ئێوارەی ئەمڕۆ دووشەممە 3/8/2015، لە ساڵیادی کارەساتی شنگال، لە شاری دهۆك بە ئامادەبوونی بەڕێز نێچیرڤان بارزانی سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان، پارێزگاری دهۆك، نوێنەری حزب و لایەنە سیاسییەكان و رۆشنبیران و هونەرمەندان، دوو بەرهەمی سەمفۆنی و كۆڕال بە ناوی شنگال و پێشمەرگە پیشكەش كران كە لەلایەن هونەرمەندی گەورەی كورد دڵشاد محەمەسەعیدەوە ئامادە كرابوو.
لە مەراسیمەكەدا دوای وتەی بەڕێوەبەری تۆڕی میدیایی رووداو وەك سپۆنسەری ئەو دوو بەرهەمە هونەرییە و وتەی بەخێرهێنان لەلایەن پارێزگاری دهۆكەوە، بەڕێز نێچیرڤان بارزانی سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان لە وتارێكدا ئاماژەی بە تێپەڕبوونی ساڵێك بەسەر كارەساتی دڵتەزێنی شەنگال كرد و بە دڕندەترین كارەساتی دوای كیمیابارانكردنی هەڵەبجە و ئەنفالكردنی خەڵكی كوردستانی وەسف كرد و ئەو كارەساتەی بە جینۆساید ناوبرد كە دەرهەق بە گەلێك كراوە و ئاماژەی بەوە كرد كە شنگال برینێكی قووڵە لەسەر جەستەی گەلەكەمان.
لە بەردەوامی وتەكەیدا سەری ڕێز و نەوازشی بۆ شەهیدانی ئەو كارەساتە و فیداكاریی ئەو خەباتگێڕ و قارەمانانە دانەواند كە بە خوێنی خۆیان خاكی كوردستانیان لە مەترسیی دوژمنان پاراست. هەروەها ڕۆڵی پێشمەرگەی كوردستان و شەرڤانانی بەرز نرخاند كە هاوكار بوون بۆ رزگاركردنی كوردانی ئێزدی. سەركەوتنی هێزی پێشمەرگەی كوردستانیشی بە مایەی شانازی دانا كە توانییان بە پشتیوانیی خەڵكی كوردستان بەرگری لە خاكی نیشتمان بكەن و ناسنامەی نەتەوەیی گەلەكەمان بپارێزن.
سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی كوردستان هەروەها باسی لە بوونی یەك ملیۆن و حەوسەد هەزار ئاوارە و پەنابەری ناوخۆ و دەرەوە لە هەرێمی كوردستان كرد كە لە ماوەی چەند مانگێكدا بە هاتنی ئەو ڕێژە زۆرەی ئاوارە و پەنابەران، ڕێژەی دانیشتون لە هەرێمی كوردستان 29%ی زیادی كرد، ئەوەش كاریگەریی لەسەر ئاستی ئەمنی و خزمەتگوزاریی هەبوو، لەو ڕووەوە سوپاس و پێزانینی حكومەتی بە تەواوی خەڵكی كوردستان و بە تایبەتی دانیشتووانی پارێزگای دهۆك ڕاگەیاند كە وەك ئەركێكی نەتەوەیی دەرگایان بە ڕووی ئاوارە و پەنابەراندا كردەوە و هاوكارییان پێشكەش كردن.
سوپاسی پەنابەرانی رۆژئاوای كوردستانیشی كرد كە ئەوانیش بەشداربوون لە هاوكاریكردنی ئاوارەكانی شەنگال و هیوای خواست ئەو ئاوارانەی هاتوونەتە هەرێمی كوردستان، بە سەربەرزییەوە بگەڕێنەوە سەر ماڵ و حاڵی خۆیان. هاووڵاتیانی هەرێمی كوردستانیشی دڵنیا كردەوە كە حكومەتی هەرێم بە پشتیوانیی گەلەكەمان هەموو هەوڵێكی خۆی دەخاتەگەڕ بۆ دەربازبوون لەو قەیرانە داراییەی كە كوردستانی گرتووەتەوە.
بەڕێز نێچیرڤان بارزانی ئاماژەی بەوەش كرد كە كوردانی ئێزدی لە مێژوودا بەرگرییان لە كلتوور و ناسنامەی نەتەوەیی و ئاینیی خۆیان كردووە، جەختی لەوەش كردەوە كە پێویستە كوردانی ئێزدی لە كوردستان بمێننەوە بۆ ئەوەی ناسنامەی ئایینی و نەتەوەییان پارێزراو بێت و لەو رووەوە هەرچەشنە هاوكارییەكی حكومەتی هەرێمی كوردستانی دووپات كردەوە.
هەروەها سوپاسی هونەرمەندی گەرورەی كورد دڵشاد محەمەد سەعیدی كرد بۆ ئەو دوو شاكارە هوونەریەی بۆ شەنگال و پێشمەرگە بەرهەمی هێناوە كە لە دوو سەمفۆنیا پێكهاتبوون و بە جێگەی ڕێز و تەقدیری دانا و لە هەمان كاتدا دەستخۆشی لەو هونەرمەندە كوردانەدا كرد ئەوانەی بەشداری ئەو دوو شاكارە هوونەرییەیان كردووە و لە هەرچوار پارچەی كوردستان بوون و بانگی سەر سەكۆی شانۆ كردن و ڕێزی لێگرتن و پێشوازی لێكردن. ئاماژەی بەوەش كرد ئەگەر ئەو دوو شاكارە هوونەرییە بە شێوەیەكی زیندوو پێشكەش كرابان، چێژێكی زیاتری دەبوو.
ئەمە دەقی وتەی بەڕێز نێچیرڤان بارزانی سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستانە:
ئەڤرۆ سالەک تێدپەریت بسەر کارەساتا شنگالێ، بێ شک شنگال دێ مینیت برینەکا کور د دلێ هەر کەسەکێ و هەر کوردستانیەکیدا ل هەرچار پارچیت کوردستانی، ئەڤرۆ سالەک تێدپەریت بسەر درندەترین کارەساتا ڤان چەند سالێت بۆری پشتی هەلەبجە پشتی کیمیابارانا هەلەبجە پشتی ئەنفالان ئەڤ کارەساتا بەری سالەکێ ل شنگال هاتیە ریدان کارەساتەکە و برینەکە یا د جەستێ هەرێما کوردستانیدا، دڤێ رۆژێدا سەرێ رێز و بەژنا خۆ دچەمینین بۆ وان خەباتکارا بۆ وان قەهرەمانا بۆ وان شەرڤانا ئەڤێت کۆ هیممەت کری و هەوڵدای و شەڤ و رۆژ کریە ئیک و مقاومەت کری لێرەدا ئەم سەرێ خۆ دچەمینین بۆ خوینا وان شەهیدا سەرێ خۆ دچەمینین بۆ خوینا وان عەزیزا ئەوێن ڤێ رێکێدا خەباتکری و سەرێ خۆ دانای و شەهید بین بۆ پاراستنا ئاخا مە بۆ پاراستنا ولاتێ مە بۆ هندێ دا مقاومە و بەرخۆدان یا بەردەوام بیت ل چیایێ شنگال.
هەر دجهێ خۆدایە سلاڤ و رێزێت تایبەتیش بۆ وان قەهرەمانا بنێێرین ئەوێن دوان رۆژێت زەحمەتتدا بەری سالەکێ د بێهیڤیی دا بی ئومێدییدا د وەختەکیدا کۆ هەمی دەرگەه د گرتی بین لسەر وان مانەڤە و مقاومەت کر و بەرخۆدان دکر بۆ پاراستنا جیایێ شنگال بۆ پاراستنا جهێت پیرۆزێت خۆشک و برایێت مە یت ئێزدی ل شنگال و دەورۆبەریت وێ سلاڤێت تایبەتیێت مە بۆ وان هەروەها دجهێ خۆدایە سلاڤ و ریزێت خۆ ییت تایبەتی بنێرین بۆ وان شەرڤانێت رۆژئاڤا ئەوێت کۆ هاریکاریکری بۆ قۆرتالکرن و رزگارکردنا خەلکێ مە هاولاتیت مە د وان رۆژێت سەختتدا، سلاڤێت مە بۆ وان شەرڤانا بۆ وان پێشمەرگا بۆ وان قەهرەمانا، هێرشا داعش بۆ سەر شنگاری درندەرتین نەوعێ هێرشا بی ئەوێت کۆ ڤان چەند سالادا هاتیە کرن و ئەگەر ئەم بەحسا وێ هێرشێ بکەین بمەعنای کەلیمە جینۆسایدە دەرهەق ب ملەتەکێ هۆ هاتیە کرن، جینۆساید بی.
