نیوەڕۆی ئەمڕۆ پێنجشەممە 16-6-2016 لە میانی بەشداریكردنی لە كۆڕبەندی ئابووریی جیهانی لە شاری سان پترسبۆرگی ڕووسیا، بەڕێز نێچیرڤان بارزانی سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان لەگەڵ بەڕێز سێرگێ لاڤرۆڤ وەزیری دەرەوەی ڕووسیا كۆبووەوە.
لە كۆبوونەوەكەدا بەڕێز لاڤرۆڤ بەخێرهاتنێكی گەرمی بەڕێز سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان و شاندی یاوەری كرد و خۆشحاڵیی خۆی بەو سەردانە دەربڕی. دواتر باسی لە پەیوەندییە تۆكمەكانی نێوان هەولێر و مۆسكۆ كرد بەتایبەتی كە ساڵانێكە كونسوڵی گشتیی ڕووسیا لە شاری هەولێری پایتەختی هەرێمی كوردستان هەیە و كۆمپانیاكانی بواری وزەی ڕووسیا لە هەرێمی كوردستان چالاكییان هەیە، هەروەها تیشكی خستە سەر هاوكارییە سەربازییەكانی مۆسكۆ بۆ هەرێمی كوردستان لە شەڕی دژی تیرۆرستانی داعشدا كە هەموویان نیشانەی هەبوونی پەیوەندییەكی باشن لە نێوان هەردوولادا، جەختی لەوەش كردەوە كە لەسەر پەیوەندیی دۆستانە و هاوكارییەكانیان بۆ هەرێمی كوردستان لە شەڕی دژی تیرۆردا بەردەوام دەبن.
لای خۆیەوە بەڕێز نێچیرڤان بارزانی سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان سوپاس و پێزانینی خۆی دەربڕی بۆ ئەو پێشوازیە و باسی لە پەیوەندیی دۆستانەی دێرینی نێوان خەڵك و حكوومەتی هەرێمی كوردستان و ڕووسیا كرد و سوپاسی ئەو هاوكارییە سەربازییانەی ڕووسیای كرد كە لە شەڕی دژی داعشدا پێشكەش بە هەرێمی كوردستانی كردوون و هیوای خواست كە ئەو هاوكارییانەی ڕووسیا بۆ هەرێمی كوردستان بەردەوام بن.
بەرێز نێچیرڤان بارزانی هەروەها كارەكانی كۆمپانیای گازپرۆم نەفتی لە هەرێمی كوردستان بەرز نرخاند و ئاماژەی بەوە دا كە هەبوونی كونسوڵخانەی گشتیی ڕووسیا لە هەولێر نیشانەی ئەوەیە پەیوەندییەكی توندوتۆڵ لەنێوان هەولێر و مۆسكۆدا هەیە و هیوای خواست پەیوەندییەكان لە بوارەكانی ئابووری، سیاسی، كەلتوری و كشتوكاڵ زیاتر پەرەیان پێ بدرێت و لەو بوارانەدا هاوكاریی زیاتری هەرێمی كوردستان بكەن.
لە بەشێكی دیكەی كۆبوونەوەكەدا باس لە بارودۆخی ئاوارە و پەنابەرانی دەستی تیرۆر كرا كە ڕوویان لە هەرێمی كوردستان كردووە و حكوومەتی هەرێمیش بە باشترین شێوە پێشوازی لێكردوون و خزمەتگوزاریی پێویستی پێشكەش كردوون، لەمبارەیەشەوە بەڕێز لاڤرۆڤ دەستخۆشی لەو هەنگاوانەی خەڵك و حكوومەتی هەرێمی كوردستان كرد و بەرزی نرخاند.
تاوتوێكردنی ڕەوشی ناوچەكە بەگشتی و شەڕی دژی تیرۆرستانی داعش بەتایبەتی و چەند بابەتێكی دیكەی پەیوەندیدار، لایەنێكی دیكەی كۆبوونەوەكە بوو.
ڕۆژی یەكشەممە 19ـی 6ـی 2016 لە سەلاحەدین بەڕێز مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان پێشوازی لە شاندێكی هاوبەشی عێراقی ئەمەریكی كرد كە پێكهاتبوو لە فاڵح فەیاز ڕاوێژكاری ئاساییشی نەتەوەیی عێراق و بڕێت مەكگورگ نوێنەری سەرۆك ئۆباما بۆ هاوپەیمانێتیی شەڕی دژی داعش و ستیوارت جۆنز باڵیۆزی ئەمەریكا لە عێراق و مەتیوس میتمان كونسوڵی ئەمەریكا لە شاری هەولێر و ژمارەیەك بەرپرس و فەرماندەی سەربازیی و ئەمنیی عێراق و ئەمەریكا.
لە كۆبوونەوەكەدا شاندی میوان پیرۆزبایی سەركەوتنەكانی پێشمەرگەیان لە شەڕی دژی تیرۆریستان لە بەرەی باكوور و ڕۆژهەڵاتی موسڵ لە سەرۆك بارزانی كرد و كورتەیەكیان لە بارودۆخی مەیدانیی بەرەكانی ڕووبەڕووبوونەوەی تیرۆریستان لە فەلووجە و پارێزگای نەینەوا و هەروەها سووریا بۆ سەرۆك بارزانی باس كرد.
هەر لەم دیدارەدا ڕاوێژكاری ئاساییشی نەتەوەیی عێراق ستاییشی ڕۆڵی سەرۆك بارزانی كرد لە ڕووبەڕووبوونەوەی تەحەددیاتی گەورە و شەڕی تیرۆریستان بەرز نرخاند و داوای قووڵتركردنی متمانە و هەماهەنگی و كاری هاوبەشی نێوان حكوومەتی هەرێم و حكوومەتی عێراقی كرد و جەختی لەوە كردەوە كە هەرێمی كوردستان و هێزی پێشمەرگە هاوبەشێكی ڕاستەقینەی عێراق و هاوپەیمانانە لە شەڕی تیرۆریستان و ئازادكردنی موسڵدا و، پابەندبوونی حكوومەتی عێراقی بە ئیلتزاماتی ئەمنی و سەربازیی نێوان هەردوو لا لە شەڕی ئازادكردنی موسڵ دووپاتكردەوە.
