانی بە ڕووخانی دەوڵەتی عوسمانی، عێراق پێکھات، کاتێک کە عێراقیان دامەزراند بەشێک لە وڵاتی تورکیا و بەشێک لە وڵاتی ئێران و بەشێک لە وڵاتی سعوودی و ئەردەنیان ڕادەستکرد و سووریایان پێکھێنا. ئەگەر ئەم خاڵە لەبەرچاوبگرین و سەرنجی پێبدەین، ھەندێک گرفت لە نەینەوا و مووسڵ و ئەسکەندەروون ڕوویدا، مووسڵیان بە عێراقدا و لە بەشی سووریا، ئەسکەندەروونیان بە تورکیادا. نەخشەی ویلایەتی مووسڵ نیشانبدەن، ویلایەتی مووسڵ پەسەند ناکەم کە تا چ شوێنێک ناوچەی کوردیی و تا چ شوێنێک ناوچەی عەڕەبی بووە. ئەو ناوچانەی کە من ئاماژەم پێکرد، بەشێک لەوانە لە ناوچەی مووسڵ ھەڵکەوتوون.
ئێمە دەڵێین کە کەرکووک لە چوارچێوەی جوگرافیای کوردستاندا ھەڵکەوتووە، حکوومەتی بەعسی فاشیستی سەدام ھەستا بە گۆڕینی پێکھاتەی دانیشتووانی ئەم شارە، کەرکووک لە بنەڕەتدا شیعەی لێ نییە، ئەو تورکمانانەی کە لە ناوچەی کەرکووکدان، کارمەندی دەوڵەتی عوسمانی ئەو سەردەمە بوون کە ھاتوون بۆ ئەم شارە. مادەی ١٤٠ دەڵێت ئەوانەی کە لە بنەڕەتدا باوک و باپیرانیان خەڵکی کەرکووک نین، لەم شارە بڕۆنە دەرێی. بۆچی مادەی ١٤٠ جێبەجێی ناکرێت؟
ناوچەگەلێک بوون کە لە پێشدا ھەم سوپای عێراق و ھەمیش پێشمەرگە لەوێی ئامادەبوون و پشتیوانیان لێدەکرد، بەڵام ڕۆژێک کە داعش ھات، سوپای عێراق چەکەکانی خۆیان لە سەر زەوی دانا و ھێزەکانی پێشمەرگە بوونی خۆیان لەو ناوچانە بەھێزتر کرد.
داواکاریی ئەمەریکا لە کوردەکان بۆ ئازادکردنیی مووسڵ
تەسنیم: بەڕێز دەباغ بۆچی لە نێوان سوپای عێراق و کوردەکاندا بۆ ئازادکردنیی ناوچە داگیرکراوەکان ھەماھەنگی نییە و پرسیاریی گرینگتر ئەوەیە کە ھەماھەنگی نێوان کوردەکان و ئەمەرکییەکان بۆ ئازادکردنیی مووسڵ بە بەشداریی کوردەکان لە ئارادایە؟
دەباغ: ھەموو کاتێک ئەم داخوازییە لە ئێمە بوونی ھەبووە و ئەم مەسەلەیە لە لایەن ئەمەریکییەکانەوە خراوەتەڕوو. داخوازیی ھاوکاریی لە نێوان ھێزەکانی پێشمەرگە و بەشداریی لە ئازادکردنیی مووسڵدا خراوەتەڕوو و ئێمەش بە ھەندێک مەرج بەشداریی دەکەین بەڵام تا ئێستا بڕیاریی کۆتایی نەگیراوە و ئەگەر بڕیاریی کۆتایی بگیرێت بێگومان بە ھاوکاریی ھاوپەیمانانی خۆمان و بەغدا ھەنگاو دەنێین.
تەسنیم: بۆچی ئەو ھاماھەنگییە لە نێوان دەوڵەتی ناوەندیی و کوردەکاندا بوونی نییە؟
دەباغ: ئەم داخوازییە دەبێت لە لایەن عێراق بە ڕەسمی بخرێتەڕوو و ئێمە مەرجمان ھەیە و بە بێ ھاوکاریی و یارمەتی عێراق بە پێشمەرگەکان لە بواریی دابینکردنی چەک و تەقەمەنیی، فێرکردن، مافەکان و پێداویستیی و کەرەستەی پێویست ناتوانرێت ئەو چاوەڕوانییە ھەبێت کە کوردەکان لەم شەڕەدا بەشداریی بکەم.
تەسنیم: ئەو بەشە سەتا ١٧ی کە لە دەوڵەتی عێراق وەریدەگرن، بۆ چییە؟
دەباغ: ئێمە ئەو بەشەمان وەرنەگرتووە.
تەسنیم: فرۆشی یەکلایەنەی نەوت چۆن پاکانەی بۆ دەکەن؟
دەباغ: ئەگەر ئێمە ئەو کارەمان نەکردبایە، بە چ شێوەیەک دەمانتوانی لەگەڵ داعش شەڕ بکەین.
تەسنیم: سەبارەت بە فرۆشی نەوت لە لایەن داعشەوە کە دەڵێین لەو ناوچانەی کە لە ژێر چاودێریی ئێوەدایە تێپەڕدەبن و تورکیا لێیان دەکڕێت، ڕاتان لەم بارەیەوە چییە؟
دەباغ: ئەوە قسەیەیە بنەمایە و ھیچ ئەساسێکی نییە.