ئەو تشتێ حەتا نهاژی مە زەهمەت ددەت مەسەلا ئاڤەدانکرنێ نیە ئاڤەدانکرن ئێشەلا دە هێتەکرن شنگار دێ ئاڤەدان بیت دەوروبەرێت شنگال دێ ئاڤەدان بن، ئەو برینا کویر یا مایەڤە مەسالا مرنا وان ژنو کچێت مەبی یت کۆ وێ رۆژێدا هاتیە کرن، بێشک هون د ئاگادارن هەمی جوهدەک یا سەرفکری دا ئەم بکارین هندەک ژوانا بیننەڤە.. تا نهاژی ژمارەکا زۆر ژوانا مەیا ئینایەڤە جهودێت مە د بەردەوامن لێبراستی ئەز بۆ وە بێژم ئەو برین برینەکا گەلەک یا کویرە یا نەخۆشیشە، و دێ مینیتەڤە نە بتنێ بۆ مە ئەز باوەردەکەم بۆ هەر کورداکێ لهەر جهەکێ کوردستانە لهەر پارچەیەکا کوردستانێ، دەمینیتەڤە یا نەخۆش سەرکەفتنێت پێشمەرگێت مە ێت قارەمان د بەرۆکێت شەریدا لهەر جهەکێ جهێ دلخۆشیێە بچەکەکێ سادە مقاومەیەکا پێرۆز بەرخۆدانەکا پیرۆز پێشمەرگێ مە دڤە سالێدا کر پشتەڤانیا ملەتێ مە دگەلواندا بی قەهرەمانی کر پشتەڤانی کر وە بەرخۆدانکر و کوردستان پاراست دیسا بناڤێ ڤێ مەجلسێ بۆ هەر پیشمەرگەیەکێ کوردستانە سلاڤ و ریزێت خۆ یێت تایبەت دنێرین و دبێژینە وا خزمەتا وە بەرخۆدانا وە بۆ پاراستنا ناسناما نەتەوەیا ملەتێ مە بۆ پاراستنا کوردستانە ملەتی کورد لهەر جهەکێ کوردستانە تەقدیریت تایبەت بۆ وە هەنە ئەز باوەردکەم زەهمەتا ئاوارەی پەناهندەیی زۆرا لوە دیتیە و ئەڤێت نها ل زیدە خۆ هاتیە دەرکرن و قەستا هەرێما کوردستانە کری و بشکلەکێ ئیحتیرام و بشکلەکی تایبەت براستی ل کوردستانێ هاتیە پاراستن دیسا جهێ تەقدیریە سۆپاسیا ملەتێ خۆ دکەین کۆ دەرگەهێ دلی خۆ ڤەکر بۆ ڤان ئاوارا وختێ لێقەومینی رۆژا لێقەمینێ مەدیت کۆ باژێرێت کوردستانە جاوا هاروکاری و خزمەت هاتە کۆمکرن بۆ ڤان ئاوارا ل سلەیمانیێ ل هەولێرە بەس من دڤێت ئەز د ئێرەدا براستی تایبەتی سۆپاسیەکا گەرم سۆپاسیەکا بێ پایان بۆ خەلکی باژێرێ دهۆکی و دەڤەرا دهوکی و زاخۆ و باژیرێن دی ێین دەڤەرا پارێزگەها دهوکێ بنێرم کۆ دوێ رۆژێدا ئەوان هیچ تەخسیریەک نەکریە و ئەڤرۆ بڤی مناسبەتی سالەک بسەرڤێدا تێپەری دیسا جارەکا دی جهی بیرئینانەڤێیە کۆ تەحەمۆلەکا ئێکجار زۆر کر زارۆکێن وان نەچونە مەدرەسان و نەچونە مەکتەبا و ئەڤ مەدرەسە تژیبین لڤان ئاوارا و راوەستان زارۆکێت وان مەحرۆم بین ل خواندنێ لێ تێگەهشتن ئەڤە ئەرکەکێ نەتەوەییە پشەڤانیا ڤان بیتە کرن و کر و دجهێخۆدایە دیسا ئەم سۆپاسیا وان بکەین بیرا خۆ بینینەڤە چەند زەهمەت بی وەتەقدیرەکا زۆر بو مالباتین وان خویندەڤانان و تەقدیرەکا زۆر بو ئەو هاروکاریت پاریزگەها دهوکی دەڤەرا دهوکی و باژیری دهوکی و باژیرێ زاخۆ باژیرێن دی یین کوردستانە هاتیەکرن جهێ تەقدیریە و لازمە هەرسال ئەڤ تشتە ل بیرا مەبیت و سۆپاسیەت خۆ ئەز بناڤە حکۆمەتا کوردستانە دگەهینمە مالبات و یەک یەک ئەندامێت پارێزگەها دهوکی و هەروەسا ئەو تشتی من بەری سالەکی دیتی ل دهوکی جهی تەقدیریە ئەڤ لاجئێت رۆژائاڤا ئەڤێت قەستا کوردستانە کری کۆبارێ ژیانا وان گەلەک یێب زەحمەتە لە د وێرۆژێدا ئەوانیش هاروکاری کۆمدکر بۆ خۆشک و برایت خۆ ییت ئیزدی ئەوێت لیقومای ئەڤەش جهی تەقدیرییە.
جهی سۆپاسیە لیرەڤە ئەز بناڤێ وە هەمیا ئەز سوپادسیا وان دکەم ئەڤیت کەمپادا تەئکید ژیانا ئاوارەی و کەمپیدابین یابزەحمەتە یاب سەناهی نیە ئەز باوەردکەم هندەک ژوە ئەڤ ژیانە یە دیتی ل ئردۆگایەت تورکیا ل سالیت هەشتێیا هەشتی و حەفتا ل مۆشی ل دیاربەکری جهیت دی دزانن یەعنی چ بەس هیڤیا مە ئەوە رۆژاکە بێت ئەڤ خەلکێ نها قەستا هەرێما کوردستانە کری ڤەگەرنەڤە جهیت خۆ بسەربلندی و بخۆشی بتەکید ب ئاڤەدانیەکا زیدەتریت ئینشاڵا بتەکید هون دزانن ئەڤرۆ ل هەرێما کۆردستانی مە حدۆدێ ملیۆنەک و حەفسەد هزار ئاوارەو و پەنابەرا ییت هەین یەک ملیۆن و حەفتسەد هزار ئاوارە و جهێن دی یین کوردستانێ ماوەی جەند هەیڤەکادا حدۆدێ ٢٩٪ نفۆسا کوردستانێ زیدەبی. بێشک ئەڤ زەدابینە تائسیر ل خەدەماتا کر تائسیر ل کاهرابە کر تائسیر ل ئەمنیەتێ کر و هەر سەکتەریت کۆ ئەم حساب بۆ بکەین تەئسیرەکا مەزن لێکر بەس خۆراگریا ملەتێ مە سەبر و تەحەملا وە دگەل حکۆمەتێ سەبر و تەحەملا وە دگەل مە دبێ مەعاشیی و دڤان زرۆفیت سەختدا راستی کەلیمەیەک نیە ئەز بکارم سۆپاسی و تەقدیرا خۆ دەرببرم ئەمزانین ئەڤرۆ زرۆفێین کوردستانە زەحمەتن ئەمزانین بێ مەعاشن ئەمزانین ئەزمە هەنە لی ئەڤ چۆکنەدانا ملەتی مە بۆ ڤان زەختیت کۆ تینە کرن جهێ تەقدیرێە بەس ئەز حەزدکەم باوەر بکەن و پشتراستبن حکۆمەتا هەرێما کوردستانە وەکی خزمەتکارە ڤی ملەرتی و ڤی وەلاتی هەر تشتەکی دشیانا ویدا هەبین بۆ دەربازبین لڤی قەیرانی یا کری و دی یا بەردەام بیت و ئەز وە پشتراست دەکەم ئینشالا ئەم دکارین ب پشتەڤانیا وە و پشتەڤانیا ملەتی مە لڤی قەیرانێ و ڤێ ئالوزیا نها هەرێما کوردستانە تیکەفتی ئەم دەرباز بین،،کۆردێن مە یین ئیزدی جهێ شانازیا مەنە جهی شانازیا مەنە ئەڤ ملەتەی پیناسا نەتەوەییا ملەتی کورد ڤانە یا پاراستی ئەگەر بەرێخۆبدەینە تەعلیماتیت وان ییت دینی بەرێخۆبدەینە زمانێ وان یە رەوانێ کوردی ئەم دبینین کا ئەڤی ملەتەی د ناحیا کەلتۆریڤە ناحیا زمانیڤە ناحیا هەرتشتەکێدیڤە کا چاوا د تائریخێدا و ددیرۆکێدا کادی چاوا ئەڤانە ئەڤ ناسناما ملەتێ خۆ پاراستیە ئەڤ ملەتە جهێ سەربەرزیە ئەم زانین هندەک عاجزی هەنە هندەک جارا قەستا دەرڤە دکەن لی ئەز دبێژمە وان چۆنا وە بۆ دەرڤە یان لدەرڤەبین و ل خەریبیە هین نکارن ڤێ ناسنامەیا خۆ یا نەتەوەی ببپارێزن لێ ل جهێ وە دی هێتە پاراستن و لازمە چاوا ددیرۆکێدا کا جاوا وە برخۆدانکریە بۆ پاراستنا ڤێ ناساناما نەتەوی ئەڤرۆش ئیرۆش سەرەرای ڤە هەمی زەهمەتیا وە هەی هینگ لازمە ڤێ ناسناما نەتەوەییا خۆ بپارێزن ناسناما ئاینی و دینا خۆ بپاریزن ب تاکید حکوومەتا هەرێما کوردستانە هەرتشتەکی لازم بین بو ڤی مەسەلی دە کەت.
