هەرێم - ئێران
نوێنه‌ری هه‌رێمی کوردستانی عێراق ده‌ڵێت: په‌یوه‌ندی نێوان هه‌رێمی کوردستان و ئێران توانا و هێزی ئه‌وه‌ی تێدایه که زیاتر له جاران گه‌شه بکات و به‌ره‌و پێش بڕوات.
نازم ده‌باغ نوێنه‌ری هه‌رێمی کوردستانی عێراق له وتووێژێکدا له‌گه‌ڵ ئاژانسی هه‌واڵی مێهر سه‌باره‌ت به په‌یوه‌ندییه‌کانی نێوان ئێران و هه‌رێمی کوردستان له حکومه‌تی تازه‌ی عێراقدا ده‌ڵێت: ئێران له گه‌شه‌و پێشکه‌وتنی ئابووری عێراقدا رۆڵێکی گرنگی بووه و هه‌روه‌ها له پشتیوانی‌کردن له هه‌ڵوێستی سیاسی و پێکهێنانی حکومه‌تی نوێی عێراق هه‌موو هه‌وڵه‌کانی خۆی خستووه‌ته گه‌ڕ و لای ئێران، یه‌کگرتوویی و هاوئاهه‌‌نگی نێوان هێزه سیاسییه‌کانی عێراق له پێناو چاره‌سه‌کردنی کێشه‌کانیان، به‌رده‌وام گرنگییه‌کی تایبه‌تی بووه.
ئه‌و ده‌ڵێت: به‌رده‌وام پێم وایه که په‌یوه‌ندی نێوان هه‌رێمی کوردستان و کۆماری ئیسلامی ئێران توانا و هێزی ئه‌وه‌ی تێدایه که زیاتر له جاران گه‌شه بکات و به‌ره‌و پێش بڕوات.
نوێنه‌ری هه‌رێمی کوردستانی عێراق سه‌باره‌ت به سه‌ردانی ئه‌م دواییه‌ی کاک مه‌سعود بۆ به‌غدا و په‌یوه‌ندی نێوان هه‌ولێر و به‌غدا ده‌ڵێت: دوای به‌ڕێوه‌چوونی ریفراندۆمی سه‌ربه‌خۆیی هه‌رێمی کوردستان، ئه‌م سه‌ردانه‌ی کاک مه‌سعود بۆ به‌غدا هه‌نگاوێکی گرنگ و کاریگه‌ر له پێناو چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌کانی نێوان هه‌رێمی کوردستان و به‌غدا بوو.
ئه‌و هه‌روه‌ها ده‌ڵێت: هه‌لومه‌رج و په‌یوه‌ندی کورده‌کان له قۆناغی ئیستادا به جۆڕیکه که ده‌بێت کێشه‌کانی خۆیان له چوارچێوه‌ی ده‌ستووری عێراقدا چاره‌سه‌ر بکه‌ن.
ئه‌و هه‌روه‌ها ده‌ڵێت: بوونی سه‌رۆک کۆمارێکی به‌‌هێزی کورد له به‌غدا و سه‌رۆک وه‌زیرانێک که له رابردوودا دۆستی نزیکی سه‌رکرده‌کانی کورد له‌وانه مام جه‌لال و کاک مه‌سعود بووه ده‌توانێت ده‌رفه‌تێکی زێڕین بێت بۆ چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌کانی نێوان هه‌ولێر و به‌غدا و ئه‌من و ئاسایشی عێراق و هه‌رێمی کوردستان بپارێزێت.
نوێنه‌ری هه‌رێمی کوردستان سه‌باره‌ت به گوشاره‌کانی ئه‌مریکا بۆ سه‌ر عێراق به مه‌به‌ستی دابه‌زاندنی په‌یوه‌ندییه‌کانی ئه‌و وڵاته له‌گه‌ڵ ئێران ده‌ڵێت: من پێم وایه ئه‌مریکا وه‌کوو رابردوو، گوشاره‌کانی بۆ سه‌ر عێراق زیاد ده‌کات، به‌ڵام ئه‌وه‌ی له به‌رپرسانی عیراق و هه‌رێمی کوردستان گوێبیستی ده‌بین ئه‌وه‌یه که پارێزه‌ری به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی خه‌ڵکی عێراق و هه‌رێمی کوردستان ده‌بن و به پێی ده‌ستووری عێراق هه‌ڵسوکه‌وت ده‌که‌ن و ئه‌و یاسا و رێوشوێنانه په‌یڕه‌و ده‌که‌ن که له لایه‌ن حکومه‌تی ناوه‌ندی به‌غداوه بڕیاری له‌سه‌ر ده‌درێت.