تەسنیم: عەڕەبستان ھاوپەیمانییەکی بە ئامادەبوونی ٣٤ وڵات پێکھێناوە جێگای سەرنج ئەوەیە کە لەم ھاوپەیمانییەدا، ئەو وڵاتانەی کە بوونەتە قوربانیی تیرۆر وەکوو عێراق و سووریا بوونیان نییە، ھەڵوێستی حکوومەتی ھەرێمی کوردستانی عێراق لەم بارەیەوە چییە، بەتایبەت بە لەبەرچاوگرتنی ئەوەی کە ھەندێک ئەم ھەنگاوە بە ناتۆی سوننە ناو دەبەن؟
دەباغ: بە بڕوای من دەبێت چاوەڕوان بین، ھێشتا زووە بچینە ناو ھەندێک لەو مەسەلانەوە، بە بڕوای من دوای ھاتنی ڕووسیا بۆ ناوچەکە (بە شەڕی ڕاستەوخۆ لەگەڵ تیرۆریسم لە سووریا)، گۆڕانکاریی و ئاڵووگۆڕیی نوێی پێکھاتووە و دوای پێکھاتنی وڵاتانی پێنج زێدە یەک و ئێران، خاڵێکی گەش دەبینین بەڵام بەگشتیی ھەستی من ئەوەیە کە جۆرێک ھاوپەیمانی وارشۆ لە بەرامبەر ناتۆدا پێکبێت. پەیمانی وارشۆ بە ڕووخانی سۆڤییەت، داڕما. بەڵام ئەمڕۆکە بوونی ڕووسیا لە ناوچەکەدا دەسەڵاتدارییە، بەتایبەت دوای ھەنگاویی تورکیا لە خستنەخوارەوەی فڕۆکەی ڕووسی کە بووە ھۆی ئەوەی کە ڕووسیا مووشەکی ئێس ٣٠٠ بێنێتە ناوچەکەوە (ڕووسیا). ئامادەبوونی پڕشووبڵاوی ئەورووپییەکان لە ناوچەکەدا، دوای تەقینەوەکانی پاریس ھەر یەک لە وڵاتانی ئەورووپی ھەوڵدەدات کە خۆی لە ناوچەکە دوور بخاتەوە. بەبڕوای من، چین، ڕووسیا و ئێران شایەد دامەزرێنەریی بە جۆرێک ھاوپەیمانیی نوێی وەکوو وەرشەو ببن.
ھاوپەیمانی خەبات لەگەڵ تیرۆریسمی عەڕەبستان دژایەتییە لەگەڵ ئێران
تەسنیم: ھەندێک دەڵێین ئەم ھاوپەیمانییە (ھاوپەیمانیی عەڕەبستان دژ بە تیرۆریسم) بۆ ڕواڵەتە. چونکە ھەندێک لە وڵاتانی وەکوو لوبنان کە ناویان لەم ھاوپەیمانییەدا ھاتووە، ڕایانگەیاندووە ئاگایان لەم مەسەلەیە نییە، باسێکی دیکە ئەوەیە کە ئەم ھاوپەیمانییە لە دژی ئێران، عێراق و سووریایە، ھەڵسەنگاندیی ئێوە چییە؟
دەباغ: ئەم ھاوپەیمانییە ھەر چییەک بێت بە جۆرێک دژایەتی لەگەڵ ئێرانی تێدایە، بەڵام ڕۆژێک لە کۆنفڕانسێکدا گوتم کە قووڵایی ئیستراتیجێکی ئێران لە عێراقدایە.
بەگشتیی ئێران بۆتە ھێزێک، ھێزیی ئێران، ئەمەریکا و ڕۆژئاوای والێکردووە کە پاشەکشێی بکەن، پێکھاتنی وڵاتانی پێنج زێدە یەک لەگەڵ ئێران، مەرجگەلێکی پێکھێناوە کە ناتوانرێت ئێران لەبەرچاو نەگیرێت. بەڵام ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاست و وڵاتانی عەڕەبی کەنداو (فارس) ئەوە پەسەند ناکەن.
تەسنیم: دوای ناکۆکییەکان لە نێوان ڕووسیا و تورکیا، ھەندێک ھەواڵ بوونی ھەیە لەبارەی ئەوەی کە ڕووسیا داواکاریی بۆ دامەزراندیی پێگەی لە ھەرێمی کوردستانی عێراق ھەیە، ئەوەتان قەبووڵە؟
دەباغ: نەخێر، ئەوان یارمەتی (چەک و تەقەمەنی) دەنێرن و ئێمەش وەریاندەگرین، بەڵام ڕێژەی ئەم یارمەتیانە کەمە بەڵام پێگەیان نییە.
تورکیا لە کوردستانی عێراق پێگەی ھەیە
تەسنیم: تورکیا لە ھەرێمی کوردستانی عێراق پێگەی ھەیە؟
دەباغ: بەڵێ پێگەیان ھەیە، لە کۆنەوە لە سەردەمی سەدام ئەم پێگانەیان ھەبووە، کۆپتەر، دەبابە و تۆپ و ... لەم پێگەیەدا بوونی ھەیە، ڕێژەی سوپای تورکیا لە پێگە سەربازییەکانی خۆی لە ھەرێمی کوردستان دیار نییە، لە ناوچەی گارا و زاخۆ بوونیان ھەیە.
ئامادەبوونی دکتۆرە ئێرانییەکان لە تیمی چارەسەرکردنیی بەڕێز تاڵەبانی
تەسنیم: لە ئێستادا باروودۆخی تەندروستی بەڕێز تاڵەبانی بە چ شێوەیەکە؟
دەباغ: باروودۆخی بەڕێز تاڵەبانی لە ئێستادا گونجاوە، دکتۆرە ئێرانییەکانیش لە تیمی چارەسەرکردنیی بەڕێز تاڵەبانیدا ئامادەبوون، دوو ھەفتە پێش، بەڕێزیانیان برد بۆ ئەڵمانیا بۆ چارەسەرکردن، لە ئێستادا لە شاری سلێمانین و خۆشبەختانە لە لایەنی تەندروستییەوە باروودۆخیان باشە.