ئەڤرۆ ئەز گەلەک کەیفخۆسم ڤێ یەڤارێ بەشدار بیم ڤێ مناسبەتێ وە زێدەترێس براستی کاک دلشاد کۆ یێ بەشدارە لڤیرە کۆ بەلکی هین بێژن دلشاد جهی شانازییە بۆ دهوکی بەس دلشاد جهێ شانازیە بۆ هەمۆ کوردەکی ل هەر جهەکی ئەڤرۆ ئەو کارێ کەلتوری و یێ هۆنەری کۆ هاتیە پێشکیشکرن دەست و پەنجێت کاک دلشاد وە هەروەها هەڤالێ خۆشتڤی کۆ من بیست ئەوژی یی حازرە لڤێ مەجلسی ئەدیب چەلکی بخێربێ گەلەک بخێر بی سەرجاڤا هەردۆ بەرهەمیت سەنفۆنیا یێت شنگال و پێشمەرگە کۆ بەرهەمیت ڤانەنە جهێ تەقدیریە ئەز دیسا بناڤێ وە دبێژ هین جهی شانازیەنە شانازی بۆ دهوک شانازی بۆ کوردستان شانازی بۆ هار کوردەکێ ل هەر جهەکی ئەڤ نەوعە هۆنەرمەندە وەکی کاک دلشاد مستەوایەکی عالەمی یی هەی نەبتنێ کۆردستان و براستی لازمە ئەم قەدیری هۆنەرمەند و رۆشەنبیرین خۆ بزانین چۆنکو کێم هەلدکەڤن لێ دەمێ هەلدکەڤن ئەڤە ملکی هەر کوردەکینە لهەر جهەکی ئەز تەقیدرا وان دکەم و ئەز بخێرهاتنەکا گەرم دکەم و سۆپاسیا ریڤەبەریا تۆرا میدیا رووداو ئ کاک ئاکۆ و ئەو هەڤالیت گەل وی شۆل دکەن براستی زەحمەتەکا زۆر کیشا بۆ هندێ ئەڤ بەرهەمە جهی خۆ بگریت هەمی لایەک بخیر بین سەرجاڤا هیڤیا مە ئەوە ئینشالا شنگال دە هیتە رزگارکرن و ئەڤ ملەتە دە ڤەگەریتە سەر جهیت خۆ ناسناما نەتەوەی و سانازیا نەتەوەیا کۆ هەمی جارا جهیە شانازیە بۆیە دە هەتە پاراستن و دە یا بەردەوام بیت لخەباتی ئەڤ کاروان دێ بەردام بیت هەتا سەرکەفتنا دیماهیێ هین هەمی بخێر بێن سەرجاڤا ئیڤارا وە باش بیت.
نیوەڕۆی ئەمڕۆ چوارشەممە 5/8/2015 بەڕێز نێچیرڤان بارزانی سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان، پێشوازی لە بەڕێز حەسەن دانایی فەڕ باڵیۆزی كۆماری ئیسلامیی ئێران لە عێراق و شاندێكی دیبلۆماسیی یاوەری كرد.
لە دیدارێكدا بەڕێز باڵیۆزی كۆماری ئیسلامیی ئێران خۆشحاڵیی خۆی بە سەردانی هەرێمی كوردستان دەربڕی و ستایشی هەرێمی كوردستانی كرد كە لە پێشكەوتنەكانی بەردەوامە و توانیویەتی بە شێوەیەكی یەكجار باش ڕووبەڕووی هێرش و مەترسییەكانی تیرۆرستانی داعش ببێتەوە و لە ڕووی ئابووریشەوە خۆڕاگر بێت بەرامبەر ئەو قەیرانە داراییەی ڕووبەڕووی بووەتەوە و بە شێوەیەكی زۆر باشیش پێشوازیی لە ژمارەیەكی یەكجار زۆر لە ئاوارە و پەنابەران بكات و شوێنی حەوانەوە و خزمەتگوزاریی پێویستیان بۆ دابین بكات.
پشتگیری و بەردەوامیی هاوكارییەكانی حكوومەتی كۆماری ئیسلامیی ئێرانیشی بۆ حكوومەتی هەرێمی كوردستان دووپات كردەوە و هەڵوێستی خەڵك و حكوومەتی هەرێمی كوردستانی لە بارەی هاوكارییكردنی ئاوارە و پەنابەران و ڕووبەڕووبوونەوەی تیرۆر بەرز نرخاند. هەروەها باسی لە پتەوكردنی زیاتری پەیوەندییەكانی نێوان كۆماری ئیسلامیی ئێران و هەرێمی كوردستان لە بوارە جیاجیاكاندا كرد و هیوای خواست لە هەموو بوارەكاندا پەیوەندیی نێوان هەردو بەرەو پێشتر بڕوات.
لای خۆیەوە بەڕێز سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان سوپاسی سەردانی شاندی میوانی كرد و دڵخۆشیی خۆی دەربارەی پتەوكردنی پەیوەندییەكانی نێوان هەرێمی كوردستان و ئێران دەربڕی و ئاماژەی بەوە كرد كە پەیوەندییە دووقۆڵییەكانی نێوان هەرێمی كوردستان و ئێران مێژوویین و جەختی لەوە كردەوە كە لە كاتە سەختەكاندا كۆماری ئیسلامیی ئێران هەردەم پاڵپشت و هاوكاری گەلی كورد بووە.
بەڕێز نێچیرڤان بارزانی هەروەها ئەوەی دووپات كردەوە كە هەرێمی كوردستان ئامادەیە هەموو ئاسانكاری پێشكەش دەكات بۆ پتەوكردنی زیاتری پەیوەندییەكانی لەگەڵ كۆماری ئیسلامیی ئێران لە هەموو بوارەكاندا.
گفتوگۆكردنی بارودۆخی ناوچەكە و عێراق بە گشتی و پەیوەندییەكانی نێوان هەرێمی كوردستان و حكوومەتی فیدرالی عێراق، لایەنێكی دیكەی دیدارەكە بوو.
ئیلنا: ئاستی هاوکارییه ئابوورییه‌کانی ئێران و حکومه‌تی هه‌رێم، گرفته‌کانی نێوانیان و کاریگه‌ری قه‌یرانی داعش له‌سه‌ر هاوکارییه ئابوورییه‌کان، بابه‌تی وتووێژی په‌یامنێری ئاژانسی "ئیلنا" بوو له‌گه‌ڵ "نازم ده‌باغ" نوێنه‌ری حکوومه‌تی هه‌رێمی کوردستانی عێراق له تاران.
هاوکاری ئێران و هه‌رێمی کوردستانی عێراق مێژووییه‌کی دێرینی هه‌یه، به پێی قوڵایی و پانتایی مێژوویی ئه‌م هاوکارییه‌ی نێوان ئێران و کوردستانی عێراق، چاوه‌ڕوان ده‌کرێت ئه‌م بابه‌ته له بواری ئابووریشذدا ره‌نگدانه‌وه‌ی پێویستی ببێت. به‌ڵام ئاماره ئابوورییه‌کان ئه‌مه ناگه‌یه‌نێت.
ئاستی هاوکارییه ئابوورییه‌کانی ئێران و حکومه‌تی هه‌رێم، گرفته‌کانی نێوانیان و کاریگه‌ری قه‌یرانی داعش له‌سه‌ر هاوکارییه ئابوورییه‌کان، بابه‌تی وتووێژی په‌یامنێری ئیلنا بوو له‌گه‌ڵ نازم ده‌باغ، نوێنه‌ری حکومه‌تی کوردستانی عێراق له تاران.
