خەندان- خۆزگە عزیز
نوێنەری حکومەتی ھەرێم لە تاران ڕایدەگەیەنێت ئەم ئێوارەیە وەفدێکی ھەرێمی کوردستان دەگەنە تارانی پایتەختی کۆماری ئیسلامی ئێران، و لەگەڵ گەورە بەرپرسانی باڵای ئەو وڵاتەدا کۆدەبنەوە.
نازم دەباغ، نوێنەری حکومەتی ھەرێم لە تاران ، بە خەندان-ی ڕاگەیاند، مەبەستی سەردانەکە بۆ باشترکردنی پەیوەندییەکانی نێوان ھەرێمی کوردستان و ئێران، کۆماری ئیسلامی ئێرانی بەپێی ئەو جوگرافیایەی کە ھەیەتی وڵاتێکی گرنگە بۆ ھەرێمی کوردستان، بۆیە پێویستی بە ڕاوێژکردن وھاوکاریکردن ھەیە."
وتیشی " ئامانجی سەردانەکە زیاتر بۆ ڕاوێژ کردنە لەگەڵ ھەرێمی کوردستان و چارەسەرکردنی کێشەکان لەگەڵ بەغدا، و جەختکردنەوە لەسەر باشترکردن و پتەوکردنی پەیوەندییەکانی نێوان ھەردولا."
وەفدەکەی ھەرێم پێکھاتوون لە نێچیرڤان بارزانی سەرۆکی ئەنجومەنیی وەزیران و قوباد تاڵەبانی، جێگری سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران، و فوئاد حسێن، سەرۆکی دیوانی سەرۆکایەتی ھەرێم، و سەفین دزەیی، وتەبیژی حکومەتی ھەرێمی کوردستان.
رووداو // دوای کۆبوونەوە لەگەڵ حەیدەر عەبادی، سەرۆکوەزیرانی عێراق لە بەغدا، نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان بەسەرۆکایەتیی شاندێک گەیشتە تاران.
سەردانەکەی نێچیرڤان بارزانی بۆ تاران لە درێژەی هەوڵە دیپلۆماسییەکانییەتی بۆ چارەسەرکردنی کێشە هەڵپەسێردراوەکانی نێوان هەولێر و بەغدا، لەدوای گشتپرسیی باشووری کوردستان بۆ سەربەخۆیی و هێرشی سوپا و حەشدی شەعبی بۆ کەرکووک و دەوروبەری لە 16 ی ئۆکتۆبەردا.
هەریەک لە قوباد تاڵەبانی، جێگری سەرۆکوەزیران و د.فوئاد حوسێن، سەرۆکی دیوانی سەرۆکایەتیی هەرێمی کوردستان یاوەری نێچیرڤان بارزانین و رۆژی یەکشەممە 21-1-2018 کۆمەڵێک دیدار و کۆبوونەوە لەگەڵ بەرپرسانی باڵای ئێران ئەنجامدەدەن.
کونسوڵخانەی کۆماری ئیسلامیی ئێران لە هەولێر راگەیێندراوێکی لەبارەی سەردانەکە بڵاوکردووەتەوە و رایگەیاندووە: "نێچیرڤان بارزانی لە درێژەی هەوڵە دیپلۆماسییەکانی و گفتوگۆ لەگەڵ وڵاتانی دیکە بەمەبەستی تاوتوێکردنی پرسە سیاسی، ئابووری، ئەمنی و کولتوورییەکان سەردانی تاران دەکات و سبەی یەکشەممە لەگەڵ بەرپرسانی ئێران کۆدەبێتەوە".
رۆژی شەممە 20-1-2018، نێچیرڤان بارزانی و شاندی یاوەری بە سەردانێک گەیشتنە بەغدا و بۆ یەکەمجار لەدوای گشتپرسی لەگەڵ حەیدەر عەبادی، سەرۆکوەزیرانی عێراق کۆبوونەوە. نووسینگەی عەبادی راگەیێندراوێکی لەبارەی سەردانەکە بڵاوکردووەتەوە و رایگەیاندووە، هەردوولا کۆکبوون لەسەر چارەسەرکردنی کێشەکانی هەولێر و بەغدا بەپێی دەستوور.
شارپرێس:
كونسوڵخانەی ئێران لەهەولێر بڵاویكردەوە، كە نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان سەردانی تارانی پایتەختی وڵاتەكەی دەكات.
كونسوڵخانەكە ئەمڕۆ شەممە بڵاویكردەوە، كە نێچیرڤان بارزانی سبەی یەك شەممە بەسەرۆكایەتی شاندێكی حكومەتی هەرێم سەردانی تاران دەكات‌و لەگەڵ بەرپرسانی ئێرانی كۆدەبێتەوە.
بەپێی كۆنسوڵخانەكە پەیوەندییەكانی هەرێمی كوردستان‌و ئێران گرنگترین تەوەرەكانی سەرەكی سەردانەكەو كۆبوونەوەكان دەبن لەتاران.
هەر بەپێی كونسوڵخانەكە جگە لەپەیوەندییەكانی هەولێرو تاران، تەوەرێكی تر تاوتوێكردنی دۆخی هەرێمی كوردستان‌و چەند پرسێكی تر دەبن.
کۆنسوڵخانەی کۆماری ئیسلامی ئێران رایگەیاند: "نێچیرڤان بارزانی ، سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان لە درێژەی هەوڵە دیپلۆماسییەکانی و گفتوگۆ لەگەڵ وڵاتانی دیکە بەمەبەستی گفتوگۆ لەبارەی پرسە سیاسی ، ئابووری ، ئەمنی و کولتوورییەکان سەردانی تاران دەکات و لە رۆژی 21-1-2018 لەگەڵ بەرپرسانی ئێران کۆدەبێتەوە".
بەپێی راگەیاندنی کۆنسوڵخانەی کۆماری ئیسلامی ئێران لە هەولێر ، لەو سەردانەدا قوباد تاڵەبانی ، جێگری سەرۆکی حکومەت و شاندێکی حکومی یاوەری سەرۆکوەزیران دەکەن.
کۆنسوڵخانەی کۆماری ئیسلامی ئێران سەردانی سەرۆکوەزیرانی کوردستان بۆ ئەو وڵاتە بە گرنگ ناودەبات و رایدەگەیێنێت: "سەفەری ئەو شاندە کە یەکەمین سەردانە لەدوای گشتپرسی و دژایەتی حکومەت و دادگای فیدراڵی عێراق بۆ گشتپرسییەکە ، بە ئەرێنی دادەنرێت".
نوێنەری حكومەتی هەرێمی كوردستان لە تاران پێشبینی دەكات پەیوەندییە سیاسییەكانی نێوان تاران و هەولێر بگەڕێتەوە بۆ ئاستێك كە هەردوولا لێی رازی بن "بەڵام بەو خێراییە نا". دەشڵێت لە دوای ئەنجامدانی گشتپرسییەكەی 25ی ئەیلولی ساڵی رابردوو، خۆپیشاندانەكەی ئەمدواییە كە زۆربەی شارەكانی ئێرانی گرتەوە، جارێكی دیكە تەشویشی خستەوە سەر پەیوەندییەكانی هەرێمی كوردستان و كۆماری ئیسلامیی ئێران "بەڵام لێدوانەكەی نێچیرڤان بارزانی دڵنیایی دایە ئێران كە كورد لە پشت ئەو خۆپیشاندانانە نییە".
نێچیرڤان بارزانی دڵنیایی دایە ئێران
لەدوای تەواوبوونی پشووەكانی سەری ساڵ، بەرپرسانی كۆماری ئیسلامیی ئێران بڕیاری كردنەوەی مەرزەكانی پەروێزخان و حاجی ئۆمەرانیان دا و بەوەش هیچ رێگایەكی بازرگانیی مۆڵەتدراوی نێوان هەرێمی كوردستان و كۆماری ئیسلامیی ئێران بە داخراوی نەمایەوە، بەڵام ئەوەی بە ناڕاستەوخۆ بەرپرسانی ئێران دەریانبڕیوە، پەشیمانییە لەوەی كە توركەكان ماوەی گەمارۆدانی هەرێمی كوردستانیان بە هەل زانیوە و دەروازەكانی خۆیان دانەخستووە، بەوەش بەڕەی بازاڕەكانی كوردستانیان لەژێر پێی ئێرانییەكان دەرهێنا.
هێشتنەوەی نوێنەرایەتی لە ئێران ئومێدە بۆ ئەوەی پەیوەندییەكان بگەڕێنەوە دۆخی جاران
نازم دەباغ، نوێنەری حكومەتی هەرێمی كوردستان لە تاران لە هەپڤەیڤینێكدا لەگەڵ (رووداو) دەڵێ "بێگومان توركیا وریاتر و چالاكتر لە پرسی داخستنی مەرزەكاندا دەرفەتیان قۆستەوە و ئێرانیش هەستی بەوە كرد، بەڵام هەمیشە ئێران وەك پرسی گرنگی ئەمنی و بازرگانی سەیری مەرزەكان دەكات و توركیا زۆرتر لەڕووی بازرگانییەوە سەیری دەكات". گوشارەكان زۆریان نەخایاند و سێ رۆژ پاش ئەنجامدانی گشتپرسی، ئێران دەروازەی نێودەوڵەتیی باشماخی كردووە و بەشێك لە بازرگانەكانی پەروێزخان و حاجی ئۆمەرانیش روویانكردە باشماخ "تەنیا نەوتفرۆشەكان كێشەیان هەبوو، چونكە رۆژانە 250 بۆ 400 بارهەڵگری نەوت هاتوچۆیان دەكرد".
توركیا لە پرسی مەرزەكان و بازرگانیدا وریاتر مامەڵەی لەگەڵ كوردستان كرد
نوێنەری حكومەتی هەرێمی كوردستان لە تاران دەڵێ ئێستا تاران لەسەر هێڵە بۆ ئەوەی هەولێر و بەغدا كێشەكانیان چارەسەر بكەن "بەڵام ئێران جەخت دەكاتەوە كە ئەو باشبوونە لەچوارچێوەی دەستووری عێراق بێت، بۆ لەمەودواش گفتوگۆی نێوان حكومەتی هەرێمی كوردستان و بەغدا وەزارەتە پێوەندیدارەكانی نێوان هەردوولا ئەنجامی دەدەن، نەك لەسەر ئاستی شاندی حكومەت یان لایەنەكان"، چونكە وەك ئەو گوتی "هەرچەندە ئێران لە ماوەی رابردوو وا دەركەوتبێت كە زۆرتر لایەنگری حكومەتی عێراق بووە، بەڵام دەیەوێ پەیوەندییەكانیشی لەگەڵ حكومەتی هەرێمی كوردستان بەهێز بن".
چەند مانگێك پێش ئەنجامدانی گشتپرسی، كۆماری ئیسلامی ئێران بانگهێشتنامەی فەرمی بۆ مەسعود بارزانی، سەرۆكی پێشووی هەرێمی كوردستان نارد بۆ ئەوەی سەردانی تاران بكات، بەڵام وەك دواتر دەركەوت بارزانی لە پرۆتۆكۆلی پێشوازییەكە رازی نەبووە و دانەنانی ئاڵای كوردستانی لەلایەن بەرپرسانی ئێرانەوە وەك بچووككردنەوەی هەرێمی كوردستان و هەیبەتی سەردانەكە وێنا كردووە.
دواتر ئەنجامدانی گشتپرسی و رەتكردنەوەی داوای ئەو شاندانەی ئێران بە دوای یەكدا دەیناردنە هەولێر، وایانكرد كە ئێران بەلای كوردەوە وەك پشتیوان و نەخشەداڕێژەری حكومەتی بەغدا دەربكەوێ لە گەمارۆدانی ئاسمان و زەمینی هەرێمی كوردستان. تاران یەكەمین پایتەختی دونیاش بوو كە هاتوچۆی فڕۆكەوانی خۆی لەگەڵ هەولێر و سلێمانی پچڕاند.
