«ناظم دباغ» نماینده اقلیم کردستان در تهران در گفت‌وگو با «دیپلماسی ایرانی» بیان می‌کند اگر دولت مرکزی عراق پایبند به قانون اساسی به منظور حمایت از نیروهای پیشمرگه برای مقابله با داعش باشد، نیازی به چنین طرحی از سوی آمریکا نیست.

دیپلماسی ایرانی: کنگره آمریکا پیش نویس طرح تسلیح پیشمرگه‌ها و گروه‌های سنی در عراق را تصویب کرد که جنجال های فراوانی را در این کشور برپا کرد. طبق این طرح دولت آمریکا به طور مستقل با کردها و عشایر عراقی رابطه برقرار و آنها را مسلح خواهد کرد. نخست وزیر عراق بر مخالفت دولت فدرال با طرح کنگره آمریکا برای تسلیح نیروهای پیشمرگه و عشایر اهل سنت، مستقل از بغداد تأکید کرده است. دفتر «حیدر العبادی» در بیانیه‌ای اعلام کرد: هرگونه کمک‌های تسلیحاتی به عراق باید بر اساس برنامه‌ریزی‌های نظامی و تنها از طریق دولت مرکزی عراق انجام گیرد. اما مسئولان اقلیم کردستان عراق، این موضوع را متوجه دولت مرکزی دانسته و بیان می‌کنند در صورتی که دولت عراق به اصول قانون اساسی پایبند باشد و نیروهای پیشمرگه را جزو نیروهای عراقی بدانند، نیازی به کمک‌های خارجی نیست. البته این طرح، شروطی نیز دارد که باید به آن توجه شود. در این باره با «ناظم دباغ» نماینده حکومت اقلیم کردستان در تهران گفت‌وگویی داشتیم که می‌خوانید:

آیا تصویب طرح کنگره آمریکا مبنی بر اینکه بدون اجازه دولت مرکزی عراق، می‌توانند کمک‌های نظامی به منطقه اقلیم کردستان داشته باشند، نقض قوانین داخلی عراق است؟

این مسأله از دو جنبه کردی و حقوقی مورد بررسی است. نخست آنکه اگر دولت مرکزی عراق پایبند به قانون اساسی به منظور حمایت از نیروهای پیشمرگه برای مقابله با داعش باشد، نیازی به چنین طرحی از سوی آمریکا نیست. دوم آنکه در طرح مصوب کنگره آمریکا برای ارسال کمک‌های نظامی به اقلیم کردستان شروطی تعیین شده است. از جمله آنکه این کمک‌ها توسط دولت مرکزی عراق ارسال می‌شود. دوم آنکه اگر دولت مرکزی یا اهل تسنن به نیروهای پیشمرگه به منظور مقابله با داعش کمک نکنند، کمک‌های نظامی بدون واسطه ارسال می‌شود. اما باز در این طرح تأکید شده که ارسال کمک‌های نظامی به اقلیم کردستان نباید بر مساله تجزیه عراق اثرگذار باشد.

تصویب چنین طرحی در کنگره آمریکا با واکنش دولت مرکزی عراق مواجه شده است، اقلیم کردستان برای حل این موضوعی چه اقدامی خواهد کرد؟

به نظر می‌رسد حکومت عراق دچار سوءظن شده است. اگر چنین سوءظنی وجود ندارد، تصویب چنین طرحی با واکنش روبه‌رو نمی‌شد. همه ما و حتی آمریکا در موقعیت مبارزه با داعش هستیم. امروز بیش از هر زمان دیگری نیاز به جنگ با داعش است. اگر دولت عراق نسبت به اقلیم کردستان حسن ظن داشته باشد، باید به جای واکنش منفی اعلام می‌کرد که همه ما عراقی و متحد هستیم و نیروهای پیشمرگه نیز جزو نیروهای دفاعی عراق به حساب می‌آیند. بنابراین هر اقدامی که برای ارتش و پلیس امنیت عراق صورت می‌گیرد برای نیروهای پیشمرگه نیز انجام می‌شود. در این صورت نیاز به دخالت خارجی نیست. اما متأسفانه تا این لحظه، مسئولان عراقی نتوانستند وحدت و ذهنیت یکپارچه‌بودن عراق را به‌وجود آورند. ما به عنوان کُرد و اهل تسنن وقتی مشاهد می‌کنیم که خارج از دولت مرکزی عراق، افرادی آمادگی ارسال کمک برای مبارزه با داعش را دارند، به طور حتم از گام‌های اولیه برداشته شده استقبال می‌کنیم و پس از آن وارد بررسی شرایط آنها می‌شویم.

زمان حمله داعش به منطقه اقلیم کرستان، تنها کشوری که به درخواست‌های اقلیم پاسخ داد، ایران بود. آیا اقدام آمریکا به منظور جبران عدم پاسخ به درخواست‌های اقلیم صورت می‌گیرد یا در مقابل همکاری‌های نظامی ایران است؟

هر واکنش، دخالت و کمکی که برای اقیلم کردستان فرستاده شد، به دور از واکنش از سوی این منطقه نبوده است. جمهوری اسلامی ایران نیز در روز اول نقش خود را ایفا و آقای بارزانی نیز از اقدام ایران تشکر کرد. به طور حتم همسایه نزدیکتر بوده و جزو وظایف همسایگی این است که وظیفه خود را زودتر انجام دهد. به نظرم امروز آمریکا به منظور تقویت نفوذ و حضور خود در منطقه به دنبال اجرای اینگونه اقدام‌هاست.

آیا این مصوبه زمینه‌ساز چالش میان همکاری‌های نظامی ایران و آمریکا که هر کدام با اقلیم دارند، نخواهد شد؟

بستگی دارد و نمی‌دانم نتیجه چه خواهد شد. در کل امروز شرایط مشترکی بین ایران و آمریکا به منظور مبارزه با داعش وجود دارد. اینکه در چه وضعیتی و تحت چه شرایطی کمک‌های آمریکا چه اثری دارد، عراق چنین شرایطی را وضع نکرده است. تأکید دولت عراق همواره بر این بوده که برای مبارزه با داعش به آنها کمک کنند و مورد حمایت قرار گیرند تا مناطقی که تحت تصرف داعش است، آزاد شود.

تا چه حد ممکن است اقدام کنگره به همکاری‌های نظامی میان ایران و آمریکا برای مبارزه داعش بیانجامد؟

به نظر می رسد بعد از نزدیکی میان ایران و آمریکا در پرونده هسته‌ای، شرایط به گونه‌ای فراهم شده که نزدیکی تهران ـ واشنگتن بیشتر شود. البته باید به مشروط بودن طرح کنگره آمریکا و مسلح کردن نیروهای پیشمرگه توجه ویژه کرد و اگر دولت عراق به قانون اساسی پایبند باشد؛ نیازی به کمک مستقیم آمریکا به پیشمرگه‌ها نیست.

«ناظم عمر دباغ‌» نماینده حکومت اقلیم کردستان در ایران در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی، به مقاومت مردم کوبانی علیه نیروهای داعش پرداخته است.

دیپلماسی ایرانی: ظهور داعش در منطقه، نتیجه مجموعه ای از تغییرات و برنامه های سیاسی و نظامی کشورهای منطقه و قدرت های جهانی بود که منجر به اتخاذ سیاست های متفاوت و متضاد و رقابت های سیاسی، نظامی و اقتصادی در منطقه پرچالش خاورمیانه شد. در واقع تاریخ شکل گیری داعش به بیش از ١٠٠ سال قبل برمی گردد که در مقاطع مختلف و عناوین و اسامی متفاوت در مناطق جغرافیایی گوناگون این منطقه رشد کردند.

بعد از سقوط رژیم بعث و نابودی ساختار قدیمی در عراق و تشکیل سازمان های مختلف در این کشور و استفاده از آنها در معادلات سیاسی، داعش از میان این سازمان ها شکل گرفت و این نام را برای خود برگزید.

این سازمان ها متاسفانه به جای فعالیت در راه آینده دین مقدس اسلام و کمک به آبادانی کشور، وارد بازی ها و منافع سیاسی شدند و بعد از شکل گیری داعش از میان آنها، با حمله به کوبانی، یورش به کردستان و کردها را آغاز کرد که البته در مورد علل و عوامل این سیاست نیز زیاد سخن گفته شده است.