ئیلنا:دوای گه‌شه‌کردنی داعش له ناوچه‌که‌دا، گه‌شه‌ی ئابووری هه‌رێمی کوردستانی عێراق دابه‌زیوه، چونکه زۆربه‌ی بودجه‌ی حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان ته‌رخان ده‌کرێت بۆ به‌شی ئاسایش. له ئێستادا بارودۆخی سه‌رمایه‌گوزاری له پرۆژه‌کانی ئاوه‌دانکردنه‌وه‌و پیشه‌یی به چ شێوه‌یه‌که؟
نازم ده‌باغ: به بڕینی بودجه‌ی هه‌رێمی کوردستانی عێراق له لایه‌ن حکومه‌تی ناوه‌ندییه‌وه‌و دوای ئه‌وه سهرههڵدانی داعش، کێشه‌ی گه‌وره بۆ هه‌رێمی کوردستان هاته ئاراوه. شه‌ڕی داعش تیچووه‌کانی حکومه‌تی هه‌رێمی به‌رزکرده‌وه. ئێمه له ئێستادا له‌گه‌ڵ داعش هاوسنوورین و سنوورێکی درێژ، نزیکه‌ی هه‌زار و ٥٠ کیلۆمه‌ترمان له‌گه‌ڵیان هه‌یه و له‌م سنووره هاوبه‌شه‌دا له‌گه‌ڵیان له شه‌ڕداین. له‌م هه‌زار و ٥٠ کیلۆمه‌تره نزیکه‌ی ٣٠ کیلۆمه‌تر هه‌یه که ده‌توانین له رێگایه‌وه هاتوچۆی به‌غداد بکه‌ین. رێگای بازرگانی هه‌رێمی کوردستان ئه‌م رێگایه. ئه‌م بابه‌ته له دابهزینی چالاکییه بازرگانییه‌کاندا کاریگه‌ر بووه. بڕینی بودجه‌ی هه‌رێم له لایه‌ن حکومه‌تی عێراقه‌وه، سه‌ره‌ڕای تێچووی شه‌ڕ، بووه‌ته هۆی ئه‌وه‌ی له ئێستادا حکومه‌تی هه‌رێم نه‌توانێت بۆ پرۆژه‌کانی ئاوه‌دانکردنه‌وه‌و پیشه‌یی هه‌نگاوی پێویست هه‌ڵبگرێت. ته‌نانه‌ت رێژه‌ی سه‌ردانی گه‌شتیاران بۆ هه‌رێمی کوردستان، دابه‌زیوه‌و تا ئێستاش به‌رده‌وامه. به‌داخه‌وه قه‌یرانی دارایی بووه‌ته هۆی ئه‌وه‌ی که زیاتر له ٢٥٠ کۆمپانی له هه‌رێمی کوردستان ئیفلاس‌بوونی خۆیان رابگه‌یه‌نن که ئه‌مه‌ش رێژه‌ی بێکاری به‌رزکردۆته‌وه.
ئه‌و کۆمپانیانه‌‌ش که ئیفلاس‌بوونی خۆیان رانه‌گه‌یاندووه چالاکییه‌کانی خۆیان راگرتووه‌و چالاکیان نییه‌و چاوه‌ڕوانی داهاتوون. له‌م نێوانه‌دا ئه‌و کۆمپانیا ئێرانییانه‌ی له هه‌رێم چالاک بوون تووشی کێشه بوون.
ئیلنا: دوای رێککه‌وتنی ئه‌تۆمی نێوان ئێرتان و وڵاتانی ١+٥ وادیاره که بارودۆخێکی نوێ بۆ سه‌رمایه‌گوزاری و چالاکی هاوبه‌ش هاتووه‌ته ئاراوه. به تایبه‌ت که له رابردوودا به هۆی کێشه‌ی بانکییه‌وه گواستنه‌وه‌ی پاره نه‌ده‌کرا. به زووی ئه‌م گرفتانه چاره‌سه‌ر ده‌بێت. به پێی بارودۆخی نوێ، ئێران و هه‌رێم له چ بوارێکدا ده‌توانن بۆ کاوکاری هاوبه‌ش هه‌نگاو هه‌ڵبگرن؟
نازم ده‌باغ: من رێککه‌وتنی ئێران و ١+٥ بۆ ناوچه‌که به‌سوود ده‌زانم و ئه‌م رێککه‌وتنه بۆ ناوچه‌که زۆر کاریگه‌ره. چ له رووی ئاسایشه‌وه چ له رووی سیاسی و چ له رووی ئابوورییه‌وه. چونکه بارودۆخێک دێته ئاراوه که هاوکاری له‌م بوارانه‌دا ده‌ڕه‌خسێنێت. به‌ڵام لابردنی ئابڵۆقه‌کانی ئێران رووداوێک نییه له چه‌ند هه‌فته‌دا رووبدات. ده‌بێت چاوه‌روانی جێبه‌جێ‌کردنی رێککه‌وتنه‌کان بین، کاتێک جێبه‌جێ بوو و گرفته بانکییه‌کان نه‌ما و گواستنه‌وه‌ی پاره ئاسان کرایه‌وه، ورده ورده بارودۆخی ئێستا ده‌گۆڕدرێت و زیادکردنی هاوکارییه‌کان ده‌ست پێده‌کات و جوڵه‌ی بازرگانه‌کان و کۆمپانیاکان ده‌ست پێده‌کات.
ئیلنا: حزبه‌کانی کوردستانی عێراق وه‌کو یه‌کێتیی نیشتمانیی کوردستان و ته‌نانه‌ت پارتی، مێژوویه‌کی چه‌پیان هه‌یه و بڕێک له گروپه‌کانی ناو یه‌کێتیی، له رابردوودا مارکسی یان مائۆیی بوون، روانگه‌ی ئێستای ئه‌م حزبانه به ئابووری چۆنه؟ ئایا هه‌روه‌ها له‌ژێر کاریگه‌ری روانگه‌ی مارکسی‌دان؟
نازم ده‌باغ: من ئێستا نامه‌وێت له زمانی حزبه‌کانه‌وه، بۆ نمونه یه‌کێتیی نیشتمانیی قسه بکه‌م. به‌ڵام به گشتیی، بیرۆکه‌ی ئابووری و کۆمه‌ڵایه‌تی له هه‌رێم، زۆرتر به‌لای سۆسیال دیموکراسی‌دا ده‌ڕوات. به‌ڵام ئێمه له هه‌رێمدا به شێوه‌ی بنه‌ڕه‌تی بڕوامان به که‌رتی تایبه‌ته. هه‌روه‌ها بڕوامان به ئازادییه ئابوورییه‌کان هه‌یه. ئێمه ئیدی به‌دوای سیستمێکی سۆسیالیستی یان مارکسییه‌وه نین. سه‌رده‌می مارکسیسم کۆتایی هاتووه. ئه‌م بیرۆکانه به که‌ڵكی سۆڤیه‌تیش نه‌هاتن. چ بگات به‌وه‌ی ئێستا ئێمه بمانه‌وێت له‌م بیرۆکانه سوود وه‌ربگرین. به گشتیی سیاسه‌تی حکومه‌تی هه‌رێم، سیاسه‌تی ئاماده‌کردنی که‌شی گونجاوه بۆ کارو چالاکی که‌رتی تایبه‌ت. ئێمه له بواری ئابووریدا له بیرۆکه لیبراڵییه‌کانیش که‌ڵك وه‌رده‌گرین. ئێمه به شێوه‌ی یهکلایهنه سنووره‌کانی هه‌رێم‌مان به رووی دراوسێکاندا کردووه‌ته‌وه به تایبه‌ت ئێران. له ئێستا هه‌رکه‌س بیه‌وێت بۆ چالاکی بازرگانی، ئابووری و سه‌رمایه‌گوزاری بێته هه‌رێمی کوردستان به هیچ شێوه‌یه‌ک پێویستی به ڤیزه نییه. به هۆی ئه‌م که‌شه ئازاده‌وه، کۆمپانیایه‌کی زۆر له هه‌رێمدا سه‌رمایه‌یان داناوه‌و له بواری ده‌رهێنانی نه‌وتدا چالاکن. له ئێستدا کۆی گشتیی گرێبه‌سته نه‌وتییه‌کان بۆ ده‌رهێنانی نه‌وت له سه‌رووی ٣٠ ملیار دۆلاره. به‌ڵام هه‌روه‌ها که ئاماژه‌م پێدا به هۆی قه‌یرانی داعش و کێشه‌ی ئاسایشه‌وه‌و قه‌یرانی داراییه‌وه، جێبه‌جێ‌کردنی زۆربه‌ی پرۆژه‌کان هێواش بووه‌ته‌وه یان له بڕێ بواردا وه‌ستاوه. حکومه‌تی هه‌رێم له هه‌‌وڵدایه به هیوای خوا جارێکی دیکه بارودۆخی گونجاو ئاماده بکات.
ئیلنا: له ئێستدا ئاستی هاوکارییه‌کانی ژووری بازرگانی ئێران و هه‌رێم له چ ئاستێکدایه؟
نازم ده‌باغ: ئاستی هاوکارییه‌کان له رابردوودا باش بوو به‌ڵام ئێستا زۆر باش نییه چونکه که‌شی چالاکی له هه‌رێمدا ناگونجاوه‌و بارودۆخه‌وه وه‌کو جاران نییه. به‌ڵام چاوه‌ڕوانین له‌م بواره‌دا به‌ره‌و باشتربوون هه‌نگاو بنێین.
