دیپلماسی ایرانی: محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان در اولین سفر خارجی خود وارد بغداد پایتخت عراق شد. ظریف در این سفر با نوری المالکی، نخست وزیر، خضیر الخزاعی، کفیل ریاست جمهوری، اسامه النجیفی، رئیس پارلمان عراق دیدار کرد و پیام حسن روحانی رئیس جمهور و اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهور را به نوری المالکی ابلاغ کرد و مالکی نیز شروع به کار دولت جدید در ایران را به مقامات ایرانی تبریک گفت. درباره اهمیت این سفر و نتایج آن با ناظم دباغ، نماینده اقلیم کردستان در ایران گفتگو کرده ایم که در زیر می خوانید:

 ارزیابی شما از سفر محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران به عراق چیست؟ چرا عراق به عنوان اولین مقصد خارجی ظریف انتخاب شده است؟

 دلیل آن این است که ایران و عراق در حال حاضر دارای روابط محکم و دیرینه ای هستند. مقامات ایرانی با بسیاری از مقامات ایرانی به خصوص در سالهای مبارزه علیه دیکتاتور عراق ارتباط نزدیکی داشتند و این ارتباط در سالهای پس از سقوط صدام نیز حفظ شده است. در سالهای اخیر و به خصوص پس از شکل گیری بحران سوریه نیز ایران و عراق به دلیل شرایط منطقه بیش از گذشته به هم نزدیک شدند. پس از تشکیل دولت جدید ایران به ریاست دکتر روحانی با توجه به سیاست ایشان در تقویت روابط با همسایگان، انتظار می رفت که روابط ایران و عراق بهتر از گذشته شود که این سفر در این راستا قابل ارزیابی است.

چنانچه مطرح شده یکی از بحث های مطرح در این سفر احتمال حمله آمریکا به سوریه است. در این زمینه ایران و عراق چه موضعی دارند؟

به هر حال ایران و عراق خواهان ایفای نقش فعال و موثر در مسائل منطقه ای به خصوص مسئله سوریه هستند. سوریه همسایه عراق و یکی از متحدان ایران است و هر گونه تحولی در این کشور اثر مستقیمی بر ایران و عراق خواهد داشت. ایران و عراق چنانچه آقای ظریف هم اشاره کرده است هر دو در گذشته قربانی سلاح های شیمایی بوده اند اما این که به دلیل مسئله سلاح های شیمایی به سوریه حمله شود اثر مستقیمی بر ایران و عراق خواهد داشت.

چه وضعیت امروز و بحرانی که در این کشور وجود دارد و چه در صورت وقوع جنگ اثرات منفی بر منطقه به خصوص دو کشور عراق و ایران خواهد گذاشت؛ لذا همفکری دو کشور و اتخاذ موضع مشترک در قبال این اتفاق و پیشگیری از جنگ در منطقه ضروری است. سفر آقای ظریف در شرایط کنونی که اتفاقات مهمی در همسایگی ما در حال وقوع است بسیار حائز اهمیت است و می تواند به آینده منطقه و آینده روابط دو کشور بسیار کمک کند.

ایران از قدیم متحد بشار اسد بوده است و در حال حاضر نیز مخالف هر گونه تغییر حکومت در سوریه است. در حالی که عراق در گذشته با حکومت بعث سوریه اختلاف د اشته است. تا چه اندازه عراق در حال حاضر در مورد بحران سوریه با ایران اشتراک نظر دارد؟

شاید اختلاف نظر هایی وجود داشته باشد. نمی توان انتظار داشت که دو کشور در تمام مسائل اشتراک نظر داشته باشند. ولی آنچه که دو کشور را به هم نزدیک می کند و موجب می شود اختلاف نظر ها کنار گذاشته شود شرایط امنیتی فعلی و آینده منطقه و تغییر و تحولاتی است که در حال وقوع است. درست است که ایران متحد بشار اسد بوده است و عراق اینگونه نبوده ولی با توجه به مشترکاتی که امروز بین ایران و عراق وجود دارد هر دو کشور در این مسئله با یکدیگر هم نظر هستند که در انتخابات آینده در سوریه شرایطی فراهم شود که همه مردم سوریه در انتخابات شرکت فعال داشته باشند و به این طریق تصمیم گرفته شود که چه کسی رئیس جمهور سوریه باشد و بشار اسد در قدرت بماند یا از قدرت کناره گیری کند.