رۆژانە 400 تانكەری نەوت لە نێوان ئێران و كوردستان هاتوچۆ دەكەن
نازم دەباغ نوێنەری حكومەتی هەرێمی كوردستان لە تاران دەڵێ "پێشبینی ناكەم وا بە زوویی پەیوەندییە سیاسییەكان وەك جاران ئاسایی ببنەوە و شاندنی حكومەتی هەرێمی كوردستان بێنە تاران، بەڵام هێشتنەوەی نوێنەرایەتییەكەمان لە ئێران، ئومێدی ئاساییبوونەوەی پەیوەندییەكان و گەڕانەوەیەتی بۆ دۆخی جاران"، پێشیوایە حكومەتی هەرێمی كوردستان لە هەوڵدایە بۆ ئەوەی جارێكی دیكە پەیوەندییەكانی لەگەڵ وڵاتانی دراوسێی بەشێوەیەكی كۆنكرێتی و باشتر لە جاران رێكبخاتەوە "ئەم سیاسەتەی ئێستاش بە راست دەزانم كە هەوڵ دەدات بە دراوسێكان بڵێ دەبێ پەیوەندییەكی باشتر دروستبكەین و درەنگیشە بۆ ئەوە".
لە سەرەتای ئەمساڵەوە خۆپیشاندانی ناڕەزایەتی زۆربەی شارەكانی ئێرانی تەنییەوە. بەڵام ئەمجارە جیاوازییەكە ئەوەبوو كە شارەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان بە وریاییەوە دۆخەكەیان خوێندەوە و زۆرتر لە شارەكانی دیكە درێژەی هەبوو، هەندێك لە بەرپرسانی ئێرانی رایانگەیاند كە پلانی خۆپیشاندانەكان لە هەرێمی كوردستان و ئەفغانستانەوە داڕێژراون، وەك ئاماژەیەك بۆ رۆڵی ولایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا. بەڵام نازم دەباغ دەڵێ رەتكردنەوەی ئەو قسانە لەلایەن نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە، كاریگەریی باشی هەبوو، دڵنیایی دایە ئەوان".
حكومه‌تی هه‌رێم ده‌توانێت به راگه‌یاندنی پرۆسه‌ی چاکسازی راسته‌قینه و شه‌فافییه‌ت متمانه‌ی خه‌ڵك بۆ خۆی بگێڕێته‌وه
ئه‌گه‌ر بۆ دژایه‌تیکردنی عه‌بادی،پشتیوانی مالیکی بکه‌ین،جارێکی دیکه ده‌دۆڕێین
نازم عومه‌ر، نوێنه‌ری حكومه‌تی هه‌رێم له تاران، پێیی وایه: له‌م قۆناغه‌دا ده‌رفه‌تێکی دیکه بۆ جۆرێک هه‌ڵسانه‌وه بۆ سه‌رکردایه‌تی سیاسی کورد هاتووه‌ته پێشه‌وه، ئه‌م ده‌رفه‌ته‌ش به واقیع‌بینی و مه‌نتیقی ده‌بێت جێبه‌جێ بکرێت، نه‌ک ئه‌وه‌ی پێمان وابێت بتوانین له چوارچێوه‌ی به‌رژه‌وه‌ندی حزبی و تاکه‌که‌سی‌دا بیر له داهاتووی وتووێژ له‌گه‌ڵ به‌غدا بکه‌ینه‌وه. هه‌روه‌ك دووپاتی ده‌كاته‌وه كه حكومه‌تی هه‌رێم ده‌توانێت به راگه‌یاندنی پرۆسه‌ی چاکسازی راسته‌قینه و شه‌فافییه‌ت له‌گه‌ڵ خه‌ڵکدا متمانه‌ی خه‌ڵك بۆ خۆی بگێڕێته‌وه.
له‌م دیمانه‌یه‌ی كوردستانی نوێ-دا، نوێنه‌ری هه‌رێم له تاران، وه‌ڵامی پرسیاره‌كان سه‌باره‌ت به دۆخی ئێستای كوردستان و پێشهات و ئه‌گه‌ره سیاسییه‌كان له ناوخۆی كوردستان و په‌یوه‌ندییه‌كان له‌گه‌ڵ حكومه‌تی عیراق ده‌داته‌وه.
سامان سلێمانی، نوسینگه‌ی مه‌کته‌بی راگه‌یاندن- تاران
* سه‌ره‌تا سوپاستان ده‌که‌م، ده‌مه‌وێت له‌وێوه ده‌ست پێبکه‌م که به‌ڕێوه‌چوونی ریفراندۆمی سه‌ربه‌خۆیی له هه‌رێمی کوردستان کۆمه‌ڵێک ئاڵوگۆڕی هێنایه کایه‌وه، به‌ڕای ئێوه ئێستا بارودۆخه‌که به‌ره‌و کام لا ده‌ڕوات؟
– له راستیدا راپرسی، ئه‌زموونێکی تازه‌ی بزووتنه‌وه‌ی رزگاریخوازی گه‌لی کورد و سه‌رکردایه‌تی سیاسی کورد بوو، که که‌وته ناو لاپه‌ڕه‌کانی مێژووه‌‌وه، که ده‌بێت بیر له هۆکاره‌کانی شکسته‌که‌شی بکرێته‌وه، ئه‌ڵبه‌ت من راپرسی به مافێکی ره‌وای گه‌لی کوردی ده‌زانم که له کاتی خۆیشیدا وتوومه ئه‌گه‌ر ئه‌م راپرسییه بکرێت و که‌سێک ده‌نگی پێ نه‌دات یان به نه‌خێر ده‌نگی پێ بدات، خیانه‌تی کردووه، به‌ڵام پرسیاره‌که ئه‌وه‌بوو که ئایا ئه‌مه له کاتی گونجاودا کرا؟ که من لێره‌دا هه‌میشه ده‌گه‌ڕێمه‌وه بۆ بیروڕاکانی خوالێخۆشبوو جه‌نابی مام جه‌لال، ده‌رباره‌ی سه‌ربه‌خۆیی و داهاتووی کورد که پێی وابوو کاتی ماوه، ئێستاش پێویسته سه‌رکردایه‌تی سیاسی کورد له‌و ئه‌زموونه سوود وه‌ربگرێت، له‌وه‌ی ئایا باشمان کرد هه‌موو دۆسته‌کانمان تۆراند، ئه‌وانه به درێژایی مێژوو و له قۆناغه جیاجیاکان پشتیوانی بزووتنه‌وه‌ی رزگاریخوازی گه‌لی کورد بوون، ئێستا که‌وتووینه‌ته ناو پرۆسه‌یه‌کی دیکه‌وه، پرۆسه‌ی دوای ریفراندۆم و دوای ئه‌وه‌ی که دادگای فیدراڵی عێراق بڕیاری هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی‌دا و حکومه‌تی عێراقیش ئاماده‌یی خۆی نیشاندا، که له چوارچێوه‌ی ده‌ستووری عێراقدا کێشه‌کان چاره‌سه‌ر بکات، و ههروهها هه‌موو ئه‌و وڵاتانه‌ی که خۆیان به دۆستی کورد ده‌زانن، ته‌ئکید له‌وه ده‌که‌نه‌وه که کورد ده‌بێت بگه‌ڕێته‌وه بۆ پاراستنی یه‌کپارچه‌یی خاکی عێراق و ههروهها کورد له رێگای وتووێژه‌وه له‌گه‌ڵ به‌غدا کێشه‌کانیان چاره‌سه‌ر بکه‌ن. پێم وایه ده‌رفه‌تێکی دیکه بۆ جۆرێک هه‌ڵسانه‌وه بۆ سه‌رکردایه‌تی سیاسی کورد هاتووه‌ته پێشه‌وه، ئه‌م ده‌رفه‌ته‌ش به واقیع‌بینی و مه‌نتیقی ده‌بێت جێبه‌جێ بکرێت، نه‌ک ئه‌وه‌ی پێمان وابێت بتوانین له چوارچێوه‌ی به‌رژه‌وه‌ندی حزبی و تاکه‌که‌سی‌دا بیر له داهاتووی وتووێژ له‌گه‌ڵ به‌غدا بکه‌ینه‌وه، ته‌نانه‌ت سه‌ره‌ڕای ئه‌و هه‌موو سه‌رنجانه‌ی که له‌سه‌ر به‌غدا هه‌مه و له رابردوو و ئێستاشدا و ته‌نانه‌ت پێم وایه بۆ داهاتووش تاڕاده‌یه‌ک هه‌مان شته که ئه‌وان به ئاسانی دان به مافه‌کانی گه‌لی کورددا نانێن، ئه‌گه‌ر فشار و گوشاری نێوده‌وڵه‌تییان له‌سه‌ر نه‌بێت و ئه‌گه‌ر کوردیش نه‌توانێت ئه‌و متمانه‌یه بگه‌ڕێنێته‌وه که ده‌یه‌وێت له‌و چوارچێوه‌یه‌دا کێشه‌کانی خۆی چاره‌سه‌ر بکات. بۆیه پێم وایه پێویسته ئێمه‌ی کورد له یاری ههڵبژاردن دوور که‌وینه‌وه، ئه‌و یارییانه‌ی که بڕێک ده‌زگای موخابه‌راتی نێوده‌وڵه‌تی بۆ به‌رژه‌وه‌ندی خۆیان له ناوچه‌که په‌یڕه‌وی ده‌که‌ن له پێناو دروستبوونی نائارامی، که له ئاوی لێڵ ماسی خۆیان بگرن، بۆیه بۆ ئێمه گرنگه که بزانین به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانمان له‌كوێیه و چۆن دابینی بکه‌ین، به‌تایبه‌ت به‌ش به حاڵی خۆم هه‌ست ده‌که‌م لایه‌نێک پێی خۆشه پێش رێکه‌وتن، ههڵبژاردن بکرێت و لایه‌نێکی دیکه‌ش حه‌ز ده‌کات پاش ههڵبژاردن رێکكه‌وتن بکرێت، ئایا ئه‌مانه له پێناوی چیدان؟ پێویسته کورد باشتر و وردتر دۆست و دوژمنه‌کانی دیاری بکات، ئه‌گینا قه‌یرانه‌کانمان سه‌ختر و قووڵتر ده‌بنه‌وه، ئێستاش ده‌یبینین خه‌ڵكی هه‌رێمی کوردستان داوای مافه ره‌واکانی خۆیان له رێگای خۆپیشاندانه‌وه ده‌که‌ن، ئه‌وه‌ش تا ئێستا له‌و خۆپیشاندانانه ده‌بیندرێت ئه‌وه‌یه که خاوه‌ن سه‌رکردایه‌تی نییه، به‌ڵكو گرووپی جیاجیان که دروشمی جیاجیایان ههیه و داخوازی جیاجیاشیان ههیه، ئه‌گه‌ر ئه‌مه رێک نه‌خرێت کورد تووشی قه‌یران و پشێوییه‌کی دیکه ده‌بێته‌وه، که ئه‌مه‌ش بۆ داهاتوو و ناو و ناوبانگی کورد زیانه، لێره‌دا حکومه‌ت و خۆپیشانده‌ران جیا ناکه‌مه‌وه، چونکه هه‌ردووکیان هێما و نیشانه‌ی کوردن، هه‌ردوولا نوێنه‌ری خه‌ڵكن، بۆیه روودانی هه‌رکارێکی ناسروشتیی؛ له سه‌رکووتکردنی خۆپیشانده‌رانه‌وه بیگره، تاوه‌کو ئاژاوه‌و سووتاندنی باره‌گان هه‌موو وه‌ک یه‌که، که ره‌نگدانه‌وه‌ی خراپی له‌سه‌ر کورد ده‌بێت. وا لێکده‌درێته‌وه که کورد نه حکومه‌ته‌که‌ی ده‌توانێت حوكمداریی بکات و نه خه‌ڵکی ده‌توانن پرۆسه‌ی دیموکراسی و داواکردنی مافه ره‌واکانی خۆی له چوارچێوه‌ی یاسادا داوا بکات و بێته سه‌رشه‌قام خۆپیشاندان بکات. ئه‌مانه هه‌موو ده‌ره‌نجامی دوای ریفراندۆمه، پێویست ده‌کات حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان و حزبه سیاسییه‌کان په‌یوه‌ندییه‌کانی خۆیان له‌گه‌ل کۆمه‌ڵانی خه‌ڵکی کوردستان ئاسایی بکه‌نه‌وه، ئه‌مه چۆن ده‌کرێت؟ به‌وه‌ی شه‌فاف و روون له‌گه‌ڵ خه‌ڵک قسه بکه‌ن، له رووی داهاته‌وه، له رووی گه‌یاندنی خزمه‌تگوزارییه‌وه، ههروهها له رووی پێشکه‌ش‌کردنی به‌رنامه‌ی سیاسی بۆ داهاتووی حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان و په‌یوه‌ندییه‌کانی خۆی له‌گه‌ڵ به‌غدا، خاڵێکی گرنگی دیکه چاوخشاندنه‌وه به سیستمی په‌یوه‌ندییه‌کانی ده‌ره‌وه‌یه، چونکه گوێم له سه‌رکردایه‌تی سیاسی کورد بووه وتوویه‌تی بۆیه ریفراندۆم ده‌که‌ین ٢٢ وڵاتی جیهانمان له‌گه‌ڵه، ئه‌گه‌ر وابوو و راست بوو ئه‌م ٢٢ وڵاته له‌کوێن ئێستا؟! هه‌رچه‌نده سه‌رکردایه‌تی سیاسی کورد رایگه‌یاند که ریفراندۆم بۆ ئه‌وه ناکه‌ین که ده‌ستبه‌جێ جێبه‌جێی بکه‌ین، به‌ڵکو بۆ ئه‌وه‌یه که به نه‌تیجه‌که‌یدا که زۆرینه ده‌هێنێت، له ماوه‌ی ١ یان ٢ ساڵدا وتووێژ بکه‌ین بۆ جێبه‌جێ‌کردنی، به‌ڵام سه‌رنه‌که‌وتین. که سه‌رنه‌که‌وتین پێویسته باش و ورد خوێندنه‌وه‌ی هۆکاره‌کانی بکه‌ین، خه‌ڵکی هه‌رێمی کوردستان چوونه سه‌ر سندووق و ده‌نگی خۆیان به سه‌ربه‌خۆیی‌دا، له‌مه‌دا سه‌رکه‌وتین، به‌ڵام دوای ئه‌نجامه‌که به به‌ڵێ ئۆباڵه‌که‌ی ده‌که‌وێته سه‌ر سه‌رکردایه‌تی سیاسی کورد که خه‌ڵكی هه‌رێمی کوردستانی کێشایه سه‌ر سندووق و چه‌پڵه‌ی بۆ لێدا و ده‌نگی به‌ڵێی پێدا، بۆ نه‌یتوانی پرۆسه‌که به‌و ئه‌نجامه بگه‌یه‌نێت که خه‌ڵك ده‌یویست؟ ئه‌و کاته خه‌ڵك ئاماده‌بوون دوای ریفراندۆم هه‌موو دژواری و نه‌بوونی و ته‌نانه‌ت داخرانی سنووریش قبووڵ بکات، به‌ڵام به مه‌رجێک پرۆسه‌که سه‌ر بکه‌وێت، ئێستا پرۆسه‌که سه‌ری نه‌گرت، به‌ڵام قه‌یرانه‌کانیش قووڵتر بوونه‌وه، ئه‌و بارودۆخی موچه‌یه که ده‌یبینین و ته‌نانه‌ت مه‌ترسی نه‌مانیشی ههیه، له‌به‌ر چه‌ن هۆیه‌ک، له‌وانه؛ به‌شێکی زۆری سه‌رچاوه‌کانی ئابووری که‌وتنه‌وه ده‌ست حکومه‌تی عێراق، به‌شێکیشی کێشه‌ی یاسایی بۆ دروست بووه له گه‌ڕانه‌وه‌ی ئه‌و داهاتانه‌ی له ده‌ره‌وه‌ن، به‌شێکیشی به هۆی ئه‌و قه‌رزانه‌ی حکومه‌تی هه‌رێم له ده‌ره‌وه کردوویه‌تی، ئه‌ی ئه‌و هه‌موو داهات و قه‌رز و فرۆشتنه‌ی ئه‌م ساڵانه‌ی رابردوو بۆکوێ رۆیی؟ ئێستا خه‌ڵک داوای ئه‌مانه ده‌کات، به‌ڵام هیواخوازین وانه‌بێت که هه‌ڵه به هه‌ڵه چاره‌سه‌ر بکه‌ین، ههروهها که مه‌حکومی سه‌رکوتکردنی خه‌ڵک به چه‌ک ده‌که‌ین، زیاتر له‌وه‌ش ئیدانه‌ی په‌لاماری باره‌گا و دام و د‌ه‌زگا حزبی و حکومییه‌کان ده‌که‌ین، له ئاکامی ئه‌مانه‌شدا ئه‌ساس و بونیادی که‌سایه‌تی کوردی ده‌شێوێت، وه‌کو شه‌خسی خۆم داواکارم که حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان واقیع‌بینانه به‌ده‌م داخوازییه‌کانی خه‌ڵکه‌وه بێت، ده‌زانم قه‌یرانی ههیه و تواناکانی وه‌کو جاران نییه و سنوورداره، به‌ڵام ده‌توانێت به راگه‌یاندنی پرۆسه‌ی چاکسازی راسته‌قینه و شه‌فافییه‌ت له‌گه‌ڵ خه‌ڵکدا، متمانه‌ی خه‌ڵك بۆ خۆی بگێڕێته‌وه. دووه‌م ده‌بێت خۆپیشانده‌روانیش واز له توندوتیژی بهێنن و ئه‌و که‌سانه‌ی ده‌یانه‌وێت رووی گه‌شی داواکارییه ره‌واکانی خه‌ڵک بگه‌یه‌نن و به‌ده‌ستی بهێنن ده‌توانن له رێگای مانگرتن و بایکۆت‌کردنه‌وه بۆ ماوه‌یه‌ک پرۆسه‌که‌یان به‌رده‌وام بکه‌ن.
* باسی دانوستان و وتووێژتان له‌گه‌ڵ به‌غدا کرد، وادیاره له‌به‌ر چه‌ند هۆکارێک به‌غدا نایه‌وێت بێته سه‌ر مێزی گفتوگۆ، بابه‌تێکی دیکه‌ش که وتتان حکومه‌تی هه‌رێم ده‌بێت به شه‌فافی به‌رنامه و پلان بۆ داهاتوو دابنێت و موچه‌و خوشگوزه‌رانی بۆ خه‌ڵک دابین بکات، ئه‌مه له کاتێکدایه که به‌رپرسی ئه‌م بارودۆخه‌ی ئێستاش حکومه‌تی هه‌رێمه، ئه‌مه‌یان چۆن پێ ده‌کرێت؟
– ئه‌ساسی کێشه‌کان که له سه‌ره‌تاشه‌وه وابووه په‌یوه‌سته به به‌غداوه، ههروهها که باسیشمان کرد ئێستا حکومه‌تی هه‌رێم توانای دابین‌کردنی موچه‌ی نییه، به‌ڵام ئه‌گه‌ر بگه‌ڕێینه‌وه بۆ رابردوو و داهات و قه‌رز و فرۆشتن له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی سه‌رفکراوه به‌راورد بکه‌ین ده‌بینین به‌شێکی دیارنییه، یان ئێمه شاره‌زاییمان نییه له حساباتدا، یان هه‌ر ئه‌مه‌یه. ئه‌مه‌ش پێویستی به روونکردنه‌وه‌ی زیاتره له لایه‌ن حکومه‌ته‌وه، ههروهها ده‌سه‌ڵاتدارانی به‌غدا، به‌شێکیان، تا ئه‌م ساته‌ش، بیرۆکه‌و بیرکردنه‌وه‌ی به‌عسییانه له ئیداره‌و به‌ڕێوه‌بردنی عێراق له ناویاندا ده‌سه‌ڵاتداره، یهکهم بیر له‌وه ده‌که‌نه‌وه که به رێگای چه‌ک کورد سه‌رکووت که‌ن، دووه‌م بیرله‌وه ده‌که‌نه‌وه تا پێیان ده‌کرێت ده‌ستی ده‌ستی به کورد بکه‌ن و مافه‌کانیان نه‌ده‌ن، به‌ڵام ئه‌مانه هۆکاری ده‌ره‌کی ههیه هۆکاری ناوخۆییشی ههیه، ههروهها که باسیشمان کرد مه‌ترسییان ههیه که له ساحه‌ی عێراقی عه‌ره‌بیدا له ههڵبژاردن ده‌نگ نه‌هێنن، هه‌میشه خۆیان له رێکكه‌وتن له‌گه‌ڵ کورد ده‌پارێزن، به‌ڵام ئه‌مه خوێندنه‌وه‌ی هه‌ڵه‌یه لای ئه‌وان، ئه‌گه‌ر بگه‌ڕێینه‌وه بۆ ئه‌و کاتانه‌ی جه‌نابی مام جه‌لال سه‌رۆک کۆمار بوو، ساحه‌ی عێراق به‌وه‌ی که جه‌لال تاڵه‌بانی وه‌کو کوردێک سه‌رۆک کۆماری وڵاته، خۆشحاڵ بوون و ئه‌مه هه‌ستی هێمنی و ئارامی و پاراستنی مافه‌کانیانی پێده‌دا، چونکه مام جه‌لال به که‌سایه‌تی و تواناکانی خۆی هه‌وڵی پته‌وکردنی په‌یوه‌ندییه‌کانی ده‌دا له‌گه‌ڵ لایه‌نه جیاوازه‌کانی عێراق بۆ باشترکردنی بارودۆخی عێراق و کوردستان. به‌ڵام ئه‌وانه‌ی ئێستا له به‌غدا حوکم ده‌که‌ن ده‌یه‌وێت روویه‌کی دیکه له کورد نیشان بدات، که کورد جوداخوازه، دزه، گه‌نده‌ڵه، ئه‌مه‌ی هێناوه خستوویه‌ته ناو یاری هه‌ڵبژاردنه‌وه، سیاسه‌تی ئێستای حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستانیش به‌و شێوه‌ی ئێستا ههیه و کۆبوونه‌وه بۆ کۆبوونه‌وه، قه‌یران له‌دوای قه‌یران وای ده‌بینێت که له ئه‌نجامدا ئاڵوگۆڕێک له ناوچه‌که رووده‌دات، ئه‌م ئاڵوگۆڕه‌ش به تایبه‌ت له به‌غدا له‌وانه‌یه ده‌رگایه‌ک بکاته‌وه که کورد بۆ جارێکی دیکه به شێوه‌یه‌ک له شێوه‌کان بێته‌وه سه‌ر سه‌حنه وه‌کو رابردوو. به‌ڵام من وای نابینم، پێم وایه هه‌ڵه‌یه‌کی گه‌وره‌ی مێژووی ده‌که‌ین چونکه تۆ ده‌بێت سه‌یری دوور و نزیک بکه‌یت، نابێت له‌بیری بکه‌ین و له‌به‌‌رچاومان ون بێت که وڵاتانی جیهان، که‌یس و مه‌له‌فیان ههیه بۆ بابه‌ته جۆراوجۆره‌کان و واش نییه که به شێوه‌ی ته‌کتیکی تووشی گۆڕان بن له سیاسه‌ته‌کانیاندا، سیاسه‌تکردنیان پیله‌وه‌ری نییه، بازرگانییه به مانا ستاندارد و مۆدێرن و رێکوپێکه‌که‌ی، سیاسه‌ته به مانا راسته‌قینه‌که‌ی، بۆیه هه‌موویان ته‌ئکید له‌سه‌ر چه‌ند شتێک ده‌که‌نه‌وه، پێش ریفراندۆم و دوای ریفراندۆم، سه‌یرکه‌ن، یه‌ک هه‌ڵوێست و سیاسه‌ته، به‌ڵام پێش ریفراندۆم ئاماده‌بوون زیاتر پشتیوانت بن و شتێکت بۆ بکه‌ن، ئه‌گه‌ر گوێت به سیاسه‌ته‌کانیان بدابا، به‌ڵام ده‌رکه‌وت که تۆ گوێ له به‌رژه‌وه‌ندی خۆت ده‌گریت نه‌ك به‌رژه‌وه‌ندی هاوبه‌ش، بۆیه هه‌موویان له‌گه‌ڵ پاراستنی یه‌کپارچه‌یی خاکی عێراقدان، واتا دژی جیابوونه‌وه‌ن، له‌گه‌ڵ پابه‌ندبوون به ده‌ستووری عێراقدان، له‌گه‌ڵ رێکكه‌و‌تنن له رێگای وتووێژه‌وه له‌گه‌ڵ به‌غدا، واتا دژی کاری چه‌کدارانه‌ن، ئه‌مه هه‌ڵه‌یه‌کی گه‌وره‌یه وابیربکه‌یته‌وه بتوانیت به چالاکییه‌کی سه‌ربازی دژی سوپای عێراق یان حه‌شدی شه‌عبی ده‌ستکه‌وتێک له حکومه‌تی عێراق وه‌ربگریت. ئه‌م