لە بەشێكی دیكەی كۆبوونەوەكەدا هەر یەكە لە نوێنەری سەرۆك ئۆباما لە هاوپەیمانێتی دژی داعش و باڵیۆزی ئەمەریكا لە عێراق باسیان لە بایەخ و گرنگیی هەماهەنگیی نێوان هەرێمی كوردستان و نەهێشتنی كۆسپ و بەهەڵەتێگەییشتنەكانی نێوانیان كرد. هەروەها پاڵپشتی و پشتیوانیی وڵاتەكەیان بۆ هێزی پێشمەرگە و هێزە عێراقییەكان لە شەڕی دژی تیرۆریستانی داعش دووپات كردەوە.
لە بەشێكی دیكەی كۆبوونەوەكەدا سەرۆك بارزانی وێڕای ئاماژەدان بەوەی كە داعش دوژمنی هاوبەشی هەموو لایەكە، پیرۆزبایی سەركەوتنی لە هێزە عێراقییەكان كرد لە شەڕی فەللووجە و ڕایگەیاند كە ئەولەویەتی سەرەكیی هەرێمی كوردستان شەڕی داعشە. هەورەها هەماهەنگیی نێوان هەرێمی كوردستان و عێراق و ئەمەریكای بە پێویست زانی بۆ یەكلاییكردنەوەی گرفتەكان و تێكشكاندنی تیرۆریستان و ئەوەیشی خستەڕوو كە لە كاری هاوبەشدا پێویستە لە نیگەرانییەكانی یەكتر بگەین و گرتنەبەری نەهجی هەڵەیش بۆ مامەڵە لەگەڵ پێشهاتەكان دەبێتە هۆی قووڵتربوونی گرفتەكان.
لەم كۆبوونەوەیەدا جەخت لە بوونی پلانی هاوبەشی سیاسی و ئەمنی و سەربازی بۆ ئازادكردنی موسڵ و قۆناغی دوای ئازادكردنی موسڵ كرایەوە و باسیش لە كێشەكانی نێوان هەولێر و بەغدا لەبارەی نەوت و گرفتە ئابوورییەكان كرا.
جێگەی ئاماژەپێكردنە لەم كۆبوونەوەیەدا مەسروور بارزانی ڕاوێژكاری ئەنجوومەنی ئاساییشی هەرێم و كەریم سنجاری وەزیری ناوخۆ و وەزیری پێشمەرگە بە وەكالەت و فەلاح مستەفا بەرپرسی فەرمانگەی پەیوەندییەكانی حكوومەتی هەرێم ئامادەبوون.
ڕۆژی شەممە 4ـی 6ـی 2016 لە سەلاحەدین بەڕێز مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان پێشوازی لە فەڕەنسیس فیلۆن سەرۆك وەزیرانی پێشوو و ئەندامی پارلەمانی ئێستای فەڕەنسا و شاندێكی یاوەری كرد كە پێكهاتبوو لە چەند سێناتۆر و پارلەمانتاری پارتی كۆماریی فەڕەنسا و كونسوڵی ئەو وڵاتە لە شاری هەولێر.
لە دیدارەكەدا سەرۆك وەزیرانی پێشووی فەڕەنسا ستاییشی ڕۆڵی سەرۆك بارزانی و هێزی پێشمەرگەی كوردستانی كرد لە ڕووبەڕووبوونەوەی تیرۆریستان و پاراستنی پێكهاتە نەتەوەیی و ئایینییەكان و پێزانینیشی بۆ خەڵكی كوردستان هەبوو كە بوونەتە پەناگەی خەڵكی ئاوارە و لێقەوماو. هەروەها وێڕای ئەوەی پیرۆزبایی سەركەوتنەكانی پێشمەرگەی كرد، ئەوەیشی خستەڕوو كە بۆ دووپاتكردنەوەی پاڵپشتی و پشتیوانیی خۆیان لە گەلی كوردستان و پێشمەرگە هاتوونە كە لەجیاتی هەموو جیهان شەڕی تیرۆر دەكەن و ئەوەیشی باس كرد كە دەیانەوێ هەوڵەكانیان بخەنەگەڕ بۆ یارمەتیدانی زیاتری گەلی كوردستان.
لەبەرانبەردا سەرۆك بارزانی سوپاسی گەل و سەرۆك و حكوومەتی فەڕەنسای كرد كە لەكاتی تەنگانەدا پشتیوان و یارمەتیدەری گەلی كوردستان بوونە و لە وتەیەكدا باسی لە هەڕەشەی تیرۆر و توندڕۆیی و سەرەتاكانی هاتنی داعش كرد و ئاماژەی بەوەدا كە داعش تەنیا هەڕەشە نییە بۆ سەر پێكهاتەیەكی دیاریكراو بەڵكو هەڕەشەیە بۆ سەر مرۆڤایەتی و ژیان و ڕووبەڕووبوونەوەیشی هەولێكی جدی و هەمەلایەنەی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی پێویستە لە بوارەكانی سەربازی و سیاسی و ئایدیۆلۆژی و كۆمەڵایەتیدا. لەبارەی مەسیحییەكانی كوردستانیش سەرۆك بارزانی ئەوەی خستە ڕوو كە چارەنووسی هەموومان لەم وڵاتە پێكەوە بەستراوە و بە خوشك و برا مەسیحییەكانم ڕاگەیاندووە كە بیر لە جێهێشتنی وڵات نەكەنەوە یان هەموومان بەیەكەوە دەمرین یان بەیەكەوە بە ئازادی و سەربەستی دەژیین. ئەوەیشی دووپاتكردەوە كە لەنێو خەڵكی كوردستان هیچ جۆرە حەساسییەتێكی ئایینی و مەزهەبی و نەتەوەیی بوونی نییە و پێكەوەژیان شێوەی فەرهەنگێكی مێژوویی وەرگرتووە. سەرۆك بارزانی ئەوەیشی بۆ شاندی میوان باس كرد كە دەبێ بیر لە قۆناغی دوای داعش بكرێتەوە و ڕێككەوتنێكی وا بكرێت كە ژیانی پێكهاتەكان و ئاسوودەییان گەرەنتی بكرێت كە چیتر تووشی كارەسات نەبنەوە.