وتووێژ لە لایەن: حەسەن ڕۆستەمی و عەباس ئەسڵانی
سه‌رۆك بارزانی پێشوازی له شاندێكی حزبی زه‌حمه‌تكێشانی كوردستان كرد
ڕۆژی چوارشه‌مه 23/12/2015 لە سەلاحەدین به‌ڕێز مسعود بارزانی سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان پێشوازی له شاندێكی حزبی زه‌حمه‌تكێشانی كوردستان كرد، كه پێكهاتبوو له به‌ڕێزان به‌ڵێن عه‌بدوڵا، به‌همه‌ن حسێن و سه‌عد خالید ئەندامانی دەستەی سەرۆكایەتیی حزبی زەحمەتكێشانی كوردستان.
له دیدارێكدا بارودۆخی سیاسی و ئه‌منی عێراق و ناوچه‌كه و شه‌ڕی تیرۆریستان خرایه به‌ر باس و گفتوگۆ. هه‌روه‌ها ستایشی رۆڵ و خۆڕاگری و قوربانیدانی هێزی پێشمه‌رگه‌ی كوردستان له شه‌ڕی روبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی تیرۆریستانی داعش كرا.
هه‌ر له‌و دیداره‌دا بیروڕا له‌باره‌ی كێشه و قه‌یرانه ناوخۆییه‌كانی هه‌رێمی كوردستان و چۆنیه‌تی گه‌یشتن به چاره‌سه‌ر و كۆده‌نگی نیشتمانی له‌سه‌ر پرسه چاره‌نووسسازه‌كان ئالوگۆڕ كرا و جه‌ختیش له‌سەر كاركردن بۆ به‌دیهێنانی مافه ڕه‌واكانی گه‌لی كوردستان كرایه‌وه.
له دیداره‌كه‌دا شاندی میوان سوپاسی خه‌بات و هه‌ڵوێست و هه‌وڵدانی سه‌رۆك بارزانیان كرد بۆ پاراستنی مافه‌كانی گه‌لی كوردستان و تێكشكاندنی تیرۆریستان و سه‌رخستنی دیپلۆماسیه‌تی هه‌رێمی كوردستان لە ئاستی هەرێمایەتی و نێودەوڵەتی.
سەرۆكی هەرێمی كوردستان بەشداری لە یادی لەدایكبوونی پێغەمبەری ئیسلام (د.خ) لە پیرمام دەكات
ڕۆژی چوارشەممە بەڕێز مەسعود بارزانی بەشداریی لە یادی لەدایكبوونی پێغەمبەری ئیسلام (د.خ) لە شارۆچكەی پیرمام كرد. لەو مەراسیمەدا كە لە یەكێك لە مزگەوتەكانی شارۆچكەی پیرمام بەڕێوەچوو ژمارەیەكی زۆری خەڵك لە چینوتوێژە جیاجیاكان و مامۆستایانی ئایینی بەشدار بوون.
ڕۆژی چوارشەممە ٢٣ـی١٢ـی٢٠١٥ بەرێز مسعود بارزانی سەرۆکی هەرێمی کوردستان لە سەلاحەدین، پێشوازی لە فەخری کەریم سەرۆکی دەزگای ئەلمەدا بۆ رۆشنبیریی و راگەیاندن و هونەر و، سەرۆکی ئەنجوومەنی عێراقی بۆ ئاشتی و هاریکاری، کرد.
لەو دیدارەدا فەخری کەریم باسی رەوشی سیاسی و ئەمنیی عێراق و ئەو سەرکەوتنانە کرد کە لە بەرەکانی ڕووبەڕووبوونەوەی تیرۆریستان وەدەست هاتوون. هەروەها رۆڵی پێشمەرگە و هێزە عێراقییەکانی لە شکاندنی داعش بەرز نرخاند.
لە تەوەرێکی تری دیدارەکەدا باسی ئەو فشارە جەماوەرییە کرا کە ئامانجیان دەربازکردنی عێراقە لەو قەیرانانەی هەڕەشە لە وڵات دەکەن. جەختیش لە جێبەجێکردن و قووڵکردنەوەی چاکسازی و بەدەنگەوەچوونی داخوازییەکانی هاووڵاتییان، لەبارەی خزمەتگوزاری و ئەو پیشێلکاریانەی دژ بە دیموکراتیەت و ئازادییەکان دەکرێت، کرایەوە.
لە بەشێکی دیکەی دیدارەکەدا باسی ڕەوشی ناوخۆی هەرێمی کوردستان کرا و جەخت لەسەر یەکڕیزی و یەکخستنی تواناکان لە پێناو شکاندنی تیرۆریستانی داعش و بیری توندڕۆیی کرایەوە.
هەر لەو دیدارەدا جەخت کرایەوە کە پەیوەندیی نێوان هەولێر و بەغدا پتەو بکرێت، بۆئەوەی پێگەی هاوبەشی هەردوولا لە جەنگ دژی تیرۆر بەهێزتر بێت و، پرۆسەی چاکسازی دیموکراتی بەپێی خواستی عێراقییەکان، وەدی بهێنرێت.
دواجار فەخری کەریم ستایشی رۆڵی سەرۆک بارزانی کرد لە سەرکردایەتیکردنی روبەروبوونەوەی پێشمەرگە دژی داعش. سەرکەوتن و قوربانیدانەکانی پێشمەرگەشی بە پشتیوانییەکی بەهێز بۆ بەرەی عێراقی بۆ رزگارکردنی خاکی عێراق لە داعش وەسف کرد.
