در حالی که دولت مرکزی بغداد معتقد است اصل همه‌پرسی که رئیس اقلیم کردستان برگزاری آن را در مهر ماه سال جاری اعلام کرده، مشروعیت ندارد، اما نماینده اقلیم کردستان عراق در تهران معتقد است کُردها طبق قانون اساسی عراق حق دارند برای سرنوشت خود تصمیم بگیرند.
به گزارش خبرنگار گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا، چندی پیش بود که مسعود بارزانی، رئیس اقلیم کردستان با وجود مخالفت‌های گسترده داخلی عراق، کشورهای همجوار منطقه و بسیاری از کشورهای جهان اعلام کرد همه‌پرسی استقلال اقلیم کردستان عراق را در 25 سپتامبر (3 مهر) برگزار می‌کند.
دولت مرکزی بغداد معتقد است اصل همه‌پرسی که بارزانی اجرای آن را اعلام رسمی کرده است، به‌طور قانونی مشروعیت ندارد، زیرا طبق قانون اساسی هرنوع تعیین سرنوشت باید در چارچوب قانون اساسی عراق و با موافقت دولت مرکزی باشد.
وجود این دوگانگی در مواضع داخلی مقام‌های عراقی با مسئولان اقلیم کردستان و از سوی دیگر مخالفت صریح ایران با برگزاری همه‌پرسی و تاکید بر حفظ وحدت داخلی در عراق، بررسی تبعات این همه‌پرسی را الزامی می‌کند. در گفت‌وگو با ناظم دباغ، نماینده اقلیم کردستان عراق در تهران این مسائل را مورد بررسی قرار داده ایم.
* به‌تازگی موضوع اعلام زمان همه‌پرسی در اقلیم کردستان عراق مطرح شده است. باتوجه به اینکه ما پیشتر چنین اعلامی را از سوی مسئولان کرد شاهد بوده‌ایم، آیا این‌بار موضوع همه‌پرسی جدی است؟
توجه کنید، بارهای قبلی تنها ایده این موضوع مطرح شده بود و 7 ژوئن (17 خرداد) که مسعود بارزانی اعلام کرد همه‌پرسی 25 سپتامبر (3 مهر) برگزار می‌شود، نخستین‌بار است که چنین موضوعی به‌طور رسمی اتفاق می‌افتد.
* احتمالا در جریان مخالفت ایران، اتحادیه اروپا و برخی کشورهای دیگر منطقه نسبت به برگزاری همه‌پرسی هستید. موضع اقلیم کردستان نسبت به اینگونه مخالفت‌ها چیست؟
در کل هر ملیتی در وضعیت مبارزه باشد و تهدیدات زیادی را در مقابل خود ببیند، تصمیم به ادامه مبارزه می‌گیرد و این موضوع در حد اختیارات خودش است. برخی‌ها در مبارزه به نتیجه مثبت و برخی دیگر به نتیجه منفی می‌رسند. ما ده‌ها سال است که در حال مبارزه و تلاش هستیم، حتی کُردها برای رسیدن به آرمان‌های خودشان در جنگ صفویان و عثمانی شمشیر کشیدند که بخشی از کردها در سمت صفوی و بخشی دیگر در صف عثمانی بودند.
از سوی دیگر برخی شرایط ما را مجبور به اعلام برگزاری همه‌پرسی کرده است. این شرایط عبارت است از اینکه حکومت اقلیم کردستان تشکیلات اداری کاملی دارد که منطبق بر قانون اساسی است. کُردها وقتی عراق جدید تاسیس شد، به‌طور جدی در آن مشارکت کردند. برای اینکه بتوانند در دولت جدید عراق سهم مناسبی داشته باشند، ولی متاسفانه بعد از تصویب قانون اساسی و تشکیل حکومت، تاکنون هیچ دولتی در عراق نتوانسته پایبند قول و قرارهایی باشد که به ما داده شده است.
در قانون اساسی عراق ماده 140، قانون پیشمرگه‌ها، قانون نفت و برخی موضوعات دیگر موضوع حمایت از کردها مطرح شده، ولی همچنان اختلافات میان ما و دولت مرکزی باقی ماند و منجر به قطع بودجه اقلیم کردستان شده بود که در بحبوحه حل این اختلافات، موضوع جنگ داعش پیش آمد. در این جنگ، در واقع نیروهای پیشمرگه کرد و حکومت اقلیم کردستان نقش کامل و مثبتی علیه داعش ایفا کردند و شاید اگر پیشمرگه‌ها و حکومت اقلیم کردستان نبود، نیروهای عراقی اکنون به جای تلاش برای آزادسازی مناطق تحت اشغال داعش، باید در مناطق کرکوک و مناطق تحت ماده 140 می‌جنگیدند. مناطق 140، مناطق متنازعه و محل اختلاف است که کرکوک یکی از استان‌های آن است. باوجود همه این موارد، ما احساس نمی‌کنیم که حکومت عراق و حتی برخی کشورها به‌دنبال حل مشکلات سیاسی منطقه باشند.
* زمانی موضوع همه‌پرسی مطرح می‌شود که موضوع فشار و سرکوب از سوی حکومت مرکزی وجود داشته باشد، اکنون که دیگر صدام و حکومت بعثی وجود ندارد، همه‌پرسی در چنین وضعیتی چه دلیلی می‌تواند داشته باشد؟
موضوع حکومت بعثی و غیربعثی نیست. تاریخ نشان داده است زمانی که بعثی‌ها هم نبودند، کُردها همیشه در حال مبارزه بودند. امروز باز کُردها خواهان برقراری ثبات و امنیت در منطقه هستند. ما در جغرافیای محدودی هستیم و دغدغه‌های همسایگان خود را از جمله ایران، ترکیه و سوریه درک می‌کنیم. از این رو موضوع همه‌پرسی به معنای این نیست که اعلام جدایی کنیم، ولی این را می‌خواهیم بگوییم که مردم (کُردها) برای پشتیبانی از رهبری سیاسی اقلیم کردستان چقدر آمادگی دارند.