په‌یامانه واده‌ریده‌خات ئه‌وه‌ی ئاماده‌یه هاوکاری بکات ناڵێت له‌گه‌ڵ کورد، چ ئه‌ڵمانیا بێت یان فه‌ره‌نسا یان ئه‌مریکا، پێشتریش وتوومه ئێمه وه‌کو شه‌ڕکه‌ر سه‌یرکراوین، نه‌ک وه‌کو سیاسی، هه‌موویان ده‌ڵێن پشتیوانی له هێزی پێشمه‌رگه ده‌که‌ین، هێزی پێشمه‌رگه که وه‌کوو یه‌که‌یه‌کی سه‌ربازی له هه‌رێمی کوردستان، بوو به جێگای شانازی بۆ ئێمه که هه‌م پارێزگارییان له کوردستان کرد هه‌م شه‌ڕێکی دڵسۆزانه‌و بوێرانه‌یان له‌گه‌ڵ هێزی دڕنده‌ی تیرۆریست کرد، به‌ڵام ئێستا به هێنانه‌خواره‌وه‌ی هێزی پێشمه‌رگه بۆ ناو خۆپیشانده‌ران و سه‌رکووتکردنیان، به شێوه‌یه‌ک له شێوه‌کان نیشاندرا که هێزی پێشمه‌رگه ته‌نها هێزی به‌رگری نییه و هێزی سه‌رکووتکردنیشه، ده‌بێت سه‌رکردایه‌تی سیاسی کورد بیر له‌م یارییانه بکاته‌وه و نه‌که‌وێته داوی ئه‌مانه‌وه، ده‌بێت بیر له چاره‌سه‌ری بنه‌ڕه‌تی بکاته‌وه، لانیکه‌م نه‌وه‌یه‌کی دیکه‌ی ده‌وێت که بێنه سه‌ر حوکم و به شێوه‌یه‌کی دیکه بیر له خه‌بات و تێكۆشان بکه‌نه‌وه، به‌ڵام هه‌میشه و له هه‌موو کاتێکدا رێگای شه‌ڕ و خه‌بات، رێگای چه‌کداری نییه، رێگای چالاکی مه‌ده‌نییه، رێگای دابین‌کردنی مافه‌کانی مرۆڤه. له مافه‌کانی مرۆڤدا مافی نه‌ته‌وه‌یی یه‌کێکه له مافه‌کان، به‌ڵام که خۆت ته‌نها به‌مه به‌سته‌وه، دژایه‌تیشت زیاتر ده‌کرێت. من له‌گه‌ڵ متمانه‌ی ١٠٠٪ له‌گه‌ڵ به‌غدا نیم، به‌ڵام له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌م که متمانه‌ی دۆسته‌کانمان بگه‌ڕێنینه‌وه، ده‌بێت نه‌خشه رێگایه‌کمان هه‌بێت و له‌گه‌ڵ دۆستانمان راوێژمان ببێت، به‌ڵام ده‌ستی ده‌ستی بکه‌ین به‌وه‌ی که ده‌بێت فڕۆکه‌خانه‌کان و ده‌روازه سنوورییه‌کان ده‌بێت به ته‌واوی له‌ده‌ست خۆمان بێت، ئه‌مه هیچ بۆ چاره‌سه‌ر ناکات، گوێم له سه‌رکنسوولی به‌ریتانیا بوو له هه‌ولێر که ده‌یوت ئه‌وه مافی حکومه‌تی فیدراڵه که ده‌بێت له هه‌موو شوێنه‌کاندا ده‌سه‌ڵاتی هه‌بێت، ئه‌وه یه‌کێک له دۆسته‌کانه، پێموایه کاک نێچیرڤان و كاك قوباد پرۆسه‌یه‌کی باش و ئه‌رێنیان ئه‌نجامدا که سه‌ردانی ئه‌ڵمانیا و فه‌ره‌نسایان کرد، به‌ڵام ئه‌گه‌ر سه‌رنج بده‌ین له‌وێش ئامۆژگارییه‌کان هه‌ر ئه‌وه بوو، عێراقی یه‌کپارچه له چوارچێوه‌ی ده‌ستووری عێراق و ئاماده‌ییمان ههیه هاوکاری پێشمه‌رگه بکه‌ین، سه‌یری ئه‌مه بکه‌ن، ته‌نانه‌ت ناڵێت پێشمه‌رگه‌ی کورد، بۆیه ئه‌وه‌ی ئێستا ههیه ده‌که‌وێته ئه‌ستۆی یه‌کێتی و پارتی، ده‌بێت بیر له ژیان و گوزه‌ران و پاراستنی سه‌روه‌رییه‌کانی پێشمه‌رگه‌ی کوردستان بکه‌نه‌وه. حه‌یفه پێشمه‌رگه‌ی کوردستان که ئه‌و هه‌موو سه‌روه‌رییه‌ی تۆمارکردووه ئێستا وای لێبکه‌ین که پێشمه‌رگه برسی و ماڵ و منداڵی رووت بن و له هه‌موو قورستر ئه‌وه‌یه که پێشمه‌رگه بکه‌ینه هۆکار و ئامرازی داپڵۆسین و پێموایه پێشمه‌رگه و فه‌رمانده‌کانیان زۆر له‌وه گه‌وره‌ترن بکه‌ونه ناو ئه‌م داوه‌وه، ههروهها که له هه‌موو قۆناغه‌کاندا سه‌ربه‌رزانه به‌رگرییان کردووه و قوربانییان داوه.
* به پێی ئه‌زموونی خۆتان و ئاگاداریتان، به‌ڕای ئێوه ئێستا بارودۆخه‌که به‌ره‌و کوێ ده‌ڕوات؟
– به‌داخه‌وه له‌جیاتی ئه‌وه‌ی کاروانی خه‌بات و ده‌ستکه‌وته‌کانمان به‌ره‌و پێشه‌وه ببه‌ین، به‌ره‌و دواوه رۆیشتووین. له قۆناغی یه‌که‌مدا ئه‌و هه‌موو فیداکاری و قوربانییه‌مان داوه و ئه‌و هه‌موو دۆسته‌مان له خۆمان کۆکرده‌وه، به‌ڵام ئێستا به پێچه‌وانه‌یه، ده‌مانوت عێراق فه‌شه‌لی هێناوه و موفلیسه و به خۆشی جیاده‌بینه‌وه‌و ئابووری سه‌ربه‌خۆ دابین ده‌که‌ین و زیاتر له‌وه‌ی به‌غدامان ده‌ست ده‌که‌وێت، به‌ڵام ئێستا له قۆناغێکداین که ته‌نانه‌ت ئه‌وروپا هه‌یبه‌تی حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستانی شکاند، چۆن؟ کاتی خۆیشی پێموابوو نابێت قانونی سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێمی کوردستان ته‌عدیل بکرێت که گۆڕان کردی، که ته‌نها یه‌ک که‌س سه‌رۆکی حکومه‌ت و سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانه، واتا یه‌ک که‌س، دواتر ئه‌وه که ده‌سه‌ڵاتی خۆی ده‌دات به جێگره‌که‌ی، به‌ڵام ئه‌وروپا و جیهان چی ده‌ڵێن؟ ده‌ڵێن پشتیوانی به‌ڕێز نێچێرڤان بارزانی و به‌ڕێز قوباد تاڵه‌بانی ده‌که‌ین و پشتیوانی حکومه‌تێکی به‌هێزی کوردستان ده‌که‌ین، واتا حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستانی هێنایه چوارچێوه‌ی دوو که‌سه‌وه، نه‌یخسته چوارچێوه‌ی حکومه‌ته‌وه، که واته لێره دوو که‌سیان دیاری کرد بۆ حکومه‌ت، که واته کیانی ئیدارییان دیاری نه‌کرد، که‌سیان دیاری کرد که نوێنه‌ری یه‌کێتی و پارتین واتا دوو حزبیان دیاری کردووه، چه‌ندین جار کاک نێچیرڤان لای به‌رپرسانی فه‌ڕه‌نسا و ئه‌ڵمانیا ده‌ڵێت رێز له بڕیاره‌که‌‌ی دادگای فیدراڵ ده‌گرین، ئه‌مه‌ش به مانای هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی ئاکامه‌کانی ریفراندۆمه، چه‌ندین جاریش ده‌ڵێت ئاماده‌ی وتووێژین له چوارچێوه‌ی ده‌ستووری عێراقدا، واتا پابه‌ندی یه‌کپارچه‌یی خاکی عێراقین، و به پێی هه‌مان ده‌ستوور سیاسه‌تی ده‌ره‌وه، به‌رگری و دارایی هی تۆ نابێت، لێره‌دا کێشه‌یه‌ک که ههیه متمانه‌بوون و نه‌بوونه، چونکه ئه‌گه‌ر حکومه‌تی عێراق و عه‌بادی متمانه‌یان هه‌بێت نابێت به‌دوای بیانووی دیکه‌دا بگه‌ڕێت. ده‌بێت دانیشن و رێک;ه‌ون، ئه‌ڵبه‌ت ئه‌مه‌ش دوولایه‌نه‌یه، بێ‌متمانه‌یی لای هه‌ردوولایه. جا خاڵێکی دیکه باس بکه‌م، تا دوێنی ئۆباڵی هه‌موو کێشه و گرفته‌کانی کوردستان و عێراق له ئه‌ستۆی مالیکی بوو، سه‌رده‌مێک سه‌رکردایه‌تی سیاسی کورد هه‌بوو ده‌یوت مانه‌وه‌ی مالیکی یانی شه‌ڕ، ئێستا رووداو چاوپێکه‌وتن له‌گه‌ڵ مالیکی ده‌کات جۆرێک ریکلامی هه‌ڵبژاردنی تیایه، نابێت سیاسه‌تی دۆڕاو دووپات بکه‌ینه‌وه، له نێوان کورد و مالیکی و کاک مه‌سعود و مالیکی رێکه‌وتنی ١١ خاڵی و ١٩ خاڵی هه‌بوو و که هاته هه‌ولێر فه‌رشی سوورمان بۆ راخست، به‌ڵام ئاکامی چی بوو؟ ئێستا ئه‌گه‌ر بۆ دژایه‌تیکردنی عه‌بادی، پشتیوانی مالیکی بکه‌ین، جارێکه دیکه ده‌دۆڕێین، ئه‌گه‌ر مه‌به‌ستمان له‌وه نه‌بێت که قه‌یرانه‌کان به‌رده‌وام بن، ئه‌گه‌ر مه‌به‌ست رێکه‌وتنه، ده‌بێت رێکه‌وتن له‌گه‌ڵ حکومه‌تی عێراق بکه‌ین، که سه‌رۆک کۆمار و سه‌رۆک وه‌زیران و سه‌رۆک په‌رله‌مانی تێدابێت، که که‌سێک بۆ خۆی نه‌یگۆڕێت. جگه له‌مه ته‌نها درێژکردنه‌وه‌ی قه‌یران و نه‌هامه‌تی زیاتری خه‌ڵکی کوردستانی لێ ده‌که‌وێته‌وه. که واته نابێت یاری دۆڕاو بکه‌ین. چونکه چاوه‌ڕێ‌کردنی مالیکی و هه‌ر رێکه‌وتنێک له‌گه‌ڵیدا، پێم وایه ئاکامه‌که‌ی وه‌کوو رێکه‌وتنه‌که‌ی پێشوو ده‌بێت و جگه له‌وه‌ی که ماوه‌یه‌کی زۆری ده‌وێت تاوه‌کو چاوه‌ڕوانی ئاکامه‌کانی ههڵبژاردن و سه‌رکه‌وتنی و دروستبوونی حکومه‌تێکی تازه بکه‌ین، بۆ ئه‌وه رێکه‌وتنی له‌گه‌ڵ بکرێت و ههروهها بیریشمان نه‌چێت ئه‌وانه‌ی دژی حه‌شدی شه‌عبی‌ن، ئه‌بێت ئه‌وه بزانن که مالیکی پشتیوانیی راسته‌قینه‌یه‌تی! بۆیه رێکه‌وتن له‌گه‌ڵ حکومه‌تی عیراق، وه‌کو باسمان کرد، له چوارچێوه‌ی ده‌ستووری هه‌میشه‌یی ته‌نها رێگای چاره‌سه‌ری راسته‌قینه‌یه و ئاماده‌بوونی ده‌سه‌ڵاتدارانی سه‌رۆک کۆمار، سه‌رۆک وه‌زیران و سه‌رۆکی په‌رله‌مان، هه‌ر که‌سێک بن له‌و ده‌سه‌ڵاتانه، واتا رێکه‌وتن له‌گه‌ڵ ته‌واوی پێکهاته‌کانی عێراق.