ئیلنا: ژووره هاوبه‌شه بازرگانییه‌کان، پارێزه‌ری به‌رژه‌وه‌ندی بازرگانه‌کانن و ده‌بنه هۆی ئاسانتربوونی ئیشه‌کان. له ئێستادا ژووری هاوبه‌شی بازرگانی ئێران و عێراق، چالاکه. ئایا رێگایه‌کتان گرتووه‌ته به‌ر که به پێی ئاستی هاوکارییه باشه‌کانی ئێران و عێراق، ئه‌م هاوکارییه له نێوان ژووری بازرگانی ئێران و هه‌رێمدا به‌رزبێته‌وه؟
نازم ده‌باغ: به‌ڵێ، ئێمه ئه‌و هاوکارییانه‌ی که له ساڵانی رابردوودا ده‌ستمان پێکرد له‌م خاڵه‌وه بوو. واتا هاوکارییه ئابوورییه‌کان به هاوکاری ژووره بازرگانییه‌کان ده‌ستی پێکرد. ئێمه وه‌کو هه‌رێم که به‌شێکین له حکومه‌ت و خه‌ڵکی عێراق له ژووره بازرگانییه‌کانی ئێران و عێراقدا به‌شدارین و ئاماده‌بوونمان کاریگه‌ر بووه. به‌ڵام هه‌رێمی کوردستانی عێراق، بۆ خۆی له چوارچێوه‌ی ژووره بازرگانییه‌کانی پارێزگاکاندا وه‌کو سلێمانی، هه‌ولێر و دهۆک په‌یوه‌ندییه‌کی باشی له‌گه‌ڵ ژووره بازرگانییه‌کانی پارێزگاکانی ئێراندا وه‌کو، تاران، ئیسفه‌هان، خوزستان و کرماشان دامه‌رزاندووه. ژووری بازرگانی هاوبه‌شی ئێران و هه‌رێمیش چالاک بووه. تا ئێستا ژووری بازرگانی پارێزگاکانی ئێران و پارێزگاکانی هه‌رێم چالاکی هاوبه‌شی باشیان بووه‌و ئێستاش به‌رده‌وامه. بۆ نمونه له هه‌مه‌دان، ورمێ، ته‌ورێز و کرماشان. ژووره بازرگانییه‌کان ناتوانن به‌رژه‌وه‌ندی سه‌رمایه‌گوزاران و بازرگانان و سوودمه‌ندی ئیشه‌كان گه‌ره‌نتی بکه‌ن به‌ڵام ده‌توانن پارێزه‌ری به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانیان بن. له‌م بواره‌شدا ئێمه پشتیوان بووین و تا ئێستاش به‌رده‌وامه. جگه له‌وه‌ش، کومیته‌ی هاوبه‌شی ئابووری ئێران و عێراقیش دامه‌رزاوه‌و که تیایدا، به‌شێک به‌ناوی کوردستانی عێراقه‌وه هه‌یه که له‌وێش بۆ ئاسانکاری له بواری ئابووریدا هه‌وڵ ده‌درێت.
ئیلنا: له ئێستادا رێژه‌ی ئاڵوگۆڕی بازرگانی و ئابووری نێوان دوو وڵات چه‌نده؟ پێش داعش ئه‌م رێژه‌یه نزیکه‌ی ٦ ملیار دۆلار بوو، ئێستا چه‌نده؟
نازم ده‌باغ: به‌ڵێ، نزیکه‌ی ٦ ملیار دۆلار بوو و پلانمان دانابوو که بگاته ١٠ ملیار دۆلار. پێش قه‌یرانی داعش نزیکه‌ی ٥ ملیار دۆلاری جێبه‌جێ‌کرا. ئێمه پێشتر تاوه‌کو ٨ ملیار دۆلار پرۆژه‌مان دانابوو که ٥ ملیار دۆلاری جێبه‌جێ‌کرا. به‌ڵام کێشه‌ی گواستنه‌وه‌ی پاره کاریگه‌ر بوو. هه‌روه‌ها دابهزینی چه‌ندایه‌تی و کواڵیتی شتومه‌کی ئێرانی بووه هۆی نه‌مانی متمانه لای بازرگان و به‌کارهێنه‌رانی هه‌رێم. دوای قه‌یرانی داعش، رێژه‌ی هاوکارییه‌کان زۆر دابه‌زی‌و گه‌یشته ٢.٥ بۆ ٣ ملیار دۆلار له ساڵدا. به‌ڵام ئێستا به‌و پێیه‌ی که سنووری هاوبه‌شمان له‌گه‌ڵ ئێران له‌ژێر ده‌ستی داعش ده‌رهاتووه و کراوه‌ته‌وه، ئاستی هاوکاری و ئاڵوگۆڕی بازرگانی تاراده‌یه‌ک به‌رزبۆته‌وه.
ئیلنا: له ئێستادا، رێژه‌یه‌کی زۆر له شتومه‌کی پێداویستیی رۆژانه‌ی عێراق له ئێرانه‌وه دابین ده‌کرێت بۆ نمونه له بواری کاشی و سه‌رامیکدا ده‌توانین بڵێین به شێوه‌یه‌کی ته‌واو له ئێرانه‌وه بۆ عێراق هه‌نارده ده‌کرێت. هه‌روه‌ها له بواری پلاستیک و که‌ره‌سه‌ی دروستکردنیدا، پێداویستی عێران له ئێرانه‌وه دابین ده‌کرێت. به‌و پێیه‌ی که ئێران بۆ دابینکردنی زۆربه‌ی پێداویستییه خواردنی و پیشه‌ییه‌کان، له عێراقدا ئاماده‌یه، ئایا پلانێک هه‌یه بۆ گه‌شه‌ی ئه‌م په‌یوه‌ندییانه بۆ هه‌رێم؟ ئایا ته‌نها کێشه‌ی داعش، هۆکاری نه‌بوونی هاوکاری به‌ربڵاوه یا کێشه‌ی سیاسی دیکه‌ش کاریگه‌ره؟
نازم ده‌باغ: من ده‌مه‌وێت وته‌کانی ئێوه باشتر بڵێمه‌وه. سیاسه‌ته‌کانی حکومه‌تی عێراق و حکومه‌تی هه‌رێم لێک جودان. من له‌سه‌ر عێراق قسه‌یه‌کم نییه، سه‌باره‌ت به عێراق، باڵیۆزی عێراق و به‌رپرسی ئابووری باڵیۆزخانه‌ی عێراق ده‌توانن قسه بکه‌ن. به‌ڵام به هیچ شێوه‌یه‌ک بڕوامان به سیاسه‌تی مۆنۆپۆل و سیاسه‌تی یهکلایهنه بڕوامان نییه. ئێمه بڕوامان به بوونی که‌شێکه که کێبڕکێی تێدابێت. بازاڕی هه‌رێمی کوردستان بازاڕێکی ئازاده و ته‌رخان نه‌کراوه بۆ وڵاتێک. بۆ نمونه کۆمپانیای ئێرانی کاله که له بواری قاتغ‌دا له هه‌رێمی کوردستان چالاکه و نوێنه‌رایه‌تی هه‌یه. به‌رهه‌مه‌کانیان له هه‌رێمی کوردستان ده‌فرۆشرێت. به‌ڵام ئێمه ناتوانین بڵێین چونکه کاله له هه‌رێمدا ئاماده‌یه، به‌رهه‌می کۆمپانیاکانی دیکه‌ی ئێرانی ناکڕین یان له وڵاتانی دراوسێ قاتغ هاورده ناکه‌ین. ئێمه دژی ئه‌م سیاسه‌ته‌ین. ئێمه ناچینه ناو مۆنۆپۆله‌وه. هه‌روه‌ها که پشتیوانیی له هیچ کۆمپانیایه‌ک ناکه‌ێن، ئه‌وه‌ی که ئێمه کۆمپانیایه‌کی ئێرانی بۆ ئیشکردن له هه‌رێمدا بناسێنین له‌ناو رای گشتیدا قسه‌ی لێده‌که‌وێته‌وه‌و ئه‌م بیرۆکه له‌ناو خه‌ڵکدا دروست ده‌کات که گوایا په‌یوه‌ندییه‌کی تایبه‌ت له نێوان ئه‌و کۆمپانیا و بڕێک به‌رپرسی هه‌رێمدا هه‌یه. هه‌موو کۆمپانیاکان له هه‌رێمدا بۆ چالاکی‌کردن و ئاماده‌بوون له بازاڕی هه‌رێمدا، ئازادن و ده‌بێت پێکه‌وه کێبڕکێ بکه‌ن. ئه‌م کاره ده‌بێته هۆی به‌رزبوونه‌وه‌ی کواڵیتی و باشتربوونی به‌ڕێوه‌چوونی کاره‌کان. یه‌کێک له کێشه‌کانی ئێمه کێشه‌ی جێبه‌جێ‌کردنی رێککه‌وتنه‌کان و باش جێبه‌جێ‌کردنیانه. من له کاره‌کان و هه‌و‌ڵه‌کانی نێوان کۆمپانیا ئێرانییه‌کان و حکومه‌تی عێراق ئاگادارنیم به‌ڵام له هه‌رێمدا هیچکات ئینحسارمان نه‌بووه.