نکته مهم و قابل توجه در مورد کوبانی اینست که بعد از اینکه قسمت عمدۀ این شهر توسط داعش به تصرف درآمد بسیاری افراد و کشورها به این خیال خام رسیدند که آرزویشان محقق خواهد شد و داعش موفقیت نهایی را کسب خواهد کرد، اما مقاومت مثال زدنی کوبانی و مبارزه قهرمانانۀ جنگاوران و نیروهای Y.P.J این پیام را به دشمنان فرستاد که شکست مبارزان و تلاشگرانی که ساختن آینده را هدف خود قرار داده اند، آسان نخواهد بود. کوبانی این پیام را منتشر کرد که هیچ مرزی برای مبارزه و مقاومت وجود ندارد. آزادی کوبانی این پیام را به جهان داد که ایجاد اتحاد و وحدت میان نیروهای ملت بود که ازادی را به ارمغان آورد. اتحاد و هدف مشترک و دست دوستی دوستان و دشمنی با دشمنان در راه اهداف مشروع بود که انجام و نتیجه نهایی را هرچند بلندمدت رقم خواهد زد. کوبانی این پیام را به جهانیان رساند که مبارزۀ مشروع و مقبول برای ملتی که تاریخی سرشار از ژینوساید و مظلومیت با خود دارد، مبارزه ای طولانی است و این مبارزه سرانجامش پیروزی و عبور از موانع بیرونی است و هیچ نیرویی نمی تواند این عزم و انگیزه را با سستی مواجه سازد و آن را از رسیدن به اهدافش بازدارد.

بعد از ١٣٣ روز مقاومت و مبارزه با حضور زنان و مردان و نیروهای مبارز Y.P.G و Y.P.J و حمایت نیروهای پیشمرگه این شهر آزاد شد، آزادسازی کوبانی تنها و تنها آزادسازی یک منطقه و شهر و بازگرداندن آن به صاحبان اصلی و تاریخی آن نیست، بلکه حاوی پیامی است به نیروهای تاریک پرست و ضدبشریت و ضدتمدن و برای تمام حامیان داعش که با تمام توان خود مانع حمایت از کوبانی بودند که شکست برای آنهاست و پیروزی برای درستکاران  و مشروعیت مبارزه نزد ملت متحد و دشمنان کفر و تاریکی و تروریسم است.

پیام کوبانی این بود که می توان با حضور زنان و مردان و اتحاد و هماهنگی به جنگ ترور و تاریکی رفت و سربلند و پیروز از میان زبانه های آتش سربرآورد.

کوبانی پیام نقش زنان کرد و رهبری و فرماندهی آنان در جبهه های جنگ علیه ترور و اشغالگران را به جهان مخابره کرد و نشان داد در خاورمیانه تنیده در تبعیض های جنسیتی، عقیدتی و سیاسی زنان کرد با هر عقیده و منش و فکری در کنار مردان و حتی گاه بالاتر از آنان در عرصه حضور دارند و نه تنها خود را، بلکه انسانیت و برابری و زندگی شادمانانه را به اثبات رسانیدند و گلستانی را به منصه ظهور رسانیدند که چهار طرفش را آتش جنگ، نابرابری و ظلم درهم تنیده است.

دیپلماسی ایرانی:«ناظم دباغ» نماینده اقلیم کردستان عراق در ایران در یادداشتی کوتاه برای «دیپلماسی ایرانی» به اقدامات اقلیم کردستان برای کمک به مردم کوبانی و همچنین رویکرد ترکیه و ائئلاف ضد داعش به این بحران پرداخته است.

شهر کردنشین سوریه، کوبانی هم مرز با ترکیه، این روزها با بحران مواجه است. این شهر چند روز در محاصره داعش قرار گرفته و با وضعیت پیچیده‌ای مواجه است. اوضاع کوبانی می‌طلبد که همه دولت‌ها و نهادهای بین‌المللی نسبت به آن اقدامات عملی را به منظور نجات جان انسان‌ها انجام دهند. حکومت اقلیم کردستان به عنوان منطقه کردنشین، نیز سعی داشته و دارد، اقدامات حمایتی خود را از مردم کوبانی انجام دهد. در این راستای هیأتی از طرف پارلمان کردستان به این منطقه اعزام شده تا به بررسی اوضاع شهر و مردم بپردازند و در این راستا گزارشی را به منظور نوع حمایت‌هایی که می‌توان انجام داد، تهیه کنند.

چرا که منطقه اقلیم کردستان آمادگی کامل را نسبت به ارسال کمک‌های لازم به منطقه کوبانی دارد. این کمک‌ها می‌تواند چه کمک‌های مردمی و چه نظامی باشد. اما در این باره آیا نمی‌توان کمک‌های مورد نیاز را به تحت عنوان حکومت اقلیم انجام داد؟ منتظر پاسخ به این پرسش هستیم. این مسأله باید از منظر قانون مورد بررسی قرار گیرد. تا در صورت امکان تصمیم لازم گرفته شود.

در همین حال رییس اقلیم کردستان عراق نیز خواهان کمک‌های بین‌المللی با اعزام نیروهای مبارز علیه داعش شده است که این کمک‌ها به مقاومت مردم کوبانی بیانجامد. در این رابطه تا کنون یک جلسه اضطراری به منظور بررسی و همچنین کمک به مردم کوبانی برگزار شد و در آینده منتظر گزارش هیأت پارلمانی هستیم.

در اینجا رویکرد ترکیه نسبت به کوبانی‌ها نیز قابل بررسی است. به نظر می‌رسد «رجب طیب اردوغان» قصد دخالت در این مسأله را ندارد. چرا که به گفته او پ.ک.ک و  داعش یکی است و کردهای این منطقه نیز با کردهای ترکیه دوست و نزدیکی دارند. ترکیه برای ورود به منطقه راه و روش خودش را دارد. البته باید در نظر داشت که اگر ترکیه بر سر وعده‌های خود مبنی بر مبارزه با داعش ایستاده و اعلام کرده اجازه نمی‌دهد کوبانی به دست داعش بیافتد و این گروه پیشروی کند، صحت این اظهارات در آینده مشخص می‌شود.

مسأله دیگر در قبال کوبانی‌ها، اقدامات ائتلاف ضد تروریسم است. ائتلافی که به منظور مقابله با داعش تشکیل شده و تاکنون نیز گزارش‌هایی مبنی بر حملات هوایی آمریکا به برخی مواضع این گروه انتشار یافته است. هر چند کشورهای منطقه و دولت‌ها بر اساس منافع خود عمل می‌کنند؛ اما باید بدانند که وقتی در ائتلافی شرکت می‌کنند، باید بر تصمیم خود پایبند باشند و تروریسم در هرکجای دنیا که باشد، با آن مبارزه کنند. به نظر می‌رسد این ائتلاف در منطقه کوبانی محدودیت‌هایی دارد. با این وجود ائتلاف باید کمک رسانی‌های خود را به مردمی که علیه داعش مبارزه می‌کنند، انجام دهد.

«محمد صدیق احمد» (جگرخوین) جانشین نماینده اقلیم کردستان عراق در ایران در گفت‌وگو با دیپلماسی ایرانی با اشاره به سفر وزیر امور خارجه ایران به کردستان عراق تأکید می‌کند که تحولات اخیر و حمایت‌های ایران از اقلیم کردستان عراق در مقابل گروه تروریستی داعش، نشان می‌دهد روابط اقلیم کردستان و ایران روابطی مستحکم و ناگسستنی است.

دیپلماسی ایرانی: اقدامات ایران در موضع عراق در موضوع دو سطح متفاوت و در عین حال مرتبط با یکدیگر هم در داخل و هم خارج عراق را دربرمی‌گیرد. ایران یکی از متحدان اصلی کشور عراق به حساب می‌آید. نزدیکی های فرهنگی، مذهبی و بعضا قومی موجب شده روابط ایران و عراق متفاوت از سایر کشورهای منطقه باشد. نگاه ایران به مسایل عراق را می‌توان در تشکیل دولت جدید مشاهده کرد. حمایت‌های ایران از دولت جدید و تحرکات تازه دستگاه دیپلماسی ایرانی نسبت به عراق مبنی بر مشارکت همه اقوام و گروه‌های مذهبی در عراق است که علی القاعده نقطه آغازین مهار تهدید تروریسم و فرقه گرایی به شمار می‌آید. در این میان حضور آقای ظریف در عراق و دیدار با مسئولان ارشد و همچنین مراجع تقلید خود مؤید این ادعاست. در این میان حضور وزیر امور خارجه ایران در منطقه اقلیم کردستان به عنوان عالی‌ترین مقام رسمی ایران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در عین حال این سفر، پیامدهای داخلی برای عراق به منظور نزدیکی کردها و شیعیان و همچنین اثرات منطقه‌ای بر کردهای منطقه ـ ترکیه، سوریه و ایران ـ خواهد داشت. درباره اهمیت این سفر و تبعات آن بر رابطه دو جانبه تهران ـ بغداد با «محمد صدیق احمد» (جگرخوین) جانشین نماینده اقلیم کردستان عراق در ایران به گفت‌وگو پرداختیم که در ادامه می‌خوانید:

«محمد جواد ظریف» وزیر خارجه عالی ترین مقام ایرانی است که به منطقه اقلیم کردستان عراق سفر کرد. پیامدهای این سفر برای اقلیم کردستان چیست؟ چرا این سفر در این مقطع صورت گرفت؟