نازم ده‌باغ له کۆتاییدا ده‌ڵێت: پێم وایه عێراق و هه‌رێمی کوردستان نابێت ببنه به‌شێک له کێبڕکێی دوژمنانه‌ی هێزه بیانییه‌کان که زیان‌گه‌یاندن به عێراق له به‌رنامه‌یاندایه.
باڵیۆزی ئێران لەبەغدا لەچوارچێوەی ئابڵوقە ئابوریەكەی ئەمریكا بۆ سەر ئێران هەڕەشەی توند لەعیراق دەكات و ڕایدەگەیەنێت، "ئەگەر بەغدا پابەندی ئەو سزایانە بێت ئەوا بەتوندترین شێوە سزای دەدەین"، نوێنەری حكومەتیش لەتاران بەدوری دەزانێت ئێران ئەو هەڕەشەیەی كردبێت و دڵنیاییش دەدات كە "مەترسیان نابێت".
ئیرەج مەسجدی باڵیۆزی ئێران لەبەغدا بەڕۆژنامەی (وەتەنی) ڕاگەیاندوە، "ئەگەر بەغدا پابەندی سزاكانی واشنتۆن بۆ سەر تاران بێت و دەستبەرداری كاڵا ئێرانییەكان بێت، ئەوا حكومەت و گەلی عیراق بەتوندترین شێوە سزا دەدەین".
لەوبارەیەوە نازم دەباغ نوێنەری حكومەتی هەرێم لەتاران بەSNNی ڕاگەیاند، "من پێموانییە ئێران بەهیچ شێوەیەك هەڕەشە لەعیراق بكات و ناشیكات، بەڵام بەدڵنیاییەوە ئێران چاوەڕوانی هەیە لەعیراق هەموكات لەڕێگەی سەرۆك كۆمارو سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیرانەوە تەئكیدیان لەوەكردۆتەوە كە عیراق هەوڵدەدات خۆی بەدوربگرێت لەبەشداریكردن لەو بەرنامەیەی ئەمریكا دژ بەئێران گرتویەتیەبەر".
وتیشی:"پێموانییە ئوە هەڕەشەی لەعیراق كردبێت، تاوەكو كاریگەری لەسەر هەرێمی كوردستان هەبێت، عیراق خۆی ئەو بڕیارە دەدات پێوەی پابەنددەبێت یان نا، بەڵام عیراق دەتوانێت سیاسەتێكی میانگیر بگرێتەبەر بۆ ئەوەی بەرژەوەندیەكانی خەڵكی عیراق نەكەنە قوربانی بەرژوەندیەكانی وڵاتانی دەرەوە".
نوێنەری حکوومەتی ھەرێمی کوردستان لە تاران کە لە پشکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستانە، ئابڵوقەکانی ئەمریکا بۆ سەر ئێران بە ”ناڕەوا“ وەسف دەکات و داوا دەکات ”تا دەتوانین“ هاوکاریی ئێران بکرێت.
نازم دەباغ، نوێنەری حکوومەتی ھەرێمی کوردستان لە تاران لە پشکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان کە حزبەکەی پەیوەندییەکی تایبەتی لەگەڵ کۆماری ئیسلامیدا هەیە، بە (باسنیوز)ی ڕاگەیاند: ”ئابلوقەی ئابووری لەسەر ھەریەکە لە ئێران یان عێراق دابنرێ، ئەوا ڕەنگدانەوەی بۆ سەر وڵاتانی دیکەش دەبێ، ھەرێمی کوردستانیش بەشێکە لە عێراق و ئەویش دەگرێتەوە، بەڵام عێراق لە چوارچێوەی ئەو سیاسەتەی ئێستا ھەیەتی، ھاواریەتی و دەڵێ ناتوانین پابەندنی ئەو سزایانە بۆ سەر ئێران بین، بۆیە دەبێ عێراق بخرێتە دەرەوەی ئەو ئابلوقانەی لەسەر ئێران دادەنرێت“.
نوێنەرەکەی حکوومەتی ھەرێمی کوردستان لە تاران، ئەوەشی خستە ڕوو، کورد مافی ئێرانی بەسەرەوەیە، چونکە ئەو کاتانەی ئابلوقەی عێراق و وڵاتانی دیکەی لەسەر بووە، گوایە ئێران ھاوکاریی کوردی کردووە، بۆیە دەڵێت: ”کورد تا دەتوانێت، دەبێ ھاوکار بێ، لەلایەکی دیکەشەوە بەشێک لە خەڵکی ئێران کوردن و لەگەڵ ھەرێمی کوردستان ھاوسنوورن، لەگەڵ ئەوەشدا ئێران بەشێوەیەکی گشتی جگە لەو ماوە کەمەی ڕاپرسی، ھەمیشە بەشێک بووە لە بووژاندنەوە و نەوەستانی چالاکیی ئابووریی ھەرێمی کوردستان“.