ئیلنا: وادیاره نه‌بوونی ئاسایش وهمێنی و سهرههڵدانی داعش به هۆی نه‌بوونی سیستمێکی هاوکاری هاوبه‌شی ئه‌منییه له ناوچه‌که‌دا. حکومه‌ته‌کانی ناوچه‌که، به پێچه‌وانه‌ی یه‌کێتیی ئه‌ورپا، تا ئێستا رێککه‌وتنی ئه‌منی هاوبه‌شیان نییه. به‌و پێیه که بوونی ئاسایش مه‌رجی پێویستی چالاکی ئابوورییه، له‌م بواره‌دا تا ئێستا چ هه‌نگاوێک هه‌ڵگیراوه و چ هه‌نگاوگه‌لێک له به‌رنامه‌دایه؟
نازم ده‌باغ: دانانی ناوه‌ندێکی ئه‌منی هاوبه‌ش له ناوچه‌که‌دا پێویستی به چه‌ند مه‌رجێک هه‌ێه. هه‌رێمی کوردستان تا ئه‌و شوێنه‌ی که ده‌ستووری عێراق مۆڵه‌تمان پێده‌دات، به‌دوای ئه‌وه‌وه بووین له‌گه‌ڵ کۆماری ئیسلامی کومیته‌ی هاوبه‌شی ئه‌منی دابنێین. به‌ڵام ئه‌گه‌ر بمانه‌ویط سیستمێک وه‌کو یه‌کێتیی ئه‌وروپا دابنێین پێویستی به چه‌ند مه‌رجێکه که له ئه‌وروپا بوونی هه‌یه. له ئێستادا له ئه‌وروپا له نێوان وڵاتانی ئه‌ندامدا سنوور نه‌ماوه، ئه‌گه‌ر ئێمه سنووری نێوان هه‌رێمی کوردستان و ئێءران کاڵ بکه‌ینه‌وه هه‌ستێکی نزیکبوونه‌وه له نێوان هاووڵاتیاندا دروست ده‌بێت و ئه‌و که‌سه‌ی که دانیشتووی هه‌رێمه هه‌ست ده‌کات وه‌کو ئێرانییه‌که و هه‌روه‌ها به پێچه‌وانه‌وه. ئه‌و که‌سه‌ی که دانیشتووی ئێرانه ده‌توانێت به ئاسانی سه‌ردانی هه‌رێمی کوردستان بکات، ئه‌گه‌ر ئه‌مه بکه‌ین نزیکی و یه‌کبوونی نێوان نه‌ته‌وه‌کان به‌رزده‌بێته‌وه. ساڵانێک پێش ئێستا پێشنیارمان دا به چه‌ند به‌رپرسێکی کۆماری ئیسلامی ئێران که ئه‌م بیرۆکه‌ێه، واتا لابردنی سنووره‌کان جێبه‌جێ بکه‌ین. به‌ڵام ئه‌گه‌ر بتوانین وه‌کو ئه‌روپاییه‌کان سنووره‌کان کاڵ بکه‌ینه‌وه، به دڵنیاییه‌وه ده‌بێته هۆی به‌رزبوونه‌وه‌ی ئاستی هێمنی و ئاسایش. له ئێستادا له رووی بوونی خواستی سیاسی و گرنگیدان به هاوکاری ئه‌منی له بارودۆخێکی باشداین، چالاکی بازرگانی و ئابووری زیاتر له هه‌موو شتێک پێویستی به ئاسایشه‌و ئه‌گه‌ر هێمنی سنووره‌کان نه‌پارێزرێت چالاکی ئابووری ده‌که‌وێته په‌راوێزه‌وه‌و داده‌به‌زێت.
ئیلنا: چه‌ند ساڵ پێش ئێستا ژووره بازرگانییه‌کانی ئێران ده‌ستیان دایه دروستکردنی بازاڕی هه‌میشه‌یی له ناوچه سنوورییه‌کان و له بڕێک شاردا وه‌کو سلێمانی ئه‌مه‌یان دانا. ئه‌م بازاڕانه تا ئێستا توانیویانه یارمه‌تییه‌کی باش بگه‌یه‌نن به به‌رزبوونه‌وه‌ی ئاستی هاوکاری بازرگانی نێوان ئێران و هه‌رێم. به‌ڵام بوونی بڕێک یاسا له هه‌رێمدا، ئاستی هاوکارییه‌کانی دابه‌زاندووه. به پێی بوونی ئه‌م ژووره بازرگانییانه له پارێزگا سنوورییه‌کاندا که ده‌توان هاوکارییه‌کان گه‌شه پێبده‌ن، چ رێگایه‌ک گیراوه‌ته به‌ر و چ پلانێک له ئارادایه که بازاڕه ناوچه‌یی و سنوورییه‌کان گه‌شه بکه‌ن؟ ئه‌م بازاڕنه ده‌توانن ببنه هۆی گه‌شه‌ی کار و بارودۆخی ئابووری خه‌ڵکی ناوچه سنوورییه‌کان به‌رزبکه‌نه‌وه.
نازم ده‌باغ: له ناوچه سنوورییه‌کاندا یه‌کێک له که‌ره‌سته گرنگ و پڕبایه‌خه‌کان بۆ گه‌شه‌ی چالاکی بازرگانی، دانانی ناوچه ئازادانه. ئێمه له هه‌رێمی کوردستان ئه‌م هه‌نگاوه‌مان چه‌ند ساڵ پێش ئێستا هه‌ڵگرتووه‌و زه‌وییه‌کی به‌ربڵاو و گه‌وره‌مان بۆ داناوه. ئه‌م زه‌وییه ١٠٠٠ دۆنم بوو و ته‌نها دابین کرابوو بۆ کۆمپانیا ئێرانییه‌کان. به‌ڵام به‌داخه‌وه تا ئێستا هیچ نه‌کراوه. ئێمه وه‌کو حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان هه‌موو هه‌وڵێک بۆ گه‌شه‌ی چالاکی ئابووری و بازرگانی ئه‌نجام داوه به‌ڵام به ئاکام گه‌یشتنی به یه‌کلایه‌ن ناکرێت. په‌یوه‌سته به بارودۆخی ئێرانه‌وه. به‌داخه‌وه له بارودۆخی ئابڵۆقه‌کانی ئێراندا ئه‌گه‌ر هاوکاری به‌ربڵاو نه‌بوو، له ئێستادا نوسینگه‌ی په‌یوه‌ندییه ئابوورییه‌کانی کۆماری ئیسلامی ئێران له هه‌ولێر و سلێمانی بوونی هه‌یه. نوسینگه‌ی نوێنه‌رایه‌تی هه‌رێمیش له تاران چالاکه. ئیشی ئه‌م شوێنانه شتێک نییه جگه له ئاماده‌کردنی به‌ستێنه‌کان بۆ گه‌شه‌ی چالاکییه‌کان. ئیشی ئێمه ئه‌وه‌یه که بۆ ئازادکردنی چالاکییه‌کان هه‌وڵ بده‌ین. ئه‌وه‌ی که ده‌بێت سه‌رنجی بده‌ین ئه‌وه‌یه که ئێمه وه‌کو هه‌رێم شتێکمان بۆ هه‌نارده‌کردن نییه. هاوکارییه‌کانی ئێمه له راستیدا هه‌نارده له ئێرانه‌وه‌یه، چه هه‌نارده‌ی که‌ره‌سه‌ی سه‌ره‌تایی و چ پێداویستیی رۆژانه‌ی خه‌ڵک له چبس و پفه‌ک تا شتومه‌کی پێشکه‌وتووی پیشه‌یی وه‌کو که‌ره‌سه‌ی وێستگه‌ی کاره‌با. بۆیه ئێتان ده‌بێت زیاتر گرنگی بداته ئاماده‌کردنی بارودۆخی گونجاوی ئاڵوگۆڕی بازرگانی که ئێمه بتوانین ئه‌م ئاڵوگۆڕه بکه‌ین و هاوکارییه‌کانمان درێژه پێبده‌ین. ئێمه ده‌بێت چالاکی بازرگانی له چوارچێوه‌ی کۆمپانیاکاندا گه‌شه پێبده‌ین، به‌ڵام ئێستا بارزگانی زیاتر له رێگای پیله‌وه‌رییه‌وه ده‌کرێت. زۆرتر پارێزگاری ناوچه سنوورییه‌کان بۆ دابینکردنی ئیش بۆ خه‌ڵکی ئه‌م ناوچانه چالاکی پیله‌وه‌ری گه‌شه ده‌ده‌ن، واتا خه‌ڵك هان ده‌ده‌ن که خه‌ڵک به شێوه‌ی تاکه‌که‌سی له‌م ناوچانه چالاکی ئابووری بکه‌ن و ئیش بکه‌ن. هه‌میشه پێشنیارم کردووه به پارێزگاره‌کانی ئێران که له جیایی چالاکی پیله‌وه‌ری هه‌وڵ بده‌ن چالاکی کۆمپانیا ئێرانییه‌کان گه‌شه پێبده‌ن. له راستیدا ئێرانیی بیربکه‌نه‌وه نه پارێزگاریی. له ئێستادا له ناوچه سنوورییه‌کان له جیایی ئه‌وه‌ی بیر له چالاک‌کردنی بۆ نمونه ١٠ کۆمپانیای گه‌وره بکه‌نه‌وه له جیایی چالاک‌کردنی هه‌زار پیله‌وه‌ر. چونکه چالاکی پیله‌وه‌ر، کارێکی فه‌رمی و کراوه نییه، کۆمپانیاکان و بازرگانانی هه‌رێم به‌ره‌و تورکیا رۆیشتوون چونکه چالاکی له تورکیا زۆرتر به شێوه‌ی کۆمپانیا و کراوه ئه‌نجام ده‌درێت.