روابط با جمهوری اسلامی ایران برای ما بسیار حائز اهمیت است و البته به نظر می‌رسد اقلیم کردستان هم در سیاست خارجی ایران جایگاه ویژه‌ای دارد. سفر وزیر محترم امور خارجه ایران در این زمان، بیش از هر چیز می­تواند نشانی از حمایت ایران از مردم عراق و اقلیم کردستان باشد. اقلیم کردستان به‌ویژه بعد از بحران اخیر در عراق، به کانون اصلی مبارزه با نیروهای تروریستی خلافت خود خوانده اسلامی داعش تبدیل شده و نیروهای نظامی پیشمرگ موثرترین نیروها در جنگ با این نیروهای تروریستی بوده‌اند. حمایت از مردم کردستان و نیروهای نظامی آن برای از بین بردن این تهدید فزاینده تروریستی توسط جامعه بین‌المللی و کشورهای دوست و همسایه اهمیت زیادی دارد و جمهوری اسلامی ایران به عنوان کشوری بزرگ و قدرتمند، کمک‌های ارزنده‌ای به مردم و کشور ما ارایه کرده است. همانطور که آقای بارزانی اعلام کردند ایران اولین کشوری بود که کمک‌های تسلیحاتی خود را به اقلیم کردستان ارسال کرد و در نامه ریاست اقلیم کردستان به ریاست جمهوری اسلامی ایران از این کمک‌ها به شکلی ویژه قدردانی شد.

پیامدهای منطقه‌ای ـ برای کردهای ترکیه، سوریه و ایران ـ این سفر چه خواهد بود؟

این سوال بسیار مهم و البته حساسی است. من مایل هستم برداشت خود از این موضوع را به عنوان یک پژوهشگر روابط بین‌الملل بیان کنم و نه صرفاً موضع دولتم را که بارها و بارها در خصوص حل صلح آمیز مسأله کُرد تکرار شده است. شایان توجه است که در عرصه روابط بین‌الملل مسأله‌ای به نام کُرد وجود دارد که پس از سال‌ها انکار و سرکوب در عراق نه تنها از بین نرفته، بلکه اکنون ابعاد منطقه‌ای و بین‌المللی گسترده‌ای پیدا کرده است. از این رو نمی‌توانیم مسأله کُرد در عراق را تنها در چارچوب کشور عراق مورد بررسی قرار دهیم. این یک مسأله صرفاً داخلی نیست و تأثیرات فرا منطقه‌ای آن بسیار مشهود است. نکته مهمی که می‌خواهم به آن اشاره کنم این است که ایران خاستگاه کردهاست. با احترام کامل به منافع ملی و اصول سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، باید بگویم که این کشور بزرگ از تمام توانمندی‌ها و ابزارهای مؤثرش برای تأثیرگذاری بر این مساله کاملاً استفاده نکرده است. از این منظر سفر آقای ظریف را می‌توان بسیار مهم و تأثیرگذار ارزیابی کرد. تحولات اخیر و حمایت‌های ایران از اقلیم کردستان عراق در مقابل گروه تروریستی داعش نشان می‌دهد روابط اقلیم کردستان و ایران روابطی مستحکم و ناگسستنی است و استفاده از ظرفیت‌های موجود و گسترده طرفین می‌تواند در حل و فصل مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی بسیار اثرگذار باشد. البته این را هم باید اضافه کنم که بی تردید کردها در هر جای جهان که ساکن باشند، ایران را وطن خود می‌دانند و از توسعه و تعمیق روابط ایران و اقلیم کردستان استقبال می‌کنند.

حضور آقای ظریف تا چه حد بر کاهش تنش میان کردها و شیعیان کمک خواهد کرد؟

تنش موجود به ­هیچ وجه مابین کردها و شیعیان نبوده، بلکه بین ما و دولتمردان عراقی به ویژه نخست وزیر سابق آقای نوری مالکی و کسانی بوده که در همراهی با سیاست‌های تمامیت خواهانه ایشان بودند. متناسب با واقعیت عراق در حال حاضر این تیم سهم بسزایی در ایجاد بحران‌های سیاسی و امنیتی کشور داشته‌اند. نگاه ما به شیعیان همچنان به عنوان متحدان راهبردی است، و می‌توان ادعا کرد عراق نوین برپایه این اتحاد شکل گرفته است. در این مسیر جمهوری اسلامی ایران با توجه به پیوندهای گسترده با این دو عنصر اساسی می­تواند نقش مهمی در ایجاد همگرایی بیشتر بین آنها و همه ترکیب جمعیتی در عراق داشته باشد. نکته‌ای که نباید از نظر دور داشت اینکه رعایت توازن در روابط با همه جریان‌های سیاسی و ترکیب‌های جمعیتی عراق اهمیت فراوانی دارد. اگر آقای ظریف، به عنوان رئیس دستگاه دیپلماسی ایران، توانسته باشد در عین تلاش برای نزدیک کردن دیدگاههای بغداد و اربیل، در ایجاد ارتباط با نیروهای معتدل و دموکراسی خواه عرب سنی و سایر اقلیت‌ها نیز سعی و تلاش نماید، در پیشبرد سیاستهای خود در راستای عراق با ثبات و دموکراتیک موفقیت بیشتری خواهد داشت.

آیا این سفر می‌تواند همکاری‌ها و کمک‌های نظامی میان ایران و کردستان را در پی داشته باشد؟

همانطور که عرض کردم این سفر، اهمیت بسیار دارد و بدون شک همکاری‌های دو جانبه برای مبارزه با تروریسم دولت اسلامی داعش ادامه خواهد داشت. تاریخ گویای این است که ایران هیچگاه مردم ما را در مقابله با سختی‌ها تنها نگذاشته است.

چه میزان کردستان از مواضع خودش مبنی بر استقلال از عراق تعدیل داشته است و چه تضمینی می‌تواند به ایران مبنی بر تداوم همکاری‌های با دولت مرکزی بدهد؟

رهبران ما بارها تأکید داشته‌اند که این اراده مردم کردستان است که در جهت حق تعیین سرنوشت یا هر انتخاب دیگری تعیین کننده است. سیاست‌های اقلیم کردستان قبل از هر چیز، در راستای منافع مردم کردستان، صلح، امنیت و ثبات پایدار در کشور و منطقه خواهد بود و در این راستا رایزنی مقامات ما با همتایان ایرانی خود، ورای اهداف و ارزش‌های که به آنها باور داریم، تأثیر مهمی برای درک و ارزیابی بهتر از شرایط موجود به نفع ملت‌هایمان خواهد داشت. همکاری و روابط دوستانه ما با جمهوری اسلامی ایران مقطعی نیست، بنابراین بحران‌های مقطعی تغییرات اساسی در سیاست‌ها و راهبردهایمان به وجود نخواهد آورد. اقلیم کردستان اعلام داشته متعهد به شرکت فعال در روند سیاسی عراق جدید در صورت رفع اشتباهات گذشته در دولت مالکی و نیز اعمال سیاست‌های عملی دموکراتیک از سوی دولت جدید است. البته در زمان کنونی مقابله با تروریسم (تقریباً) دولتی داعش برای منطقه و جامعه جهانی اولویتی فوری است، چرا که این خطری بالقوه است که همه را تهدید می‌کند و نه فقط عراق و کردستان را.

دکتر «محمد صدیق احمد» (جگرخون) نماینده دوم اقلیم کردستان عراق در تهران در گفت‌وگو با دیپلماسی ایرانی بیان می‌کند بنا به دستور فرماندهی کل نیروهای مسلح اقلیم کردستان آقای بارزانی اکنون استراتژی نظامی این نیروها را از تدافعی به تهاجمی تغییر داده است.

دیپلماسی ایرانی: اردشیر پشنگ؛ تحولات سریعی که این روزها از شمال سوریه و کوبانی تا شمال عراق و شهرهای زومار و شنگال در سایه حملات دامنه دار داعش در حال وقوع است یکبار دیگر منجر به توجه جامعه بین المللی به این مناطق شده است در همین چارچوب و برای بررسی آخرین اوضاع امنیتی در کردستان عراق با دکتر «محمد صدیق احمد» (جگرخوین) نماینده دوم اقلیم کردستان عراق در تهران به گفت‌وگو پرداختیم که مشروح آن در ادامه می‌آید:

«محمد صدیق احمد» (جگرخوین) جانشین نماینده حکومت اقلیم کردستان عراق ضمن اعلام اینکه شرایط جنگی در حال حاضر نشاندهنده استحکام و تقویت خطوط استقرار نیروهای نظامی پیشمرگ و تقویت آنها با سلاح‌های سنگین است، از برتری نیروهای پیشمرگ در وضعیت موجود در محورهای درگیری‌ها با نیروهای تروریستی افراطی و تکفیری داعش خبر داد و گفت: «اراده و توان نیروهای پیشمرگ برای دفاع از کردستان و مردم کرد و عراقی بسیار قوی است و این نیروها تجربه زیادی در جنگهای کلاسیک و بویژه نبردهای پارتیزانی دارند اما وسعت گسترده جغرافیای بیش از هزار و پنجاه کیلومتری جبهه‌ها و مقابله با تهاجم انتحاری تروریست‌ها شرایط خاصی را می‌طلبد که خوشبختانه  پیشمرگ‌ها در این مدت کوتاه تا حد زیادی توانایی آن را نیز بدست آورده‌اند. ولی در عین حال باید این خبر را نیز بدهم که طی روزهای اخیر پیشمرگان کُرد توانسته‌اند بیشترین ضربات ممکن و تلفات انسانی را به داعشی‌ها وارد سازند که در نوع خود در قیاس با چندین هفته اخیر بسیار قابل توجه است.»

