کاتێک سەیری بارودۆخی دونیا و خۆرهەڵاتی ناوەراست و ناوچەکە و کوردستان دەکەین لە ئاستی روداوەکانی ئێستاکە و بیرکردنەوە لە داهاتوو، پێویست دەکات دڵنیایی بدەین کە دەکرێت بارودۆخی ئێستاکە لەسەر رۆشنایی رابردوو هەڵسەنگاندنی بۆ بکرێت، ئەوکات لەسەر رۆشنایی و بارودۆخی ئەمرۆکە دەکرێت ئایندەیەکی دیار دەست نیشان بکرێت و پێش بینی بکەین.
بەبڕوای من بەداوای لێبوردن لە هەموو ئەوانەی رۆژانە لە پەخشی راستەوخۆ و تەلەفزیۆنەکان و نووسین و بابەتەکان بەدیدەکەیت بەناوی چاودێری سیاسی و سیاسەتمەدار و راوێژکار، زۆری بابەتەکان لەشێوەی گۆرانی و گۆرانی بێژەکاندایە، کەلەسەر خواست و سۆزی خۆی و جۆرە هۆنراوەکە ئاوازێک هەڵدەبژێرێت و دەیڵێت. زۆرهەیە گۆرانییەکەی تەمەنێکی کورتی هەیە و هەشە هەمیشە بۆ مێژوو دەمێنێتەوە.هەڵسەنگاندن و باسکردن لەڕووداوە سیاسی و سەربازییەکان تا دەگاتە گۆڕانکارییەکان، لەهەموو روویەکەوە ئەنجامێکن بۆ کۆمەڵێ هۆکار و کارلێکردە دەگەرێتەوە، واتە پێویست دەکات رابردوو هۆکارەکان و هەڵسەنگاندنی ئەمرۆکەی بۆ بکرێت لەسەر رۆشنایی رابردوو، ئەوکات دەتوانین تێبینی راست و دروست بۆ داهاتوو بکەین.
ئێستاکە لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەتایبەتی لە ناوچەکە کێشەی هەرە گەورە و گەرمەکان (ئیسرائیل و فەلەستین) و (ئەمەریکا و ئێران) و (شەری دژە تیرۆر و داعشە). لە دەرەوەی ئەو بازنەیەش کێشەی درێژ خایەن و رەوا هەیە کە کێشەی کوردە و بەشێوەیەکی گەرم هەموو بەشەکانی گرتۆتەوە کەم تا زیاد.
پرسیارەکە ئەوەیە ئایا کورد لە ناو هاوکێشەکانی ناوچەکە دەچێتە ریزبەندی و دەتوانێت رۆڵی هەبێت لە پێناو بەدەستهێنانی مەفەکانی؟ یان دەبێتە کەرەستەیەک و کارەکتەرێک بۆ هاوکاری لایەنە دژ بەیەکەکاندا و دژی لایەنێکی تر، ئەوکات وڵاتە زلهێز و دەسەڵاتدارەکان بە ئامانج گەیشتن پشت لە کورد بکەن؟ لە باشترین بارودۆخدا بڵێین فەرموون لەگەڵ حکومەتی وڵاتەکەتان رێک بکەون. هەروەکو لە رابردوو لە کاتی ئەنجامدانی راپرسی بەدیمان کرد.
ئایا تەنها لەبەرژەوەندی و بەدەستهێنانی دەسکەوتی تایبەتیدایە؟ هەموو ئەو هاوکێشانە ئەنجامی چەند بابەتێکن کە هەندێکیان بۆ هەندێ بەرژەوەندی دەکرێت بگوترێت ئابووری و بازرگانی بێت یاخود گەیشتن بە رێگا چارەسەرێکی گشتگیر و دابینکردنی مافەرەواکان؟.
بۆ هەر ئەنجامیک و پێشبینی هەر ئایندەیەک پێویست دەکات هۆکارەکانی پەیدابوونی گرفتەکان لێکدانەوەی بۆ بکرێت، ئەوکات دەکرێت ئەنجامەکانی لەبەرژەوەندی تایبەتمەندیەتی و کارلێکردنی سوودی لێوەربگیرێت و ئایندەش پێشبینی بکرێت. بەداخەوە کورد هەتا ئێستا لەگەڵ هەموو رەوایەتییەکی ماف و داخوازییەکانی، نەکراوە خۆی بکاتە هۆکارێکی بنەڕەتی بۆ بەشداری و لابەلاکردنی هاوکێشەکانی ناوچەکە و چارەسەرکردنی و گەیشتن بەمافەکانی خۆی.
لێرەدا دەکرێت هەڵسەنگاندن بکرێت کە بەدرێژایی مێژوو بوونی کورد بە هەموو شەڕە ناوخۆییەکان و بەتایبەتیش لە دوای راپەرین و دەست کەوتەکانی تاوەکو ئەمرۆکە بە لێکدانەوە بۆ هەموو قۆناغەکانی حکومەتداری و بەرێوەبردن و سیاسەت کردن و ئابووری تا دەگاتە بەشداری سەربازی لە شەرێکی سەپێندراوی دژە تیرۆر و داعش لە عێراقدا بکەین، نمونەیەک تەنها بەشداربوون و پشتیوانی بوو، ئەوەی دەستکەوتی گەلی کورد و هێزە قارەمانەکەی پێشمەرگە بوو تەنها دەست خۆشی لێکرا، دوایی رێگاپیشاندان بۆ ئەوەی لەرێگای حکومەتی ناوەندی کێشەکان چارەسەربکەن و مافەکانانتان بەدەستبهێنن. کورد لەبەر بارودۆخی تایبەتی جوغرافیای و ناوچەیی و بەرژەوەندییەکانی زلهێز و وڵاتانی ناوچەکە نەیتوانیوە ببێتە خاوەنی یەک گوتاری سیاسی و ئیستراتیجییەتێکی دیار و هەمیشەیی.