* ئایا ئه‌مه بنبهستی سیاسی نییه؟
– هه‌م ههیه هه‌م نییه، چونکه له سیاسه‌تدا هه‌موو بنبه‌ستێک ده‌کرێته‌وه، به‌ڵام به ژیری و حه‌کیمی و بڕیاری دروست. سه‌ره‌تای به‌ره‌ی کوردستانی که راپه‌ڕینی لێکه‌وته‌وه، له‌به‌رچی بوو؟ هه‌موومان ئاواره بووین، هه‌موومان یه‌ک ئامانجمان هه‌بوو؛ چۆن سه‌دام بڕوخێنین؟ چۆن بگه‌ڕێینه‌وه کوردستان، هه‌ریه‌که به شێوازێک له شێوازه‌کان له ژیانی ئاواره‌یی و خه‌باتی شاخ گله‌یی هه‌بوو، هاتین له‌سه‌ر مێز، ئه‌ڵبه‌ت ئه‌وکاته مێز نه‌بوو له‌سه‌ر زه‌وی دانیشتین و یهکهم کۆبوونه‌وه‌مان کرد، ئه‌م یهکهم کۆبوونه‌وه به‌رده‌وام بوو تاوه‌کو سه‌رکردایه‌تی راپه‌ڕین دروست بێت، بێ ئه‌وه‌ی بیر له ئیمتیازی حزبی و تاکه‌که‌سی بکه‌ینه‌وه، ده‌بێت بگه‌ڕێینه‌وه بۆ ئه‌و عه‌قڵییه‌ت و بیرکردنه‌وه، ئه‌گینا کێشه‌کان چاره‌سه‌ر نابن، هه‌میشه قسه‌یه‌کم ههیه ده‌ڵێم جاران که کتێبه‌کانی لێنین و مارکسمان ده‌خوێنده‌وه وته‌یه‌ک بوو که ده‌ڵێت سیاسه‌ت له تفه‌نگه‌کانه‌وه دێته ده‌ر، واتا ئه‌و کات بۆ سیاسه‌ت‌کردن پێویست به چه‌ک بوو، به‌ڵام ئێستا گۆڕاوه، ئه‌مانه بایه‌خیان نه‌ماوه، ئێستا داهاتی ماددی و نه‌وت گرنگه، کێ بڕیار و ده‌سه‌ڵاتی ئابووری زیاتر بێت ئه‌وه بڕیارده‌ره، ئه‌مه نابێت، ئێستا ده‌بێت بیر له داهاتووی ئه‌م نه‌ته‌وه بکه‌ینه‌وه، له داهاتووی نه‌وه‌کانی داهاتوو، بیر له خوشگوزه‌رانی و ژیانی خه‌ڵک بکه‌ینه‌وه، ئه‌م سیاسه‌ته‌ی ئێستا سیاسه‌تێکی هه‌ڵه‌یه، چونکه ئه‌وه‌نده بیر له به‌رژه‌وه‌ندی که‌سی و حزبی ده‌کرێته‌وه بیر له خه‌ڵك ناکرێته‌وه. ئێستا له غیابی سه‌رکرده سیاسییه‌کانمان به‌داخه‌وه، کاتی خۆی شتێکم باسکرد، له کۆبوونه‌وه‌یه‌ک بووین، بابه‌تێکی گرنگ له ئارادابوو، خوالێخۆشبوو مام جه‌لال و خوالێخۆشبوو کاک نهوشیروان ئاماده‌بوون، مام جه‌لال وتی کاک نهوشیروان پێم خۆشه له‌سه‌ر ئه‌م بابه‌ته رای خۆت بڵێی، کاک نهوشیروان وتی نا مام جه‌لال، خۆت بیده‌ی باشتره، مام جه‌لال وتی پێم خۆشه تۆ بیده‌ی کاک نهوشیروان، چونکه تۆ کلیلی عه‌قڵی منی، واتا به بیرۆبۆچوون و راکانت عه‌قڵی من ئه‌که‌یته‌وه، کاک نهوشیروان وتی مام جه‌لال هه‌ر دیسان خۆت بڕیاربده، چونکه جه‌نابت مامۆستای ئێمه‌ی، ئه‌گه‌ر سه‌رنجی ئه‌مه بده‌ی به‌داخه‌وه ئێستا کلیلی عه‌قڵ و مامۆستا له‌ناو جووڵانه‌وه‌ی کوردی ونه، ئێستا کلیله‌که به‌رژه‌وه‌ندپه‌رسته‌کانن، ئه‌وان به‌رنامه‌ی سیاسیمان بۆ داده‌نێن، ئه‌گه‌ر به‌رنامه‌ی ئه‌و که‌سانه‌ی ئێستا به‌ناو راوێژکار و سیاسی قسه‌وباس ده‌که‌ن به وته‌ی فارسی ته‌حلیل محتوا (لێکدانه‌وه‌ی ناوه‌ڕۆك)ی بۆ بکه‌ین، و وته‌کانیان پێش ریفراندۆم هه‌ڵسه‌نگێنن، شه‌رم ناکرێت له زۆرینه‌ی ئه‌و قسانه؟
نوێنه‌ری حكومه‌تی هه‌رێم له تاران ده‌ڵێت: من راپرسی به مافێكی ره‌وای گه‌لی كوردی ده‌زانم كه له كاتی خۆیشیدا وتوومه ئه‌گه‌ر راپرسی بكرێت و كه‌سێك ده‌نگی پێ نه‌دات یان به نه‌خێر ده‌نگی پێ بدات، خیانه‌تی كردووه، به‌ڵام پرسیاره‌كه ئه‌وه‌بوو كه ئایا ئه‌مه له كاتی گونجاودا كرا؟ كه من لێره‌دا هه‌میشه ده‌گه‌ڕێمه‌وه بۆ بیروڕاكانی خوالێخۆشبوو جه‌نابی مام جه‌لال، ده‌رباره‌ی سه‌ربه‌خۆیی و داهاتووی كورد كه پێی وابوو كاتی ماوه، ئێستاش پێویسته سه‌ركردایه‌تی سیاسی كورد له‌و ئه‌زموونه سوود وه‌ربگرێت.
وتووێژی تایبه‌ت له‌گه‌ڵ مامۆستا نازم عومه‌ر ده‌باغ، نوێنه‌ری حكومه‌تی هه‌رێم له تاران
سه‌ره‌تا سوپاستان ده‌كه‌م، ده‌مه‌وێت له‌وێوه ده‌ست پێبكه‌م كه به‌ڕێوه‌چوونی ریفراندۆمی سه‌ربه‌خۆیی له هه‌رێمی كوردستان كۆمه‌ڵێك ئاڵوگۆڕی هێنایه كایه‌وه، به‌ڕای ئێوه ئێستا بارودۆخه‌كه به‌ره‌و كام لا ده‌ڕوات؟
- له راستیدا راپرسی، ئه‌زموونێكی تازه‌ی بزووتنه‌وه‌ی رزگاریخوازی گه‌لی كورد و سه‌ركردایه‌تی سیاسی كورد بوو كه كه‌وته ناو لاپه‌ڕه‌كانی مێژووه‌‌وه، كه ده‌بێت بیر له هۆكاره‌كانی شكسته‌كه‌شی بكرێته‌وه، ئه‌ڵبه‌ت من راپرسی به مافێكی ره‌وای گه‌لی كوردی ده‌زانم كه له كاتی خۆیشیدا وتوومه ئه‌گه‌ر ئه‌م راپرسییه بكرێت و كه‌سێك ده‌نگی پێ نه‌دات یان به نه‌خێر ده‌نگی پێ بدات، خیانه‌تی كردووه، به‌ڵام پرسیاره‌كه ئه‌وه‌بوو كه ئایا ئه‌مه له كاتی گونجاودا كرا؟ كه من لێره‌دا هه‌میشه ده‌گه‌ڕێمه‌وه بۆ بیروڕاكانی خوالێخۆشبوو جه‌نابی مام جه‌لال، ده‌رباره‌ی سه‌ربه‌خۆیی و داهاتووی كورد كه پێی وابوو كاتی ماوه، ئێستاش پێویسته سه‌ركردایه‌تی سیاسی كورد له‌و ئه‌زموونه سوود وه‌ربگرێت، له‌وه‌ی ئایا باشمان كرد هه‌موو دۆسته‌كانمان تۆراند، ئه‌وانه به درێژایی مێژوو و له قۆناغه جیاجیاكان پشتیوانی بزووتنه‌وه‌ی رزگاریخوازی گه‌لی كورد بوون، ئێستا كه‌وتووینه‌ته ناو پرۆسه‌یه‌كی دیكه‌وه، پرۆسه‌ی دوای ریفراندۆم و دوای ئه‌وه‌ی كه دادگای فیدراڵی عێراق بڕیاری هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی‌دا و حكومه‌تی عێراقیش ئاماده‌یی خۆی نیشاندا كه له چوارچێوه‌ی ده‌ستووری عێراقدا كێشه‌كان چاره‌سه‌ر بكات، و ههروهها هه‌موو ئه‌و وڵاتانه‌ی كه خۆیان به دۆستی كورد ده‌زانن، ته‌ئكید له‌وه ده‌كه‌نه‌وه كه كورد ده‌بێت بگه‌ڕێته‌وه بۆ پاراستنی یه‌كپارچه‌یی خاكی عێراق و ههروهها كورد له رێگای وتووێژه‌وه له‌گه‌ڵ به‌غدا كێشه‌كانیان چاره‌سه‌ر بكه‌ن. پێم وایه ده‌رفه‌تێكی دیكه بۆ جۆرێك هه‌ڵسانه‌وه بۆ سه‌ركردایه‌تی سیاسی كورد هاتووه‌ته پێشه‌وه، ئه‌م ده‌رفه‌ته‌ش به واقیع‌بینی و مه‌نتیقی ده‌بێت جێبه‌جێ بكرێت، نه‌ك ئه‌وه‌ی پێمان وابێت بتوانین له چوارچێوه‌ی به‌رژه‌وه‌ندی حزبی و تاكه‌كه‌سی‌دا بیر له داهاتووی وتووێژ له‌گه‌ڵ به‌غدا بكه‌ینه‌وه، ته‌نانه‌ت سه‌ره‌ڕای ئه‌و هه‌موو سه‌رنجانه‌ی كه له‌سه‌ر به‌غدا