این را در نظر داشته باشید که ما همیشه تاکید کرده‌ایم عراقی دموکراتیک و فدرالی می‌خواهیم. ما مواضع جمهوری اسلامی ایران، ترکیه، سوریه، عراق و کشورهای اروپایی همچون بریتانیا و فرانسه را درک می‌کنیم. آن‌ها نمی‌گویند شما حق تعیین سرنوشت ندارید.
* ولی رهبران این کشورها مخالفت خود را اعلام کردند.
درست، ولی یک نکته‌ای هست و آن اینکه با وجود اعلام مخالفتشان، باز ما باید مشکلات خودمان را با دولت مرکزی عراق حل کنیم.
* مشکلات با همه‌پرسی حل می‌شود؟
بگذارید اصلا همه‌پرسی را بگذاریم کنار. شما توقع دارید ما هیچ‌کاری انجام ندهیم؟ همه‌پرسی واکنش کُردهاست به وضعیت عراق. رئیس‌جمهوری عراق کُرد است، معاون نخست‌وزیر کُرد است، معاون رئیس پارلمان کُرد است. ما بنیانگذار ارتش عراق بوده‌ایم، ما بنیانگذار دولت عراق بوده‌ایم، ولی ما به دوستانی که دم از حفظ وحدت عراق می‌زنند می‌گوییم این حفظ وحدت باید در عمل هم باشد. یعنی ما کُردها وقتی وزیر داریم، رئیس‌جمهوری داریم و غیره باید در عمل شریک دولت مرکزی باشیم.
* الان معتقدید که این شرایط وجود ندارد؟
خیر، به هیچ‌عنوان وجود ندارد. بودجه اقلیم را قطع کرده‌اند. قانون پیشمرگه‌ها را در پارلمان تایید و تصویب کردند، ولی در عمل قدرت اجرایی وجود ندارد. حشد الشعبی (بسیج مردمی) را به‌عنوان تشکیلات پذیرفتند؛ چرا همین موضوع را با پیشمرگه انجام نداده‌اند؟ مگر پیشمرگه در روز نخست، بنیانگذار ارتش عراق نبوده است؟ اگر پیشمرگه‌ها نبودند پلیس و حشدالشعبی و نیروهای عراقی باید به جای موصل در کرکوک می‌جنگیدند. چه کسی این کار را کرده است؟ با وجود همه این موارد حقوق ما پایمال می‌شود. اگر حقوق برای ارتش، حشدالشعبی و حشدالوطنی است، باید برای پیشمرگه هم باشد.
* شما می‌گویید ما از حقوق خود برخوردار نشده‌ایم و باید همه‌پرسی برگزار کنیم. مشابه همین وضعیت را ما در سوریه در نظر بگیریم. اگر کُردهای سوریه هم بخواهند چنین کاری انجام دهند منطقه با چه سرنوشتی دچار می‌شود؟
اگر به تاریخ نگاه کنیم، همه‌پرسی چندین‌بار در دولت‌ها انجام شده است. چندین بار پس از شورش‌ها و انقلاب‌ها انجام شده است؛ در این راستا برخی‌ها سرکوب شدند و برخی دیگر دولت‌ها را فروپاشیدند، ولی باز حرکت ملی‌گرایی زنده ماند. این برای این است که ملت‌ها همواره دنبال حق خود بوده‌اند. برای همین همه‌پرسی شاید یک تلاش در راستای مبارزه برای رسیدن به اهداف مدنظر باشد، طبعا می‌تواند بی‌نتیجه هم باشد. با وجود این، ما کُردها از مبارزه خود دست برنمی‌داریم و راه‌های مبارزه و کسب حقوق خود را دنبال می‌کنیم.
باید این را بگویم که اگر دولت مرکزی عراق آمادگی نداشته باشد مشکلات کُردها را حل کند تا آن‌ها از حقوق خود برخوردار شوند، این انتظار را داشته باشند کُردها تا حد جدایی از عراق مبارزه کنند.
* دولت بغداد گفته قصد همکاری دارد. آیا دولت اقلیم کردستان این همکاری را قبول می‌کند؟ در چه شرایطی؟
ما طبق قانون عراق پیشنهاد دولت بغداد را قبول می‌کنیم. یعنی ما آمادگی داریم پیشنهادها را بررسی کنیم، ولی تاکنون هیچ پیشنهادی از سوی دولت مرکزی عراق به ما نشده است. آن‌ها فقط در حرف می‌گویند باید قانون رعایت شود، خب وقتی می‌گویند قانون رعایت شود تنها برای من نیست، باید برای همه رعایت شود.
قانون اساسی عراق ذکر کرده است نخست، کُردها به طور اختیاری در عراق حضور دارند یعنی اینکه کردها با اختیار خودشان مانده‌اند. دوم اینکه کُردها حق تعیین سرنوشت خودشان را دارند. حق تعیین سرنوشت یعنی چه؟ یعنی می‌توانند همه‌پرسی برگزار کنند تا سرنوشتشان معلوم شود.
لینک گفت‌وگوی خبرگزاری آنا: