هەرێم - ئێران
وتووێژی رۆژنامه‌ی "ایران" له‌گه‌ڵ نازم ده‌باغ
وه‌ستان له‌سه‌ر ههڵوێستی پێداگری ئاکامه‌کانی راپرسی سه‌ربه‌خۆیی ته‌مه‌نێکی کورتی بوو. ئێستا ههولێر له کاتێکدا به‌ره‌و دانوستان له‌گه‌ڵ بهغدا ده‌ڕوات که چه‌ندین مه‌رجی بۆدانراوه له‌وانه ده‌ست‌له‌کارکێشانه‌وه‌ی مه‌سعود بارزانی له سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێمی کوردستان. ئهمه بارودۆخێکه که نازم عومه‌ر ده‌باغ نوێنه‌ری هه‌رێمی کوردستانی عێراق له تاران وا لێکیده‌داته‌وه که " که‌سانێک به راوێژی ههڵ ده‌یانویست سه‌رۆکایه‌تی حکومه‌تی هه‌رێم به‌ره‌وه قه‌یران به‌رن". پێشمه‌رگه‌یه‌کی کورد که ئێستا دوای چه‌ندین ساڵ خه‌بات بۆ سه‌ربه‌خۆیی، بووه‌ته دیپلۆماتێکی واقیع‌بین، هاوکات هه‌م نوێنه‌ری حکومه‌تی هه‌رێم و هه‌م نوێنه‌ری یه‌کێتی نیشتمانییه له تاران. وتووێژه‌که‌ی ئێمه چه‌ند رۆژ دوای، دوایین دانوستانی سه‌ردار قاسم سلێمانی له‌گه‌ڵ به‌رپرسانی ههولێر ئه‌نجامدرا و ده‌باغ تیایدا باس له دژایه‌تییه‌کانی ئێران بۆ راپرسی و گرنگی ناوبژیوانی ئێران بۆ چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌کان و دروستکردنه‌وه‌ی متمانه له نێوان بهغدا و هه‌ولێری کرد.
پێش به‌ڕێوه‌چوونی راپرسی سه‌ربه‌خۆیی هه‌رێم، دژایه‌تییه‌کی روون له لایه‌ن ئێران و تورکیاوه کرا. لێکدانه‌وه‌ی ئێوه بۆ ئه‌م دژایه‌تییانه و جیاوازی سیاسه‌تی ئه‌م دوو وڵاته له‌سه‌ر ئه‌م بابه‌ته چییه؟
ده‌بێت پرسیاره‌که‌تان راست بکه‌مه‌وه؛ ئێران، تورکیا و وڵاتانی دیکه جۆرێ له دژایه‌تییان دژی ئه‌م بابه‌ته راگه‌یاند. جگه له ئێران و تورکیا، وڵاتانی ئه‌وروپایی، ئه‌مریکا و روسیاش پێداگرییان له‌سه‌ر ئهمه ده‌کرد که راپرسی نه‌کرێت. به‌ڵام بڕێک وڵات له بنه‌ڕه‌ته‌وه دژی ئه‌م بابه‌ته بوون و بڕێکی دیکه خوازیاری دواکه‌وتنی بوون، به‌ڵام خاڵی هاوبه‌شی هه‌موویان پاراستنی یه‌کپارچه‌یی خاکی عێراق و گرنگیدان به ده‌ستووری عێڕاق بوو. ئه‌مه‌م پێشتر وتووه و دیسانیش ئه‌یڵێمه‌وه؛ به پێی ئه‌زموون و ناسینێک که هه‌مه کۆماری ئیسلامی ئێران روونتر و روراستتر بوو له‌چاو ئه‌وانی دیکه. ئێران له رۆژی یه‌که‌مه‌وه راشکاوانه رایگه‌یاند که دژی به‌ڕێوه‌چوونی راپرسییه و له هه‌مان کاتیشدا رایگه‌یاند ئاماده‌یه له چوارچێوه‌ی ده‌ستووری عێراقدا بهرگری له مافه‌کانی خه‌ڵكی هه‌رێمی کوردستان و پاراستنی یه‌کگرتوویی عێراق بکات. ئێمه ئه‌م هه‌‌ڵوێسته‌مان له درێژه‌ی رۆڵ و پشتیوانی برایانه و دۆستانه‌دا هه‌ڵمانسه‌نگاند که ئێران له ساڵانی رابردوودا به‌رامبه‌ر به هه‌رێمی کوردستان نواندویه‌تی. پشتیوانی ئێران له کوردهکانی عێراق له به‌رامبه‌ر رژێمی به‌عسی سه‌دام و هه‌روه‌ها له شه‌ڕ دژی داعش له‌بیر ناکه‌ین. بۆیه ههڵوێستی ئێران بۆ ئێمه جیاوازه له ههڵوێستی وڵاتانی دیکه.
