مهدي الياسي ـ حضور و رشد پديده داعش در منطقه خاورميانه شرايط جديدي را در اين منطقه ايجاد كرد. اگر چه عموم كشورهاي منطقه تحت تأثير پديده داعش قرار گرفتند اما به نظر مي‌رسد كردها بيش ديگران از اثرات مخرب داعش متأثر شدند.

تسلط داعش بر منابع نفتي، حمايت پيدا و آشكار تركيه و عربستان از داعش و حمله داعش به مناطق كردنشين اقليم كردستان عراق را با تهديدات جدي مواجه كرد. شرايط توليد و صادرات نفت اقليم كردستان عراق و همين طور وضعيت اوضاع امنيتي اقليم مواردي بود كه در خصوص آن با «ناظم دباغ» نماينده اقليم كردستان عراق در تهران به گفت‌وگو نشستيم. مطالعه اين گفت وگو را به علاقه مندان به مسايل سياسي و اقتصادي منطقه پيشنهاد مي كنيم:

يكي از تأثيرات پديده داعش در منطقه تأثيرات اقتصادي „آن بود. تأثير داعش بر اقتصاد اقليم كردستان و همكاري‌هاي نفتي و صادرات نفت دولت اقليم به چه نحو بوده است؟

در كل هميشه مسايلي مثل ترور، انفجار و ناامني باعث عقب نشيني و كندي فعالان اقتصادي مي‌شود اما حملات داعش در توليد نفت اقليم كردستان عراق اشكالات آن چناني نداشته بلكه بيشتر بر بازار صادرات نفت اقليم و مشتريان تأثير گذاشته و موجب كاهش فروش نفت اقليم شده است. خط انتقال نفت اقليم به تركيه تحت تسلط و كنترل خودمان است.

با توجه نقش تركيه در حمايت از گروه‌هاي تندرو اين مسأله تأثيري بر همكاري‌هاي نفتي اقليم كردستان و تركيه داشته است؟

 اطلاعي ندارم.

بارزاني، نخست وزير اقليم كردستان، چندي پيش اعلام „كرد كه به دليل مشكلات با دولت مركزي عراق و عدم پرداخت سهم نفت منطقه اقليم، اين منطقه دچار مشكلات اقتصادي شده است. اين مسأله كه از قبل هم سابقه داشته در حال حاضر در چه وضعي است؟

سياست قطع بودجه اقليم كردستان در زمان مالكي به نحوي بود كه بر وضعيت اقتصادي اقليم اثر منفي گذاشت. ولي با تحمل مردم و هم به وسيله درآمد نفت‌هايي كه خودمان فروختيم، توانستيم كه هزينه‌ها و پرداخت حقوق كاركنان و كارمندان را تأمين كنيم. ولي امروز با تشكيل دولت جديد عراق، يك گام خوبي برداشته شده و دولت اقليم كردستان دارد در دولت مركزي عراق مشاركت مي‌كند و در همين يكي دو روز، تكليف حضور وزراي كُرد در بغداد روشن مي‌شود و به بغداد مي‌روند. اين باعث مي‌شود كه مشكلات مالي و مسأله سهم نفت اقليم كردستان هم حل شود.

گويا داعش نفت مناطقي را كه تحت كنترل خود درآورده „است از طريق دولت تركيه به فروش مي‌رساند. برخي منابع ميزان نفت فروخته شده داعش توسط تركيه را بيش از 80 هزار بشكه در روز اعلام كرده‌اند و همين موضوع باعث شده تركيه نقشي آنچناني در سركوب داعش ايفا نكند؟

تركيه نه تنها نقش آنچناني در سركوب داعش ندارد كه در واقع مي‌توان گفت هيچ نقشي در سركوب داعش ندارد و حتي در برخي رسانه‌ها مطرح شده كه تركيه همكار داعش بوده است. چاه‌هاي نفتي كه در حال حاضر در كنترل داعش درآمده، عموما نفت عراق است و نه نفت اقليم كردستان. من در خصوص نحوه صادرات آن توسط داعش اطلاعي ندارم اما به هر حال مرز داعش با تركيه است، يعني مرزي كه داعش از طريق آن قابليت صادرات نفت داشته باشد، مرز تركيه است.

