دنیای اقتصاد: حکومت اقلیم کردستان عراق و جمهوری اسلامی از دیرباز روابط سیاسی، فرهنگی و اجتماعی خوبی با یکدیگر داشته اند که این روابط پس از سرنگونی صدام حسین روبه افزایش گذاشته است. اقلیم کردستان عراق امنیت بیشتری نسبت به کشور عراق دارد و شرکتهای ایرانی زیادی در این منطقه به فعالیت اقتصادی مشغول اند. ایران دو سرکنسولگری به نام اربیل و سلیمانیه در این اقلیم دارد و مصمم است با برطرف نمودن موانع و مشکلات پیش رو، روابط دوجانبه را گسترده تر ، پر رونق تر و محکم تر از همیشه هدایت کند. ناظم عمر دباغ ، نماینده حکومت اقلیم کردستان در ایران در این گفت‌وگو به موانع و معضلات این مسیر اشاره می کند و راهکارها و پیشنهادات قابل تاملی ارائه می دهد.
آقای دباغ، وظیفه اصلی شما در کشور ایران چیست؟
من نماینده حکومت اقلیم کردستان عراق در ایران هستم. وظیفه ما هماهنگی روابط ايران با اقليم كردستان عراق است. اين هماهنگي در همه زمينه ها از جمله حوزه هاي سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و ... بین جمهوری اسلامی ایران و اقلیم کردستان و کشور عراق است.
جمهوری اسلامی ایران نسبت به کشورهای دیگر نزدیکی زیادی به کردستان و عراق دارد. این در حالی است که کشور ترکیه از لحاظ اقتصادی جلوتر از ايران است. به نظر شما دليل اين تفاوت چيست؟
به نظر بنده نزديكي فرهنگي و مذهبي بين دو كشور خوب است و این موضوع به سطح روابط اقتصادي بستگی ندارد. به عبارت دیگر، در فعاليت های اقتصادي تفاوتي بين تركمن و فارس و عراقي نيست. اين موضوع وابسته به سیاست کشورهاست و به نگاه آنها به اقتصاد مربوط است. موضوع اول مربوط به تحریم ایران و سیاست‌ها و روابط اقتصادی این کشور با دیگر کشورها است و همچنين مشکلات بانکی كه از موانع اصلي به شمار مي‌آيد. موضوع دوم مربوط به سیاست‌های کشور ایران راجع به اقلیم کردستان و حوزه تمركزش در این روابط است كه با كشورهاي ديگر منطقه متفاوت است. ایران نگاه امنيتي به مسائل دارد، به اندازه‌ای که استانداران ايران در مرز کردستان بجاي تمركز بيشتر بر ایجاد شغل برای مردم منطقه، بر ایجاد امنیت در منطقه تكيه دارند، در حالی كه ترکیه برعکس ایران است. ترکیه بیشتر نگاه اقتصادی دارد و تقویت فعالیت‌های اقتصادی كشورش را در کردستان دنبال مي كند. آنها اين موضوع را برای ایجاد امنیت در کشور خودشان ضروری مي دانند. البته منظورم از سیاست ایران، سیاست استان هاست، نه سیاست جمهوري اسلامي ايران نسبت به كردستان و كشور عراق.
در تشکیلات اقتصادی جمهوری اسلامی ایران نیاز به ستاد مشترک اقتصادی بین ایران و عراق وجود داشت که بعد از سرنگونی صدام تشکیل شد و ما به عنوان نماینده اقلیم کردستان عراق در ایران کارهای روزانه و استاني را دنبال مي كنيم. این در حالی است كه وظايف ما بايد مسائل كلان‌تري بین کردستان با جمهوری اسلامی ایران را دربربگیرد. به عنوان نمونه، زماني كه فعاليت اين دفتر شروع شد، مثلا در سال 2001-2000 ، صدميليون دلار هم در سال فعاليت نداشتيم. ولی حالا نزدیک به 13 ميليارد دلار فعالیت اقتصادی است. تنها تفاوت این است که فعالیت‌هاي بازرگانی بين ايران و اقليم كردستان در راستاي استانداردهای بین‌المللی نیست، بلكه اغلب آن سیستم پیله‌وری است. مثلا در سال‌هايی كه اشاره کردم، در سليمانيه انجمن شركت هاي ايراني داشتيم و در آن منطقه تقریبا 400 شرکت ایرانی فعالیت می‌کردند. به دلایل مختلفی متاسفانه شرکت‌ها به جای اینکه افزایش پیدا کنند، کم شدند و به حدود 20 شركت نزول كردند. اما ترک‌ها که قبلا حدود هشتاد شرکت داشتند، امروز به خاطر فعالیت اقتصادی گسترده و سياست های تجارتی و بازرگانی‌شان بیش از 1200 شركت فعال در کردستان عراق دارند. فراموش نکنیم که در طول تاريخ رابطه بین جمهوری اسلامی ایران و کردستان با مردم عراق در مجموع رابطه خوبي بوده و همکاری های زیادي داشته ايم كه بايد آن را توسعه دهيم. موضوع دیگر، مسئله برخورد ایرانی ها در مرز است. همانطور که عرض کردم، امروز همکاری بین اقليم کردستان و جمهوری اسلامی ایران وجود دارد، اما تفاوت در اين است كه يك فرد عراقي يا كرد، در فرودگاه ترکیه ویزا می‌گیرد و وارد تركيه می‌شود. ولی در ایران سیستم به گونه دیگری است.
