دیپلماسی ایرانی: روز گذشته انفجار هشت خودروی بمبگذاری شده در مناطق عمدتا شیعه نشین بغداد، پایتخت عراق به کشته شدن دست کم ۲۳ نفر منجر شده است. سال جاری یکی از خونبارترین سال ها از زمان حمله به عراق در سال ۲۰۰۳ بوده است. تنها در ماه جاری میلادی بیش از ۷۰۰ نفر در نتیجه بمب گذاری در نقاط مختلف این کشور کشته شدند. گفته می شود که تنش میان جوامع سنی مذهب و شیعه مذهب عراق در ماه های گذشته بالا گرفته و این کشور شاهد افزایش خشونت ها بوده است. علاوه بر این آتشی که در سوریه روشن شده است روز به روز شعله هایش بیشتر به کشورهای همسایه به خصوص عراق می رسد. آیا باید انتظار یک بحران جدیی دیگر در سوریه بود؟ آیا این جنگ شیعه و سنی است که در عراق رو به بالا گرفتن است؟ این ها سوالاتی است که با ناظم دباغ، نماینده اقلیم کردستان در ایران و کارشناس مسائل عراق در میان گذاشته ایم که در زیر می خوانید:
انفجار هشت خودروی بمبگذاری شده در بغداد نشان می دهد که وضعیت امنیتی در بغداد روز به روز بدتر می شود و تنها در ماه جاری میلادی بیش از ۷۰۰نفر در نتیجه بمب گذاری در نقاط مختلف عراق کشته شده اند. به نظر شما دلیل این ناامنی ها و بمب گذاری ها چیست؟
بمب گذاری ها و خشونت های جاری در عراق مسئله تازه ای نیست و از روز سقوط صدام تاکنون جریان داشته است. با این حال زمانی از حجم این خشونت ها کاسته می شود و در زمان هایی به دلایلی این بمبگذاری ها افزایش می یابد.
بله مسئله افزایش این بمب گذاری هاست. طبق گزارشی که سازمان ملل متحد اخیرا منتشر کرده، این خشونت ها تنها در سه ماه آوریل، مه و ژوئن، بیش از ۲۶۰۰کشته بر جای گذاشته است و سال جاری یکی از خونبارترین سال ها از زمان حمله به عراق در سال ۲۰۰۳بوده است. به نظر شما دلیل افزایش این خشونت ها در این ایام چیست؟
ناامنی های اخیر عراق دلایل متعددی دارد. یکی از دلایل آن به مشکلات سیاسی عراق مربوط می شود. ببینید در رقابت های سیاسی در عراق هنوز نمی تواند به درستی حل و فصل شود و گروههای مختلف نیاموخته اند که منافع ملی را فدای منافع شخصی، حزبی و گروهی نکنند. اختلافات و شکاف های موجود در بین مقامات و گروههای عراقی به مشکلاتی در تامین امنیت منجر شده است. در نتیجه به نظر من عدم اتحاد نیروهای امنیتی عراقی یکی از مسائل مهم در این حوزه است. متاسفانه جناح بندی ها و رقابت های سیاسی که در عراق شاهد هستیم بر نیروهای امنیتی نیز تاثیرگذار بوده است و تحزب و پارتی بازی در وضعیت سازمانهای امنیتی عراق تاثیر به شدت منفی به جای گذاشته است. علاوه بر این بحران سوریه در این ناامنی ها تاثیر گذار بوده است. بنابراین از نظر من این بمبگذاری های اخیر ناشی از مسئله جدیدی نیست بلکه حجم این انفجارات اضافه شده است.
شما به مسئله سوریه اشاره کردید و آن را به عنوان یکی از ریشه های خشونت ها در عراق عنوان کردید. این تاثیر گذاری به چه شکل بوده است؟
خب ببینید شرایط سیاسی، نظامی و امنیتی حاکم بر منطقه یک کل به هم پیوسته است و وقتی شرایط ناامنی در هر کشوری از کشورهای همسایه عراق ایجاد می شود مطمئنا بر وضعیت امنیتی عراق هم تاثیر می گذارد. به هر حال هر چه بحران در سوریه بالا بگیرد می توان انتظار داشت که در کل منطقه و به خصوص در عراق ناامنی خشونت ها تشدید شود. آنچه مشخص است این است که پس از آغاز بحران در سوریه و به راه افتادن جنگ داخلی در این کشور نیروهای افراطی به خصوص سازمان القاعده فرصت مناسبی برای بروز و ظهور پیدا کرده اند. القاعده با پایه گذاری گروهی با عنوان امارت اسلامی عراق و تلاش برای پیوند آن با شام به دنبال حاکم شدن بر این منطقه بوده است. آنها با جبهه النصره در عراق پیوند بسیار نزدیکی دارند و چه در عراق و چه در سوریه با یک هدف و انگیزه عمل می کنند.