پس در كنار مسايل امنيتي، منافع اقتصادي هم موجب „همكاري تركيه و داعش شده است؟

در مورد تحركات تركيه در منطقه، مخصوصا در سوريه، اين تحليل وجود دارد كه تركيه قصد احياي امپراتوري عثماني و مديريت اهل سنت در منطقه و جهان را دارد. در نتيجه در منطقه از گروه‌هاي مذهبي سني تندرو حمايت مي‌كند. فعاليت‌هاي تركيه هم با رويكرد امنيتي است، هم با رويكرد مذهبي و هم با نگاه اقتصادي.

امروز هر تروريستي در هر كجاي جهان كه باشد براي اينكه عضو داعش بشود، مي‌داند كه بايد به فرودگاه استانبول بيايد و خود را به تركيه برساند. از سوي ديگر شاهد هستيم كه به خاطر مسأله كوباني و عدم مشاركت تركيه در اقدام عليه داعش، مذاكرات صلح ميان كردها و دولت تركيه نيز به محاق رفته است. تحليل شما از اين اقدامات و رفتارهاي تركيه چيست؟

 تركيه در واقع در حال پياده كردن آن نقشه‌اي است كه برايش برنامه‌ريزي كرده‌اند. همان احياي امپراتوري عثماني كه به آن اشاره كردم ولي به نظر من هر دو اقدام تركيه منفي و نادرست است؛ هم برهم زدن روند مذاكره و آشتي و صلح با كردهاي تركيه، منفي و اشتباه است و هم مسأله همكاريشان با داعش. داعش ديگر پديده‌اي شده كه نماد مجسم تروريسم است. در حال حاضر وقتي گفته مي‌شود داعش، يعني تروريسم و وقتي گفته مي‌شود تروريسم يعني داعش. الان با وجود داعش ديگر كسي صحبت از القاعده، بعثي‌هاي سابق، جبهه النصره و ساير گروه‌هاي تروريستي نمي‌كند. در حال حاضر داعش يك قدرت تروريستي در خاورميانه و جهان است. داعش صرفا يك گروه مسلح نيست كه اقدامات تروريستي مسلحانه انجام بدهد. مساحت و وسعت جنگ‌هاي داعش و مناطق تحت كنترل آن بسيار گسترش پيدا كرده است. الان داعش در سوريه، انبار، كوباني، اقليم كردستان عراق، موصل، نينوا و اطراف بغداد در حال نبرد است. در حال حاضر، طول مرز جنگي داعش بالاي 1400 كيلومتر است. اين احتياج به ساپورت دارد و بدون وجود ساپورت كننده، ممكن نيست.

در مورد تروريست‌هايي كه از اروپا به تركيه مي‌آيند، دولت‌هاي اروپايي به خاطر حقوق بشر و مسايلي از اين دست جسارت لازم براي برخورد و دستگيري افرادي كه نسبت به داعشي بودن آنان مظنون هستند را ندارند. براي حل اين مشكل چه كرده اند؟ مرزشان را باز گذاشته‌اند كه از اروپا خارج شوند و به خاورميانه بيايند. مي‌دانند كه فلان فرد از فلان فرودگاه در اروپا در حال خروج است. مشخصات آن فرد را ثبت مي‌كنند. مقصد آن فرد هم مشخص است، مثلا استانبول يا آنكارا و ... . آن فرد وقتي از اروپا خارج شد ديگر اجازه بازگشت به او را نمي‌دهند. آن فرد به خاورميانه ميانه مي‌آيد و داعشي مي‌شود. بايد به اين نكته توجه داشته باشيم كه داعش يك پديده ساخته شده است. نبايد اجازه بدهيم كه برخي منافع و بعضي اختلافات بين كشورهاي منطقه يا قدرت‌هاي جهاني باعث ماندن و حفظ داعش بشود. بايد قاطعانه با داعش برخورد شود.