همه در انتظار اعلام ساعت صفر برای حمله سراسری

 این مقام کُرد عراقی سپس در خصوص روحیه و نحوه مقاومت کردها در قبال حملات داعش افزود: «آقای بارزانی در پیام مهمی اعلام کردند، که تا آخرین نفس با تروریست‌ها خواهند جنگید و به نیروهای پیشمرگ فرمان داده که با تمام توان در مقابل تجاوزهای تروریست‌ها و دشمنان خاک و مردم کُردستان بایستند. و ما شاهدیم همه نیروهای کرد از احزاب مختلف چه کردستان عراقی و چه دیگر مناطق کردنشین در این برهه حساس به یاری مردم شتافته و علیه دشمن تروریستی بنام داعش متحد شده‌اند.»

جگرخوین افزود: بنا به دستور فرماندهی کل نیروهای مسلح اقلیم کردستان آقای بارزانی و پس از فراخوانده شدن

 نیروهای مردمی ذخیره و دیگر نیروهای رزمی و استقرار نیروهای پشتیبان در لایه‌های چندگانه دفاعی و تقویت شده و به دستور ایشان هم اکنون استراتژی نظامی این نیروها از تدافعی به تهاجمی تغییر یافته و همگی در انتظار دستور نهایی برای تهاجم سراسری و سنگین به مواضع تروریست‌ها هستند. اما او اشاره نکرد این حمله محتمل سراسری آیا تنها از جانب پیشمرگان خواهد بود و یا همزمان ارتش عراق هم دست به اقدامی هماهنگ و منظم خواهد زد.

نماینده دوم اقلیم کردستان عراق در تهران همچنین ضمن ابراز رضایت از ادامه حملات هوایی و عملیات کمک رسانی ایالات متحده آمریکا و نیز ارتش عراق به مواضع داعش گفت: خوشبختانه این حملات توانسته است ضربات قابل توجهی به این نیروها وارد سازد و ما امیدوار به ادامه آن هستیم و  روند به گونه‌ای است که انتظار می‌رود به زودی تمامی این شهرها و نیز مناطق گسترده‌تری به طور کامل از عناصر داعش پاکسازی شوند».

حضور یک و نیم میلیون پناهنده در کردستان عراق

«محمد صدیق احمد» در ادامه گفت: «اقلیم کردستان هر چند به لحاظ نیروی مردمی و نظامی، سیاسی توانمند است اما از لحاظ اقتصادی شرایط سختی را پشت سر گذاشته و هم اکنون نیز پذیرای بیش از یک میلیون پناهجو و آواره جنگ تروریسم است و از آنجا که دولت عراق هم در زمان کنونی از منظر کلی دولتی  ضعیف است است، بدون شک برای برخورد خطر فزاینده با تروریسم کور و جدیدی از نوع دولت به اصطلاح اسلامی و تکفیری (داعش) ما بسیار تنها بوده‌ایم. جنگ ما جنگ برای پاسداری از ارزشهای والای انسانی و اخلاقی و نوعدوستی است. اما برای مقابله با این پدیده شوم و غیر بشری لازم است همه نیروهای مترقی، صلح‌طلب و عدالتخواه متحد شوند.»

حمایت‌های قابل توجه ایران از کردها

 اما «جگرخوین» اشاره کرد که در این شرایط ویژه و بحران تروریسم کور داعش، همه نیروهای مبارز کردی به صورت یکپارچه و دوستان و متحدان مردم عراق و اقلیم کردستان کمکهای موثری به اقلیم کردستان داشته‌اند که وزیر امورخارجه عراق آقای «هوشیار زیباری» و رئیس دیوان ریاست اقلیم کردستان آقای «فواد حسین» در مصاحبه مطبوعاتی شب گذشته از آنها قدردانی کردند، و بویژه کمکهای  جمهوری اسلامی ایران مورد تقدیر هر دو مقام سیاسی عراقی و کردستانی قرار گرفت. البته جمعیت هلال احمر ایران هم کمکهای غذایی و دارویی قابل توجهی به آوارگان مستقر در اقلیم ارائه داد که متأسفانه زیاد در ایران این کمکها رسانه‌ای نشده است و باید تأکید کنم خوشبختانه روابط طرفین در بهترین وضعیت خود است.

«جگرخوین» همچنین ضمن اشاره به صحبتهای آقای یونسی دستیار ویژه رئیس جمهور در امور اقوام و مذاهب گفت: «بسیار خوشحالم ایشان به نمایندگی از دولت ایران اینگونه در قبال مصیبت‌های روی داده علیه کردها و خطرهای پیش‌رو اعلام نظر و موضع کرده‌اند و این حمایت مایه دلگرمی و خوشحالی ما شده است.»

آخرین تحولات مربوط به شنگال و کردهای ایزدی

 این مقام کُرد عراقی در پاسخ به این سئوال که چرا شنگال و زومار بسیار راحت سقوط کردند گفت: «البته کارشناسان و فرماندهان  نظامی صلاحیت پاسخگویی به این سوال را دارند اما به شکل کلی می‌توان گفت که این دو شهر چون پیش از این در اختیار ارتش عراق بودند و نیروهای کردستان در سطح محدودی پس از بحران سقوط استان موصل و تخلیه ارتش در آنجا مستقر شده بودند و بالطبع مواضع دفاعی مستحکمی در این مناطق ایجاد نشده بود، و قاعدتا در صورت ایجاد درگیری گسترده تنها با نیروهای پیشمرگ محدود و نیز نیروهای محلی و نیز سبک غیر متعارف حمله گروه تروریستی داعش که با قساوت و خشونت بی اندازه و اقدامات وحشیانه مشخصا مردم مدنی را هدف می‌گیرند محدودیت‌های زیادی برای عملیات نظامی وجود دارد، احتمالا تلفات غیرنظامیان بسیار گسترده‌تر می‌شد. عمده عقب‌نشینی نیروهای اقلیم کردستان در مناطقی بوده است که به لحاظ جغرافیای نظامی اهمیت کمتری داشته‌اند و در سطحی کاملا محدود و بنابر تاکتیک‌های نظامی مشخص و برای حفظ جان غیر نظامیان انجام شده است.

وی افزود: «برآورد دقیق اوضاع، تجزیه و تحلیل سریع موقعیت‌های نظامی در مناطق جنگی و تقویت مواضع نیروهای پیشمرگه پس از تشخیص و تأمین هدف‌های نظامی مورد نظر به شکلی گام به گام سیاست وزارت پیشمرگه اقلیم کردستان است و در شرایط تهاجمی قرار گرفتن نیروهای پیشمرگ در عرض دو روز گواه این واقعیت است.»

وی در پاسخ به این سئوال که اینک اوضاع آوارگان کُرد ایزدی در شنگال و ارتفاعات آن به چه نحوی است گفت: «بخش بسیار دردآور حوادث تلخ روزهای اخیر اینجاست که دها هزار تن از هموطنان کُرد ایزدیمان تحت شرایط بسیار سخت در عرض چند ساعت بالاجبار به کوهستان شنگال پناه آوردند و این متأسفانه موجب بروز فاجعه‌ای انسانی شد که بازتابی جهانی داشت که واکنش‌های گسترده‌ای از جمله صدور بیانیه شورای امنیت و اقدام عاجل برخی دوستان و هم پیمانان منطقه‌ای و بین‌المللی ما را بدنبال داشت. متأسفانه بسیاری از کودکان و سالخوردگان و زنان با توجه به گرمای طاقت فرسای تابستان بدلیل تشنگی و گرسنگی جان خود را از دست دادند. اما تاکنون قسمت بزرگی از این آوارگان به مناطق امن انتقال یافته و کمک رسانی هوایی از سوی هواپیماهای ایالات متحده و نیروی هوای عراق فزونی یافته است، البته باید این نکته را نیز یاد آور شوم که از روز نخست حدود هزار نیروی پیشمرگ به همراه این آوارگان در ارتفاعات شنگال برای جلوگیری از حمله تروریستها به مردم مستقر شده‌اند.»