ئیلنا: یه‌کێک له کێشه‌کانی ناوچه سنوورییه‌کان بوونی کۆڵبه‌ره‌کانه که جاروبار له لایه‌ن سه‌ربازه‌کانی سنوورپارێزه‌وه ده‌کرێنه ئامانج. ئه‌م کێشه‌یه چۆن چاره‌سه‌ر ده‌کرێت؟
نازم ده‌باغ: کۆڵبه‌ر، قاچاخچی نییه، به‌ڵام ده‌بێت به رێگایه‌کی دیاریکراودا تێپه‌ڕن، کاتێک به هه‌ڵه ده‌ڕۆن ته‌قه‌یان لێده‌کرێت. زۆربه‌یان جاری یه‌که‌میانه و رێگاکه به باشی ناناسن و به هه‌ڵه ده‌چنه ناو رێگای قاچاخه‌وه. ئه‌م بابه‌تی پیله‌وه‌ری و کۆڵبه‌رییه ده‌بێت چاره‌سه‌ر بکرێت چونکه ئابووری نافه‌رمی گه‌شه پێده‌دات و له‌سه‌ر کوالێتیش کاریگه‌ره. چونکه پیله‌وه‌ره‌کان و کۆڵبه‌ره‌کان بۆ به‌ده‌ست‌هێنانی سوودی زیاتر به‌دوای شتومه‌کی هه‌رزان و بێ‌کواڵیتی‌دا ده‌ڕۆن و هه‌نارده‌ی ئه‌م شتومه‌که خراپانه ده‌بێته هۆی دروستبوونی بێ‌متمانه‌یی و بازاڕ له کیس ده‌چێت.
وتووێژ: مێهدی ئه‌لیاسی
"نازم ده‌باغ" نوێنەری حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە تاران لەگه‌ڵ "رێنێ ئاکوارۆن" بەرپرسی ئۆفیسی یونامی لە ئێران دیداری کرد.
سەرلە بەیانی ڕۆژی چوارشەممە (٥/٨/٢٠١٥) "رێنێ ئاکوارۆن" بەرپرسی ئۆفیسی یونامی لە تاران و شاندی هاوڕێی سەردانی نووسینگەی نوێنەرایەتیی حکوومەتی هەرێمی کوردستانیان کرد و لە لایەن "نازم عومەر ده‌باغ" نوێنەری حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە تاران و "لوقمان لەتیف محمد" ئەندامی نووسینگەی نوێنەرایەتیی حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە ئێران پێشوازییان لێکرا.
لە دانیشتنەکەدا دوو لایه‌ن باسیان لە بارودۆخی ئێستای کوردستان و عێراق و بەرەنگاربوونەوەی داعش کرد و سه‌باره‌ت به پەیوەندییەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و عێراق و هەروەها هێرشی تورکیا بۆ سەر پەکەکە هاتنه ئاخاوتن.
شاندی ئۆفیسی یونامی لە تاران هاوڕابوون لە لێکدانەوەکان لە پێناو هاوپەیمانییەکی ئیستراتیجی بۆ بەرەنگاربوونەوەی داعش و هەروەها باشترین رێگا بۆ چارەسەریی کێشەکان و بە تایبەت تورکیا که پێویستە رێگای ئاشتی و وتووێژ بگرێتە بەر.
"رێنێ ئاکوارۆن" و شاندی هاوڕێی دڵنیاییاندا کە ئەوان بۆ هەموو عێراقییەکان وەکوو یەک کاردەکەن و هەروەها لەگەڵ چارەسەرکردنی کێشەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و بەغدادان.
"نازم دەباغ" نوێنەری حکوومەتی ھەرێمی کوردستان لە ئێران، سەردانی مامۆستا "عەلی باپیر" رابەریی کۆمەڵی ئیسلامی کوردستان لە شاری تارانی کرد.
"نازم عومەر دەباغ" نوێنەری حکوومەتی ھەرێمی کوردستان لە وڵاتی ئێران ھاوڕێی لەگەڵ "ھیوا ڕەسووڵ"، "فەخرالدین عەزیز" و "لوقمان لەتیف" ئەندامانی نووسینگەی نوێنەرایەتیی ھەرێمی کوردستان لە تاران، دوانێوەڕی دوێنی شەممە (١/٨/٢٠١٥) سەردانی مامۆستا "عەلی باپیر" رابەریی کۆمەڵی ئیسلامی کوردستانیان لە شوێنی مانەوەی خۆی کرد کە بۆ سەردانێک ھاتۆتە تارانی پێتەختی ئێران.
لە دانیشتنەکەدا باس لە باروودۆخی ھەرێمی کوردستان و پەیوەندییەکانی نێوان ھەرێمی کوردستان و ئێران کرا.
شەوی ڕابردوو لە ئەنجامی بۆردومانی فڕۆكەكانی سوپای توركیا لە زارگەلی ژمارەیەك هاووڵاتیی بێ تاوان شەهید و بریندار بوونە. سەرەخۆشیی لە كەسوكاری شەهیدان دەكەین و هیوای چاكبوونەوە بۆ برینداران دەخوازین. ئێمە لە كاتێكدا كە ئیدانەی ئەم بۆردومانە دەكەین كە بووەتە هۆی شەهیدبوونی خەڵكی هەرێمی كوردستان، داوا لە توركیا دەكەین بۆردومانكردنی خەڵكی مەدەنی دووبارە نەبێتەوە و شەهیدكردنی هاووڵاتیی مەدەنیی هەرێمی كوردستان هیچ پاساوێك هەڵناگرێت.
پێویستیشە هێزەكانی پەكەكە گۆڕەپانی شەڕەكە لە هەرێمی كوردستان دوور بكەنەوە و چیتر هاووڵاتیانی هەرێمی كوردستان نەبنە قوربانیی ئەو شەڕ و ململانێیە. بەردەوامیی شەڕ زیانی بۆ خەڵكی مەدەنی دەبێت و داوا دەكەین لایەنەكان بگەڕێنەوە بۆ پڕۆسەی ئاشتی.
سەرۆكایەتیی هەرێمی كوردستان
1ـی 8ـی 2015
ئەمڕۆ یەکشەممە ٢٦ـی ٧ـی ٢٠١٥ لە سەلاحەدین، بەڕێز مەسعود بارزانی سەرۆکی هەرێمی کوردستان پێشوازی لە بەڕێز عادل عەبدولمەهدی وەزیری نەوتی عێراق كرد.
له دیدارەكەدا، ڕۆشنایی خرایە سەر پەیوەندییەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و بەغدا لە بواری وزە و، کۆسپ و تەگەرەکانی بەردەم ڕێککەوتنی نێوان هەرێم و بەغدا تاوتوێ کرا و تەکید کرایەوە کە لەپێناو نەهێشتنی کێشەکاندا، هەماهەنگیی هەردوولا بەردەوام بێت.
ئەمڕۆ دووشەممە ٢٧ـی ٧ـی ٢٠١٥ لە سەلاحەدین بەڕێز مەسعود بارزانی پێشوازی لە کریستۆس ستایلیاندس کۆمیساری باڵای یەکێتیی ئەورووپا بۆ کاروباری مرۆیی و بەڕێوەبردنی قەیرانەکان و خاتوو جانا هایپەسكۆڤا باڵیۆزی یەكێتیی ئەوروپا لە عێراق و شاندێكی یاوەریان كرد.
لە دیدارەكەدا سەرۆکی شاندەکە خۆشحاڵیی خۆیان بۆ سەردانی کوردستان و دیداری سەرۆک بارزانی ڕاگەیاند و ئەو دیدارەی بە مێژوویی لەقەڵەم دا و ڕایگەیاند کە بۆ من جێگەی شانازییە بە دیداری ئێوە شاد بووم، هاتووم بە ناوی خۆمان و کۆمەڵگەی نێودەوڵەتییەوە سوپاسی بەڕێزتان و هەرێمی کوردستان بکەم کە سەرباری ئەو ڕەوشەی ناخۆشەی بەهۆی شەڕی تیرۆریستانەوە هەیە کەچی دەرگاتان بۆ ئەو هەموو ئاوارە و لێقەوماوە کردۆتەوە و ژیانی ئەوانتان پاراستووە. بۆیە سەرکرداتیی ئێوە بۆ پرۆسەی بەهاناوەچوونی لێقەوماوان زۆر بەرز دەنرخێنین.
سەرۆکی شاندەکە هەروەها ڕایگەیاند ئێمە وەک یەکێتیی ئەورووپا داعش تەنیا بە هەڕەشەیەکی ناوچەیی نابینین، بەڵکوو هەڕەشەیەکی نێودەوڵەتییە و ڕووبەڕووبوونەوەیشی پێویستی بە هاوکارییەکی نێودەوڵەتی هەیە، بۆیە ڕۆڵی بەڕێزتان و حکوومەتی هەرێمی کوردستان لەو ڕووبەرووبوونەوەیەدا هاوکارییەکی سەرەکییە بۆ چەسپاندنی ئاشتی و ئارامی لە ناوچەکە و ڕەواندنەوەی ئەو هەڕەشە نێودەوڵەتییە.