سەرۆك بارزانی داوایشی لە شاندی میوان كرد كە بەردەوام بن لە پاڵپشتیكردنی پێشمەرگە و پشتیوانیكردنی مافەكانی گەلی كوردستان لە دیاریكردنی چارەنووسی خۆی.
هەر لەم كۆبوونەوەیەدا بارودۆخی سیاسی و ئەمنیی ناوچەكە و پەیوەندییەكانی نێوان هەرێم و بەغدا خرایە بەر باس و گفتوگۆ.
پێشنیوەڕۆی چوارشەممە ٨ـى٦ـى٢٠١٦، لە سەلاحەددین بەڕێز مسعود بارزانی سەرۆکی هەرێمی کوردستان پێشوازی لە بەڕێز بڕۆنۆ ساکۆمانی باڵیوزی کەنەدا لە عێراق و شاندێکی یاوەری کرد.
لەسەرەتای دیدارەکەدا باڵیۆزی کەنەدا، خۆشحاڵی خۆی بۆ ڕەخساندنی دەرفەتی دیدار لەگەڵ سەرۆك بارزانی دەربڕی و ڕایگەیاند کە ئەرکی وەک باڵیۆزی کەنەدا لە عێراق کۆتایی دێت و بەمەبەستی ماڵئاوایی هاتووە، خۆشحاڵیی خۆیشی دەربڕی کە لە ماوەی سێ ساڵی ڕابردوودا وڵاتەکەی ئەو دەرفەتەی پێدا لە عێراق و ئوردن بۆ پەرەپێدانی پەیوەندییەکان کار بکات و بەوەش دڵخۆشە کە لەماوەی کارکردنیدا ئاستی پەیوەندییەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و کەنەدا بەڕادەیەکی زۆر پێشکەوتووە و دەرفەتی پێشخستنی زیاتریش هەیە.
باڵیۆزی کەنەدا خۆشحاڵیی خۆیشی دەربڕی کە وڵاتەکەی لەچوارچێوەی هاوپەیمانێتیی نێودەوڵەتی دژی داعش، هاوکاریی پێشمەرگە دەکات و ڕایگەیاند پێشمەرگە بەو ئیمکاناتە لۆجستییە کەمەوە کە لەبەردەستییەتی ئازایەتییەکی بێوێنەی نیشان داوە و بێگومان لە جیهاندا دەبێتە و ناسنامەی کوردستان و هێمای ئازایەتی، بۆ منیش شانازییەکی گەورەیە کە لەو ماوەیەدا لە پێشخستنی پەیوەندییەکانی وڵاتەکەم و کوردستاندا ڕۆڵم هەبووە و بە دڵنیاییشەوە ئەو تیمەی جێگەی ئێمە دەگرنەوە لەسەر ئەو ڕێگەیە بەردەوام دەبن.
هەر لە دیدارەکەدا بەرپرسی کاروباری مرۆیی لە باڵیۆزخانەی کەنەدا لە عێراق ستایشی خەڵک و حکوومەتی کوردستانی کرد بۆ حەواندنەوەی ئەو ژمارە زۆری پەنابەران و ڕایگەیاند کە سەرەڕای ئەو شەڕە گەورەیە و بوونی قەیرانی ئابووری، لەخۆبوردوویی خەڵکی کوردستان و ئەو سەرکردایەتییە سەرکەوتووەی لە پرۆسەی حەواندنەوەی ئاوارەکاندا لە کوردستان بینیویەتی شتێکی بێ هاوتا بووە و لەهیچ شوێنێکی تر ئەوەی نەبینیوە.
لە بەرانبەردا سەرۆک بارزانی بەخێرهاتنی باڵیۆزی کەنەدا و شاندی یاوەری کرد و هیوای خواست لە ژیان و کاری داهاتوویدا سەرکەوتوو بێت و خۆشحاڵیی خۆشی بۆ پەرەپێدانی پەیوەندییەكانی نێوان هەرێمی كوردستان و کەنەدا لە بوارە جۆراوجۆرەكان نیشان دا.
سەرۆک بارزانی سوپاسی وڵاتی کەنەدای کرد کە لە چوارچێوەی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی دژی داعش هاوکاریی کوردستانییان کردووە و ڕۆڵی کەنەدای لە شەڕی دژی تیرۆر بەرز نرخاند.
باسکردنی ڕەوشی بەرەکانی رووبەڕووبوونەوەی تیرۆر و بارودۆخی عێراق و ناوچەکە تەوەرێکی دیکەی دیدارەکە بوو.
ڕۆژی شەممە 11ـی 6ـی 2016 لە سەلاحەدین بەڕێز مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان پێشوازی لە شاندێكی سیاسی و سەربازیی ئەمەریكا كرد كە پێكهاتبوو لە ستیوارت جۆنز باڵیۆزی ئەمەریكا لە عێراق و جەنەڕاڵ مەكفارلەند فەرماندەی هێزە هاوپەیمانەكان لە عێراق و ژمارەیەك لە بەرپرس و ڕاوێژكاری سەربازیی سوپای ئەمەریكا.
لە دیدارەكەدا بارودۆخی مەیدانیی بەرەكانی شەڕی دژی تیرۆریستانی داعش لە شاری فەللوجە و پارێزگاكانی دیكەی عێراق تاوتوێ كرا و شاندی میوان سەرۆك بارزانیان لە پلانەكانی ئەمەریكا و هاوپەیمانان بۆ تێكشكاندنی تیرۆریستانی داعش لە شوێنە جیاجیاكانی عێراق و سووریا ئاگادار كردەوە.
هەر لەم كۆبوونەوەیەدا بیروڕا لەبارەی ئۆپڕاسیۆنی ئازادكردنی موسڵ و قۆناغی دوای داعش و چۆنییەتی بەڕێوەبردنی پارێزگای نەینەوا لە دوای داعش ئاڵوگۆڕ كرا و هەردولا لەسەر ئەوە هاوڕابوون كە پێویستە بە وردی قۆناغی دوای داعش دیراسە بكرێت و جەختیش لە بەشداریی پێكهاتەكان لە پڕۆسەی ئازادكردنی موسڵ كرایەوە.
لە بەشێكی دیكەی كۆبوونەوەكەدا هەماهەنگیی نێوان هێزی پێشمەرگەی كوردستان و هێزی هاوپەیمانان بەرز نرخێندرا و ڕۆشناییش خرایە سەر جێبەجێكردنی بڕیاری ئەمەریكا بۆ یارمەتیدانی دارایی هاوكاریكردنی هێزی پێشمەرگەی كوردستان.