هه‌مه و له رابردوو و ئێستاشدا و ته‌نانه‌ت پێم وایه بۆ داهاتووش تاڕاده‌یه‌ك هه‌مان شته كه ئه‌وان به ئاسانی دان به مافه‌كانی گه‌لی كورددا نانێن، ئه‌گه‌ر فشار و گوشاری نێوده‌وڵه‌تییان له‌سه‌ر نه‌بێت و ئه‌گه‌ر كوردیش نه‌توانێت ئه‌و متمانه‌یه بگه‌ڕێنێته‌وه كه ده‌یه‌وێت له‌و چوارچێوه‌یه‌دا كێشه‌كانی خۆی چاره‌سه‌ر بكات. بۆیه پێم وایه پێویسته ئێمه‌ی كورد له یاری ههڵبژاردن دوور كه‌وینه‌وه، ئه‌و یارییانه‌ی كه بڕێك ده‌زگای موخابه‌راتی نێوده‌وڵه‌تی بۆ به‌رژه‌وه‌ندی خۆیان له ناوچه‌كه په‌یڕه‌وی ده‌كه‌ن له پێناو دروستبوونی نائارامی، كه له ئاوی لێڵ ماسی خۆیان بگرن، بۆیه بۆ ئێمه گرنگه كه بزانین به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانمان له‌كوێیه و چۆن دابینی بكه‌ین، به‌تایبه‌ت به‌ش به حاڵی خۆم هه‌ست ده‌كه‌م لایه‌نێك پێی خۆشه پێش رێكه‌وتن، ههڵبژاردن بكرێت و لایه‌نێكی دیكه‌ش حه‌ز ده‌كات پاش ههڵبژاردن رێكه‌وتن بكرێت، ئایا ئه‌مانه له پێناوی چیدان؟ پێویسته كورد باشتر و وردتر دۆست و دوژمنه‌كانی دیاری بكات، ئه‌گینا قه‌یرانه‌كانمان سه‌ختر و قووڵتر ده‌بنه‌وه، ئێستاش ده‌یبینین خه‌ڵكی هه‌رێمی كوردستان داوای مافه ره‌واكانی خۆیان له رێگای خۆپیشاندانه‌وه ده‌كه‌ن، ئه‌وه‌ش تا ئێستا له‌و خۆپیشاندانانه ده‌بیندرێت ئه‌وه‌یه كه خاوه‌ن سه‌ركردایه‌تی نییه، به‌ڵكوو گرووپی جیاجیان كه دروشمی جیاجیایان ههیه و داخوازی جیاجیاشیان ههیه، ئه‌گه‌ر ئه‌مه رێك نه‌خرێت كورد تووشی قه‌یران و بشێوییه‌كی دیكه ده‌بێته‌وه، كه ئه‌مه‌ش بۆ داهاتوو و ناو و ناوبانگی كورد زیانه، لێره‌دا حكومه‌ت و خۆپیشانده‌ران جیا ناكه‌مه‌وه، چونكه هه‌ردووكیان هێما و نیشانه‌ی كوردن، هه‌ردوولا نوێنه‌ری خه‌ڵكن، بۆیه روودانی هه‌ركارێكی ناسروشتیی؛ له سه‌ركووتكردنی خۆپیشانده‌روانه‌وه بیگره تاوه‌كو ئاژاوه‌و سووتاندنی باره‌گان هه‌موو وه‌ك یه‌كه، كه ره‌نگدانه‌وه‌ی خراپی له‌سه‌ر كورد ده‌بێت. وا لێكده‌درێته‌وه كه كورد نه حكومه‌ته‌كه‌ی ده‌توانێت حكومه‌ت بكات و نه خه‌ڵكی ده‌توانن پرۆسه‌ی دیموكراسی و داواكردنی مافه ره‌واكانی خۆی له چوارچێوه‌ی یاسادا داوا بكات و بێته سه‌رشه‌قام خۆپیشاندان بكات. ئه‌مانه هه‌موو ده‌ره‌نجامی دوای ریفراندۆمه، پێویست ده‌كات حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان و حزبه سیاسییه‌كان په‌یوه‌ندییه‌كانی خۆیان له‌گه‌ل كۆمه‌ڵانی خه‌ڵكی كوردستان ئاسایی بكه‌نه‌وه، ئه‌مه چۆن ده‌كرێت؟ به‌وه‌ی شه‌فاف و روون له‌گه‌ڵ خه‌ڵك قسه بكه‌ن، له رووی داهاته‌وه، له رووی گه‌یاندنی خزمه‌تگوزارییه‌وه، ههروهها له رووی پێشكه‌ش‌كردنی به‌رنامه‌ی سیاسی بۆ داهاتووی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان و په‌یوه‌ندییه‌كانی خۆی له‌گه‌ڵ به‌غدا، خاڵێكی گرنگی دیكه چاوخشاندنه‌وه به سیستمی په‌یوه‌ندییه‌كانی ده‌ره‌وه‌یه، چونكه گوێم له سه‌ركردایه‌تی سیاسی كورد بووه وتوویه‌تی بۆیه ریفراندۆم ده‌كه‌ین 22 وڵاتی جیهانمان له‌گه‌ڵه، ئه‌گه‌ر وابوو و راست بوو ئه‌م 22 وڵاته له‌كوێن ئێستا؟! هه‌رچه‌نده سه‌ركردایه‌تی سیاسی كورد رایگه‌یاند كه ریفراندۆم بۆ ئه‌وه ناكه‌ین كه ده‌ستبه‌جێ جێبه‌جێی بكه‌ین، به‌ڵكوو بۆ ئه‌وه‌یه كه به نه‌تیجه‌كه‌یدا كه زۆرینه ده‌هێنێت، له ماوه‌ی 1 یان 2 ساڵدا وتووێژ بكه‌ین بۆ جێبه‌جێ‌كردنی، به‌ڵام سه‌رنه‌كه‌وتین. كه سه‌رنه‌كه‌وتین پێویسته باش و ورد خوێندنه‌وه‌ی هۆكاره‌كانی بكه‌ین، خه‌ڵكی هه‌رێمی كوردستان چوونه سه‌ر سندووق و ده‌نگی خۆیان به سه‌ربه‌خۆیی‌دا، له‌مه‌دا سه‌ركه‌وتین، به‌ڵام دوای ئه‌نجامه‌كه به به‌ڵێ ئۆباڵه‌كه‌ی ده‌كه‌وێته سه‌ر سه‌ركردایه‌تی سیاسی كورد كه خه‌ڵكی هه‌رێمی كوردستانی كێشایه سه‌ر سندووق و چه‌پڵه‌ی بۆ لێدا و ده‌نگی به‌ڵێی پێدا، بۆ نه‌یتوانی پرۆسه‌كه به‌و ئه‌نجامه بگه‌یه‌نێت كه خه‌ڵك ده‌یویست؟ ئه‌و كاته خه‌ڵك ئاماده‌بوون دوای ریفراندۆم هه‌موو دژواری و نه‌بوونی و ته‌نانه‌ت داخرانی سنووریش قبووڵ بكات، به‌ڵام به مه‌رجێك پرۆسه‌كه سه‌ر بكه‌وێت، ئێستا پرۆسه‌كه سه‌ری نه‌گرت، به‌ڵام قه‌یرانه‌كانیش قووڵتر بوونه‌وه، ئه‌و بارودۆخی موچه‌یه كه ده‌یبینین و ته‌نانه‌ت مه‌ترسی نه‌مانیشی ههیه، له‌به‌ر چه‌ن هۆیه‌ك، له‌وانه؛ به‌شێكی زۆری سه‌رچاوه‌كانی ئابووری كه‌وتنه‌وه ده‌ست حكومه‌تی عێراق، به‌شێكیشی كێشه‌ی یاسایی بۆ دروست بووه له گه‌ڕانه‌وه‌ی ئه‌و داهاتانه‌ی له ده‌ره‌وه‌ن، به‌شێكیشی به هۆی ئه‌و قه‌رزانه‌ی حكومه‌تی هه‌رێم له ده‌ره‌وه كردوویه‌تی، ئه‌ی ئه‌و هه‌موو داهات و قه‌رز و فرۆشتنه‌ی ئه‌م ساڵانه‌ی رابردوو بۆكوێ رۆیی؟ ئێستا خه‌ڵك داوای ئه‌مانه ده‌كات. به‌ڵام هیواخوازین وانه‌بێت كه هه‌ڵه به هه‌ڵه چاره‌سه‌ر بكه‌ین، هه‌روه‌هاش كه مه‌حكومی سه‌ركوتكردنی خه‌ڵك به چه‌ك ده‌كه‌ین، زیاتر له‌وه‌ش ئیدانه‌ی په‌لاماری باره‌گا و دام و د‌ه‌زگا حزبی و حكومییه‌كان ده‌كه‌ین، له ئاكامی ئه‌مانه‌شدا ئه‌ساس و بونیادی كه‌سایه‌تی كوردی ده‌شێوێت، وه‌كو شه‌خسی خۆم داواكارم كه حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان واقیع‌بینانه به‌ده‌م داخوازییه‌كانی خه‌ڵكه‌وه بێت، ئه‌زانم قه‌یرانی ههیه و تواناكانی وه‌كو جاران نییه و سنوورداره، به‌ڵام ده‌توانێت به راگه‌یاندنی پرۆسه‌ی چاكسازی راسته‌قینه و شه‌فافییه‌ت له‌گه‌ڵ خه‌ڵكدا، متمانه‌ی خه‌ڵك بۆ خۆی بگێڕێته‌وه. دووه‌م ده‌بێت خۆپیشانده‌روانیش واز له توندوتیژی بهێنن و ده‌بێت تێكده‌روان و ئه‌و كه‌سانه‌ی ده‌یانه‌وێت رووی گه‌شی داواكارییه ره‌واكانی خه‌ڵك تێكبده‌ن، ئه‌توانن له رێگای مانگرتن و بایكۆت‌كردنه‌وه بۆ ماوه‌یه‌ك پرۆسه‌كه‌یان به‌رده‌وام بكه‌ن.