منظورتان این است که این امکان وجود ندارد كه فردی از کردستان و عراق به اين صورت وارد ایران شود.
بله، این امکان در ایران وجود ندارد و افراد باید بروند در یکی از کنسولگری‌های ایرانی در کردستان ویزا بگیرند. البته شرايط نسبت به قبل آسان‌تر شده است، ولی استقبال در مرز ترکیه و ایران خیلی با هم تفاوت دارد. ما اميدواريم ورود و خروج در مرز ايران 24 ساعته شود. اما شرايط در اقليم کردستان عراق و مرز ایران تفاوت دارد و برای ورود و خروج مساعد است. دروازه‌ها 24 ساعته کار می‌کنند، در دو شيفت 12 ساعته. سه دروازه هم جهت احتیاط و فضایی نيز براي انتظار وجود دارد. متاسفانه مرز ایران فقط دو دروازه دارد و با توجه به اينكه روزانه بين 3 تا 6 هزار نفر تردد مسافر داريم، یک كانال ورود و یک کانال خروج باعث كندي عبور و مرور مي شود. مسئله ديگر بازدید است و روال بازديد چمدان‌هاي مسافران با تکنولوژی هاي جدید انجام نمی‌شود. اگر مسافران ترددشان ضروري نباشد اقدام به مسافرت نمي‌كنند. بايد بدانيد نسبت بازرگان‌ها یا ثروتمندان ما به کل مسافران شاید 10 درصد هم نباشد و دليل روي آوردن به پیله‌وری همین مسائلي است كه ذكر شد.
توجه داشته باشید که تسهیل در اخذ ویزای اقامت و اینکه افراد بتوانند در این کشور دفتر باز کنند، شماره بانکی و اقامت کار داشته باشند نيز نكته اي اساسي به شمار مي رود. در واقع این شرایط تا الان آن طور كه بايد فراهم نشده. در حال حاضر سیستم فقط پیله‌وری است يعني خرید و فروش از طریق بازارچه مرزي صورت می گیرد نه از طریق توافق شرکتهای بزرگ.
امروز شرايط شركت هاي ايراني در عراق چگونه است؟
سال گذشته آقای سعیدلو برای اولین بار به عنوان معاون رییس‌جمهوري ايران تحت عنوان هیات دولتي آمد و در آنجا همایش و کنفرانس برگزار کردند و توانستیم این مسائل را برای اولین بار مطرح كنيم. متاسفانه شرکتهای ایرانی در گذشته کارهایشان نتیجه مثبتی در حکومت اقلیم نداشت.
البته باید بگویم اگر دو شرکت وجود داشته باشد یکی ایرانی و ديگري ترك، ما شركت ايراني را ترجیح می‌دهيم. شركت هايي مثل استراتوس، کیسون، عمراب و شرکت‌هاي ديگر وارد کار شده اند.این شرکتهای ایرانی امسال نزدیک به یک میلیارد دلار در اقلیم کار کرده اند.
با توجه به انتخاب آقای روحانی از سوی مردم ایران و روی کار آمدن دولت تدبیر وامید، آینده را چگونه می بینید؟
من در مجموع خوشبین هستم. مسائلی که در گذشته بود تا حدودي مرتفع شده است. سیاست‌های دولت جدید ایران باعث شده مردم اقلیم کردستان و عراق برای آینده فعالیت‌های اقتصادی خوشبین‌تر شوند. اولا تحریم ها متوقف شده و اميدواريم کاملا برداشته شود و فضای فعالیت اقتصادی بین اقلیم کردستان و ایران نسبت به کشورهای دیگر بیشتر گردد.
نقش ستاد توسعه روابط ايران و عراق را در ایران چگونه ارزیابی می‌کنید؟
شخصا نقش ستاد را مثبت ارزیابی می‌کنم. هم در زمان آقای دانائی‌فر و هم در دوره آقای كاظمي قمی توانستیم فعالیتهایمان را توسعه دهیم.
اگر صحبت خاصی دارید بفرمائید.
كلام آخرم تاکید بر تقویت گسترش روابط اقتصادی بین کشور جمهوری اسلامی ایران و اقلیم کردستان است. در واقع ما و جمهوری اسلامی ایران بايد در راه رشد فعالیت های مرزی، در جهت استقبال مردم و استقبال بازرگانان تلاش كنيم و شرايط را تغییر دهیم. به نحوي كه مردم اطمینان بيشتري در رفت و آمدهایشان داشته باشند و احساس كنند به کشور خودشان بازمی‌گردند. همانطور که می دانید عده‌ای از كردهاي اقليم قبلا در ایران ازدواج كرده اند و رابطه خويشاوندي با ایرانی ها دارند كه اين نشانگر تشابهات فرهنگي و روابط اجتماعی قوی دو كشور با يكديگر است.
روزنامه دنیای اقتصاد، شماره ۳۱۵۰، 12 اسفندماه ۱۳۹۲