جێگەی ئاماژەپێكردنە لەم دیدارەدا ژمارەیەك لە بەرپرسە ئەمنی و سەربازی و سیاسییە باڵاكانی هەرێمی كوردستان ئامادە بوون.
ڕۆژی پێنجشەممە 16ـی 6ـی 2016 لە سەلاحەدین بەڕێز مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان پێشوازی لە شێخ ئەحمەد ئەلجەربا سەرۆكی پێشووی ئیئتیلافی نیشتیمانیی سووریا و سەرۆكی حزبی تەیاری غەددی سووریا كرد.
همدڵی، مه‌یسه‌م سالخورده: بارودۆخی عێراق، وه‌کو وڵاتیک که دوای رووخانی سه‌دام و حزبی به‌عس، سه‌رده‌مێکی پڕ له ئاڵۆزی سیاسی و کۆمه‌ڵایه‌تی به‌خۆیه‌وه بینیوه، به سه‌رهه‌ڵدان و گه‌شه‌ی سیاسی هێزێکی نوێ به‌ناوی داعش، تووشی ئاڵۆزی زیاتر بووه. له کاتێکدا که حکومه‌ته‌که‌ی "نوری مالکی" سه‌رقاڵی دانانی بنه‌ما سیاسییه‌کانی وڵات بوو و په‌رله‌مانی ئه‌و وڵاته‌ش ببووه شوێنی کێشه قه‌ومی و سیاسییه زۆرو زه‌وه‌نده‌کان، به‌ره‌وپێشچوونی له‌ناکاوی داعش، عێراقی کرده یه‌کێک له پڕقه‌یران‌ترین شوێنه‌کانی جیهان. سه‌ره‌ڕای ئه‌مه و له کاتێکدا که حکومه‌تی ناوه‌ندیی عێراق و حکومه‌تی "حه‌یده‌ر عه‌بادی" تووشی کێشه‌و ئاڵۆزییه، حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان له باکووری ئه‌م وڵاته، هێمنی و ئاسایشی زیاتری ههیه. ئه‌مه‌ش وایکرد پێشمرگه‌کانی کورد زیاتر و باشتر دژی داعش بوه‌ستنه‌وه و به‌رگری بکه‌ن. له‌م نێوانه‌دا رۆڵی ئێران که ٦٠٠ کیلۆمه‌تر سنووری هاوبه‌شی له‌گه‌ڵ هه‌رێمی کوردستان ههیه، له به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی داعشدا به‌رچاو و گرنگ بووه و ههیه.
جگه له هاوکاری له شه‌ڕی دژی داعش، ئێران و هه‌رێم په‌یوه‌ندییه‌کی به‌ربڵاویان ههیه. له کاتێکدا که له ناوه‌نده‌کانی راگه‌یاندن باس له سه‌فه‌ری "مه‌سعوود بارزانی" و وه‌فدی سیاسی هه‌رێمی کوردستان بۆ ئێران ده‌کرێت، وتووێژێکمان کرد له‌گه‌ڵ "نازم ده‌باغ" نوێنه‌ری هه‌رێمی کوردستان له ئێران.
وادیاره دوای سه‌رهه‌ڵدانی له‌ناکاوی داعش له مانگی ٤ی ٢٠١٣ و دوای پاشه‌کشه‌ی سوپای عێراق له‌و ناوچانه‌ی داعش هێرشی کردبووه سه‌ر، حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان به‌هێزتر بوو. له‌م ناوچانه‌دا سه‌رکه‌وتنه باشه‌کانی پێشمه‌رگه، سه‌رکه‌وتنی سیاسی هه‌رێمیشی به‌دوای خۆیدا هێنا. رای ئێوه چییه؟
داعش بارودۆخێکی نوێی له عێراقدا هێنایه ئاراوه. هێرشی داعش بۆ شاره‌کانی فه‌لوجه، ئه‌نبار، موسڵ، که‌رکووک و ناوچه‌کانی دیکه، کشانه‌وه‌و پاشه‌کشه‌ی سوپای عێراقی لێکه‌وته‌وه، به‌ڵام هێزه‌کانی پێشمه‌رگه به خوشحاڵییه‌وه توانییان به که‌مترین چه‌ک و ته‌قه‌مه‌نی ده‌ست بگرن به‌سه‌ر ئه‌م ناوچانه‌داو هێزه‌کانی داعش دووربخه‌نه‌وه.
ئه‌و ناوچانه‌ی پێشمه‌رگه ده‌ستیان به‌سه‌ردا گرت له رووی مێژوویی و بنه‌ماوه، به‌شێکن له خاکی هه‌رێم. ئه‌و ناوچانه بوون که چه‌ندین ساڵ پێشتر حزبی به‌عس له هه‌رێم جیای کردبوونه‌وه. له بارودۆخی نوێدا ئه‌م ناوچانه به "ناوچه‌ی کێشه‌له‌سه‌ر" ناسراون. هه‌روه‌ها پێشمه‌رگه‌کان توانییان ناوچه‌ی زیاتریش بگرنه‌وه. ئه‌م سه‌رکه‌وتنانه بارودۆخێکی نوێی هێنایه ئاراوه‌و سه‌ره‌تایه‌کیش بوو بۆ کشانه‌وه‌ی داعش له ناوچه داگیرکراوه‌کان.
له هه‌واڵه‌کاندا هاتبوو که پێشمه‌رگه‌کان له ناوچه‌ی نه‌ینه‌واش ئاماده‌بوونێکی به‌رچاویان ههیه و به ئازادکردنی ٩ دێهاتی داگیرکراو، سه‌ره‌تایه‌ک دروست بووه بۆ ئازادکردنی نه‌ینه‌وا.
سه‌باره‌ت به نه‌ینه‌وا، موسڵ و ئه‌و ناوچانه‌ی داعش ده‌ستی به‌سه‌ردا گرتووه، تاڕاده‌یه‌ک هێزه‌کانی هاوپه‌یمانان و هێزه‌کانی حکومه‌تی ناوه‌ندی هاوکارن بۆ ئازادکردنه‌وه‌ی موسڵ، له‌م په‌یوه‌ندییه‌شدا پێشمه‌رگه‌کان توانییان چه‌ندین دێهات ئازادبکه‌ن و پاشه‌کشه‌یان به داعش کردووه و چاوه‌ڕوانی ئازادکردنی نه‌ینه‌واین.