ئەگەر هەموو ئەو رووداوانەی رابردوو و بارودۆخی ئەمرۆکە رەچاونەکەین و لەبەرچاو نەگرین، بەدڵنیایی لە رۆژهەڵاتی ناوەراست و ناوچەکە دەبینە قوربانی بەدیهێنانی ئاشتەوایی ناوچەیی (الوفاق الاقلیمی).
دەکرێت تا بارودۆخی ناوچەکە لە ململانێدایە، بتوانین ئابرومەندانە کێشەکانی ناوخۆ چارەسەربکەین و یەکڕیزی بەهێز بکەین و پاوانکاری نەهێڵین و یەک گوتاری سیاسی بۆ یەک ئەمانج و لە هەوڵدابین سوود لەم بارودۆخەی ئەمرۆکە لە بەغدا هەیە و سوود لە توانایی و برایەتی سەرۆک کۆمار و سەرۆک ئەنجومەنی وەزیران و سەرۆکی پەرلەمان وەربگرین و بە وتاری ئارامی و ئاسایش گەلەکەمان بپارێزین لە کێشە و شەر و ململانێی بەرژەوەندی وڵاتانی دەرەوە و زلهێزەکان، تەنها وەکو لە کۆنەوە گوتراوە پشت و پەنای کورد شاخ و یەکریزی و یەک گوتارییە. جارێکی تر نەگوترێت دەبوایە وامان نەکردبا و وامان کردبا... .
نووسینی: نازم دەباغ
لینکی وتار:
https://www.pukmedia.com/KS_Direje.aspx?Jimare=143601
"نازم دەباغ" نوێنەری حکومەتی هەرێمی کوردستان لە ئێران لەگەڵ "ئهحمهدڕهزا ڕوحوڵڵازاده" سەرۆکی کۆمەڵەی داکۆکیکردن لە نەتەوەی فەلەستین لە تاران دیداریی کرد.
"ئهحمهدڕهزا ڕوحوڵڵازاده" سەرۆکی کۆمەڵەی داکۆکیکردن لە نەتەوەی فەلەستین، ڕۆژی دووشەمە ڕێکەوتی 26ی ئۆگۆستی 2019 سەردانی نووسینگەی نوێنەرایەتی حکومەتی هەرێمی کوردستان لە شاری تارانی پێتەختی وڵاتی ئێران کرد و لە لایەن "نازم عومەر دەباغ" نوێنەری حکومەتی هەرێمی کوردستان لە تاران و هەروەها "سەلام عارف روشدی" جێگری نوێنەری حکومەتی هەرێمی کوردستان بە گەرمی پێشوازیی لێکرا.
لەم کۆبوونەویەدا باس له بارودۆخى گهلی فەلەستین و ناوچهکه کرا و سەرۆکی کۆمەڵەی داکۆکیکردن لە نەتەوەی فەلەستین داوای کرد که لە بواری فەرهەنگی، ئەدەبی، هونهری و زانستییەوە هاوکاری بکرێن.
لە درێژەی دانیشتنهکهدا نوێنەری حکومەتی هەرێمی کوردستان تیشکی خسته سهر باریی هاوبهشی گهلی کورد و فەلەستین له ناوچهکهدا لە ههموو قۆناغهکاندا شۆڕشهکانی کورد پاڵپشتی بوون لە داکۆکی له مافی فەلەستینییهکان. و داوای کرد به نووسین پڕۆژهیهکی دیار و ڕوون پێشکەش بکهن تاکوو له لایهن نوێنەرایەتی حکومەتی هەرێمی کوردستان لە شاری تاران، دیراسهی بکرێت و بینێردرێت بۆ لایهنی پهیوهندیدارهکانی حکومەتی هەرێمی کوردستان و له ئهنجامهکهی ئاگادار بکرێنهوه.
جێی ئاماژه پێدانه که خۆشبهختانه ئەمڕۆكه له هەرێمی كوردستان نووسينگەی نوێنەرایەتی فەلەستین هەیە.
جام کوردی: /// نوێنهری حکومهتی ههرێمی کوردستانی عێراق له ئێران دهڵێت حکومهتی ئێستای ههرێم خاوهنی پلانێکی تۆکمهیه بۆ چارهسهرکردنی کۆی گشتی کێشه و گرفتهکان له گهڵ حکومهتی ناوهند. دهشڵێت بوونی ههماههنگی له نێوان ههر سێ سهرۆکایهتییهکهی عێراق ڕۆڵی گرنگی له چارهسهرکردنی کێشهکان دهبێت.
به پێی ڕاپۆرتی جام کوردی، پاش پێکهێنانی کابینهی نوێی حکومهتی ههرێمی کوردستان، شاندێکی باڵا به سهرۆکایهتی مهسرور بارزانی سهرۆک وهزیران و به بهشداری قوباد تاڵهبانی جێگری سهرۆک وهزیرانی حکومهتی ههرێمی کوردستان سهردانی بهغدای کرد و له گهڵ سێ سهرۆکایهتییهکهی عێراق پرسی پهیوهندییهکانی نێوان ههرێم و ناوهند و چارهسهرکردنی کێشه کهڵهکهبووهکانی نێوان ههر دوو لای تاوتوێ کرد. ئێستاش به پێی ئهوهی که له ڕاگهیاندنهکاندا باس دهکرێت، بڕیاره شاندێکی دیکهی ههرێم له داهاتوویهکی نزیکدا بگاته بهغدا و ههمان تهوهر جارێکی دیکه بخرێته سهر مێزی دانوستانهکانی نێوان ههر دوو لا.