باسی دانوستان و وتووێژتان له‌گه‌ڵ به‌غدا كرد، وادیاره له‌به‌ر چه‌ند هۆكارێك به‌غدا نایه‌وێت بێته سه‌ر مێزی گفتوگۆ، بابه‌تێكی دیكه‌ش كه وتتان حكومه‌تی هه‌رێم ده‌بێت به شه‌فافی به‌رنامه و پلان بۆ داهاتوو دابنێت و موچه‌و خوشگوزه‌رانی بۆ خه‌ڵك دابین بكات، ئه‌مه له كاتێكدایه كه به‌رپرسی ئه‌م بارودۆخه‌ی ئێستاش حكومه‌تی هه‌رێمه، ئه‌مه‌یان چۆن پێ ده‌كرێت؟
- ئه‌ساسی كێشه‌كان كه له سه‌ره‌تاشه‌وه وابووه په‌یوه‌سته به به‌غداوه، ههروهها كه باسیشمان كرد ئێستا حكومه‌تی هه‌رێم توانای دابین‌كردنی موچه‌ی نییه، به‌ڵام ئه‌گه‌ر بگه‌ڕێینه‌وه بۆ رابردوو و داهات و قه‌رز و فرۆشتن له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی سه‌رفكراوه به‌راورد بكه‌ین ده‌بینین به‌شێكی دیارنییه، یان ئێمه شاره‌زاییمان نییه له حساباتدا یان هه‌ر ئه‌مه‌یه. ئه‌مه‌ش پێویستی به روونكردنه‌وه‌ی زیاتره له لایه‌ن حكومه‌ته‌وه، به‌غداش نایشارمه‌وه كه ده‌سه‌ڵاتدارانی به‌غدا، به‌شێكیان، تا ئه‌م كات و ساته‌ش، پێشتریش وتوومه، بیرۆكه‌و بیركردنه‌وه‌ی به‌عسییانه له ئیداره‌و به‌ڕێوه‌بردنی عێراق له ناویاندا ده‌سه‌ڵاتداره، یهكهم بیر له‌وه ده‌كه‌نه‌وه كه به رێگای چه‌ك كورد سه‌ركووت كه‌ن، دووه‌م بیرله‌وه ده‌كه‌نه‌وه تا پێیان ده‌كرێت ده‌ستی ده‌ستی به كورد بكه‌ن و مافه‌كانیان نه‌ده‌ن، به‌ڵام ئه‌مانه هۆكاری ده‌ره‌كی ههیه هۆكاری ناوخۆییشی ههیه، ههروهها كه باسیشمان كرد مه‌ترسییان ههیه كه له ساحه‌ی عێراقی عه‌ره‌بیدا له ههڵبژاردن ده‌نگ نه‌هێنن، هه‌میشه خۆیان له رێكه‌وتن له‌گه‌ڵ كورد ده‌پارێزن، به‌ڵام ئه‌مه خوێندنه‌وه‌ی هه‌ڵه‌یه لای ئه‌وان، ئه‌گه‌ر بگه‌ڕێینه‌وه بۆ ئه‌و كاتانه‌ی جه‌نابی مام جه‌لال سه‌رۆك كۆمار بوو، ساحه‌ی عێراق به‌وه‌ی كه جه‌لال تاڵه‌بانی وه‌كو كوردێك سه‌رۆك كۆماری وڵاته، خۆشحال بوون و ئه‌مه هه‌ستی هێمنی و ئارامی و پاراستنی مافه‌كانیانی پێده‌دا، چونكه مام جه‌لال به كه‌سایه‌تی و تواناكانی خۆی هه‌وڵی پته‌وكردنی په‌یوه‌ندییه‌كانی ده‌دا له‌گه‌ڵ لایه‌نه جیاوازه‌كانی عێراق بۆ باشتركردنی بارودۆخی عێراق و كوردستان. به‌ڵام ئه‌وانه‌ی ئێستا له به‌غدا حوكم ده‌كه‌ن ده‌یه‌وێت روویه‌كی دیكه له كورد نیشان بدات، كه كورد جوداخوازه، دزه، گه‌نده‌ڵه، ئه‌مه‌ی هێناوه خستوویه‌ته ناو یاری هه‌ڵبژاردنه‌وه، سیاسه‌تی ئێستا حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستانیش به‌و شێوه‌ی ئێستا ههیه و كۆبوونه‌وه بۆ كۆبوونه‌وه، قه‌یران له‌دوای قه‌یران وای ده‌بینێت كه له ئه‌نجامدا ئاڵوگۆڕێك له ناوچه‌كه رووده‌دات، ئه‌م ئاڵوگۆڕه‌ش به تایبه‌ت له به‌غدا له‌وانه‌یه ده‌رگایه‌ك بكاته‌وه كه كورد بۆ جارێكی دیكه به شێوه‌یه‌ك له شێوه‌كان بێته‌وه سه‌ر سه‌حنه وه‌كو رابردوو. به‌ڵام من وای نابینم، پێم وایه هه‌ڵه‌یه‌كی گه‌وره‌ی مێژووی ده‌كه‌ین چونكه تۆ ئه‌بێت سه‌یری دوور و نزیك بكه‌یت، نابێت له‌بیری بكه‌ین و له‌به‌‌رچاومان ون بێت كه وڵاتانی جیهان، كه‌یس و مه‌له‌فیان ههیه بۆ بابه‌ته جۆراوجۆره‌كان و واش نییه كه به شێوه‌ی ته‌كتیكی تووشی گۆڕان بن له سیاسه‌ته‌كانیاندا، سیاسه‌تكردنیان پیله‌وه‌ری نییه، بازرگانییه به مانا ستاندارد و مۆدێرن و رێكوپێكه‌كه‌ی، سیاسه‌ته به مانا راسته‌قینه‌كه‌ی، بۆیه هه‌موویان ته‌ئكید له‌سه‌ر چه‌ند شتێك ده‌كه‌نه‌وه، پێش ریفراندۆم و دوای ریفراندۆم، سه‌یركه‌ن، یه‌ك هه‌ڵوێست و سیاسه‌ته. به‌ڵام پێش ریفراندۆم ئاماده‌بوون زیاتر پشتیوانت بن و شتێكت بۆ بكه‌ن، ئه‌گه‌ر گوێت به سیاسه‌ته‌كانیان بدابا، به‌ڵام ده‌ركه‌وت كه تۆ گوێ له به‌رژه‌وه‌ندی خۆت ده‌گریت نه به‌رژه‌وه‌ندی هاوبه‌ش، بۆیه هه‌موویان له‌گه‌ڵ پاراستنی یه‌كپارچه‌یی خاكی عێراقدان، واتا دژی جیابوونه‌وه‌ن، له‌گه‌ڵ پابه‌ندبوون به ده‌ستووری عێراقدان، له‌گه‌ڵ رێكه‌وتنن له رێگای وتووێژه‌وه له‌گه‌ڵ به‌غدا، واتا دژی كاری چه‌كدارانه‌ن، ئه‌مه هه‌ڵه‌یه‌كی گه‌وره‌یه وابیربكه‌یته‌وه بتوانێت به چالاكییه‌كی سه‌ربازی دژی سوپای عێراق یان حه‌شدی شه‌عبی ده‌ستكه‌وتێك له حكومه‌تی عیراق وه‌ربگریت. ئه‌م په‌یامانه واده‌ریده‌خات ئه‌وه‌ی ئاماده‌یه هاوكاری بكات ناڵێت له‌گه‌ڵ كورد، چ ئه‌ڵمانیا بێت یان فه‌ره‌نسا یان ئه‌مریكا، پێشتریش وتوومه ئێمه وه‌كو شه‌ڕكه‌ر سه‌یركراوین، نه‌ك وه‌كوو سیاسی، هه‌موویان ده‌ڵێن پشتیوانی له هێزی پێشمه‌رگه ده‌كه‌ین، هێزی پێشمه‌رگه كه وه‌كوو یه‌كه‌یه‌كی سه‌ربازی له هه‌رێمی كوردستان بوو به جێگای شانازی بۆ ئێمه كه هه‌م پارێزگارییان له كوردستان كرد هه‌م شه‌ڕێكی دڵسۆزانه‌و بوێرانه‌یان له‌گه‌ڵ هێزی دڕنده‌ی تیرۆریست كرد، به‌ڵام ئێستا به هێنانه‌خواره‌وه‌ی هێزی پێشمه‌رگه بۆ ناو خۆپیشانده‌ران و سه‌ركووتكردنیان، به شێوه‌یه‌ك له شێوه‌كان نیشاندرا كه هێزی پێشمه‌رگه ته‌نها هێزی به‌رگری نییه و هێزی سه‌ركووتكردنیشه، ده‌بێت سه‌ركردایه‌تی سیاسی كورد بیر له‌م یارییانه بكاته‌وه و نه‌كه‌وێته داوی ئه‌مانه‌وه، ده‌بێت بیر له چاره‌سه‌ری بنه‌ڕه‌تی بكاته‌وه، لانیكه‌م نه‌وه‌یه‌كی دیكه‌ی ده‌وێت كه بێنه سه‌ر حوكم و به شێوه‌یه‌كی دیكه بیر له خه‌بات و تێكۆشان بكه‌نه‌وه، به‌ڵام هه‌میشه و له هه‌موو كاتێكدا رێگای شه‌ڕ و خه‌بات، رێگای چه‌كداری نییه، رێگای چالاكی مه‌ده‌نییه، رێگای دابین‌كردنی مافه‌كانی مرۆڤه. له مافه‌كانی مرۆڤدا مافی نه‌ته‌وه‌یی یه‌كێكه له مافه‌كان، به‌ڵام كه خۆت ته‌نها به‌مه به‌سته‌وه، دژایه‌تیشت زیاتر ده‌كرێت. من له‌گه‌ڵ متمانه‌ی 100٪ له‌گه‌ڵ به‌غدا نیم، به‌ڵام له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌م كه متمانه‌ی دۆسته‌كانمان بگه‌ڕێنینه‌وه، ده‌بێت نه‌خشه رێگایه‌كمان هه‌بێت و له‌گه‌ڵ دۆستانمان راوێژمان ببێت، به‌ڵام ده‌ستی ده‌ستی بكه‌ین به‌وه‌ی كه ده‌بێت فڕۆكه‌خانه‌كان و ده‌روازه سنوورییه‌كان ده‌بێت به ته‌واوی له‌ده‌ست خۆمان بێت ئه‌مه هیچ بۆ چاره‌سه‌ر ناكات، گوێم له سه‌ركنسوولی به‌ریتانیا بوو له هه‌ولێر كه ده‌یوت ئه‌وه مافی حكومه‌تی فیدراڵه كه ده‌بێت له هه‌موو شوێنه‌كاندا ده‌سه‌ڵاتی هه‌بێت، ئه‌وه یه‌كێك له دۆسته‌كانه، پێموایه جه‌نابی كاك نێچیرڤان پرۆسه‌یه‌كی باش و ئه‌رێنی ئه‌نجامدا كه سه‌ردانی ئه‌ڵمانیا و فه‌ره‌نسای كرد، به‌ڵام ئه‌گه‌ر سه‌رنج بده‌ین له‌وێش ئامۆژگارییه‌كان هه‌ر ئه‌وه بوو، عێراقی یه‌كپارچه له چوارچێوه‌ی ده‌ستووری عێراق و ئاماده‌ییمان ههیه هاوكاری پێشمه‌رگه بكه‌ین، سه‌یری ئه‌مه بكه‌ن، ته‌نانه‌ت ناڵێت پێشمه‌رگه‌ی كورد، بۆیه ئه‌وه‌ی ئێستا ههیه ده‌كه‌وێته ئه‌ستۆی یه‌كێتی و پارتی، ده‌بێت بیر له ژیان و گوزه‌ران و پاراستنی سه‌روه‌رییه‌كانی پێشمه‌رگه‌ی كوردستان بكه‌نه‌وه. حه‌یفه پێشمه‌رگه‌ی كوردستان كه ئه‌و هه‌موو سه‌روه‌رییه‌ی تۆماركردووه ئێستا وای لێبكه‌ین كه پێشمه‌رگه برسی و ماڵ و منداڵی رووت بن و له هه‌موو قورستر ئه‌وه‌یه كه پێشمه‌رگه بكه‌ینه هۆكار و ئامرازی داپڵۆسین و پێموایه پێشمه‌رگه و فه‌رمانده‌كانیان زۆر له‌وه گه‌وره‌ترن بكه‌ونه ناو ئه‌م داوه‌وه، ههروهها كه له هه‌موو قۆناغه‌كاندا سه‌ربه‌رزانه به‌رگرییان كردووه و قوربانییان داوه.