یه‌کێک له راوێژکاره‌کانی ئاغای بارزانی باسی دۆزینه‌وه‌ی نامه‌یه‌کی سێکرێتیان کردووه که تیایدا ئه‌لبه‌غدادی باس له کشانه‌وه‌ی داعش بۆ لیبیا ده‌کات، سه‌باره‌ت به راستی و دروستی ئه‌م نامه راتان چییه؟
من له راگه‌یاندنه‌کاندا بیستم و راسته‌وخۆ ئاگاداری نیم. به‌ڵام تا ئه‌و شوێنه‌ی بزانم یه‌کێک له راوێژکاره‌کان ئه‌مه‌ی وتووه و سه‌رچاوه‌که‌ی ناسراوه. ئێستا ده‌بێت بزانین ده‌قی نامه‌که چییه. سه‌ره‌ڕای ئه‌مه ئێستا راستییه‌ک له عێراقدا ده‌بینین ئه‌ویش ئه‌وه‌یه که داعش رۆژ له‌دوای رۆش تووشی شکست له ناوچه جیاوازه‌کان ده‌بێت و له زۆربه‌ی ناوچه‌کاندا له پاشه‌کشه‌دایه.
سه‌باره‌ت به هه‌رێم باسی خۆبه‌ڕێوه‌به‌ری و به‌ڕێوه‌چوونی رێفراندۆم که له لایه‌ن ئاغای بارزانییه‌وه له ٢٠١٤ باسکرا، باسی بنه‌ڕه‌تییه. وادیاره ئه‌مه له‌و بابه‌تانه‌یه که خواستی دراوسێکان وه‌کو ئێران و تورکیا نییه. له کاتێکدا که ئیسراییل به شێوه‌یه‌ک پشتیوانی لێکرد. ئه‌م خواسته له چ قۆناغێکدایه؟
وادیاره کورده‌کان له‌م باره‌وه، جۆرێک دوودڵییان ههیه. باسی خۆبه‌ڕێوه‌به‌ری له ئارادا نییه، چونکه ئێستاش ئێمه هه‌مانه. باسی سه‌ربه‌خۆیی و رێفراندۆم بۆ دیاریکردنی چاره‌نووسه. به گشتیی ناکرێت ئه‌م مافه له خه‌ڵک زه‌وت بکرێت، هیچ کوردێک نییه که ئه‌مه‌ی نه‌وێت و ئاواتی ئه‌وه‌ی نه‌بێت که چاره‌نوسی کورده‌کان له‌ده‌ست خۆیاندا بێت. ئه‌گه‌ر بگه‌ڕێینه‌وه بۆ مێژووی کوردستان، ده‌بینین که کوردستان هیچکات دابه‌ش نه‌بوو به‌ڵكوو یه‌ک جوگرافیا بووه و ورده ورده دابه‌ش کراوه و حکومه‌ته‌کانی عوسمانی و عه‌باسی و سه‌فه‌وی، ته‌نانه‌ت دوای شه‌ڕی یه‌که‌می جیهانیی، بوونه هۆی دابه‌شبوونی کوردستان به‌سه‌ر دوو به‌شی کوردستانی عێراق و سوریا. ئه‌م بابه‌ته، لێکۆڵینه‌وه‌و هه‌ڵسه‌نگاندن و باسی زۆری به‌دوای خۆیدا هێناوه. به‌ڵام راستییه‌که‌ی ئه‌وه‌ی که ئێستا که ئێمه ئه‌م باسه ده‌که‌ین به‌و مانا نییه که هه‌ر ئه‌مڕۆ به‌دوای سه‌ربه‌خۆییه‌وه بین. به‌ڵام باسی ئه‌وه‌یه که رێفراندۆمێک بکرێت بۆ ئه‌وه‌ی بزانینن خه‌ڵکی کورد چییان ده‌وێت. که به‌نده به چه‌ند هۆکارێکه‌وه و ده‌بێت بارودۆخه‌که‌ی ئاماده بکرێت، که تا ئێستا ئاماده نه‌کراوه که بتوانین رێفراندۆم به‌ڕێوه به‌رین و بزانین کورده‌کان چییان ده‌وێت.
ئه‌م بارودۆخه که باسی ده‌که‌ن چییه؟
ئێمه ناتوانین له ناوچه‌یه‌کدا سه‌ربه‌خۆیی رابگه‌یه‌نین که دراوسێکانمان په‌سه‌ندی نه‌که‌ن و دوژمنی بکه‌ن له‌گه‌ڵی. دراوسێکانی ئێمه، ئێران، تورکیا، سوریا و ته‌نانه‌ت حکومه‌تی ناوه‌ندی عێراق. بمانه‌وێت هه‌ر کارێک بکه‌ین ده‌بێت به دانوستان و وتووێژ و رێککه‌وتن بێت، تاوه‌کو بتوانین دراوسێی باش بین بۆ یه‌ک.
به گشتیی وادیاره حکومه‌تی هه‌رێم به تایبه‌ت له ئاستی سه‌رکردایه‌تی‌دا به باشی توانیویه‌تی کێشه ناوخۆییه‌کان و بڕێک کێشه‌ی ناوه‌کی خۆی چاره‌سه‌ر بکات. حزبه‌کانی یه‌کێتی نیشتمانیی کوردستان و پارتی دیموکرات سه‌ره‌ڕای جیاوازی سیاسی، توانیویانه له سه‌رکردایه‌تی‌کردنی هه‌رێمدا، رۆڵی خۆیان بگێڕن.
به‌ڵێ وایه. به‌ڕاستی سه‌رکردایه‌تی کورد سه‌ره‌رای هه‌موو کێشه‌و گرفته‌کان توانی له‌سه‌ر پێی خۆی بوه‌ستێت که بارودۆخی ئه‌مڕۆی هه‌رێم به باشی نیشانی ده‌دات.