دولت عراق برای جلوگیری از سرایت این ناامنی دست به چه اقداماتی زده است؟
دولت عراق تلاش کرده که دامن خود را از بحران سوریه برچیند و مانع از گسترش بحران سوریه به عراق شود. با این حال در این کار چندان موفق نبوده است. چرا که خود عراق با مشکلات جدی در داخل دست و پنجه نرم می کند و اختلافات داخلی عراق زمینه های ورود نیروهای خارجی و افراطی را فراهم می کند. به نظر من یکی از کارهای مهم ضروری که باید صورت گیرد ایجاد وحدت، کنار گذاشتن منافع شخصی و حزبی و گروهی است. اگر چنین اتفاقی رخ دهد و نیروهای سیاسی بر سر اصول و منافعل ملی با هم متحد شوند، نیروهای امنتیی نیز متحد می شوند. نیروهای امنیتی در عراق باید یکدیگر را همکار و همدل ببینند و نه رقیب. وقتی این شکاف های سیاسی و امنیتی در عراق وجود دارد نیروهای القاعده نیز از با بازی بین این گروهها از این خلاء امنیتی استفاده می کنند و به تشدید ناامنی ها در عراق اقدام می کنند.
تا چه اندازه شما یک نزاع یا جنگ شیعه و سنی در عراق را جدی می دانید؟
به نظرمن این مسئله جدی نیست. سالها و قرن ها مذاهب و اقوام مختلف در کنار یکدیگر بدون مشکل با همدیگر زندگی کرده اند. آنچه که در حال حاضر در عراق رخ می دهد را نمی توان در قالب نزاع شیعه و سنی تعریف و توصیف کرد. بلکه به نظر من این فرصت طلبی افراد و گروههایی خاص است که تلاش می کنند از این فضا و تفاوت ها و اختلافات شیعه و سنی برای منافع خود استفاده می کنند. این مسائلی که در عراق شاهد هستید به عنوان اختلافات شیعه و سنی بازتاب داده می شود و منعکس می شود در حالی که مشکل به نظر من به رهبری سیاسی عراق مربوط می شود که تلاش کنند تفکرات و ایده های و نزدیکان خود را حاکم کنند در حالی که باید به دنبال ایجاد وحدت در کشور باشند و از منافع شخصی دوری کنند.
بنابراین به نظر شما اصل این مشکل به مقامات سیاسی عراق باز می گردد؟
بله. این مسائل و اتفاقات اخیر در عراق نشان می دهد که مقامات سیاسی و مسئولان امنیتی نتوانسته اند به نحو موفقیت آمیزی مسائل را حل کنند و امنیت در کشور را بر قرار کنند. چنانچه اشاره کردم مشکلی بین مردم وجود ندارد این مشکلات و اختلافات حزبی و سیاسی بین مقامات است که بر دامنه اختلافات می افزاید. این اختلافات وقتی به نیروهای امنیتی کشیده می شود چنین معضلاتی ایجاد می کند.
مقامات عراقی برای کاهش خشونت ها به چه اقداماتی باید دست بزنند؟
مهم ترین اتفاقی که باید رخ دهد وحدت است. تفرقه مهم ترین مشکل عراق امروز است. وقتی به عرصه سیاسی عراق امروز نگاه کنید می بینید که هر کسی ساز خود را می زند و هر کسی همه تلاش خود را می کند که فقط منافع شخصی و گروهی خود را به پیش ببرد. بر اساس این وضعیت نمی توانیم به حل مشکلات اساسی کشور به خصوص در حوزه مسائل امنیتی امیدوار باشیم.
به نظر شما کشورهای خارجی تا چه اندازه در این ناامنی ها دخالت دارند؟
به نظر می رسد نمی توانیم اثر کشورهای خارجی را بر وضعیت سیاسی و امنیتی عراق نادیده بگیریم. این به این معنی نیست که این کشورها در عراق مستقیما عمل می کنند بلکه عموما از طریق گروههایی که در عراق فعال هستند این مداخله را انجام می دهند. کشورهای مختلف از گروههای مختلف در عراق حمایت می کنند و این حمایت ها به تشدید تضادهای گروهها و پراکندگی در عرصه سیاسی کشور منجر می شود. بنابراین این مسئله نیز یکی از عوامل ناامنی در عراق است.
تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی/ 16
انتشار اولیه: سه شنبه 8 مرداد 1392/ باز انتشار: شنبه 12 مرداد 1392