پەیامی سه‌رۆک بارزانی به بۆنه‌ی هاتنەوەی جه‌ژنی لە دایكبوونی حەزرەتی مەسیح
بە ناوی خوای مەزن و دلۆڤان
بە بۆنەی هاتنەوەی جەژنی لە دایكبوونی حەزرەتی مەسیح (سڵاوی خوای لێ بێت)، گەرمترین پیرۆزبایی ئاراستەی سەرجەم خۆشك و برایانی خۆشەویستی مەسیحی لە كوردستان و عێراق و جیهان دەكەم و هیوای جەژنێكی پڕ لە شادییان بۆ دەخوازم.
ئێستا كە عێراق و ناوچەكەمان لەژێر هەڕەشەی تیرۆر و توندڕۆیی دایە یەکێک لە ئەرکە سەرەکییەکانی هەموو لایەكمان پاراستنی پێکەوەژیان و تەبایی پێکهاتە جیاجیا ئایینی و نەتەوەییەکانە و نابێ ڕێگە بدرێت لەژێر هیچ پاساوێکدا ئەو تەبایی و پێکەوەژیانە تێکبدرێت.
بەداخەوە لەم ساڵانەی دواییدا خوشک و برایانی مەسیحی لە عێراقدا کەوتنە بەر هەڕەشە و نکۆڵیکاری، و لە ئەنجامی هێرشی دڕندانەی داعش شوێنە مێژووییەكان و شار و گوند و ناوچەكانی خوشك و برا مەسیحییەكانمان لە پارێزگای نەینەوا كەوتنە ژێر داگیركاریی تیرۆریستان.
سوپاس بۆ خودا لەسەر دەستی پێشمەرگە، تیرۆیستان تووشی شكستی گەورە هاتوون و پشت بە خوای مەزن شكستی یەكجارەكیان نزیكە و خوشك و برا مەسیحییەكانمان بە سەربەرزی دەگەڕێنەوە شوێنەكانیان. پێویستە دوای داعش ڕێوشوێنی وا بگیرێتە بەر كە چیتر كارەساتەكان دووبارە نەبنەوە و هەموو لایەك بە ئاشتی لەتەك یەكتردا بژیین. تاوان و دڕندەیی داعش دەبێ زیاتر هانمان بدات دەست بە بەها مرۆڤییەكانی گەلی كوردستان بە هەموو پێكهاتەكانیانەوە بگرین. خوشك و برا مەسیحییەكان لەوە دڵنیا دەكەمەوە كە كوردستان وڵاتی خۆیانە و گەلی كوردستان پاڵپشتی ئەوانە و دەبێ هەموومان بەیەكەوە بە سەربەستی و ئازادی بژیین.
هیوادارم ئه‌م جه‌ژنه ببێته مایه‌ی خێر و بەختەوەری بۆ ئێوە و هەموو ساڵێک لە سایەی ئارامی و ئازادیدا جەژنەکانتان پیرۆز بکەن.
مسعود بارزانی
سەرۆكی هەرێمی كوردستان
24ـی 12ـی 2015
"نازم ده‌باغ" بۆ ئاوێنه: كورد هه‌میشه گرنگی به هه‌موو چین و توێژه‌كانی عێراق داوه
21 کانونی یەکەم, راپۆرت تاران –"نازم ده‌باغ" نوێنه‌ری حكوومه‌تی هه‌رێمی كوردستان له تاران له‌م گفتوگۆیه‌ی ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "ئێران له‌ڕێگه‌ی تایبه‌ته‌وه‌داوای ڕونكردنه‌وه‌ی له‌باره‌ی سه‌فه‌ره‌كه‌ی بارزانی كردوه".
ئاوێنه: میدیاكانی ئێران كاردانه‌وه‌ی جۆراوجۆریان هه‌بووه له‌سه‌ر سه‌ردانه‌كه‌ی بارزانی بۆ سعودیه و توركیا؟
نازم ده‌باغ: هه‌رچه‌نده چاوێرێی وردی كاردنه‌وه‌كانم نه‌كردوه، به‌ڵام ئه‌وه‌ی زانیاریم وه‌رگرتبێت له میدیاكانه‌وه سه‌فه‌ره‌كه كه‌وتوەته ژێر پرسیاره‌وه و لێكدانه‌وه‌ی جیاوازی بۆ كراوه به‌پێی بارودۆخی ئه‌مڕۆی عێراق.
ئاوێنه: ئێران تاچه‌ند له‌م جموجوڵانه‌ی بارزانی نیگه‌رانه؟
نازم ده‌باغ: ئێران ده‌كرێت له كه‌سایه‌تی سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان نیگه‌ران نه‌بێت، به‌ڵام ئه‌و به‌رنامه‌سیاسیه‌ی له پشتی په‌رده‌وه‌لێكدانه‌وه‌ی بۆ ده‌كرێت بۆ دژایه‌تیكردنی ده‌سه‌ڵاتی شیعه له عێراق بۆ هاوپه‌یمانی كورد و شیعه له عێراق له‌گه‌ڵ هێزه په‌رشوبڵاوه‌كانی سوننه نیگه‌رانییان هه‌یه، به‌دواداچون و لێكدانه‌وه بۆ ئه‌وه ده‌كه‌ن ئایا كورد ده‌خرێته چوارچێوه‌یه‌كه‌وه‌كه دژایه‌تی شیعه بكرێت؟ به‌ڵام به‌بڕوای خۆم كورد هه‌میشه گرنگی به هه‌موو چین و توێژه‌كانی عێراق داوه بۆیه پێم ئاسان نیه كورد بكه‌وێته ناو ئه‌و یارییه‌وه و به‌پێی ئه‌و هه‌واڵانه‌شی بیستومانه سه‌رۆكی هه‌رێم جه‌ختی له‌وه كردوه‌ته‌وه نه‌كه‌ونه دژایه‌تی لایه‌نێك دژی لایه‌نێكی تر به‌پێچه‌وانه‌وه هه‌وڵی یه‌كخستنی هێزه‌كان بده‌ن.
ئاوێنه: ئایا ئێران داوای ڕونكردنه‌وه‌ی كردوه له‌سه‌ر ئه‌م سه‌ردانانه‌ی بارزانی؟
نازم ده‌باغ: ئه‌وه‌نده‌ی من ئاگادارم له ڕێگه‌ی تایبه‌ته‌وه داوای ڕونكردنه‌وه‌یان كردوه چونكه ئه‌و نیگه‌رانیانه پێویستی به‌ڕونكردنه‌وه هه‌یه‌بۆ ئه‌وه‌ی بڕه‌وێنه‌وه.
ئاوێنه: ئه‌م دو سه‌ردانه‌ی بارزانی واتای ئه‌وه نیه هه‌رێم پشتی له ئێران كردوه؟
نازم ده‌باغ: نه‌خێر چونكه ئه‌مه یه‌كه‌م سه‌ردان نیه، به‌ڵام به‌پێی قۆناغه سیاسیه‌كه جیاوازه، جاری واهه‌یه سه‌فه‌رێك پێشده‌كه‌وێت یان دواده‌كه‌وێت یان وڵاتێك له‌ڕوی میدیا و له‌ڕوی سیاسه‌ت و به‌رژه‌وه‌ندی خۆیه‌وه گرنگی به سه‌فه‌ره‌كه ده‌دات، خۆ هه‌مووی مانگێك نابێت كاك نێچیرڤان سه‌رۆكی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان له تاران بو.
ئاوێنه: ئێستا زۆر باسی ئه‌وه ده‌كرێت هاتنی ئه‌و هێزه توركیه بۆ سه‌ر خاكی كوردستان، ئێرانی زۆر نیگه‌ران كردوه؟
نازم ده‌باغ: هاتنی ئه‌و هێزه توركییه‌پێش هه‌موو كه‌س عێراقی نیگه‌ران كردوه دیاره‌ئه‌وانیش نیگه‌ران بون دۆسته‌كانیشیان نیگه‌ران ده‌بن، بۆیه ئه‌وانیش ده‌بێت بزانن كاتێك هێزی سه‌ربازی دێت له چوارچێوه‌ی ڕێكه‌وتنەكه‌یان پڕۆسه‌یه‌كه كه داخوازیان كردوه، ئه‌گه‌ر ئه‌وه نه‌بێت هه‌مو لایه‌ك له پێناو به‌رژوه‌ندییه‌كانی خۆی به‌دواداچون ده‌كات و نیگه‌ران ده‌بێت وه‌كو خۆتان ده‌زانن پشیوانی و دژایه‌تی جۆراوجۆر له هاتنی ئه‌و هێزه توركییه ده‌كرێت.
ئاوێنه: ئێران داوای ڕونكردنه‌وه‌ی له ئێوه نه‌كردوه سه‌باره‌ت به‌هاتنی ئه‌و هێزه؟
نازم ده‌باغ: نه‌خێر، ئه‌م بابه‌تانه له‌ڕێگه‌ی باڵیۆزی ئێران له عێراق و قونسوڵی ئێران له هه‌رێمی كوردستان ده‌بێت چونكه پێویستی به وه‌ڵامی ده‌ستبه‌جێ هه‌یه.
ئاوێنه: زۆر باس له‌وه‌ده‌كرێت ئێران ئێستا كارته‌كانی له هه‌رێمی كوردستان خستوه‌ته گه‌ڕ به‌تایبه‌ت دژ به‌پارتی؟
نازم ده‌باغ: پێمخۆشه ئه‌مه به‌وردی بگات، چونكه لێكدانه‌وه له‌سه‌ر كارته‌دژه‌كان نیه و لێكدانه‌وه له‌سه‌ر ئاستی په‌یوه‌ندییه‌كان هه‌یه به‌جۆرێك لایه‌نێك به‌رژه‌وه‌ندی زیاتری هه‌یه و لایه‌نێك په‌یوه‌ندی زیاتری هه‌یه‌یان لایه‌نێك ته‌نها به‌رژوه‌ندیی سیاسی هه‌یه، سوپاس بۆ خوا نه‌گه‌یشتوه‌ته ئه‌و بابه‌ته و ئه‌وه‌نده قوڵ نه‌بوه‌ته‌وه بگات به‌وه‌ی ئێران بیر له‌وەبكاته‌وه لایه‌نێكی سیاسی دژی لایه‌نێكی تر به‌كاربهێنێت و پڕۆژه‌ی لایه‌نه‌كان تێكبدات، ئه‌وه‌ی به ئێمه گەیشتوه وه‌كوو نوێنه‌رایه‌تی حكوومه‌تی هه‌رێم له تاران حكوومه‌ت له چوارچێوه‌ی دامه‌زراندن یان گه‌شه‌پێدانی په‌یوه‌ندییه‌كانی هه‌ڵوێستی ده‌بێت، باقیه‌كه‌ی په‌یوه‌ندیی به‌شه‌ریكه‌كانی پارتیه‌وه‌یه له حكوومه‌تی هه‌رێمی كوردستان.
ئاوێنه: كه‌واته ئێران ئێستا چۆن مامه‌ڵه ده‌كات له‌گه‌ڵ هه‌رێمی كوردستان ؟
نازم ده‌باغ: سه‌رقاڵی گه‌شه‌پێدانی په‌یوه‌ندییه‌كانیه‌تی له‌گه‌ڵ حكومه‌ت و لایه‌نه‌سیاسیه‌كان، تا ئێستاش من له لایه‌نی ئێرانییه‌وه بانگ نه‌كراوم پرسیارم له‌باره‌ی ئه‌م ڕوداوانه‌وه لێبكرێت.