کورده‌کان له ناوچه‌کانی دراوسێی هه‌رێمیش هه‌ن؛ له سوریا و ئێرانه‌وه بگره تاوه‌کو تورکیا. له بارودۆخێکدا که هه‌رێم ئه‌م مافه بۆ کورده‌کانی عێراق به ره‌وا ده‌بینێت که له بارودۆخێکی فیدراڵ‌دا چاره‌نوسی خۆیان دیاری بکه‌ن، هه‌ڵوێستی هه‌رێم سه‌باره‌ت به کوردی ناوچه‌کانی دیکه چییه؟
ئێمه له چوارچێوه‌ی عێراقدا قسه‌کانی خۆمان ده‌که‌ین و خواسته‌کانمان باس ده‌که‌ین. ئێمه هیچکات نه‌مانوتووه "کوردستانی گه‌وره"، به‌ڵكوو ده‌ڵێین "کوردستانی عێراق". بابهتی کورده‌کانی دیکه ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ خۆیان و خۆیان بڕيارده‌رن.
ئه‌و بابه‌تانه‌ی که وه‌کو کێشه له نێوان هه‌رێم و پ.کا.کا له‌سه‌ر شنگال و کۆبانی هاته ئاراوه و بابهتی له‌م جۆره، ئایا نابێته هۆی لاوازبوونی کورده‌کان به گشتیی و به‌هێزتربوونی داعش؟
به‌ڵێ، به گشتیی ئه‌م کێشانه ئاسه‌واری نه‌رێنی ده‌بێت و له کاتێکدا که دوژمنێکی هاوبه‌ش به‌ناوی داعش بوونی ههیه، ده‌بێته هۆی لاوازبوونی به‌رگری. به‌ڵام به گشتیی پێموایه ئه‌م بابه‌تانه لاوه‌کین و به درێژایی کات، به‌رده‌وام نابن و چاره‌سه‌ر ده‌بن.
تورکیا له هه‌مان سه‌ره‌تای دروستبوونی داعشهوه، هه‌ڵوێستی جیاواز و ته‌نانه‌ت دژبه‌یه‌کی گرت. له کاتێکدا که سه‌ره‌تا باسی رووبه‌روونه‌وه‌ی داعشی ده‌کرد، به‌ڵام دواتر هاوکاری تورکیامان بۆ داعش‌مان بینی. هه‌ڵوێستی هه‌رێم له‌سه‌ر تورکیا و سیاسه‌ته‌کانی ئه‌ردۆغان چییه؟
هه‌روا که پێشتر باسم کرد سه‌باره‌ت به داهاتووی سیاسه‌ته‌کانی تورکیا له ناوچه‌و سه‌باره‌ت به داعش، دڵخۆش نیم. له لایه‌کی دیکه‌وه شه‌ڕی چه‌کداری له‌گه‌ڵ کورده‌کانی خۆی له کاتێکدا له سنووره‌کانماندا داعش بوونی ههیه، هیچ شتێک جگه له شه‌ڕ و شه‌ڕی به‌دوای خۆیدا نه‌هێناوه. پێموایه به دانوستان کێشه‌کان چاره‌سه‌ر ده‌بێت. بابه‌تێکی دیکه سیاسه‌تی تورکیایه سه‌باره‌ت به داعش. راستییه‌که‌ی ئه‌وه‌یه که دائش بێ پشتیوانیکردنی بڕێک له هێزه‌کان نه‌یده‌توانی ئاوه‌ها به‌ره‌وپێش بچێت و له ماوه‌یه‌کی کورتدا به‌شێکی زۆر له عێراق داگیربکات. داعش خۆ له ئاسمانه‌وه نه‌هاتووه و له ناوچه‌یه‌که‌وه هاته ناوه‌وه و هه‌روه‌ها پشتیوانی ده‌کرێت، و به پێی ئه‌و شته‌ی له راگه‌یاندنه‌کاندا باس ده‌کرێت، له پشتیوانیکردنی داعشدا ناوی وڵاتانێک وه‌کو عه‌ره‌بستان، قه‌ته‌ر، ئیمارات و تورکیا ده‌بیندرێت. سه‌ره‌ڕای ئه‌مه و به بڕوای من، داعش ئاکامی به‌ڕێوه‌به‌ری هه‌ڵه‌ی سیاسی، ئابووری و کۆمه‌ڵایه‌تی له ناوچه‌که به تایبه‌ت سه‌رده‌می ئاغای مالکی بووه. له راستیدا ئه‌و بارودۆخه‌ی داعشی پێکهێنا، ئه‌گه‌ڕ چاک نه‌کرێت و له‌ناو نه‌چێت، داعش‌یش له‌ناو ناچێت. له‌وانه‌یه لاواز بێت، به‌ڵام له‌ناو ناچێت.
هه‌ڵوێستی هه‌رێم سه‌باره‌ت به رووداوه‌کانی به‌غدا و مانگرتنی موقته‌دا سه‌در و رووداوه‌کانی ناوچه‌ی سه‌وز چییه؟
هه‌ڵوێستی هه‌رێم هه‌میشه پاراستنی هێمنی و ئارامی به‌غدا و عێراق بووه، بابه‌ته‌که هه‌مان به‌ڕێوه‌به‌ری هه‌ڵه‌یه که باسم کرد. له راستیدا حکومه‌تی عێراق ده‌بێت به یه‌ک چاو سه‌یری هه‌موو نه‌ته‌وه‌و لایه‌ن و گروپه‌کانی عێراق بکات. بابه‌تێکی دیکه گرنگی چاکسازییه، که پێویستیی ئێستای حکومه‌تی عێراقه تاوه‌کو له‌م رێگایه‌وه بارودۆخی ژیان و ئابووری و کۆمه‌ڵایه‌تی خه‌ڵکی عێراق باشتر بێت. بابه‌ته‌کانی به‌غدا په‌یوه‌ندی به حکومه‌تی ناوه‌ندییه‌وه ههیه و ئێمه وه‌کو هه‌رێم به‌رده‌وام خوازیاری ئارامی و هێمنی و چاکسازی حکومه‌تی عێراق بووین. له لایه‌کی دیکه‌وه هه‌رێم به‌رده‌وام به‌دوای خواسته‌کانی خۆیه‌وه بووه له چوارچێوه‌ی ده‌ستووری عێراقدا. ده‌ستووری عێراق، مافی کوردی به فه‌رمی په‌سه‌ند کردووه و ناوه‌ندی چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌کانیشی دیاری کردووه.