«ناظم دباغ» نماینده اقلیم کردستان عراق در ایران در گفت‌وگو با دیپلماسی ایرانی تأکید می‌کند که سیاست‌های اقلیم برای برون رفت از بحران کنونی بازگشت به قانون اساسی عراقی و مصوبات پارلمان عراقی است در عین حال که در این قانون آمده است که در شرایطی سه استان می‌توانند اعلام استقلال کنند.

دیپلماسی ایرانی: بحران عراق به جایی رسیده که دولت از یک طرف و احزاب و گروه‌های مختلف هرکدام دیگری را در بروز حوادث متهم می‌کنند. از سویی دیگر اقلیم کردستان عراق نیز سرانجام جدای از سیاست‌های دولت مرکزی، به مقابله با داعش برخواسته و در این راستا پیشنهادهایی مبنی بر برون رفت از وضعیت فعلی مطرح کرده است. «نیچیروان بارزانی» نخست وزیر اقلیم کردستان عراق طی بازگشت از سفر خود از ایران، در گفت‌وگو با رسانه‌های محلی و خارجی صحبت از استقلال کردستان داشته و در این راستا «مسعود بارزانی» رییس حکومت اقلیم نیز طی بیانیه‌ای علاوه بر اینکه خواستار بازگشت نیروهای بازنشسته پیشمرگ به یگان‌ها شده، از آینده‌ای روشن برای کردها سخن گفته است. برخی کارشناسان اعلام آینده روشن را در راستای استقلال کردستان می‌دانند. در مقابل «نوری المالکی» همچنان کردها را به دست داشتن در حوادث عراق متهم می‌کند؛ اما مسئولان اقلیم اینگونه اتهام‌زنی‌ها را بی‌پایه و اساس دانسته و ضعف عملکرد مالکی در اداره کشور را عامل بحران کنونی می‌دانند. برای پی بردن به سیاست‌های اقلیم کردستان عراق، با «ناظم دباغ» نماینده اقلیم در ایران گفت‌وگوی کوتاهی داشتیم که در ادامه می‌خوانید:

آقای نیچیروان بارزانی نخست وزیر اقلیم کردستان عراق در بازگشت از ایران طی گفت وگو با رسانه ها صحبت هایی را مبنی بر استقلال کردستان عراق به منظور راه حلی نهایی برای برون رفت از بحران عراق مطرح کردند. آیا استقلال کردستان راه حل است؟ یا این منطقه می خواهد به نوعی از چالش های به وجود آمده فاصله بگیرد؟

 بنده چنین اظهارنظری را نشنیده ام. شرایط کنونی عراق به نحوی است که این احتمال می رود، نتواند به روزهای قبل از ورود داعش و تصرف موصل برگردد. در این میان برخی نظراتی مبنی بر تقسیم عراق وجود دارد که این کشور به سه منطقه اهل تسنن، کردستان و اهل تشیع تقسیم شود. این گزینه ها نیز مربوط به تصمیم نهایی رهبری سیاسی در بغداد است که همواره تاکید بر این بوده مشکلات عراق در چارچوب قانون اساسی عراقی حل شود؛ به همدیگر احترام گذاشته و حقوق و شرایط حقیقی حکومت اقلیم کردستان در بغداد مورد احترام قرار گیرد.

آقای نیچیروان بیان کرد که به نظر می رسد عراق به دوران قبل از اشغال موصل باز نمی گردد و گفت که اهل تسنن همانند کردستان به دنبال اقلیم باشند. این اظهارات به چه معنا است؟

 معنای حرف این است که در حال حاضر عراق مشتت است. در این میان یک منطقه اقلیم کردستان وجود دارد. در قانون اساسی عراقی نیز تاکید شده در شرایطی که فراهم می شود، سه استان می توانند به صورت یک اقلیم و یک فدرال اعلام حضور کنند.

آقای مسعود بارزانی در طی فراخوانی اعلام کرده پیشمرگان بازنشسته نیز به یگان های خود بازگردند و اعلام کرده آینده روشنی در انتظار کردها است. منظور از آینده روشن مساله استقلال است؟

 فکر نکنم که منظور استقلال به معنی انفصال باشد. از طرفی درخواست برای حضور پیشمرگان بازنشسته به این منظور است که افراد زیادی پیشمرگ برای حفظ منافع در مقابل ترور و افرادی که تمایل ورود به کردستان را دارند، باشد.

هم اقلیم کردستان و دولت مالکی یکدیگر را در ایجاد شرایط کنونی عراق متهم می کنند. دولت مالکی مدعی است کردها در اتفاقات اخیر با تروریست ها همدستی داشته است. از طرفی کردستان عراق نیز عملکرد ضعیف دولت را مقصر بروز بحران کنونی می داند.

من متاسفم که افرادی کردها را متهم به همدستی می کنند. چرا نمی گویند سیاست اشتباه و شرکت نکردن گروه های سیاسی در عراق باعث این مساله شده است. این نتیجه سیاستگذاری دولت عراق است. زیرا فقط ما کردها نیستیم. چه توافقی اکنون میان شیعیان وجود دارد؟ هیچ توافقی نه تنها بین شیعه و سنی بلکه بین کل  عراقی ها وجود ندارد. این مسایل نیز زاده امروز نیست. زاده سال های طولانی است. کسانی که در دولت بودند به اجرای قانون اساسی عراقی و توافقاتی که در کل پارلمان عراقی صورت گرفته، توجه نکردند. تهمت زدن آسان است ولی اتهام باید واقعیت و بر اساس مدرک باشد.

اقلیم کردستان عراق چه سیاست هایی در رابطه با بحران عراق در پیش خواهد گرفت؟

سیاست حکومت اقلیم کرستان واقع بینانه است. سیاست ما بازگشت به حل مشکلات در چارچوب قانون اساسی و پایبندی به حکومت مردمی، شراکتی و حقیقی است. کل گروه های سیاسی باید در دولت عراق با توجه به اندازه قدرت و نقشی که در تشکیل آینده حکومت ایفا خواهند کرد حضور داشته باشند و همه ما از خواسته های شخصی، تعصبی، حزبی و طایفه گرایی فاصله بگیریم.

«محمد صدیق احمد» (جگرخوین) جانشین نمایندگی اقلیم کردستان عراق در ایران در گفت‌وگو با دیپلماسی ایرانی تأکید می‌کند که پیشمرگ‌های کُرد در عراق جایی را اشغال نکرده‌اند و پیشروی آنها در مناطق مورد مناقشه برای پرکردن خلا امنیتی ناشی از عقب نشینی ارتش عراق بوده است.

دیپلماسی ایرانی: درخواست های مکرر نخست وزیری اقلیم کردستان عراق به دولت مرکزی به منظور مقابله با نیروهای داعش، بی پاسخ ماند. تا آنجا که گروه تروریستی توانست شهر موصل را به تصرف کامل خود در آورده و به سمت کرکوک حرکت کند. از این رو، نیروهای پیشمرگ سرانجام دست به کار شده و حملات خود را علیه داعش آغاز کردند. در گیری میان این دو گروه در حالی صورت می گیرد که پیش از سقوط موصل، خبرهای منتشر شده حاکی از گریختن نیروهای نفوذی و خائن در میان افسران عالی رتبه ارتش به کردستان عراق داشت. در همین حال نیروهای پیشمرگ اقدام به گرفتن سد موصل کردند تا این بار نیز نیروهای داعش با تخریب آن موجب ویرانی شهر نشوند. از سویی دیگر هزاران نفر از مردم موصل و شهرهای کرکوک خانه های خود را رها کرده به کردستان عراق پناه بردند. اربیل بر این عقیده است که بی مسئولیت و بی تفاوتی مسئولات بغداد موجب بروز چنین حوادثی شده و نیروهای پیشمرگ نیز به صورت داوطلبانه اقدام به مقابله با نیروهای داعش کردند. نقش کردستان عراق در حوادث اخیر چیست؟ و چرا برخی اتهام ها از سوی دولت عراق متوجه کردها شده است؟ این پرسش ها را با «محمد صدیق احمد» ( جگر خوین) جانشین نمایندگی اقلیم کردستان عراق در ایران در میان گذاشتیم:

آقای مالکی سخنرانی در شبکه آفاق داشته و گفته اند که توطئه کردی پشت این ماجرا است که با این شیوه ما را تحت فشار قرار دهند و یا کرکوک را به سیطره کامل خود در آورند. آیا واقعا چیزی به نام توطئه کردگرایی وجود دارد؟

این بیانات به روشنی گویای توهم توطئه است. امیدواریم در این برهه حساس ایشان به یک راه کار عقلانی برای حل این بحران بیاندیشد؛ چرا که یکی از مسببین اصلی چنین شرایطی عملکردهای نامناسب بخش هایی از نظام سیاسی و دولتمردان در بغداد است که برای مردم عراق گرفتاری به وجود آورده است و به عنوان اولین گام برای حل بحران باید نخست وزیر این مسئولیت را بپذیرد و با حذف اشتباهات گذشته به دنبال راهبردی عقلانی، جامع و دموکراتیک باشد و با تلاش برای ایجاد یک مشارکت فراگیر و واقعی میان همه نیروهای دموکراسی خواه عراق، برای مقابله با تروریسم، به ترتیباتی بیاندیشد که عراق را از این شرایط دشوار و درناک خارج کند. در این بین بدون شک اربیل همچنان پایبند مسئولیت های خود در برابر کشور عراق است.