ئاوێنه: بڕیارنیه هیچ وه‌فدێكی تاران سه‌ردانی هه‌رێم بكات، یان به‌پێچه‌وانه‌وه؟
نازم ده‌باغ: هه‌میشه بڕیار هه‌یه وه‌فدی تاران سه‌ردانی هه‌رێم بكات و به‌پێچه‌وانه‌وه به‌ڵام ئه‌وه‌به‌ستراوه به‌كاته‌وه.
ئاوێنه: تاچه‌ند گرنگه حكوومه‌ت سیاسه‌تێكی هاوسه‌نگ په‌یڕه‌و بكات؟
نازم ده‌باغ: من پێموایه حكوومه‌تی هه‌رێم وه‌كو پێشوو هاوسه‌نگی له‌په‌یوه‌ندییه‌كان ڕابگرێت، جه‌نابی كاك مه‌سعودیش له كۆنفرانسه ڕۆژنامه‌نووسیه‌كه جه‌ختی له‌وه‌كرده‌وه كاتێك ده‌چینه ئێران نابێت توركیا نێگه‌ران بێت به‌پێچه‌وانەوە‌ش، ئه‌وه‌ش به‌ڵگه‌یه له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی كورد له هه‌وڵی ڕاگرتنی هاوسه‌نگی په‌یوه‌ندییه‌كاندان و ڕاسترین سیاسیه‌تیش ئه‌وه‌یه‌كه وڵاتانی دراوسێ به‌هاوپه‌یمان و دۆست بزانین و نیگه‌رانیه‌كان وه‌لانێین و وه‌كوو كورده‌واری خۆشمان ده‌ڵێت "كوڕی خۆمان به قوربانی كچی خه‌ڵك نه‌كه‌ین".
ئا: وریا حسێن
ڕۆژی سێشەممە 15ـی 12ـی 2015 بەڕێز مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان پێشوازی لە فاڵح فەیاز ڕاوێژكاری ئاساییشی نیشتیمانیی عێراق كرد.
لە دیدارەكەدا ڕاوێژكاری ئاساییشی نیشتیمانیی عێراق سڵاو و ڕێزی سەرۆك وەزیرانی عێراقی بە سەرۆك بارزانی گەیاند و خۆشحاڵیی خۆیشی دەربڕی كە بۆ جاری دووەمە كە لە نزیك بەرەكانی جەنگ لەگەڵ سەرۆك بارزانی كۆدەبێتەوە. هەروەها پیرۆزبایی سەركەوتنەكانی پێشمەرگە و ئازادكردنی شنگالیشی لە سەرۆك بارزانی كرد.
لەم كۆبوونەوەیەدا بارودۆخی سیاسی و ئەمنیی ناوچەكە و هەروەها پەیوەندیی نێوان دەوڵەتی عێراق و دراوسێكان و بابەتی هاتنی سوپاس توركیا بۆ نزیك موسڵ تاوتوێ كرا و جەخت لەوە كرایەوە كە پێویستە سەرجەم كێشەكانی نێوان عێراق و دراوسێكانی لەڕێگەی دیالۆگەوە چارەسەر بكرێت و هەوڵیش بدرێت پەیوەندیی نێوان عێراق و دراوسێكانی پەیوەندییەكی باش بێت.
لەبەشێكی دیكەی كۆبوونەوەكەدا باس لە دوا پەرەسەندنە مەیدانییەكانی شەڕی دژی تیرۆریستانی داعش و هەروەها سەركەوتنەكانی هێزی پێشمەرگەی كوردستان و هێزە عێراقییەكان لە بەرەكانی شەڕ و پلانی ئازادكردنی موسڵ و قۆناغی دوای شەڕی داعش كرا و ئەوە دووپاتكرایەوە كە پێویستە هەموو ناوچەكان لەژێر دەستی تیرۆریستان دەربهێندرێن و پێكهاتەكانی عێراقیش ڕۆڵیان لە ئاییندەی ناوچە ئازادكراوەكانی خۆیان هەبێت.
پەیوەندییەكانی نێوان هەرێم و بەغدا تەوەرێكی دیكەی دانیشتنەكە بوو و هەردوولا لەسەر ئەوە هاوڕا بوون كە دیالۆگ و دانیشتن بۆ چارەسەر كردنی كێشەكانی نێوان هەرێم و بەغدا بەردەوام بێت.
سەرۆك بارزانی لەگەڵ كەسایەتی و پیاوماقوڵانی موسڵمانی دەڤەری شنگال كۆبۆوە
ڕۆژی چوارشەممە 16ـی 12ـی 2015 بەڕێز مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان بە مەبەستی لەنزیكەوە ئاگاداربوون لە ڕەوشی خەڵكی شنگال و داواكارییەكانیان و ئاڵوگۆڕكردنی بیروبۆچوون لەبارەی ئاوەدانكردنەوە و قووڵتركردنی پێكەوەژیان و ئاییندەی شنگال لەگەڵ ژمارەیەك لە كەسایەتی و ڕیشسپی و پیاوماقووڵانی موسڵمانی دەڤەری شنگال كۆبۆیەوە.