یه‌کێک له بابه‌ته باسکراوه‌کان، باسی فرۆشی نه‌وتی هه‌رێمه که دوای پاشه‌کشه‌ی داعش له ناوچه‌ی که‌رکووک، هه‌رێم ئه‌م مافه‌ی بۆ خۆی به ره‌وا بینی که راسته‌وخۆ نه‌وت بفرۆشێت، رای ئێوه چییه؟
به‌ڵێ، یه‌کێک له بابه‌ته‌کانمان یاسای نه‌وته. یاسای نه‌وت پرۆژه‌که‌ی ئاماده کراوه و بڕیار بوو له په‌رله‌مان په‌سه‌ند بکرێت به‌ڵام تا ئێستا حکومه‌تی عێراق مۆڵه‌تی نه‌داوه په‌سه‌ند بکرێت. کاتێک ئه‌وه یاسایه په‌سه‌ند بکرێت، بابهتی ئابووری و بابهتی نه‌وت، چاره‌سه‌ر ده‌بێت. هه‌نگاوه‌کانی هه‌رێم به پێی ئه‌و یاسایه ئه‌نجام ده‌درێت. له دوو ساڵ پێش ئێستاوه که حکومه‌تی ناوه‌ندی بودجه‌ی هه‌رێمی بڕی، ئێمه ناچارین بۆ دابینکردنی سه‌رچاوه‌ی دارایی، بیر له هه‌نارده‌کردنی نه‌وت له رێگای ئێران و تورکیاوه بکه‌ینه‌وه، تاوه‌کو بودجه‌ی هه‌رێم دابین بکرێت.
واتا نزیکه‌ی دوو ساڵه که ئه‌و ١٧%ه‌ی له بودجه‌ی عێراقدا بۆ هه‌رێم دانراوه، بڕاوه؟
به‌ڵی، نه ته‌نها ئه‌و ١٧%ه، به‌ڵکوو مافی پێشمه‌رگه‌کان که ده‌بینین چۆن له به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی داعشدا فیداکاری ده‌که‌ن و تا ئێستا زیاتر له ١٥٠٠ شه‌هیدیان داوه، بڕاوه. به شێوه‌یه‌ک که بڕێک له هاوپه‌یمانه‌کان، پێداویستییه‌کانی ئێمه دابین ده‌که‌ن، به‌ڵام هیچ یارمه‌تییه‌ک له لایه‌ن حکومه‌تی ناوه‌ندییه‌وه به هه‌رێم ناگات.
ئاغای بارزانی له وتووێژێکدا له‌گه‌ڵ رۆژنامه‌ی "زمان"ی تورکیا له ٢٠١٣ باسی رۆڵی سه‌ردار سلێمانی کرد له شه‌ڕی داعش و ئێوه‌ش له به‌رنامه‌یه‌کی ته‌له‌ڤزیۆنیدا به پیاوی یه‌که‌می رۆژهه‌ڵاتی ناوین ناوتان هێنا. رۆڵی گرنگی ئێران و سوپای قودس به تایبه‌ت له قۆناغی ئابڵۆقه‌ی هه‌ولێر له لایه‌ن داعشهوه چۆن ده‌بینن؟
به‌ڵێ، چه‌ند رۆژ پێش ئێستاش ئاغای نه‌چیرڤان بارزانی باسی رۆڵی ئه‌رێنی کۆماری ئیسلامی ئێران و به‌رپرسانی ئێرانی کرد له‌و قۆناغه‌دا. هێزه‌کانی پێشمه‌رگه ده‌یناتوانی پشتیوانی له ناوچه‌که بکه‌ن، به‌ڵام یارمه‌تییه‌کان و هاوکارییه‌کانی ئێران له کاتێکدا که هه‌رێم له قۆناغێکی هه‌ستیاردا بوو، توانی وره‌ی پێشمه‌رگه به‌رزبکاته‌وه تاوه‌کو بتوانن پشتیوانی له هه‌رێم و ئه‌و ناوچانه بکه‌ن که له لایه‌ن داعشهوه هێرشی کرابووه سه‌ر. دوای ئه‌و قۆناغه‌ش، ئێران و هێزه‌کانی هاوپه‌یمانان یارمه‌تی زۆریان به پێشمه‌رگه گه‌یاند. هه‌رێم به‌رده‌وام گرنگی رۆڵی ئه‌رێنی و به‌شداری سودمه‌ندانه‌ی ئێران و به تایبه‌ت سه‌ردار سلێمانی له دژایه‌تیکردنی داعش، باسکردووه، هه‌م بۆهه‌رێم و هه‌م بۆ عێراق به گشتیی. رۆڵی ئه‌رێنیی ئێران له دژایه‌تی داعش، به‌رچاو و گرنگه.
ڕۆژنامەیهمدڵی، لاپه‌ڕه‌ی سیاسه‌ت، ساڵی دووهه‌م، ژماره ٣٣٦، دووشه‌مه ١٧ خوردادی ١٣٩٥ی هه‌تاوی، لاپه‌ڕه‌کانی ١ و ٣.
"نازم دەباغ" نوێنەری هەرێمی کوردستان لە تاران وێڕای ئاماژە بە پشت پەردەی هەواڵەکەی شەرقولئەسەت سەبارەت بە کردنەوەی سەکۆی مووشەکی ئێران لە هەرێم، ئامانجەکانی سەفەری "مەسعوود بارزانی" بۆ ئێرانی شی کردەوە.
هەواڵدەریی مێهر؛ بەشی نێودەوڵەتی- سومیە خومارباقی: حەوتەی ڕابردوو ڕۆژنامەی عەرەب زمانی شەرقولئەوسەت پاگەندەی ئەوەی کرد کە تاران کردنەوەی سەکۆی مووشەکی خۆی لە خاکی هەرێمی کوردستان لە نێزیکی سنووری سووریا دەستپێکردووە کە ئامانج لەو بنکە سەربازییە پاراستنی سنوورە ئایدۆلۆژیکییەکەی ئێرانە.