آقای ظریف و زیباری در کنفرانس مطبوعاتی خود بر حل مسالمت آمیز بحران سوریه تاکید کرده اند. منظور از این راه حل مسالمت آمیز چیست؟

چنانچه اشاره کردم ایران و عراق معتقدند که وضعیت آینده سیاسی سوریه را مردم این کشور باید رقم زنند و با دخالت های بیرونی فقط دامنه بحران گسترده تر می شود. ایران و عراق به دنبال حل این مسئله به روش گفتگوی ملی و با حضور همه گروههای سیاسی سوریه هستند. بدیهی است که تداوم وضع کنونی نیز به نفع دو کشور نیست. هرگونه ناامنی در همسایگی ما به ضرر ماست. بنابراین ایران و عراق و بسیاری ازکشورهای دیگر در این نظر اشتراک دارند که درگیری های نظامی در سوریه باید پایان بیابد و همه اقوام و مذاهب از اعم از شیعه و سنی و کرد و دروزی و مسیحی و ... هم پیمان شوند تا خطر القاعده و تروریزم را دفع کنند. اگر این اتفاق نیفتد شاهد گسترش نفوذ القاعده و رادیکالیسم در منطقه خواهیم بود و این آینده کل منطقه را تیره و تار می سازد.

آقای ظریف با انتخاب عراق به عنوان اولین مقصد سیاست خارجی خود در عمل سیاست منطقه گرایی خود را کلید زده است. به نظر شما تغییر دولت در ایران تا چه اندازه در روابط ایران و عراق موثر خواهد بود؟

انتخابات ریاست جمهوری در ایران که به روی کار آمدن دولت آقای روحانی منجر شد می تواند نقطه عطفی در روابط دوجانبه ایران و عراق باشد. به هر حال سیاست های کلی ممکن است تداوم داشته باشد ولی یک تفاوت جدی دولت کنونی با دولت گذشته شخص آقای روحانی و ظریف است که هر دو از توانایی دیپلماتیک جدی برخوردار هستند. با توجه به این تجربه و توان دیپلماتیک و با توجه به این که آقای ظریف اولین گام دیپلماتیک خود را از عراق برداشته است می توان انتظار این را داشت که ایران وعراق روابط دو جانبه خود را تقویت کنند. این اتفاق می تواند به همبستگی دیگر کشورهای منطقه نیز کمک کند و شاهد برقراری امنیت و آسایش در منطقه باشیم.

 حسین شهرستانی، معاون نخست وزیر عراق در امور انرژی بعد از دیدار با محمد جواد ظریف از آمادگی کشورش برای ارائه کمک به ایران در خصوص برنامه هسته یی اش خبرداد. این کمک به چه معناست؟

 در سفر آقای ظریف به عراق بین دو طرف گفت وگوهایی درخصوص مذاکرات آتی میان ایران و گروه 1+5 درباره برنامه هسته یی ایران صورت گرفته است. عراق می تواند هم نقش میزبان گفتگوهای هسته ای ایران را بازی کند و هم می تواند با عدالت و صداقت بین دو طرف حکمیت و میانجی گری کند. به هر حال عراق رابطه خوبی با ایران دارد و می تواند اعتماد ایران را جلب کند. از سوی دیگر عراق دارای ارتباط خوبی با کشورهای غربی به خصوص آمریکا و اروپا است و می تواند در این حوزه دست به میانجی گری بزند تا از تنش های بین ایران و غرب کاسته شود. این اقدام نه تنها به سود ایران و عراق بلکه به سود کل منطقه و جهان است.

محمدجواد ظریف در رابطه با اتفاقات اخیر پادگان اشرف محل استقرار گروهک تروریستی منافقین در کنفرانسی خبری پس از دیدار با همتای عراقی خود گفته است که ایران ادامه حضور تروریست های همدست رژیم صدام در سرکوب مردم عراق دراین کشور را خطری برای روابط دو جانبه می داند. به نظر شما این مسئله در روابط دو جانبه چه جایگاهی دارد؟

حمله به پادگان اشرف اتفاقی نیست که بتواند در روابط ایران و عراق تاثیر گذار باشد. سیاست دولت عراق از ابتدا در مورد مجاهدین خلق یکسان بوده است و حکومت عراق همواره بر خروج این گروه از عراق تاکید داشته است. این سیاست از ابتدا مشخص بوده است و عراق نمی خواهد یک مجموعه مسلح که علیه کشور دوست و همسایه در عراق فعالیت می کند در این کشور استقرار داشته باشد و به ایجاد ناامنی بپردازد. آقای زیباری نیز اشاره کرده که دولت عراق در رابطه با اتفاقات اخیر پادگان اشرف کمیته تحقیقی تشکیل داده است، اما درهر صورت منافقین جایی در عراق ندارند و باید هر چه زودتر خاک عراق را ترک کنند. عراق بارها از جامعه جهانی خواسته است که مکان دیگری را برای اسکان منافقین در نظر بگیرد با این حال این اتفاق هنوز رخ نداده است.

گفتگو از : وحید عابدینی

تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی/16

انتشار اولیه: دوشنبه 18 شهریور 1392/ باز انتشار: جمعه 22 شهریور 1392