نازم دهباغ نوێنهری حکومهتی ههرێمی کوردستان له تاران له وتووێژی له گهڵ پهیامنێری جام کوردی له سهر ئهم پرسه ڕایگهیاند: حکومهتی نوێی ههرێمی کوردستان به سهرۆکایهتی مهسرور بارزانی خاوهن پلانێکی تۆکمهیه به ئامانجی چارهسهرکردنی کێشهکانی نێوان ههولێر و بهغدا. هاتووچۆی شاندهکانیش پیشان دهدات که هیوامان به چارهسهرکردنی ئهو کێشانه ههبێت تا گهلی کورد جارێکی دیکه تووشی ئهو قهیرانه ئابورییهی چهند ساڵی ڕابردوو نهبێتهوه.
ناوبراو وتی: بڕوابوون به چارهسهرکردنی کێشهکان له چوارچێوهی دهستووری ههمیشهیی عێراق له ئێستادا له نێوان ههولێر و بهغدا دهبینرێت و بوونی ئهم سێ سهرۆکایهتییهی عێراق و تهبایی و ههماههنگی نێوانیان وایکردووه که به گهشبینییهوه له ئاسۆی بهردهم چارهسهربوونی کێشهکانی عێراق و ههرێم بڕوانین.
نوێنهری حکومهتی ههرێمی کوردستان له درێژهدا له وهڵامی پرسیارێک سهبارهت بهوهی که ئایا له ئهگهری ڕێکنهکهوتنی ههولێر و بهغدا له سهر دۆسیهی نهوت، مهترسی له سهر بڕینی مووچهی فهرمانبهرانی ههرێم ههیه یان نه؟ وتی: نهوت به کێشهیهکی سهرهکی نێوان ههر دوو حکومهتی ههرێم و ناوهند دادهنرێت و ئهگهر ئهم کێشهیه چارهسهر نهکرێت ئهوانی دیکهش ناگهنه ئهنجام. بودجهی ههرێمی کوردستان بهسراوهی نهوته و لێرهدا کێشهی قهرزهکانی ههرێم بوونی ههیه که خۆشبهختانه ههر دوو لا ههوڵ دهدهن ڕێگاچارهیهک بۆ ئهمهش بدۆزنهوه. به بۆچوونی من کێشهکان دهتوانێت چارهسهر ببێت بهڵام ئهگهر نهکرا، دهتوانێت کێشه بۆ مووچهی فهرمانبهران و بودجهی ههرێم بخوڵقێنێت.
نازم دهباغ وتی: ڕهنگه ههندێک گوشاری لایهنه سیاسییهکانیش له سهر سهرۆک وهزیرانی عێراق له پرسی بودجه و مووچهی فهرمانبهرانی ههرێم ههبێت، بهڵام بوونی ههماههنگی له نێوان سهرۆک کۆمار، سهرۆک وهزیران و سهرۆکی پهرلهمانی عێراق له گهڵ ئهم حکومهتهی ههرێمی کوردستان وایکردووه که گهشبین بین به چارهسهرکردنی کێشهکان و ئهم لێک تێگهیشتنهی نێوان ههر دوو لاش ڕێخۆشکهر دهبێت که دانوستانهکانی نێوان ههولێر و بهغدا ئهنجامێکی باشی ههبێت.
"نازم دەباغ" نوێنەری حکومەتی هەرێمی کوردستان لە ئێران له چاوپێکهوتن لهگهڵ کهناڵی تهلهڤیزیۆنی "ئێن.ئاڕ.تی" گوتی: حکومەتی هەرێمی کوردستان له پهیوهندییهکی باشدایه لهگهڵ کۆماری ئیسلامی ئێران.
"نازم دەباغ" نوێنەری حکومەتی هەرێمی کوردستان لە شاری تاران لە میانهی بەشداریکردنی لە بەرنامەی "تاوتۆی" کهناڵی تهلهڤیزیۆنی "ئێن.ئاڕ.تی" NRT ڕایگەیاند: ئێمه له تاران نوێنهری حکومەتی هەرێمی کوردستانین، واته نوێنهرایهتی پێکهاتهیهکی هێزه سیاسییهکان و لایهنهکانی بهشداربوو له حکومەتی هەرێمی کوردستان دههکهین که جێگر و ئهنداممان ههیه و جێگری نوێنەرایهتی حکومەتی هەرێمی کوردستان له برادهرانی پارتی دیموکراتی هەرێمی کوردستانه و ههروهها ئهندامی دهستهی نوێنهرایهتی ههموو لهیهنه سیاسییهکانی تێدایه، لهوانه؛ سۆشیالیست، یهکگرتوو، کۆمهڵهی ئیسلامی و بزووتنهوهی ئیسلامی.
نوێنەری حکومەتی هەرێمی کوردستان لە ئێران گوتیشی: به شێوهیهکی گشتیی ئهمڕۆکه هەرێمی کوردستان له چوارچێوهی ئهو سیاسهتهی که حکومەتی هەرێمی کوردستان ههیهتی دهتوانین بڵێین له پهیوهندییهکی باشدایه لهگهڵ کۆماری ئیسلامی ئێران، بۆیه بۆ دیراسه کردن و ههڵوێست وهرگرتن یا هاوکارییکردن له ههر بوارێکدا بێت وهکوو گوتمان له چوارچێوهی عێراقدا لهگهڵ کۆماری ئیسلامی ئێراندا پهیوهندییهکی باشمان ههبووه و له ئێستاشدا ئهو پهیوهندییهمان ههیه و له داهاتووشدا ههر بهردهوام دهبێت.
"نازم دەباغ" له درێژهی قسهکانیدا سهبارهت به کاریگهریی گهمارۆکانی ئهمهریکا بۆ سهر وڵاتی ئێران گوتی: به بڕوای من لهو زوڵم و زۆرهی که له ههندێک بواردا به تایبهت داودهرمان و ههندێک مهسهلهی دیکه که له ئێران دهکرێت، و نهدهبوایه ئهم کاره بکرایه، کاریگهری لهسهر بژێویی ژیان و گوزهرانی خهڵک کردووه، چونکه ههمووی به یهکهوه بهستراوهتهوه و گرانی و کهمبوونی شتوومهک وایکردووه که ڕیزهکانی کۆمهڵانی خهلکی ئێرانی زیاتر له یهکتریی نزیک کردۆتهوه و تا ئێستاش ههست بهو لاوازییه ناکرێت که ههندێک کهس له دهرهوهی وڵات بیری لێدهکهنهوه.
نوێنەری حکومەتی هەرێمی کوردستان لە تاران له بهشێکی دیکهی قسهکانیدا گوتی: خاڵێکی دیکه که ئێمه ئێستا ههستی پێدهکهین، تهقریبهن له وڵاتانی ناوچه، لهوانه؛ ئیماڕات، سعوودییه و ئێران جۆرێک گۆڕانکاریی هاتۆته پێشێی که بۆ نموونه پێشوازییکردن، ڕێزگرتن و ههروهها هاوکاریکردن له حهجاجهکانی ئێرانی له حهجی ئهمساڵدایه که له چوونی حهجاج بۆ ئێران بێوێنه بووه، ئهوه ڕهنگدانهوهی لهسهر سیاسهتیش ههبووه که لهم دوایانهدا بینیمان که چهندین وهفدیی ئیماڕاتی سهردانی ئێرانیان کرد و ڕێکهوتنی باشیان لهگهڵ یهکتریی کردووه.
"نازم دەباغ" سهبارهت به پهیوهندییهکانی نێوان هەرێمی کوردستان و ئێران گوتی: به دڵنیاییهوه ڕهزامهندیی ئێمه و باروودۆخی ئێستاکهی پهیوهندییهکانی نێوان هەرێمی کوردستان و کۆماری ئیسلامی ئێران له ئاستێکدایه که دهبێت بڵێین دڵخۆشکهره و ههموو لایهک ههست بهو باروودۆخه دهکهن و له ههوڵی ئهوهشدان که ئهرک و دهسهڵات و تواناکان له چوارچێوهیهکدا بهکاربێت که زهرهریی نهبێت بۆ گهلی کورد و بۆ ناوچهکه.
نوێنەری حکومەتی هەرێمی کوردستان لە ئێران له وڵامی پرسیارێکدا سهبارهت به کاردانهوهی گهمارۆکانی ئهمهریکا بۆ سهر ئێران و کاریگهریی له سهر دیپڵۆماسی نێوان ههولێر و تاران گوتی: پێموانییه لهو ئاستهدا بووبێت که ههست به زهرهر و زیان بکهین، جگه له چوارچێوه گشتییهکهی که ئهو ئابڵۆقه ئابوورییهی که لهسهر کۆماری ئیسلامی ئێران ههیه به دڵنیاییهوه کاریگهریی و کاردانهوهی لهسهر بژێویی ژیانی کۆمهڵانی خهڵکی ههم ههرێمی کوردستان و ههمیش ئێران داناوه. بهڵام خۆشبهختانه دهکرێت ئهوه بڵێین ئهو سیاسهتهی که حکومهتی عێراق پهیڕهویی کردووه و ههروهها لهو چوارچێوهیهدا که حکومەتی هەرێمی کوردستانیش پابهندیی بووه لهوهی که نابێته لایهنگریی هیچ لایهنێک به دژیی ئهویدیکه و ڕێگاش نادات که زهویی ههرێمی کوردستان و عێراق بۆ دژایهتی هیچ وڵاتێک بهکاربێت. بۆیه دهتوانین بڵێین کهمێک لهو مهترسیانهی ڕهواندۆتهوه و جۆرێک له سهقامگیریی پێوه دیاره.
"نازم دەباغ" سهبارهت به پهیوهندییهکانی نوێنەرایهتی حکومەتی هەرێمی کوردستان له تاران لەگهڵ ناوهنده دیپڵۆماسییهکانی ئێران و ههروهها باڵێۆزخانهی وڵاتانی بیانی گوتی: ئێمه وهکوو نوێنەری حکومەتی هەرێمی کوردستان نه تهنیا پهیوهندییمان لهگهڵ ناوهنده دیپڵۆماسییهکانی کۆماری ئیسلامی ئیڕان ههیه، بهڵکوو پهیوهندییهکی فراوانمان لهگهڵ دیپڵۆماتهکانی باڵێۆزخانهکان ههیه. کاتێک قسهکانی ئێمه یا نووسینهکانی ئێمه له رۆژنامهکان و دهزگاکانی ڕاگهیاندنی ئێران بڵاودهکرێتهوه، زۆر جار بۆته سهرچاوهی کۆمهڵیک بابهت که له دواییدا پهیوهندییان پێوه کردووین و هاتوون سهردانیان کردووین و ڕوونکردنهوهیان ویستووه.
لە درێژهی بەرنامەی "تاوتۆی" کهناڵی "ئێن.ئاڕ.تی"دا بەشێک لە هاوڵاتیان به ناردنی نامه پرسیارهکانی خۆیان ئاراستهی نوێنەری حکومەتی هەرێمی کوردستان لە تاران کرد که "نازم دەباغ" به وردیی وڵامی تهواویی پرسیارهکانی دایهوه.
لینکی چاوپێکهوتن:
http://www.nrttv.com/media-Barname-detail.aspx?pid=1760&CatID=1
بە بۆنەی جەژنی قوربانی پیرۆزەوە، پیرۆزباییەکی گەرم لە موسڵمانانی کوردستان و عێراق و جیهان دەکەم. بەتایبەتیش جەژنی خانەوادەی شەهیدان و پێشمەرگە قارەمانەکان پیرۆز دەکەم.
لەم ساتە پیرۆزانەدا ئومێدەوارین هەموو گرژی و ئاڵۆزییەکان لەم ناوچەیەدا بە رێگەی گفتوگۆ و بە شێوەیەکی ئاشتیانە کۆتایی پێ بێن و ئاشتی و ئارامی سەقامگیر ببێت.
هیوادارین بە یەکریزی و تەبایی، هەموومان بە یەکەوە بتوانین ھاوکار بین لە پێناو خزمەتکردنی زیاتری گەل و گەشەسەندنی وڵات.
مەسرور بارزانی
10 /8/ 2019
ئەمڕۆ 5/8/2019، مەسرور بارزانی، سەرۆک وەزیرانی هەرێمی کوردستان پێشوازی لە نەسروڵا رەشنوودی، کونسوڵی نوێی ئێران لە هەولێر کرد.
لەم دانیشتنەدا، سەرەتا کونسوڵی کۆماری ئیسلامیی ئێران، وێرای پیرۆزبایی لە سەرۆکوەزیرانی هەرێم، ئاواتی سەرکەوتنی بۆ کابینەی نوێی حکوومەتی هەرێمی کوردستان خواست.
هەروەها مەسرور بارزانی بە خێرهاتنی کونسوڵی نوێی کرد و هیوای سەرکەوتنی بۆ خواست.
لەم دیدارەدا، پەرەپێدانی پەیوەندییە هەمە چەشنەکان، بە تایبەت لە بواری ئابووری خرایە بەر باس و گفتوگۆ.
نوێنەرایەتی حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە شاری تاران، بەشداریی له کردنهوهی پێشانگای فۆتۆگرافی "ههرێمی حهیرانی" له بهرههمهکانی "محەمەد سەیاد" سهبارهت به کۆرەوی ساڵی 1991 بۆ ئێران کرد.
"سەلام عارف روشدی" جێگری نوێنەری حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە تاران و ههروهها "عهباس عهبدوالله" دوێنێ هەینی رێکەوتی 02/08/2019 ئامادەی کردنەوەی پێشانگای "محەمەد سەیاد" فۆتۆگرافەری ناودار و بەئەزموونی ئێرانی بە ناونیشانی "ههرێمی حهیرانی" (اقلیم حیـرانی) لە گەلەری "نبش"ی شاری تاران بوون.
"محەمەد سەیاد" گەورە فۆتۆگرافەری بە ئەزموون و ناودار و یەکێک لە 5 فۆتۆگرافەری ئێرانییه کە نزیکەی 50 ساڵە لە بواری هونەریدا کار و چالاکی دەکات.
"محەمەد سەیاد" لە پێشانگای "ههرێمی حهیرانی"دا نزیکەی 100 وێنە و تابلۆی نەخشاندووه لە کۆرەوەکەی بەهاری ساڵی 1991 سهبارهت به کوردەکانی عێراق بۆ وڵاتی ئێران بە هۆی گوشاریی حکومەتی بەعس و سەدامی دیکتاتۆرهوه.
ئهم فۆتۆگرافەره هەروەها پێشانگاکەی ڕازاندبوویەوە بە وێنەی سەرکردەکانی کورد و کارەساتی کیمیابارانی ههڵهبجه و کۆچی جەماوەری کوردستان و به لێهاتووییهوه به وێنهکانی توانیبووی خەڵکانی ئێران، جیهان و هۆگرانی فۆتۆگرافی بە ئێش و ئازارەکانی میللەتی کورد لەو سەردەمەدا ئاشنا بکات.
نوێنەرایەتی حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە تاران، به بۆنهی کردنهوهی پێشانگای "ههرێمی حهیرانی" دەستخۆشی، پیـرۆزبایی و ماندوونەبوونی ئاراستەی "محەمەد سەیاد" کرد و هیوای خواست کە لە ئایندەیەکی نزیکدا ئهم وێنانه بە شێوەی کتێب بڵاوبێتهوە، بۆ ئەوەی هەموو کەس لە هەر شوێنێکی کوردستان و جیهان سودی لێوەربگرێت و له درێژهدا هیوای سەرکەوتنیان بۆ ئهم فۆتۆگرافەره خواست که به کامێڕاکهی ئێش و ئازارەکانی نهتهوهی کوردی بۆ مێژوو تۆمار کردووه.
ئهمساڵ یادی ئهنفالی بارزانییهكان خهمناكتره چونكە چاومان لە بیابانەكانی عێراقە
ئەمڕۆ چوارشەممە نێچیرڤان بارزانی سهرۆكی ههرێمی كوردستان له مهراسیمی 36ەمین ساڵوهگهڕی جینۆسایدی بارزانییهكاندا وتارێكی پێشكهش كرد و تێیدا رایگهیاند كە ئهمساڵ یادی ئهنفالی بارزانییهكان خهمناكتره، چونكه چاویان له گۆڕه بهكۆمهڵهكان و بیابانی سهماوهیه. داواشی كرد حكوومەتی عێراق قەرەبووی كەسوكاری ئەنفالكراوان بكاتەوە.
سهرۆكی ههرێمی كوردستان گوتی "تا ئێستە له كۆی ههشت ههزار بارزانی ئهنفالكراو، تهنیا رووفاتی 596 شههید گهڕاوهتهوه، له كۆی 182 ههزار ئهنفالكراوی كورد، رووفاتی تەنها دوو ههزار و 672 شههید گهڕاونهتهوه، پێویسته حكوومهتی عێراق قهرهبووی كهسوكاری شههیدان و ئهنفالكراوان و زیانلێكهوتووانی كوردستان بكاتهوه".
ئەمەی خوارەوە دهقی وتاری سەرۆكی هەرێمی كوردستانە:
یادی ئهنفالی بارزان ئهمساڵ خهمناكتره. چهند رۆژێكه چاومان له بیابانهكانی عێراقه. چاومان له گوندی شێخولبادهی نزیك نوگره سهلمانه. كه رووفاتی 75 كوردی ئهنفالكراوی تێدا دۆزراوهتهوه. ههموویان ژن و منداڵن. دیمهنهكان دڵههژێنن. منداڵی ساوا دۆزراوهتهوه، كه له باوهشی دایكیدا گوله باران كراوه و توند سینگی دایكی گرتووه. ژنێكی دیكه دۆزراوهتهوه، پێنج منداڵی بچووك به تهنیشتییهوه گوله باران كراوون. ئێمهی كهسوكاری قوربانیانی ئهنفال و جینۆساید له گهرمیانهوه تا بادینان، ئێمهی خهڵكی كوردستان ناخ و دهروونمان جارێكی دیكه بهو دیمهنانه ههژاوهتهوه.
جارێكی دیكه، دیمهنی گولهباران و زیندهبهچاڵكردنی 182 ههزار كهسی بێتاوان و مهدهنی و خهڵكی كوردستانمان لهو بیابانانهدا دێته بهرچاو، كه تهنیا لهسهر كورد بوون و نیشتمان پهروهری به كۆمهڵ شههید كراون.
تا ئێستا تهنیا رووفاتی 2672 شههید له 182 ههزار ئهنفالكراوه گهڕاوهتهوه كوردستان. له ههشت ههزار بارزانییش، تهنیا رووفاتی 596 كهس كه شههید كراوون گهڕاونهتهوه دهڤهری بارزان. لێره له خاكی پیرۆزی كوردستان نێژراوون.
دۆزینهوهی ههر گۆڕێكی بهكۆمهڵ و ههر رووفاتێك ههموو گهلی كوردستان دهخاته ماتهمینییهوه، چونكه شێوهی گرتن و ئهنفالی خهڵكی كوردستان زۆر كهموێنهیه له مێژووی هاوچهرخی جیهاندا.
بهڕێزان..
ئهمڕۆ ئێمه لێره له یادی 36 ساڵهی ئهنفال و جینۆسایدی بارزانییهكان دهكهینهوه، رۆژی 31ی تهمموزی 1983 ههر پیاو و گهنجێكی بارزانی بووبێت لای رژێمی عێراق تاوانبار بووه و گیراوه. دوای مانگێك ههموویان له بیابانهكانی پارێزگای موسهننا گولهباران كران و خرانه گۆڕه به كۆمهڵهكان. ئهو بارزانیانه له كۆمهڵگه زۆره ملێیهكانی قوشتهپه، بهحركه، ههریر و دیانا دهستگیر كران.
له كۆتایی حهفتاكان ههموو گوندهكانی بارزان رووخێنران و 2725 خێزانی بارزانی لهو كۆمهڵگه زۆره ملێیانه نیشتهجێ كران. دواتر ههموویان به كۆمهڵ ئهنفال كران.
ژیانی ژن و منداڵی بارزانیی دوای ئهو ئهنفال كردنه زۆر سهختتر بوو. ئهو كات ئهركی ژیاندنی خێزان به تهواوی كهوته سهر شانی ژنانی سهربهرزی بارزانیی. منداڵهكانیان له ناو مهرگهسات و دۆخێكی ناخۆشدا گهوره كرد. زۆر له منداڵه بارزانییهكان ناچار بوون به هۆی ترس و خراپتر بوونی ژیانی خێزانهكانییانهوه واز له خوێندن بهێنن. خێزانهكان به هۆی ئهنفالكردنی سهرخێزانهوه به تهواوی ژیانیان تێكچوو بوو. ههموو ئهوانهش كه له ههڵمهتهكه رزگاریان بوو، له ترسێكی بهردهوامدا بوون. چاوهڕێ بوون ئهوانیش رۆژێك بگیرێن. ئهو دۆخه ناخۆشه، ئهوهی بهسهر بارزانییهكان و گهلی كوردستان هات، له ژێر دهسهڵاتی رژێمی عێراق، تاكو راپهڕینی 1991 بهردهوام بوو. بهڵام دایكانی بارزانیی به سهربهرز و به تهحهددا و ئیرادهیهكی پۆڵاینهوه رووبهڕووی سهختییهكانی ژیان و قهدهر بوونهوه. له لایهك بۆ منداڵهكانیان بوونه باوك و به رهنج و كاركردن بژێوی ژیانیان پهیدا كرد. له لایهكی دیكهشهوه منداڵهكانیان به گیانی بهرزی كوردانه پهروهرده و گهوره كرد.
ئهمڕۆ دهبینین، ئهو منداڵانه گهنجی بهتوانا و لێهاتوون و له ئهمڕۆدا خزمهتی كوردستان و گهلهكهی دهكهن.
دهستی یهك به یهكی ئهو دایكه رووسپیانه ماچ دهكهین. سووپاسیان دهكهم. بۆ ههمیشه ئێمه قهرزداری ئهو دایكه میهرهبان و خۆشهویستانهین. چ له بارزان و چ له گهرمیانی خۆڕاگر بن.
لێره كه باسی ژیانی ئهو خێزانه بارزانییانه دهكهین، پێویسته وهك ههموو جار سووپاسی جوامێری خهڵكی ههولێر و دهوروبهری بكهم، كه كوردانه ئهوهندهی بۆیان كرا، هاوكاری بارزانییهكانیان كرد. به راستی ههولێری خۆشهویست وهك ههمیشه جوامێری نواند، ههروهك چۆن دواتریش جوامێری بهرامبهر به كوردانی دهربهدهری بادینان و كوردانی شهبهك نواند. زۆر سووپاس بۆ خهڵكی ههولێر. ئێوه یارمهتیدهری گهوره بوون بۆ سهرنهگرتنی پیلانهكانی رژێم. سووپاس بۆ خهڵكی دیانا و ههریر و باتاس و دهوروبهریان. ئهوانیش به پێی توانای خۆیان هاوكاری بارزانییهكانیان كرد. ئهنفالی بارزانییهكان به ههموو پێوهرێك جینۆساید بوو. دوای رووخانی بهعس، دادگای باڵای تاوانهكانی عێراق، رۆژی 11ی ئایاری 2012 بڕیاری به جینۆساید ناساندنی ئهنفالی بارزانییهكانی دهركرد.
بهڕێزان..
بارزان و گوندهكانی ناوچهكه چهندین جار رووخێنراوون. بۆ یهكهمجار له رۆژههڵاتی ناوهڕاست له بیست و سییهكانی سهدهی رابردوو، بارزان به ناپاڵم و بۆمبی تهوقیتكراو بۆردومان كرا. چونكه ببوه مهكۆی بزووتنهوهی كوردایهتی. بارزان خاوهنی پێگهیهكی عیرفانی و دابونهریتی عیرفانی بهرزه. بارزانییهكان خاوهن مێژووییهكی شۆڕشگێڕی دێرینن. عهقیدهی بارزان ریشهی داكوتاوه. ئامانجهكهی مرۆڤانه بووه. ههموو بارزانییهك به گوێرهی ئهو عهقیدهیه خۆی به بهرپرسیار بینیوه بهرامبهر به خودا. بۆیه خۆی به خاوهن ئهرك بینیوه بهرامبهر به ههموو بوونهوهرێكی خودا.
بارزانییهكان بۆ پاراستن و بهرگری كردن له ماف و ژیانی ههموو مرۆڤێك به ههموو ئاینهكانهوه خۆیان به بهرپرسیار زانیوه. بهو عهقیدهیهوه دانانی یاساكانی پاراستنی گیانلهبهران و ژینگهیان كردووه به ئهركی خۆیان.
پاراستنی مافی ژنان و منداڵان یهكێك بووه له تایبهتمهنییهكانی خێزان. سیستهمی دهرهبهگی له ناوچهكه ههڵوهشاندووهتهوه، ههر به پێی ئهو عهقیدهیه و بۆ پاراستنی مافی جوتیاران.
بارزانییهكان لهو باوهڕهدا بوون، دادپهروهری له ژێر دهستی و ستهم درووست ناكرێت. بۆ بهدهستهێنانی دادپهروهری دژی ستهم راپهڕیون. لهو پهڕی نهبوونیدا بهو پهڕی باوهڕهوه خهباتیان كردووه بۆ سهربهستی میلهتهكهیان.
له بارزان مزگهوت و دێر و كڵێسه له تهنیشت یهك بوون. دادپهروهری نێوان پهیڕهوانی ههرسێ ئاینی ئیسلام و مهسیحی و جوولهكه ههبووه. عهقیدهی بارزان بهردهوام لهناو رێسا مرۆڤایهتییهكاندا گهشهی كردووه. گۆڕانكاری كۆمهڵایهتی گهورهی درووست كرد. زۆر به فراوانی و ئاشكرایی ئهو عهقیدهیه پهڕیهوه بۆ ههڵگیرساندنی شۆڕش و دهستپێكردنی خهباتی نهتهوهیی. به تایبهتی له سهردهمی شێخ عهبدولسهلامی دووهمدا، كه زانا و گهورهكانی كوردستانی لهسهر مافهكانی نیشتمانی و نهتهوهكانی كوردی رێكخست و كۆی كردنهوه. داواكارییهكانی گهلی كوردستانی به شێوهی نووسراو له كۆمهڵێك خاڵی زۆر رووندا گهیانده ئیمپراتۆری عوسمانی و زلهێزهكانی ئهو كات. ههر لهبهر ئهوه، به دانهری یهكهم مانیفێست و رێبازی بزووتنهوهی رزگاریخوازی كوردستان دادهنرێت. دوای لهسێدارهدانی شێخ عهبدولسهلام له 1914 عهقیدهی بارزان لهسهر دهستی شێخ ئهحمهدی بارزان له گهشهكردنێكی بهرچاو و بهردهوام بووه.
بارزانییهكان له رووی رووحییهوه زیاتر گهشهیان كرد. ژینگه و سرووشت پارێزیان زیاتر بڵاو كردهوه و ئهو بڕوایهیان بههێز كرد. چونكه دوای داهێنانی چهك و تهقهمهنی، خودانی بارزان زۆر رێنمایی وردی دهركرد. تهنانهت هانی بارزانییهكانی دهدا، ئهگهر لهسهر رووباری گهورهش بن، نابێت زیاتر لهپێویستی خۆیان ئاو بهكار بهێنن. نابێت ئاو به فیڕۆ بدهن. ههروهها جهنابی شێخ خهڵكی رادههێنا لهسهر تهحهمول كردن و سهر نهوی نهكردن بۆ هیچ ستهمكار و زۆردارێك. دوای رووخانی كۆماری دیموكراسی كوردستان له مهاباد، گهڕایهوه عێراق، ماوهی سێ ساڵ چاوهڕوانی جێبهجێكردنی حوكمی لهسێدارهدان و نۆ ساڵ حوكمی زیندانیی، سهرهڕای زۆر داواكاری ئاماده نهبوو، نامهیهك بۆ مهلیك بنووسێت و داوای لێبوردنی لێبكات، تا رووخانی مهلهكی ئازاد كرا. به هۆی یهكگرتن و پابهندیان به عهقیدهیان لهگهڵ یهكتر، بارزان و بارزانییهكان رۆڵ و پێگهیهكی گهورهیان له مێژووی كوردستان ههبووه. یهكگرتووی خۆیان دهپارێزن بۆ ئهوهی پارێزهری مافهكانی گهلی كوردستان بن. چونكه بارزانییهكان بهو شێوهیه پهروهرده كراوون. لهوهش كهمتر به شایانی مێژووی خۆیان نابینن. عهقیده و كلتووری بارزان رێگهیهك بووه بۆ رازیبوونی خوا له مرۆڤ و مرۆڤهكان لهیهكتر. لهبهر ئهوهش ههموو بارزانییهك چاوی لهوه بووه، خوا و دهوروبهری به كردهوه لێی رازی بن، نهك به خۆسهپاندن. بۆیه بارزان هیچ كاتێك خۆی نهسهپاندووه و ستهمیشی قبووڵ نهكردووه. بۆیه بهردهوام له شۆڕشدا بووه بۆ دادپهروهری و بۆ ئازادی.
كوردستانیانی خۆشهویست..
ئێمه ئهمڕۆ رێز له ئهنفالكراوانی بارزانی دهگرین. له ههمانكاتدا یادی ئهنفالكراوانی گهرمیان، بادینان، شههیدانی كیمیایبارانكردنی ههڵهبجه، بالیسان و شێخوهسانان و بێسهروشوێنكردنی كوردانی فهیلی بهبیر دههێنینهوه. یادی كۆمهڵكوی شههیدانی شنگال دهكهینهوه. سڵاو و رێز بۆ ههموو ئهو دایكانه كه ههر له گهرمیانهوه تا بارزان و بادینان ئهركی سهختی پهروهردهی منداڵهكانیان گرته ئهستۆ. ئهوان ههموویان ههڵگری ههمان ژان و سیمبوڵی ئهو ستهمهن له كورد كراوه. زۆر جار لێره له بارزان دایكان و خهڵكی گهرمیانم بینیوه. له گهرمیانیش خهڵكی بارزانم بینیوه. ئهوان ههڵگری خهمی هاوبهش و ههمان ئازار و ناسۆرین. سڵاویان لێبێت و دهستیان ماچ دهكهم.
له یادی ئهنفالی بارزانیاندا جهخت لهوه دهكهینهوه، به پێی دهستووری عێراق و بڕیاری دادگای باڵای تاوانهكان و رووپێوهكانی حكوومهتی ههرێم له رابردوو، حكوومهتی عێراق پێویسته قهرهبوی كهسوكاری ئهنفالكراوهكان و زیانلێكهوتووانی كوردستان بكاتهوه.
داوا له حكوومهتی عێراق دهكهین، پابهند بێت بهو بڕیارانه و قهرهبووی زیانلێكهوتووانی كوردستان بكاتهوه.
ههزاران سڵاو دهنێرم بۆ گیانی شههیدانی جینۆسایدی بارزانی و ئهنفالكراوهكانی گهرمیان و بادینان و شههیدانی ههڵهبجه و شنگال و ههموو كوردستان.
دوایین هەواڵەکان
- نوێنەری حکومەتی هەرێم لە ئێران: سەردانەکەی پزیشکیان ئاماژەیە بۆ گرنگیدانی ئێران بە هەرێمی کوردستان
- ههرێمى كوردستان و ئێران جهخت له برهودان به پهيوهندييهكانيان دهكهنهوه
- سهرۆک نێچیرڤان بارزانی: سەردانی سەرۆک کۆماری ئێران مێژوویی بوو
- نازم دەباغ له وتووێژ لهگهڵ ئاژانسی ئیرنا: مەسعوود پزشکیان سەردانی هەولێر دەکات
- نازم دەباغ: کاتی سەردانی پزیشکیان بۆ عێراق دیار نییە
- «سەلام رشدی» لهگهڵ شاندی یهکێتی هاورده و ناردنکارانی لقی ههولێر کۆبۆوه
- سهرۆك نێچيرڤان بارزانى: ههميشه پشتيوانى و بهرگرى له مافهكانى ئێزدييان دهكهين
- سهرۆک نێچیرڤان بارزانی لهگهڵ باڵیۆزی یهکێتیی ئهورووپا کۆبووهوه
- سهرۆك نێچيرڤان بارزانى لهگهڵ باڵيۆزى نهمسا كۆبووهوه
- سهرۆك نێچيرڤان بارزانى سوپاسى جهنهرال ڤاول دهكات