این گفته ها را چیزی بیش از یک فرافکنی نمی توان تلقی کرد. آقای «نیچیروان بارزانی» نخست وزیر اقلیم کردستان در خصوص پیشروی نیروهای پیشمرگ کرد در مناطق مورد مناقشه و کنترل مناطق خالی شده از نیروهای ارتش عراق، گفته اند: پیشمرگ ها جایی را اشغال نکرده اند و پیشروی آنها در مناطق مورد مناقشه برای پرکردن خلا امنیتی ناشی از عقب نشینی ارتش عراق بوده است. و تاکید داشته اند که وظیفه پیشمرگان کرد بر اساس قانون اساسی عراق حفاظت از مرزهای اقلیم است وی با اشاره به اینکه اقلیم کردستان در طول سالیان گذشته همیشه قربانی ترور بوده است، مقابله با ترور را سیاست تغییر ناپذیر اقلیم کردستان اعلام کردند.

با توجه به اینکه افسرانی که فرار کرده به کردستان رفته اند، این شبهه را ایجاد نمی کند که کردستان نقشه ای علیه مالکی داشته است؟

این شبهه کاملا غیر منطقی و غیر مستند است. واقعیت این است که صدها هزار نفر پس از تصرف موصل توسط گروهک داعش، به منطقه کردستان، به عنوان امن ترین منطقه عراق پناه آورده اند و دولت و مردم کردستان با همه توان وظیفه اخلاقی و انسانی خود را در کمک به این آوارگان و برای استقبال از آوارگان به جا آورده اند. مایه تاسف است که دولتمردان عراق این استقبال عظیم مردمی را اینگونه ترجمه می کنند. افسران معتمد ارتش عراق و جناب مالکی با دور انداختن لباس ها و سلاح های آمریکایی شان که میلیاردها دلار برای خرید آنها از شرکت های آمریکایی هزینه شده، به جای دفاع از مال و جان مردم، از مهلکه گریخته و متواری شده اند؛ هم اکنون نیروهای قانونمند پیشمرگ کردستان عراق که آقای مالکی بیش از دوسال است حقوق آنها را به بهانه های واهی قطع کرده در خط مقدم دفاع از مردم رنجدیده و بحران زده این مناطق هستند. شایسته است دوباره بر این نکته تاکید شود که کردستان عراق خود از قربانیان بزرگ تروریسم بوده و مبارزه با تروریسم در همه اشکال آن سیاست تغییر ناپذیر ماست. فراموش نکنیم همین سال گذشته بود که گروهک داعش مسئولیت حمله به مراکزی را در اربیل بر عهده گرفت. کمتر از دوماه گذشته نیز حمله انتحاری داعش به دفتر اتحادیه میهنی کردستان در خانقین بیش از چهل قربانی گرفت. آقای بارزانی در بیانات اخیرشان همچنین یادآور شده اند که ما به بغداد گفتیم که آماده همکاری با نیروهای دولتی برای مقابله با تروریست ها در چارچوب توافقات فی مابین هستیم، اما متاسفانه حکومت مرکزی هیچ وقعی به اعلام آمادگی اقلیم برای همکاری ننهاد و پاسخی مناسب به این رویکرد دوستانه دولت کردستان عراق ارائه نداد. اگر دولتمردان در بغداد با درایت با پیشنهاد اربیل موافقت می کردند احتمالا روند رویدادها مسیر دیگری و بسیار متفاوت از وضعیت فعلی طی می کرد.

نوری مالکی نخست وزیر عراق از رئیس جمهوری آمریکا درخواست پشتبانی هوایی برای مبارزه با داعش کرده بود اما باراک اوباما گفته است که تا وقتی رهبران عراق برنامه ای سیاسی برای آینده کشور نداشته باشند، آمریکا مداخله نظامی نخواهد کرد. اگر اوضاع به همین منوال پیش برود، آیا باز آمریکا پاسخ منفی به درخواست های مالکی خواهد داد؟

مقامات ارشد اقلیم کردستان در خصوص بحران کنونی در عراق و تاکید بغداد بر حل این بحران از راهکار نظامی، تصریح کرده اند که این بحران راهکار نظامی ندارد و باید این راهکار، مکمل راهکار سیاسی باشد و این راهکار در چارچوب توافقی بلند مدت میان همه گروه های سیاسی حاضر در صحنه سیاسی عراق قابل دستیابی است. اذعان رئیس جمهور ایالات متحده نشانگر این واقعیت است که حتی متحد درجه یک مالکی نیز وی را به درپیش گرفتن راه کار سیاسی و برنامه ای سیاسی برای گذار از این شرایط بحرانی تشویق و ترغیب می کند. به نظر می رسد مداخله نظامی مجدد آمریکا در عراق شرایط ویژه ای را می طلبد که هم اکنون تقریبا مهیا نیست؛ چرا که این بحران، منافع ملی آمریکا را مورد تهدید جدی قرار نداده است. البته در این خصوص احتمالات دیگری هم مطرح است.

دکتر «جگرخوین» (محمد صدیق احمد) جانشین نماینده اقلیم کردستان عراق در ایران در گفت‌وگو با دیپلماسی ایرانی می‌گوید ناگفته پیداست که ریاست جمهوری عراق به عنوان یکی از سه منصب رهبری عراق در اختیار کردها است و این به واقع حداقل خواسته‌های ما است.

دیپلماسی ایرانی: نوری مالکی، نخست وزیر عراق و یکی از مدعیان این پست برای سومین بار متوالی در انتخابات پیش رو امیدوار است بعد از اجرای انتخابات و دستیابی به حداقلی از کرسی های پارلمان، با کردها برای تشکیل دولت آینده عراق ائتلاف کند. اما عملکرد او طی دوران نخست وزیری و نحوه تعاملش با کردها موجب شده که برای او در این زمینه چندان جای امیدواری ای باقی نماند. روابط کردستان با دولت مرکزی بغداد تا به آن جا تیره است که مسعود بارزانی موضوع استقلال کردستان را مطرح کرده است. اگر چه برخی بیان این موضع از سوی رهبر کردهای عراق را اهرم فشار بر دولت مالکی به منظور رسیدن به خواسته هایش می دانند اما تیرگی روابط میان کردستان با بغداد به حدی رسیده که سفر مقام های کردستان به بغداد همگی بی نتیجه بوده اند و حتی مالکی نزدیک به یک سال است که بودجه کردها را از بودجه عراق قطع کرده است. برخی می گویند مالکی با این کارها به دنبال کسب موقعیتی برای معامله با کردها است. انسداد منابع مالی کردها در بودجه عراق می تواند یکی از برگه های معامله مالکی با کردها باشد. با این حال گزارش های منتشر شده در رسانه ها بیانگر آن است که شرایط در انتخابات پیش روی عراق بسیار پیچیده تر از حد تصور است و احتمال ائتلاف های جدید برای دست یابی به فراکسیون اکثریت و در پی آن تغییر معادلات سیاسی عراق بسیار بالاست. بیان مواضع کردها و رویکرد آنها به دولت مالکی و شخص او در انتخابات عراق و همچنین تعاملات کردها با دولت مرکزی موجب شد تا با محمد صدیق احمد (جگرخوین) جانشین نماینده اقلیم کردستان عراق و نماینده فهرست حزب دموکرات کردستان در انتخابات پارلمان عراق در ایران به گفت وگو بپردازیم که در زیر می خوانید:

مهم ترین بحثی که امروز در جامعه عراق مطرح است، تشکیل دولت آینده این کشور است. این مساله این روزها به محور بحث محافل سیاسی منطقه ای و فرا منطقه ای تبدیل شده است. برنامه و اهداف کردهای عراق در انتخابات پیش رو چیست؟

عراق در حال حاضر از مشکلات عدیده سیاسی و امنیتی رنج می برد. در چنین شرایطی برنامه ما کردها این است که همانند سایر اقلیت ها و گروه های فعال در حوزه سیاسی، حضور گسترده و موثری در انتخابات داشته باشیم و در تشکیل دولت آینده نقش ویژه خود را ایفا کنیم. دولت فدرال نماینده همه اقوام و گروه های سیاسی و تجلی گر اراده و دیدگاه های اقوام و گروه های سیاسی عراق است. دولتی که در اندیشه پیشرفت عراق، مجری قانون اساسی و هماهنگ کننده آرا و دیدگاه های گروه های عراقی مشارکت طلب است. کردها همان گونه که در ایجاد عراق جدید سهم اساسی داشتند، در انتخابات نیز مشارکت فعال خواهند داشت. انتخابات به واقع تبلور عینی دموکراسی است که به وسیله آن مردم اعمال حق تعیین سرنوشت خود را به منصه ظهور می رسانند. هدف ما استقرار دولتی کاملا دموکراتیک، تکثرگرا، قانونمند و پاسخگو است. چنین دولتی باید جامعه عراق را در مسیر رشد و توسعه در همه ابعاد سیاسی، امنیتی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی قرار دهد.