هەر لە دیدارەکەدا سەرۆکی شاندی میوان ڕایگەیاند کە لەبەر ئەوەی هەڕەشەی تیرۆر بەردەوامە و زیانمەندانی ئەو هەڕەشەیەش بەردەوام لە زیادبووندان، پێویستە هاوکاری و هەماهەنگیی نێودەوڵەتییش بۆ بەهاناوەچوونی لێقەوماوان بەردەوام بێت و لە ئاستی پێشهاتەکاندا بێت، بۆیە یەکێتیی ئەورووپا بەردەام دەبێت لە هاوکارییە مرۆییەکان و هەماهەنگیی زیاتر ڕێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ داڕشتنی پلانێکی هاوبەشی بەهاناوەچوونی لێقەوماوان و ڕووبەڕووبوونەوەی فیکری تیرۆر و توندوتیژی لەناو کۆمەڵگەدا.
سەرۆکی شاندی میوان هەروەها گوتی: کاتێک بیر لەوە دەکەمەوە کە ڕژێمی سەدام ئەو هەموو تاوانەی دەرهەق بە گەلی کورد ئەنجام دا کەچی ئێستا دەبینین ئێوە باوەشتان بۆ ئەو هەموو ئاوارە و دەربەدەرەی ناوچەکانی عێراق کردۆتەوە، سەرسام دەبم بەو لێبوردەییە مەزنە و دڵکراوەیی ئێوە و پێزانینی زۆرم بۆ ئەو هەڵوێستە مرۆییە هەیە.
سەرۆکی شاندی میوان ئاماژەشی بۆ ڕووداوەکانی ناوچەکە و عێراق کرد و ڕایگەیاند کە ئەو پێشهاتانە نیشانەی ئەوەن کە ناکۆکیی قووڵی نەتەوەیی و مەزهەبی هەیە و سەرهەڵدانەوەی ئەو کێشانە بەردەوام کێشە درووست دەکات.
لەبەشێکی دیکەی قسەکانیدا، سەرۆکی شاندی میوان لە بارەی سەرهەڵدانەوەی شەڕ لەنێوان سوپای تورکیا و PKK ڕایگەیاند: ئێمە بە تەوای پشتیوانیی لە هەڵوێستی بەڕیزتان دەکەین کە داوتان کردووە هەموو لایەک بگەڕێنەوە بۆ دیالۆگ و پرۆسەی ئاشتی و بە تاکە ڕێگەی چارەسەری کێشەکەی دەزانین.
لە کۆتاییشدا سەرۆکی شاندەکە دوای لە سەرۆک بارزانی کرد تێڕوانینی خۆی سەبارەت بە ڕێککەوتنی ئێران و وڵاتانی 5 +1 بۆ شاندەکە بخاتەڕوو.
لەبەرانبەردا سەرۆك بارزانی بەخێرهاتنی شاندی میوانی كرد و سوپاسی هەڵسەنگاندن و هەڵوێستی ئەوانی كرد لەبارەی هەرێمی كوردستان و ئەوەی خستەڕوو كە بە یارمەتیی هێزی هاوپەیمانان، پێشمەرگە توانیویەتی تیرۆریستان تێکبشکێنێت و لە زۆربەی ناوچەكانی دەركردن بەڵام لەگەڵ ئەوەیشدا داعش هێشتا هەڕەشەیە و پێویستە لەڕووی فكرییشەوە لەدژی تیرۆریستان بوەستین و داوایشی كرد كە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بە شێوەیەكی جدیتر بیر لە ڕووبەڕووبوونەوەی دیاردەی تیرۆر بكاتەوە و كار لەسەر نەهێشتنی هۆكارەكانی دیاردەی توندڕۆیی و تیرۆر بكرێت.
سەبارەت بە سەرهەڵدانەوەی کێشە نەتەوەیی و مەزهەبییەکانیش، سەرۆک بارزانی ڕاگەیاند: بێ گومان مێژوو هەڵەی گەورەی تێدایە و بەردەوام ئەو کێشە مێژووییانە سەر هەڵدەدەنەوە، ئێستا دەرفەتێک ڕەخساوە بۆ ئەوەی هەڵەکان ڕاست بکرێنەوە، چوونکە دەرکەوت کە نە دابەشکردنی بەزۆر و نە پێکەوەژیانی بەزۆر تاسەر بەردەوام نابێت.
سەرۆك بارزانی جەختیشی لەوە كردەوە كە پێویستە موسڵ و هەموو ئەو ناوچانەی لەژێر دەستی داعشدا ماون ئازاد بكرێن بۆ ئەوەی ئاوارەکان بتوانن بە دڵنیاییەوە بگەڕێنەوە سەر زێدی خۆیان. هەر لە درێژەی قسەكانیدا سەرۆك بارزانی ئاماژەی بەوە کرد کە بەڕەچاوکردنی ئەوەی هەرێم لە شەڕێکی قورسدایە و ئەو ڕەوشە ئابوورییەی کە هەیە، حەواندنەوەی نزیکەی دوو ملیۆن ئاوارە و لێقەوماوی شەڕ بارگرانییەکی زۆری بۆ هەرێم درووست کردووە، بەڵام هەرێمی کوردستان شانازیی بەوەوە دەکات کە بۆتە پەناگەی لێقەوماوان و ئەوە بەشێکە لە فەرهەنگ و بەهای بەرزەکانی گەلەکەمان، بەڵام ژمارەی ئاوارەکان هێندە زیاد بووە کە لەسەرووی تواناکانی هەرێمی کوردستانە وحکوومەتی عێراقیش وەک پێویست پێویستە کۆمەڵی نێودەوڵەتی هەنگاوی کردەیی بنێن. هێمای بۆ ئەوەش کرد کە لەهەندێ ناوچەدا پێشمەرگەی کوردستان گیانی خۆیان بەخشیوە بۆ پاراستنی هاووڵاتیانی ئەوناوچەیە بێ ئەوەی بیر لەوە بکەنەوە سەر بە چ پێکهاتەیەکی نەتەوەیی یان ئایینین.
سەرۆک بارزانی لەبارەی گرژییەکانی ئێستای نێوان تورکیا و PKK ڕایگەیاند: بێ گومان شەڕ شتێکی خراپە و ئەوانەی شەڕیان بینیوە دەزانن شەڕ واتە کوشتار و وێرانکاری، بەڕای ئێمە پێویستە پێش هەموو شتێک شەڕ بوەستێت و بگەڕێنەوە بۆ پرۆسەی ئاشتی کە ئێمە زۆر پێوەی ماندوو بووین.
سەرۆک بارزانی ئاماژەی بەوەش کرد کە ئەو شەڕ و ناخۆشییە لەسەر سنوورەکانی هەرێمی کوردستان ڕوو دەدات و کاریگەریی خراپی لەسەر هەرێم دەبێت، بۆیە ئێمە هەموو هەوڵێک دەدەین ئەو شەڕە بوەستێت و هەموو لایەنەکان بگەڕێنەوە بۆ پرۆسەی ئاشتی و هەرچییەکیش لە دەستمان بێت بۆ ئەو دەیکەین. ئێستاش مەترسییەکی هاوبەش هەیە کە شەڕی داعشە و پێویستە هەموو هەوڵەکان بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی تیرۆریستانی داعش تەرخان بکرێت.
سەبارەت بە ڕێککەوتنی ئەتۆمیی نێوان کۆماری ئیسلامیی ئێران و وڵاتانی 5 +1 یش سەرۆک بارزانی ڕایگەیاند کە دەبێ چاوەڕێی ئەوە بکەین کە لایەنەکانی ئەو رێککەوتنە چەندە پێوەی پابەند دەبن، بێ گوومان ئەگەر ڕێککەوتنەکە جێبەجێ بکرێت کاریگەریی ئەرێنی لەسەر ناوچەکە دەبێت.
دوایین هەواڵەکان
- نوێنەری حکومەتی هەرێم لە ئێران: سەردانەکەی پزیشکیان ئاماژەیە بۆ گرنگیدانی ئێران بە هەرێمی کوردستان
- ههرێمى كوردستان و ئێران جهخت له برهودان به پهيوهندييهكانيان دهكهنهوه
- سهرۆک نێچیرڤان بارزانی: سەردانی سەرۆک کۆماری ئێران مێژوویی بوو
- نازم دەباغ له وتووێژ له‌گه‌ڵ ئاژانسی ئیرنا: مەسعوود پزشکیان سەردانی هەولێر دەکات
- نازم دەباغ: کاتی سەردانی پزیشکیان بۆ عێراق دیار نییە
- «سەلام رشدی» له‌گه‌ڵ شاندی یهکێتی هاورده و ناردنکارانی لقی هه‌ولێر کۆبۆوه
- سهرۆك نێچيرڤان بارزانى: ههميشه پشتيوانى و بهرگرى له مافهكانى ئێزدييان دهكهين
- سهرۆک نێچیرڤان بارزانی له‌گه‌ڵ باڵیۆزی یه‌کێتیی ئهورووپا کۆبووهوه
- سهرۆك نێچيرڤان بارزانى له‌گه‌ڵ باڵيۆزى نهمسا كۆبووهوه
- سهرۆك نێچيرڤان بارزانى سوپاسى جهنهرال ڤاول دهكات