جەختیشی لەوە کردەوە: ”ناکرێ منداڵی خۆمان بە قوربانی منداڵی خەڵک بکەین، پێم باشە عێراقیش ئەوەندەی دەتوانێت، نەبێتە بەشێک لەو ململانێیانەی کە ئەمریکا لە ناوچەکە ھەیەتی“.
ئەو بەرپرسەی یەکێتی لە حکوومەتی هەرێمی کوردستان، جەختی لەوەش کردەوە، ئابڵوقە ئابوورییەکانی ئەمریکا بۆ سەر ئێران بە ناڕەوا دەبینێت و نایشارێتەوە: ”دونیا پشتیوانی لە ڕێککەوتنە ئەتۆمییەکەی کۆمەڵەی ٥ +١ دەکات، تەنیا دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا دژی وەستاوەتەوە، بۆیە ئەو ئابلوقانەی خراوەتە سەر ئێران، بە ناڕەوای دەبینین“.
رۆژنامه‌ی خراسان: ههڵبژاردنی به‌رهه‌م ساڵح وه‌کوو سه‌رۆک کۆماری عێراق له لایه‌ن په‌رله‌مانی ئه‌و وڵاته‌وه له نێوان حه‌وت به‌ربژێردا که هه‌موویان که‌سایه‌تی سیاسی کورد بوون، پێشوازی کۆماری ئیسلامی ئێرانی به‌دوای خۆیدا هێنا. کاریگه‌ری ئه‌م هه‌ڵبژاردنه له‌سه‌ر په‌یوه‌ندی ئێران و عێراق بابه‌تێک بوو که له وتووێژ له‌گه‌ڵ نازم ده‌باغ نوێنه‌ری حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان له تاران هه‌ڵمانسه‌نگاند.
ههڵبژاردنی به‌رهه‌م ساڵح چ کاریگه‌رییه‌کی له‌سه‌ر په‌یوه‌ندی نێوان ئێران و عێراق ده‌بێت؟
به‌ڕای من ههڵبژاردنی دکتور به‌رهه‌م ساڵح وه‌کوو سه‌رۆک کۆماری عێراق فاکته‌رێکی باش و ئه‌رێنی ده‌بێت له داهاتوو په‌یوه‌ندییه‌کانی نێوان ئێران و عێراق.
بۆ؟
به پێی رابردوو و مێژووی دکتور به‌رهه‌م، ئه‌و هه‌میشه چاوی له گه‌شه‌ی په‌یوه‌ندییه‌کان له‌گه‌ڵ کۆماری ئیسلامی ئێران بووه، له لایه‌کی دیکه‌وه جوگرافیای ئێران و عێراق به شیوه‌ێه‌که که ناتوانین له‌به‌رچاوی نه‌گرین، هه‌روه‌ها ئه‌من و ئاسایشی ئێران و عێراق گرێدراوی یه‌که، به‌م هۆکارانه من چاوه‌ڕوانی ئه‌وه ده‌که‌م له سه‌رده‌می سه‌رۆکایه‌تی به‌رهه‌م ساڵح‌دا ئاستی په‌یوه‌ندییه‌کانی نێوان ئێران و عێراق گه‌شه بکات.
به‌ڕای ئێوه بارودۆخی په‌یوه‌ندییه‌کانی ئێران و عێراق له سه‌رده‌می سه‌رۆکایه‌تی به‌رهه‌م ساڵح چ جیاوازییه‌کی له‌گه‌ڵ سه‌رده‌می فوئاد مه‌عسوم ده‌بێت؟
من رێزێکی تایبه‌ته‌م بۆ دکتور مه‌عسوم هه‌یه، ئێمه جگه له‌وه‌ی دۆست و هاوڕێی دێرینی یه‌کین هاوشاوری و له سه‌رده‌می خه‌باتیشدا هاوخه‌بات و هاوکار بووین، به‌ڵام بارودۆخی ئه‌م دوو که‌سه جیاوازه، هه‌م له رووی ته‌مه‌نه‌وه هه‌م له رووی بیرۆکه و تێڕوانینه‌وه، له‌م رووه‌وه به‌رهه‌م ساڵح زۆربه‌ی ئه‌و ئیش و ئامانجانه‌ی که فوئاد مه‌عسوم نه‌یکرد ده‌توانێت بیکات. .
دکتور به‌رهه‌م له رووی تێڕوانین و بیری سیاسییه‌وه زیاتر له مام جه‌لال نزیکه یان له فوئاد مه‌عسوم؟
به‌رهه‌م ساڵح خوێندکار و درێژه‌پێده‌ری قوتابخانه‌ی مام جه‌لاله.