کردها به دولت مرکزی با نگرش های متفاوت نگاه کرده و با رویکرد خاص خود در تشکیل دولت مالکی سهیم شدند. اما به نظر می رسد برآورده نشدن انتظارات آنها از سوی دولت مالکی موجبات یاس و دلخوری آنها را به وجود آورده است به گونه ای که شرایط را برای حضور دوباره آنها در عرصه سیاسی عراق به شکلی دیگر رقم می زند. برنامه کردها برای آینده سیاسی عراق چیست؟

بعد از فروپاشی رژیم دیکتاتوری بعثی به لحاظ سیاسی شرایط نوینی در عراق پدید آمده است. به این معنا که مردم این کشور تقریبا برای اولین بار در انتخابات آزاد شرکت می کنند و آزادانه سرنوشت خود را تعیین می کنند. حکومتی که از چنین انتخاباتی بر خیزد به طور حتم حکومت مورد نظر مردم عراق خواهد بود. پس از برکناری حکومت صدام و تشکیل حکومت موقت برای اولین بار یک قانون اساسی مترقی نوشته شد. در پی بحث ها و گفتگوهای گروه های سیاسی، در خصوص اداره جامعه بر اساس ساختار فدرالی توافق شد. برنامه ما اجرای کامل قانون اساسی، مشارکت در ساختن یک عراق جدید، استقرار یک دولت قانونمند، پاسخگو و متعهد به ملاحظه به حقوق برابر همه شهروندان و استقرار یک جامعه دموکراتیک است. عراق امروز در وضعیت گذار قرار دارد. از این رو برنامه ما عبور موفق عراق از وضعیت گذار و استحکام بخشی به ابعاد گوناگون سیاسی، سیاسی و امنیتی است.

آنچه میزان تاثیرگذاری کردها را کم کرده یا بهتر بگوئیم میزان استفاده از فرصت ها را برای آنها به حدقل رسانده است، همصدا نبودن کردها در رابطه با تصوری است که از آینده روابط اقلیم با حکومت مرکزی دارند. آیا اختلافات پیش آمده در درون کردها موجب تضعیف جایگاه آنها در انتخابات و در نهایت از دست دادن پست ریاست جمهوری نخواهد شد؟

فضای سیاسی در اقلیم کاملا دموکراتیک است و قاعدتا در چنین فضایی همه گروه های سیاسی قادرند نظراتشان را مطرح و در فعالیت های سیاسی مشارکت کنند. باید در نظر گرفت که اقلیم کردستان عراق توسعه یافته ترین نظام دموکراتیک را در منطقه به نمایش گذاشته، امری که نشان دهنده رشد شعور سیاسی و ارتقاء فرهنگ سیاسی ـ اجتماعی کردهای عراق است. اما در خصوص گروه های سیاسی، تقریبا همه آنها من باب کیفیت مناسبات حکومت اقلیم با دولت فدرال اجماع نظر داشته و هم صدا هستند. به عبارت دیگر مواضع آنها در مورد مناسبات با دولت فدرال یکسان است. این مورد البته موجب تقویت موضع کردها می شود. ناگفته پیداست که ریاست جمهوری عراق به عنوان یکی از سه منصب رهبری عراق در کنار نخست وزیری و ریاست مجلس، در اختیار کردها است و این به واقع حداقل خواسته های ما است. کردهای عراق در مورد از دست دادن این منصب احساس تهدید نمی کنند.

ریشه های اختلافات درون حزبی کردها چیست؟

در هر جامعه سیاسی وجود اختلاف نظر و دیدگاه امری عادی و طبیعی است. بنابراین گروه های سیاسی کرد در خصوص سیاست های داخلی و خارجی نظرات بعضا متفاوتی را مطرح می کنند. این نشان دهنده احترام به تکثر از سوی حکومت اقلیم است و بی تردید به پویایی جامعه یاری می رساند.

موضع کردها در مقابل نامزدی مالکی چه خواهد بود؟ آیا به مخالفت می پردازند؟

همان طور که رهبران ما بارها اعلام کردند ما هیچ خط قرمزی با هیچ شخصی نداریم، به همین دلیل موضع ما در خصوص آقای مالکی نیز در همین راستا است. مخالفت های ما نه با ایشان که با سیاست های اعمال شده ایشان در موقعیت رئیس دستگاه اجرایی دولت فدرال است. چنانچه سیاست های اجرایی به سمت و سویی سوق داده شود که حقوق مردم کردستان مورد ملاحظه قرار گیرد ما با ایشان مشکلی نخواهیم داشت. به نظر می رسد که بهتر است قانونی در پارلمان عراق به رای گذاشته شود که بر اساس آن گردش نخبگی در پست ریاست دولت فدرال شکل گیرد. این امر البته موجب برآمدن دیدگاه های نو شده و پویایی جامعه را در پی دارد. بهتر است قوانینی به تصویب برسد که مدت زمان خاصی را برای یک فرد در موقعیت های سه گانه رهبری عراق در نظر گیرد. با این حال همان طور که گفته شده مشکل ما با آقای مالکی سیاست های اعمالی ایشان است و چنانچه سیاست ها اصلاح شود ما مشکلی با وی نداریم. هم پیمانان شیعه ما هر کسی را برگزینند از نظر ما پذیرفتنی است.

آقای مالکی امیدوار است بعد از اجرای انتخابات و دستیابی به حداقلی از کرسی های پارلمان، با کردها برای تشکیل دولت آینده عراق ائتلاف کند. برای این منظور مالکی از دو اهرم استفاده خواهد کرد: نخست تکرار پست ریاست جمهوری برای کردها و دوم تصویب بودجه ای که در آن امتیازات مالی قابل توجهی به کردها داده می شود. آیا دادن این امتیازها منجر به ائتلاف و در نهایت حضور پررنگ کردها در دولت عراق خواهد شد و مساله استقلال این منطقه را منتفی خواهد کرد؟

در خواست های ما صرفا حقوق حقه و طبیعی مردم کرد عراق است و این انتظار نابجایی نیست. در خواست اصلی و در واقع اولویت ما اجرای قانون اساسی عراق است؛ قانون اساسی که برخی از اصول آن مسکوت مانده است. دولت عراق موظف به اجرای همه مواد آن است، از جمله بند 140 قانون اساسی که از سوی دولت به کلی نادیده گرفته شده است. این ماده شرایطی مشخص و روشن را برای رفع اختلافات در مورد مناطق کردنشین در خارج از حوزه جغرافیایی کنونی حاکمیت اقلیم کردستان مطرح می کند. همچنین سهم اقلیم کردستان از بودجه کشور به میزان 17 درصد که هیچ گاه از سوی بغداد کاملا پرداخت نشده و کاهش و تهدید به قطع آن همواره به عنوان ابزاری سیاسی مورد استفاده قرار گرفته است. مناقشه به ویژه بر سر دو موضوع گفته شده و نیز موارد دیگری همچنان وجود دارد. این موارد جزء توافقات با دولت مرکزی عراق بوده که عملی نشده است. البته موارد یاد شده را نمی توان امتیازات ما کردها خواند، بلکه حقوق بحق ما است. به طور آشکاری عراق متشکل از دو قومیت عمده عرب و کرد است. از این رو بدیهی است که یکی از مناصب رهبری عراق به کردها که بزرگترین اقلیت قومی هستند، اختصاص یابد. در خصوص استقلال کردهای عراق نیز باید اذعان کرد که همه ملت ها حق تعیین سرنوشت خود را دارند. این مورد در معاهدات بین المللی از جمله اعلامیه جهانی حقوق بشر، مصوب سال 1948، به رسمیت شناخته شده است. به علاوه قانون فدرالیسم کردستان، مصوب پارلمان کردستان عراق سال 1992، اتحاد ما با عراق را اتحادی اختیاری تعریف کرده که در چارچوب مشارکت عینی و واقعی اعمال می شود. چنانچه دولت های عراق چنین مشارکتی را در نظر بگیرند، اقلیم کردستان نیازی به انتخاب مسیر دیگر نمی بیند. نخست وزیر محترم عراق در گفتگوهای اخیر خود گفته اند زمانی که کردها به قانون اساسی رای داده اند، آنها در واقع به یکپارچگی عراق رای داده اند. البته این ادعا زمانی صحیح و پذیرفتنی است که خود ایشان به عنوان ریس قوه مجریه قبل از همه متعهد به اجرای کامل قانون اساسی در راستای حفظ وحدت کشور باشند. ولی باید در نظر داشت که چنین امری شرایط خاص خود را می طلبد و آن برابری همه اقلیت ها و گروه های سیاسی مشارکت جو است. همان طور که ریاست محترم اقلیم کردستان آقای بارزانی گفته اند اراده ما مشارکت واقعی و حضور فعال در امور عراق است. البته باید اذعان داشت که بیش از هر کسی این شخص نخست وزیر است که می تواند با در نظر گرفتن سیاست های معتدل، مناسب و دموکراتیک زمینه مشارکت کردها را که بزرگترین اقلیت قومی این کشور هستند و نیز سایر نیروهای سیاسی و ترکیب های جمعیتی گوناگون عراق را فراهم آورد.