به پێی ئه‌زموونی خۆتان و ئاگاداریتان، به‌ڕای ئێوه ئێستا بارودۆخه‌كه به‌ره‌و كوێ ده‌ڕوات؟
- به‌داخه‌وه له‌جیاتی ئه‌وه‌ی كاروانی خه‌بات و ده‌ستكه‌وته‌كانمان به‌ره‌و پێشه‌وه ببه‌ین، به‌ره‌و دواوه رۆیشتووین. له قۆناغی یه‌كه‌مدا ئه‌و هه‌موو فیداكاری و قوربانییه‌مان داوه و ئه‌و هه‌موو دۆسته‌مان له خۆمان كۆكرده‌وه، به‌ڵام ئێستا به پێچه‌وانه‌یه، ده‌مانوت عێراق فه‌شه‌لی هێناوه و موفلیسه و به خۆشی جیاده‌بینه‌وه‌و ئابووری سه‌ربه‌خۆ دابین ده‌كه‌ین و زیاتر له‌وه‌ی به‌غدامان ده‌ست ده‌كه‌وێت، به‌ڵام ئێستا له قۆناغێكداین كه ته‌نانه‌ت ئه‌وروپا هه‌یبه‌تی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستانی شكاند، چۆن؟ كاتی خۆیشی پێموابوو نابێت قانونی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی كوردستان ته‌عدیل بكرێت كه گۆڕان كردی، كه ته‌نها یه‌ك كه‌س سه‌رۆكی حكومه‌ت و سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانه، واتا یه‌ك كه‌س، دواتر ئه‌وه كه ده‌سه‌ڵاتی خۆی ده‌دات به جێگره‌كه‌ی، به‌ڵام ئه‌وروپا و جیهان چی ده‌ڵێن؟ ده‌ڵێن پشتیوانی به‌ڕێز نێچێرڤان بارزانی و به‌ڕێز قوباد تاڵه‌بانی ده‌كه‌ین و پشتیوانی حكومه‌تێكی به‌هێزی كوردستان ده‌كه‌ین، واتا حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستانی هێنایه چوارچێوه‌ی دوو كه‌سه‌وه، نه‌یخسته چوارچێوه‌ی حكومه‌ته‌وه، كه واته لێره دوو كه‌سیان دیاری كرد بۆ حكومه‌ت، كه واته كیانی ئیدارییان دیاری نه‌كرد، كه‌سیان دیاری كرد كه نوێنه‌ری یه‌كێتی و پارتین واتا دوو حزبیان دیاری كردووه، چه‌ندین جار كاك نێچیرڤان لای به‌رپرسانی فه‌ڕه‌نسا و ئه‌ڵمانیا ده‌ڵێت رێز له بڕیاره‌كه‌‌ی دادگای فیدراڵ ده‌گرین، ئه‌مه‌ش به مانای هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی ئاكامه‌كانی ریفراندۆمه، چه‌ندین جاریش ده‌ڵێت ئاماده‌ی وتووێژین له چوارچێوه‌ی ده‌ستووری عێراقدا، واتا پابه‌ندی یه‌كپارچه‌یی خاكی عێراقین، و به پێی هه‌مان ده‌ستوور سیاسه‌تی ده‌ره‌وه، به‌رگری و دارایی هی تۆ نابێت، لێره‌دا كێشه‌یه‌ك كه ههیه متمانه‌بوون و نه‌بوونه، چونكه ئه‌گه‌ر حكومه‌تی عێراق و عه‌بادی متمانه‌یان هه‌بێت نابێت به‌دوای بیانووری دیكه‌دا بگه‌ڕێت. ده‌بێت دانیشن و رێكه‌ون.ئه‌ڵبه‌ت ئه‌مه‌ش دوولایه‌نه‌یه، بێ‌متمانه‌یی لای هه‌ردوولایه. جا خاڵێكی دیكه باس بكه‌م، تا دوێنی ئۆباڵی هه‌موو كێشه و گرفته‌كانی كوردستان و عێراق له ئه‌ستۆی مالیكی بوو، سه‌رده‌مێك سه‌ركردایه‌تی سیاسی كورد هه‌بوو ده‌یوت مانه‌وه‌ی مالیكی یانێ شه‌ڕ، ئێستا رووداو چاوپێكه‌وتن له‌گه‌ڵ مالیكی ده‌كات جۆرێك ریكلامی هه‌ڵبژاردنی تیایه، نابێت سیاسه‌تی دۆڕاو دووپات بكه‌ینه‌وه، له نێوان كورد و مالیكی و كاك مه‌سعود و مالیكی رێكه‌وتنی 11 خاڵی و 19 خاڵی هه‌بوو و كه هاته هه‌ولێر فه‌رشی سوورمان بۆ راخست، به‌ڵام ئاكامی چی بوو؟ ئێستا بۆ دژایه‌تیكردنی عه‌بادی، پشتیوانی مالیكی بكه‌ین، جارێكه دیكه ده‌دۆڕێین، ئه‌گه‌ر مه‌به‌ستمان له‌وه نه‌بێت كه قه‌یرانه‌كان به‌رده‌وام بن، ئه‌گه‌ر مه‌به‌ست رێكه‌وتنه، ده‌بێت رێكه‌وتن له‌گه‌ڵ حكومه‌تی عێراق بكه‌ین، كه سه‌رۆك كۆمار و سه‌رۆك وه‌زیران و سه‌رۆك په‌رله‌مانی تێدابێت، كه كه‌سێك بۆ خۆی نه‌یگۆڕێت. جگه له‌مه ته‌نها درێژكردنه‌وه‌ی قه‌یران و نه‌هامه‌تی زیاتری خه‌ڵكی كوردستانی لێ ده‌كه‌وێته‌وه. كه واته نابێت یاری دۆڕاو بكه‌ین. چونكه چاوه‌ڕێ‌كردنی مالیكی و هه‌ر رێكه‌وتنێك له‌گه‌ڵیدا، پێم وایه ئاكامه‌كه‌ی وه‌كوو رێكه‌وتنه‌كه‌ی پێشوو ده‌بێت و جگه له‌وه‌ی كه ماوه‌یه‌كی زۆری ده‌وێت تاوه‌كو چاوه‌ڕوانی ئاكامه‌كانی ههڵبژاردن و سه‌ركه‌وتنی و دروستبوونی حكومه‌تێكی تازه بكه‌ین، بۆ ئه‌وه رێكه‌وتنی له‌گه‌ڵ بكرێت و ههروهها بیریشمان نه‌چێت ئه‌وانه‌ی دژی حه‌شدی شه‌عبی‌ن، ئه‌بێت ئه‌وه بزانن كه مالیكی پشتیوانیی راسته‌قینه‌یه‌تی! بۆیه رێكه‌وتن له‌گه‌ڵ حكومه‌تی عیراق، وه‌كو باسمان كرد، له چوارچێوه‌ی ده‌ستووری هه‌میشه‌یی ته‌نها رێگای چاره‌سه‌ری راسته‌قینه‌یه و ئاماده‌بوونی ده‌سه‌ڵاتدارانی سه‌رۆك كۆمار، سه‌رۆك وه‌زیران و سه‌رۆكی په‌رله‌مان، هه‌ر كه‌سێك بن له‌و ده‌سه‌ڵاتانه، واتا رێكه‌وتن له‌گه‌ڵ ته‌واوی پێكهاته‌كانی عێراق.
ئایا ئه‌مه بنبهستی سیاسی نییه؟
- هه‌م ههیه هه‌م نییه، چونكه له سیاسه‌تدا هه‌موو بن‌به‌ستێك ده‌كرێته‌وه، به‌ڵام به ژیری و حه‌كیمی و بڕیاری دروست. وه‌كو باسم كرد سه‌ره‌تای به‌ره‌ی كوردستانی كه راپه‌ڕێنی لێكه‌وته‌وه، له‌به‌رچی بوو؟ هه‌موومان ئاواره بووین، هه‌موومان یه‌ك ئامانجمان هه‌بوو؛ چۆن سه‌دام بڕوخێنین؟ چۆن بگه‌ڕێینه‌وه كوردستان، هه‌ریه‌كه به شێوازێك له شێوازه‌كان له ژیانی ئاواره‌یی و خه‌باتی شاخ گله‌یی هه‌بوو، هاتین له‌سه‌ر مێزی، ئه‌ڵبه‌ت ئه‌وكاته مێز نه‌بوو له‌سه‌ر زه‌وی دانیشتین و یهكهم كۆبوونه‌وه‌مان كرد، ئه‌م یهكهم كۆبوونه‌وه به‌رده‌وام بوو تاوه‌كو سه‌ركردایه‌تی راپه‌ڕین دروست بێت، بێ ئه‌وه‌ی بیر له ئیمتیازی حزبی و تاكه‌كه‌سی بكه‌ینه‌وه، ئه‌بێت بگه‌ڕێینه‌وه بۆ ئه‌و عه‌قڵییه‌ت و بیركردنه‌وه، ئه‌گینا كێشه‌كان چاره‌سه‌ر نابن، هه‌میشه قسه‌یه‌كم ههیه ده‌ڵێم جاران كه كتێبه‌كانی لێنین و ماركسمان ده‌خوێنده‌وه وته‌یه‌ك بوو كه ده‌ڵێت سیاسه‌ت له تفه‌نگه‌كانه‌وه دێته ده‌ر، واتا ئه‌و كات بۆ سیاسه‌ت‌كردن پێویست به چه‌ك بوو، به‌ڵام ئێستا گۆڕاوه، ئه‌مانه بایه‌خیان نه‌ماوه، ئێستا داهاتی ماددی و نه‌وت گرنگه، كێ بڕیار و ده‌سه‌ڵاتی ئابووری زیاتر بێت ئه‌وه بڕیارده‌ره، ئه‌مه نابێت، ئێستا ده‌بێت بیر له داهاتووی ئه‌م نه‌ته‌وه بكه‌ینه‌وه، له داهاتووی نه‌وه‌كانی داهاتوو، بیر له خوشگوزه‌رانی و ژیانی خه‌ڵك بكه‌ینه‌وه، ئه‌م سیاسه‌ته‌ی ئێستا سیاسه‌تێكی هه‌ڵه‌یه، چونكه ئه‌وه‌نده بیر له به‌رژه‌وه‌ندی كه‌سی و حزبی ده‌كرێته‌وه بیر له خه‌ڵك ناكرێته‌وه. ئێستا له غیابی سه‌ركرده سیاسییه‌كانمان به‌داخه‌وه، كاتی خۆی شتێكم باسكرد، له كۆبوونه‌وه‌یه‌ك بووین، بابه‌تێكی گرنگ له ئارادابوو، خوالێخۆشبوو مام جه‌لال و خوالێخۆشبوو كاك نهوشیروان ئاماده‌بوون، مام جه‌لال وتی كاك نهوشیروان پێم خۆشه له‌سه‌ر ئه‌م بابه‌ته رای خۆت بڵێی، كاك نهوشیروان وتی نا مام جه‌لال، خۆت بیده‌ی باشتره، مام جه‌لال وتی پێم خۆشه تۆ بیده‌ی كاك نهوشیروان، چونكه تۆ كلیلی عه‌قڵی منی، واتا به بیرۆبۆچوون و راكانت عه‌قڵی من ئه‌كه‌یته‌وه، كاك نهوشیروان وتی مام جه‌لال هه‌ر دیسان خۆت بڕیاربده، چونكه جه‌نابت مامۆستای ئێمه‌ی، ئه‌گه‌ر سه‌رنجی ئه‌مه بده‌ی به‌داخه‌وه ئێستا كلیلی عه‌قڵ و مامۆستا له‌ناو جووڵانه‌وه‌ی كوردی ونه، ئێستا كلیله‌كه به‌رژه‌وه‌ندپه‌رسته‌كانن، ئه‌وان به‌رنامه‌ی سیاسیمان بۆ داده‌نێن، ئه‌گه‌ر به‌رنامه‌ی ئه‌و كه‌سانه‌ی ئێستا به‌ناو راوێژكار و سیاسی قسه‌وباس ده‌كه‌ن به وته‌ی فارسی ته‌حلیل محتوا (لێكدانه‌وه‌ی ناوه‌ڕۆك)ی بۆ بكه‌ین، و وته‌كانیان پێش ریفراندۆم هه‌ڵسه‌نگێنن، شه‌رم ناكرێت له زۆرینه‌ی ئه‌و قسانه؟
ئاماده‌كردنی/ سامان سلێمانی
دوایین هەواڵەکان
- نوێنەری حکومەتی هەرێم لە ئێران: سەردانەکەی پزیشکیان ئاماژەیە بۆ گرنگیدانی ئێران بە هەرێمی کوردستان
- ههرێمى كوردستان و ئێران جهخت له برهودان به پهيوهندييهكانيان ده‌كه‌نه‌وه
- سه‌رۆک نێچیرڤان بارزانی: سەردانی سەرۆک کۆماری ئێران مێژوویی بوو
- نازم دەباغ له وتووێژ له‌گه‌ڵ ئاژانسی ئیرنا: مەسعوود پزشکیان سەردانی هەولێر دەکات
- نازم دەباغ: کاتی سەردانی پزیشکیان بۆ عێراق دیار نییە
- «سەلام رشدی» له‌گه‌ڵ شاندی یه‌کێتی هاورده و ناردنکارانی لقی هه‌ولێر کۆبۆوه
- سه‌رۆك نێچيرڤان بارزانى: ههميشه پشتيوانى و بهرگرى له مافهكانى ئێزدييان دهكهين
- سه‌رۆک نێچیرڤان بارزانی له‌گه‌ڵ باڵیۆزی یهکێتیی ئهورووپا کۆبووهوه
- سه‌رۆك نێچيرڤان بارزانى له‌گه‌ڵ باڵيۆزى نهمسا كۆبووهوه
- سه‌رۆك نێچيرڤان بارزانى سوپاسى جهنهرال ڤاول ده‌كات