"نازم دەباغ" نوێنەری هەرێمی کوردستان لە ئێران وێڕای ڕەتکردنەوەی دامەزراندنی هەرچەشنە بنکەیەکی سەربازی لەلایەن ئێرانەوە لە هەرێمی کوردستان، وتی: پاگەندەی لەم چەشنە دوورە لە ڕاستی و ئێران هیچ بنکەیەکی سەربازی لە هەرێمدا نییە چونکوو هەرێم و ئێران هاوسنوورن و بۆ پەیوەندی زیاتر پێویست بەم کارانە ناکات.
سەبارەت بەم بابەتانە و لە سەروبەندی سەفەری مەسعوود بارزانی سەرۆکی هەرێمی کوردستان بۆ ئێران گفتوگۆیەکمان لەگەڵ "نازم دەباغ" نوێنەری هەرێمی کوردستان لە تاران ساز داوە کە دەقەکەی لە خوارەوە دەخوێننەوە؛
ڕۆژنامەی شەرقولئەوسەت لە هەواڵێکدا پاگەندەی ئەوەی کردووە کە ئێران لە هەرێمی کوردستاندا سەکۆی مووشەکی دەکاتەوە، ئەم هەواڵە دواتر لەلایەن بەرپرسانی ئێرانی و هەروەها بەرپرسانی هەرێمی کوردستانیشەوە بڵاوکرایەوە، هۆکاری بڵاوەپێکردنی پاگەندەی لەم چەشنە بە چی دەزانن؟
سەبارەت بە سەکۆی مووشەکی کۆماری ئیسلامی ئێران، دڵنیام کە توانایی و دەسەڵاتی ئێران لەم قۆناغەدا و لەباری سیاسی و سەربازییەوە، گرینگ و کاریگەرە.پاش چەندین ساڵ گەمارۆی ئابووری و دانوستان، ئێران توانی لەگەڵ ۱+۵ ڕێکبکەوێت و هەروەها ڕۆڵی ئێران لە شەڕی داعش لە عێراق و سووریا بووەتە هۆی ئەوەی کە دوژمنانی ئێران زیاتر لە ڕابردوو نیگەران بن. هەر بۆیە لەم قۆناغەدا بۆ ئاژاوەنانەوە لە ناوجەکە بە تایبەت عێراق هەوڵی زۆر دەدرێت تاکوو پەیوەندی نێوان ئێران و کوردەکان تێکبدرێت.
هەربۆیە ناوبەناو هەواڵ لەسەر ئەوەی کە ئێران بنکەی سەربازی و سەکۆی مووشەکی لە چیاکانی شەنگال یان هەرێمی کوردستان کردووەتەوە، بڵاودەبێتەوە.
بە بڕوای من ئەم جۆرە هەواڵانە زیاتر لە پێناو ورژاندنی ئیسرائیل و ئەو کەسانەیە کە دەیانەوێت ئێران وەک هەڕەشەیەک بۆ ناوچەکە بناسێنن. بەڵام ئەوەی تا ئێستا لە زمانی بەرپرسانی عێراق و هەریمی کوردستانەوە دەبیسرێت، ڕۆڵی گرینگی هاوکاری و پشتیوانی ئێرانە لە بەرەکانی شەڕ دژی داعش و پاراستنی ئاسایش.
پارتی دیمۆکراتی کوردستان رایگەیاندووە کە "مەسعوود بارزانی" سەرۆکی هەرێمی کوردستان تا دوو حەوتەی داهاتوو سەردانی ئێران دەکات، ئامانجەکانی ئەم سەفەرە و گرینگایەتی سەفەرەکە لەم قۆناغە چیە؟
بێ گومان لە ڕابردوودا، ئێستا و داهاتوو هاتوچووی نێوان بەرپرسانی هەرێمی کوردستان و ئێران بووە و دەبیت بە تایبەت دوایین سەفەری وەفدی کۆماری ئیسلامی ئێران کە وەزیری ئیتلاعاتی ئێران سەرپەرەشتی دەکرد، "مەسعوود بارزانی" بۆ ئێران بانگهێشت کرا. سەفەری ئەوان بۆ ئێران ڕۆڵێکی کاریگەری دەبێت لە پێناو پتەوکردنەوەی پەیوەندییەکانی نیوان ئێران و هەرێمی کوردستان بە تایبەت ئەوەی کە بۆ هەمووان ئاشکرایە ئێران وڵاتێکی گرینگی ڕۆژهەڵاتی ناڤین و جیهانە و گرینگایەتی تایبەتی بۆ تۆکمەکردنەوەی ئاسایشی عێراق و هەرێم و ناوچە هەیە.
هەروەها سەفەری سەرۆکی هەرێمی کوردستان کاریگەریی دەبێت لەسەر پتەویی و پەرەپێدانی پەیوەندی ئابووری و فەرهەنگی و کۆمەڵایەتی نێوانیان. هۆکارێکی گرینگی دیکە ڕاگۆڕینەوەیە سەبارەت بە دۆخی سیاسی و ئاسایشی عێراق و ناوچەکە.
دوایین هەواڵەکان
- نوێنەری حکومەتی هەرێم لە ئێران: سەردانەکەی پزیشکیان ئاماژەیە بۆ گرنگیدانی ئێران بە هەرێمی کوردستان
- ههرێمى كوردستان و ئێران جهخت له برهودان به پهيوهندييهكانيان دهكهنهوه
- سهرۆک نێچیرڤان بارزانی: سەردانی سەرۆک کۆماری ئێران مێژوویی بوو
- نازم دەباغ له وتووێژ له‌گه‌ڵ ئاژانسی ئیرنا: مەسعوود پزشکیان سەردانی هەولێر دەکات
- نازم دەباغ: کاتی سەردانی پزیشکیان بۆ عێراق دیار نییە
- «سەلام رشدی» له‌گه‌ڵ شاندی یه‌کێتی هاورده و ناردنکارانی لقی هه‌ولێر کۆبۆوه
- سهرۆك نێچيرڤان بارزانى: ههميشه پشتيوانى و بهرگرى له مافهكانى ئێزدييان دهكهين
- سهرۆک نێچیرڤان بارزانی له‌گه‌ڵ باڵیۆزی یهکێتیی ئهورووپا کۆبووهوه
- سهرۆك نێچيرڤان بارزانى له‌گه‌ڵ باڵيۆزى نهمسا كۆبووهوه
- سهرۆك نێچيرڤان بارزانى سوپاسى جهنهرال ڤاول دهكات