نخست وزیرعراق تاکنون بودجه سال ۲۰۱۴ را به پارلمان ارائه نکرده است. دلایل بسیاری برای این کار آقای مالکی مطرح می شود. برخی از مخالفان می گویند او اکنون این بودجه را نگه داشته است تا بعد از انتخابات بر سر آن با کردها معامله کند. اگر کردها نخست وزیری او را قبول کردند امتیازات مالی آنها در بودجه آینده لحاظ خواهد شد در غیر این صورت امتیازاتی به آنها داده نمی شود. آیا کردها چنین معامله ای را می پذیرند؟

اصلا موضوع معامله در میان نیست. آنچه ما مطالبه می کنیم یک سری حقوق طبیعی است که در قانون اساسی و توافقات رهبران کرد با سایر همپیمانان و هموطنان تصریح شد. این حق طبیعی مردم کرد است و ما بر سر این حقوق با هیچ شخص یا نهادی معامله نمی کنیم. ما با هموطنان شیعه هم پیمان هستیم و برای بنیان نهادن عراقی جدید توافقات خوب و موثری داشتیم. حقوق مردم کرد که در قانون اساسی مطرح شده حقوقی طبیعی و فطری است و نمی تواند موضوع چانه زنیها با مقامات دولت فدرال قرار گیرد.

آقای بارزانی چه نگاهی نسبت به ادامه روابط کردستان با عراق و به خصوص دولت مالکی دارد؟

موضع آقای بارزانی در این خصوص این است که ما خواهان استقرار روابط پایدار با هر دولتی که بر سر کار باشد هستیم؛ البته مبنا و اساس روابط باید احترام متقابل و ملاحظه و رعایت حقوق همه مردم عراق باشد. این موضع بارها اعلام شده است.

آیا پیشنهاد، معامله یا طرحی به منظور دستیابی به ائتلاف از سوی کردها به آقای مالکی ارائه شده است؟

تا آنجا که من مطلع هستم چنین امری وجود ندارد. ائتلاف موجود ائتلاف و هم پیمانی با هموطنان شیعه است. ما با آنها سابقه مبارزات طولانی داریم. ما همچنین با هموطنان سنی که نگاه دموکراتیک و مترقی در خصوص اداره جامعه دارند، روابط و قرابت خوبی داریم.

آقای بارزانی طی روزهای گذشته گفته اند که در صورتی که اختلافات حل نشود، ظرف چند ماه آینده استقلال اقلیم کردستان را اعلام می کند. آیا این مسئله امکان پذیر است؟ ایده آقای بارزانی درباره نظام کنفدرالی، آن هم در آستانه انتخابات مهم و سرنوشت ساز پارلمانی عراق چه اهدافی در خود دارد؟

تا آنجا که مطلع هستم، آقای بارزانی در مورد حق تعیین سرنوشت ملت کرد در عراق صحبت کردند، اما در مورد "استقلال کردهای عراق طی چند ماه آینده" سخنی بر زبان نیاوردند. کردهای عراق طبق تمامی تعاریف ارائه شده، در چارچوب یک ملت می گنجند. حق تعیین سرنوشت یک حق طبیعی و فطری است و این همان نکته ای بود که جناب آقای بارزانی به نمایندگی از ملت کردستان عراق همواره بر آن تأکید داشتند. از طرفی مشخصا ما در آستانه انتخابات قرار داریم. البته انتخابات امر مهمی است. توانمندی سیاسی و ترکیب جمعیتی و اراده مردم کردستان تضمین کننده کسب کرسی های مشخص ما در پارلمان عراق است. از این منظر طرح ایده حکومت کنفدرالی یک تاکتیک انتخاباتی نبوده است. به واقع این پیشنهاد هدف انتخاباتی خاصی را دنبال نمی کند، بلکه هدف از ارائه آن به نوعی توضیحی برای حقوق مردم کرد در چارچوب عراق جدید است.

در عین حال آقای مسعود بارزانی گفته است که عراق در آستانه فروپاشی است و امکان دارد نتایج انتخابات پارلمانی آینده تعیین کننده باشد. اگر احترام به قانون اساسی و اجرای آن وجود داشته باشد کردها در بنیاد نهادن عراق همکاری خواهند کرد. بر این اساس آیا رابطه کردستان با عراق باید فدرالی باشد یا کنفدرالی؟

سؤال شما بیان موضع آقای بارزانی بود. همان طور که ایشان گفته اند، عراق جدید بر اساس مشارکت کردها به وجود آمده است. اقلیم کردستان عراق تحت اداره گری حکومت اقلیم با شتاب در مسیر سازندگی به پیش می رود و دگرگونی ها و پویایی چشمگیری را تجربه می کند. بیست و اندی سال است که از تولد حکومت اقلیم کردستان می گذرد. این حکومت خودمختار کنترل نواحی کردی را در اختیار داشته و در طول این سال ها توانسته الگوی مترقی از یک جامعه امن، دموکراتیک و در حال پیشرفت را به نمایش بگذارد و همچنین روابط مطلوب منطقه ای و بین المللی را برقرار کند. این موارد نشان از موفقیت حکومت اقلیم کردستان عراق بوده است. بارها اعلام کرده ایم که حاضریم این تجربیات را در اختیار سایر بخش های عراق قرار دهیم؛ از این رو حکومت اقلیم نه تنها برای دولت مرکزی یک تهدید نیست، بلکه باید به عنوان یک فرصت مناسب در نظر گرفته شود که دارای تجربیات ارزشمندی است.

استقلال کردستان چه پیامدهایی را برای عراق و حتی منطقه خواهد داشت؟ آیا این مساله به تجزیه عراق کمک نمی کند؟

استقلال شرایط خاص خود را دارد. واضح است که هیچ رویدادی بدون پیامد نخواهد بود. ما از سال 1992 تا کنون در اداره امور داخلی و خارجی تقریبا مستقل عمل کرده ایم. در واقع در اقلیم طی این سال ها یک استقلال سیاسی به شکل دوفاکتو وجود داشته است و دولت مرکزی نقش خاصی در امور اقلیم ایفا نکرد. با این حال ترجیح و اولویت ما باقی ماندن در قالب عراق آزاد، دموکراتیک و تکثرگرا، پیشرفته و قانونمند است. همان طور که پیشتر ذکر شد، استقلال نسبی در امورات داخلی، خارجی و اقتصادی و ... وجود داشته است. از این رو این تنها تمایل کردها نیست که مایل به استقلال هستند، بلکه سیاست های انحصارگرایانه، غیر قانونی، تمرکز گرا و یکه سالار است که عراق را به سمت تجزیه سوق می دهد. لازم به ذکر است که همپیمانی ما با شیعیان وابسته به اشخاص نیست و این مسئله برای ما امر بسیار مهمی است. از دید ما این پیمان یک هم پیمانی راهبردی است که بر اساس سال ها مبارزه های پردامنه علیه حکومت نژاد پرست بعثی و مظلومیت مشترک این دو جریان شکل گرفته است.

آیا شرایط برای حرکت کردها از فدرالیسم به سمت استقلال مهیا است؟ آنچه آقای بارزانی آرزوی آن را به زبان می آورد، تنها آرزو است یا زمینه های تبدیل شدن آن به واقعیت وجود دارد؟

آن زمان که مردم کرد، فدرالیسم را انتخاب کردند در عراق بحثی از آن نبود و هم اکنون نیز که ما بر اجرای قانون اساسی و از جملمه یک نظام فدرالی حقیقی پافشاری می کنیم، رفتار سیاسی دولت اقتدارگرای بغداد به روشنی نشان از عدم اعتقاد به آن دارد. در هر صورت به نظر می رسد دوره گذار از فدرالیسم آغاز شده، آرزوهایی که در دسترس قرار می گیرند، دیگر آرزو نیستند. بیانات آقای بارزانی بر اساس واقعیات و برخواسته از اراده ملت کردستان عراق است.