در حال حاضر قطر و عربستان كه با مناطق تحت كنترل „داعش خيلي فاصله دارند به نظر مي‌رسد كه تركيه در خط مقدم كمك لجستيك به داعش است. شايعاتي شنيده شده كه داعش در تركيه حتي دفتر نيز دارد.

ما هم اين موارد را از طريق رسانه‌ها شنيده‌ايم اما خودمان مدرك و سندي نداريم. اما من مي‌خواهم با بيان يك مثال به اين موضوع بپردازم. ما انسان‌ها به دنيا آمده‌ايم. به دنيا آمدن ما نتيجه همبستري پدر و مادر ماست. كسي همبستري پدر و مادر ما را نديده است و مدركي در اين خصوص وجود ندارد. اما ما به دنيا آمده‌ايم. وجود يك فرد اثبات مي‌كند كه پدر و مادرش همبستر شده‌اند. داعش هم همين است. نمي‌شود كه وجود داعش را مشاهده كنيم و به فكر پدر و مادرش نباشيم. پدر و مادر داعش كيست؟ منافع امنيتي، سياسي و اقتصادي چند كشور منطقه در ايجاد و حمايت از داعش بوده است.

با توجه به شرايط منطقه، شما چشم‌انداز اقتصادي اقليم „كردستان عراق را چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟

به نظر من كردها بايد از شرايط منطقه استفاده درست و واقعي بكنند. به جاي آن كه به فكر منفعت شخصي و گروهي باشيم بايد به فكر منفعت مردم كُرد باشيم. به فكر امنيت و آسايش كردها و رشد اقتصادي منطقه اقليم باشيم. اين براي آينده اقليم كردستان بسيار مهم است. وضعيت اقليم به گونه‌اي است كه مي‌توان به آن نگاه مثبت داشت. هر كس در اقليم سرمايه‌گذاري كند نفع مي‌برد. چه ايران، چه اعراب و چه تركيه. سياست اقليم كردستان عراق بر حفظ و توسعه روابط با كشورهاي همسايه و به خصوص ايران است.

با توجه اقدامات داعش و حاميانش عليه كردها آيا تصور „نمي‌كنيد كه ضروري است اقليم كردستان با بازنگري در روابطش با كشورهاي منطقه به همكاري سياسي و اقتصادي با كشورهايي در منطقه رو آورد كه نزديكي تاريخي با كردها داشته‌اند؟

هر اتفاقي كه در منطقه مي‌افتد بايد همه از آن سود و بهره ببرند. معني سود اين است كه اين اتفاق باعث تفكر جديد و همپيماني‌هاي جديد مي‌شود. همپيماني جديد، دو طرفه است. همپيماني بايد بلندمدت و استراتژيك باشد. بايد در آن صداقت باشد. شرايطي كه داعش به‌وجود آورد مثل يك شوك برقي براي كردها بود. تا مدتي پيش در اقيلم كردستان بسياري از فعالان سياسي و تحليلگران معتقد بودند داعش روي كردها تأثيري ندارد. هر چند من خودم با اين تحليل مخالف بودم و از روز اول مي‌گفتم داعش در اولين فرصتي كه پيدا كند به اقليم كردستان حمله مي‌كند ولي بسياري از سياستمداران و مديران ارشد اقليم كردستان بر اين تصور بودند كه داعش اصلا مشكلي براي ما نيست كه اين تحليل اشتباهي بود.

روزنامه جهان صنعت، شنبه 26 مهرماه سال 1393، سال یازدهم، شماره 2912، صفحه 23.