بوونی به‌رهه‌م ساڵح له‌م شوێنه‌دا چ کاریگه‌ری و ئاکامێکی بۆ کورده‌کان ده‌بێت؟
چاوه‌ڕوانی ئه‌وه ده‌که‌ین وێڕای چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌کانی نێوان کورد و به‌غدا، ئاستی په‌یوه‌ندییه‌کانیش گه‌شه بکات، ئێمه خوازیاری هاوبه‌شی(مشارکت)، سازان(توافق) و هاوسه‌نگی(توازن)ن، له هه‌وڵداین زه‌مینه‌ی ئه‌م بابه‌تانه ساز بکرێت، به‌ڕای من پێگه‌ی هه‌رێم به ههڵبژاردنی دکتور به‌رهه‌م به‌‌هێزتر ده‌بێت.
تائێستا فەرمانی بەنێودەوڵەتیکردنی ھەردوو مەرزی (پشتەو کێلێ) لەنێوان عیراق و ئێران جێبەجێ نەکراوە، نوێنەری حکومەتی ھەرێمیش لە تاران ڕایدەگەیەنێت، لەبەغدا کەس بەرپرسیارێتی ئەم بابەتانە ھەڵناگرێت.
نازم دەباغ، نوێنەری حکومەتی ھەرێم لەئێران، بە SNNی ڕاگەیاند: فەرمانی بەنێوەدەوڵەتیکردنی ھەردوو مەرزی پشتەو کێلێ، لەنێوان عیراق وئێران لەسەر پێکھێنانی حکومەتی نوێی عیراق ڕاوەستاوە.
ئاماژەی بەوەشکرد، فەرمانەکە لەئێرانەوە دەرچووە، بەڵام بەھۆی گۆڕانکاری لەحکومەتی عیراقدا، لەبەغدا کەس بەرپرسیارێتی ئەم بابەتانە ھەڵناگرێت و قسەی لەسەر ناکات.
نوێنەری حکومەتی ھەرێم لە تاران باسی لەوەشکرد، پێدەچێت دوای پێکھێنانی حکومەتی نوێی عیراق، فەرمانی بەنێودەوڵەتیکردنی ھەردوو مەرزەکە جێبەجێبکرێت و ئەمەش ئاسانکارییەکی زۆر بۆ ھاتوچۆی ھاوڵاتیان و بازرگانان دروستدەکات.
نازم دەباغ، نوێنەری حكومەتی هەرێمی كوردستان لە كۆماری ئیسلامی ئێران لە لێدوانێكدا بۆ دواڕۆژ رایگەیاند: كۆماری ئیسلامی ئێران وەكو دراوسێیەكی عێراق و هەرێمی كوردستان بەدڵنیاییەوە چاودێری پڕۆسەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان دەكات وەكو پڕۆسەیەكی دیموكراسی لە پێناوی هەڵبژاردنی نوێنەرەكان بەڕێگەی ئاسایی و یاسایی دوور لە توندوتیژی تا لە داهاتوودا حكومەتێكی یەكگرتوو دروستببێت.
سەبارەت بە پشتگیری ئێران بۆ لایەنێكی دیاریکراوی هەرێم، وتی: "پێموایە تائێستا ئێران کاری وای نەكردوە و لە داهاتووشدا نایكات، چونكە لە بەرژەوەندیدا نییە خۆی دەربخات كە پشتگیری لایەنێك دەكات".
وابڕیارە رۆژی 30ی ئەیلولی 2018 دەنگدانی گشتی بۆ هەڵبژاردنی خولی پێنجەمی پەرلەمانی كوردستان بەڕێوەبچێت.
دوایین هەواڵەکان
- نوێنەری حکومەتی هەرێم لە ئێران: سەردانەکەی پزیشکیان ئاماژەیە بۆ گرنگیدانی ئێران بە هەرێمی کوردستان
- ههرێمى كوردستان و ئێران جهخت له برهودان به پهيوهندييهكانيان دهكهنهوه
- سه‌رۆک نێچیرڤان بارزانی: سەردانی سەرۆک کۆماری ئێران مێژوویی بوو
- نازم دەباغ له وتووێژ له‌گه‌ڵ ئاژانسی ئیرنا: مەسعوود پزشکیان سەردانی هەولێر دەکات
- نازم دەباغ: کاتی سەردانی پزیشکیان بۆ عێراق دیار نییە
- «سەلام رشدی» له‌گه‌ڵ شاندی یهکێتی هاورده و ناردنکارانی لقی هه‌ولێر کۆبۆوه
- سهرۆك نێچيرڤان بارزانى: ههميشه پشتيوانى و بهرگرى له مافهكانى ئێزدييان دهكهين
- سه‌رۆک نێچیرڤان بارزانی له‌گه‌ڵ باڵیۆزی یهکێتیی ئهورووپا کۆبووهوه
- سهرۆك نێچيرڤان بارزانى له‌گه‌ڵ باڵيۆزى نهمسا كۆبووهوه
- سهرۆك نێچيرڤان بارزانى سوپاسى جهنهرال ڤاول دهكات