لەم كۆبوونەوەیەدا سەرۆك بارزانی گوتەیەكی بۆ ئامادەبووان پێشكەشكرد و تێیدا باسی لە بایەخی سیاسی و نەتەوەیی و جیۆگرافی و كۆمەڵایەتیی شنگال بۆ گەلی كوردستان كرد كە بە درێژایی مێژوو نموونەی پێكەوەژیانی نەتەوەیی و ئایینیی پێكهاتە جیاوازەكان بووە و ئەوەیشی خستەڕوو كە پێویستە ئەو فەرهەنگەی پێكەوەژیان قووڵتر و دەوڵەمەندتر بكرێت لە دەڤەری شنگال و هەموو كوردستان و ڕێگە نەدرێت كە بە هیچ شێوەیەك زیان لە ئاسوودەیی خەڵك و فەرهەنگی پێكەوەژیانی كوردستانیان و خەڵكی شنگال بدرێت و لەم ڕووەشەوە ئەركی مامۆستایانی ئایینی و لایەنە سیاسییەكان و كەسایەتی و پیاماقوڵانی بە گرنگ و كاریگەر وەسف كرد.
سەرۆك بارزانی باسی لە وەحشیگەری و بێویژدانی تیرۆریستانی داعش كرد كە بە درێژایی مێژوو هیچ دوژمنێك وەك داعش تاوانی قێزەوەن و دژەمرۆیی لە بەرانبەر گەلی كوردستان ئەنجام نەداوە و ئەو تاوانانەی داعش لەدژی هەموو خەڵكی كوردستان بوون و برینی خوشك و برا ئێزیدییەكان برینی هەموو تاكێكی كوردە و ئەوەی بەرانبەر خوشك و برا ئێزیدییەكان كراوە بەرانبەر هەموو گەلی كوردستان كراوە و باسی ئەوەیشی كرد كە خوشك و برا ئێزییدییەكان دووجار و بەهۆی كوردبوون و بەهۆی ئایینەكەیشیان زوڵمیان لێكراوە و تاوانیان دەرهەق كراوە. هەروەها ئاماژەی بەوەدا كە داعش لەڕووی سەربازییەوە لەسەر دەستی پێشمەرگە تووشی شكست هاتووە بەڵام نابێ ڕێگە بدەین ئامانجەكانی داعش لە تێكدانی برایەتی و پێكەوەژیان بهێنەدی و دەست بەو فەرهەنگە دەوڵەمەندەی پێكەوەژیانە بگرین كە بەهۆیەوە پێگە و ناوبانگی گەلی كوردستان لە ئاستی جیهانیدا بەرز و شاییستەیە و جەختی لەوە كردەوە كە لەدەستدانی پێكەوەژیان بۆ گەلی ئێمە سەرەتایەك دەبێ بۆ نەمان و كارەسات. سەرۆك بارزانی لە درێژەی قسەكانیدا باسی لە پێویستیی ئاوەدانكردنەوەی شنگال و بایەخدان بە باری ئابووری و گوزەرانی خەڵكی ئەم دەڤەرە كرد و بۆ ئەم مەبەستەیش داوای كرد كە خەڵكی شنگال بە هەموو پێكهاتەكانیەوە لەگەڵ لایەنە پەیوەندیدارەكانی حكوومەتی هەرێم كار بۆ ئەوە بكەن كە شنگال بە باشترین شێوە ئاوەدان بكرێت و هەروەها كاریش بۆ ئەوە بكرێت كە لەڕووی ئیدارییەوە ناوچەی شنگال تایبەتمەندیی خۆی هەبێت و بكرێتە پارێزگا.
لە بەشێكی تری كۆبوونەوەكە بەشداربووانی سوپاسی سەرۆك بارزانیان كرد كە بەڵێنەكەی خۆی بەجێ گەیاند و دەڤەری شنگالی لەدەست تیرۆریستانی داعش ڕزگاركرد و ستاییشی قوربانیدانی هێزی پێشمەرگەیان كرد كە قارەمانانە بە خوێنی خۆیان چیای شنگال و شاری شنگالیان ڕزگار كرد و ئەو بەڵێنەیشیان بە سەرۆك بارزانیدا كە پارێزەری برایەتی و پێكەوەژیان بن لە ناوچەكەیان و ئەو پێكەوەژیانە دەوڵەمەندتر و قووڵتر بكەن. دواتر پرسیار و تێبینی و پێشنیارەكانی خۆیان لەمەڕ ئاییندەی شنگال و ئاوەدانكردنەوەی بۆ سەرۆك بارزانی خستەڕوو.
لە وەڵامی پرسیار و تێبینییەكانی ئامادەبووان سەرۆك بارزانی سوپاسی پابەندبوونی خەڵكی شنگالی كرد بە بنەماكانی برایەتی و پێكەوەژیان و ئەوەی دووپاتكردەوە كە هەموومان برا و كەسوكاری یەكترین و هیچ جیاوازییەكمان نییە و هەر كەس ئازادە تەعبیر لە بیروبۆچوون و دینداریی خۆی بكات بێ ئەوەی باوەڕی خۆی بەسەر كەسێكی تردا بسەپێنێت. سەرۆك بارزانی سوپاسی خەڵكی پارێزگای دهۆك و هەموو گەلی كوردستانی كرد كە مەردانە و برایانە لەم شەڕەدا هاتنە دەست و بە خوێن و بە قوربانیدان دوژمنیان شكاند و بە دڵفراوانی و هەستێكی نیشتیمانی و نەتەوەیی یارمەتیی ئاوارە و لێقەوماوانیان دا.
لە كۆتایی گوتەكەیدا سەرۆك بارزانی جەختی لەوە كردەوە كە پێویستە خەڵكی شنگال بڕیار لەسەر ژیان و دواڕۆژی خۆیان بدەن و هیوای خواست كە شنگال بۆ هەموو پێكهاتەكانی ببێتە نموونەی ئاوەدانی و بەختەوەریی هاووڵاتیان.
سەرۆكی هەرێمی كوردستان پێشوازی لە وەزیری بەرگریی ئەمەریكا كرد
ڕۆژی پێنجشەممە 17ـی 12ـی 2015 لە شاری هەولێر بەڕێز مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان پێشوازی لە ئاشتن كارتر وەزیری بەرگریی ئەمەریكا و شاندێكی یاوەری كرد كە پێكهاتبوو لە ژمارەیەك بەرپرس و ڕاوێژكاری وەزارەتی بەرگری و سوپای ئەمەریكا و باڵیۆزخانەی ئەم وڵاتە لە عێراق.
لە دیدارەكەدا وەزیری بەرگریی ئەمەریكا سەرسامیی خۆی بە بوێری و ئازایەتی هێزی پێشمەرگەی كوردستان دەربڕی لە ڕووبەڕووبوونەوەی تیرۆریستان و شكستدانیان و پێزانینی بۆ قوربانیندانی پێشمەرگە هەبوو و سەرەخۆشیشی لە سەرۆك بارزانی و كەسوكاری ئەو پێشمەرگانە كرد كە گیانی خۆیان بەخشیوە و شەهید بوونە. هەروەها ستاییشی سەركەوتنەكانی پێشمەرگەی لە بەرەكانی شەڕ كرد كە لە ئەنجامی هەماهەنگی و كاری هاوبەشی پێشمەرگە و هێزی هاوپەیمانان هاتووەتە دی. هەروەها باسی لەوەیش كرد كە هەرێمی كوردستان زۆر بە باشی توانیویەتی شەڕ بكات و بەرگری لەخۆی بكات و لە هەمانكاتیشدا خۆیشی بە باشی بەڕێوە ببات و ئەوەیش جێگەی سەرنجی هەموو لایەكە. داوایشی كرد هەموو لایەك سوود لە ئەزموونە گرانبەهاكانی هێزی پێشمەرگە وەربگرن لە شەڕی دژی تیرۆریستاندا. وەزیری بەرگریی ئەمەریكا وێڕای دووپاتكردنەوەی دۆستایەتیی و متمانەی نێوان هەرێمی كوردستان و وڵاتەكەی ئەوەیشی بە سەرۆك بارزانی ڕاگەیاند كە بۆ تۆكمەتركردنی لێكتێگەییشتن و هەماهەنگیی نێوان هەردوولا سەردانی هەولێری كردووە و وڵاتەكەی ڕەزامەندە لەو متمانە و هەماهەنگییەی كە لەنێوان سوپای ئەمەریكا و هێزی پێشمەرگەدا هەیە.
لەبەرانبەردا سەرۆك بارزانی بەخێرهاتنی وەزیری بەرگریی ئەمەریكای كرد و سوپاسی یەكە و تیمەكانی سوپای ئەمەریكایشی كرد كە هاوكار و یارمەتیدەری پێشمەرگە بوونە و پێزانینی بۆ ماندووبوون و پەرۆشیی ئەوان هەبوو و ئاستی هەماهەنگیی نێوان هێزی پێشمەرگە و سوپای ئەمەریكای لە شەڕی تیرۆریستان بە زۆر باش وەسف كرد. لەدرێژەی قسەكانیدا باسی لە بارودۆخی مەیدانیی بەرەكانی شەڕ كرد و جەختی لەوە كردەوە كە ئەولەویەتی گەلی كوردستان بەرگریكردنە لە خۆی و شەڕكردنە لەگەڵ تیرۆریستانی داعش و ئامادەیی هەرێمی كوردستانیشی نیشاندا بۆ هەموو جۆرە هەماهەنگی و هاوكارییەك لەگەڵ هەر لایەنێك كە شەڕی تیرۆریستان بكات. سەرۆك بارزانی باسی لە هەوڵی هەمەلایەنە كرد بۆ لەناوبردنی تیرۆر لە عێراق و جەختی لەوەیش كردەوە كە پێویستە هاوكات بیر لە چارەسەری بارودۆخی سیاسیی عێراقیش بكرێت. هەروەها ئەوەیشی بە وەزیری بەرگریی ئەمەریكا ڕاگەیاند كە هەرچەندە گەلی كوردستان لەژێر گوشاری شەڕ و قەیرانی ئابووری و بڕینی بوودجە دایە بەڵام خۆڕاگر بووە و خۆڕاگرییەكەیشی بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كە خاوەنی دۆزی ڕەوای خۆیەتی و لەپێناویدا تێدەكۆشێ و قوربانی دەدات.
هەر لەم كۆبوونەوەیەدا باسی بارودۆخی سیاسی و ئەمنی عێراق و سووریا و ناوچەكە بە گشتی و پلانی ئازادكردنی شاری موسڵ كرا و هەروەها چۆنییەتی بەرزكردنەوەی ئاستی هەماهەنگی و كاری هاوبەشی نێوان هێزە عێراقییەكان و هێزی پێشمەرگە و هێزی هاوپەیمانان تاوتوێ كرا.
جێگەی ئاماژەپێكردنە لەم كۆبوونەوەیەدا جێگری سەرۆك وەزیرانی حكوومەتی هەرێم و ڕاوێژكاری ئەنجوومەنی ئاساییشی هەرێم و وەزیری ناوخۆ و پێشمەرگە بە وەكالەت و سەرۆكی دیوانی سەرۆكایەتیی هەرێم و بەرپرسی فەرمانگەی پەیوەندییەكانی هەرێم و بریكاری وەزارەتی پێشمەرگە و جەعفەر شێخ مستەفا و فەریق شێروان عەبدولرەحمان و فەریق جەبار یاوەر ئەندامانی فەرماندەیی گشتیی هێزەكانی پاراستنی هەرێم و نوێنەری حكوومەتی هەرێمی كوردستان لە ئەمەریكا ئامادە بوون.