من به روونی پرسیاره‌که‌م له‌سه‌ر ئێران و تورکیا بوو چونکه ئه‌م دووانه سنووری هاوبه‌شیان له‌گه‌ڵ هه‌رێمی کوردستان ههیه و بۆیه ده‌یانتوانی کاریگه‌رتر بن. سه‌رۆک کۆماری تورکیا له هه‌ڵوێسته‌کانیدا هه‌وڵی ده‌دا باس له هاوکاری و هاوبیری ته‌واوی نێوان تاران و ئه‌نقه‌ره به‌رامبه‌ر به ههولێر و راپرسی بکات.، ئایا بهڕای ئێوه ههڵوێستی دوو وڵات وه‌ک یه‌ک بوو؟
له‌وانه‌یه ئه‌ردۆغان به هۆی به‌رژه‌وه‌ندی و رێکه‌وتنی درێژماوه‌ی ئابووری که له‌گه‌ڵ هه‌رێمی کوردستان بووی، ههڵوێستی فه‌رمی خۆی رانه‌ده‌گه‌یاند. به‌ڵام من هه‌میشه ده‌موت له بڕێک بارودۆخدا که له‌وانه‌یه له داهاتوودا بێته ئاراوه، ههڵوێستی ئێران، تورکیا و عێراق وه‌ک یه‌کی لێدێت. به‌ڵام پرۆسه‌ی جێبهجێکردنی له تورکیا و ئێران جیاوازبوو. هه‌روه‌ها که بینیمان ئێران خاڵه سنوورییه‌کانی له‌گه‌ڵ هه‌رێم داخست به‌ڵام تورکیا واینه‌کرد. ئێمه به درێژایی مێژوو له‌گه‌ڵ ئێران هاوبه‌شی نه‌ژادی و فه‌رهه‌نگی زیاترمان بووه. ئێران چ پێش شۆڕشی ئیسلامی و چ دوای ئه‌و، هاوکار و پشتیوانی بزووتنه‌وه‌ی ئازادیخوازی کورد بوو. له شه‌ڕی ئێران و عێراقدا، کیمیابارانی هه‌ڵه‌بجه و دوای کۆڕه‌و، ئێران سنووره‌کانی خۆی به‌ڕووی ئێمه‌دا کرده‌وه، له هه‌موو ئه‌مانه‌دا ئێمه هاوکاری و پشتیوانی حکومه‌تی ئێرانمان بینیوه. ئه‌مانه نیشانی ده‌ده‌ن که به درێژایی ساڵانێکی زۆر په‌یوه‌ندییه‌کی نزیک له نێوان کورده‌کان و کۆماری ئیسلامی ئێراندا بووه. ئێران یه‌که‌م وڵاتێک بوو که دوای دامه‌زراندنی فیدراڵیسمی هه‌رێمی کوردستان، قونسولخانه‌ی خۆی له هه‌رێم به فه‌رمی کرده‌وه. هه‌روه‌ها له شه‌ڕی دژ به داعشدا، راوێژکاره سه‌ربازییه‌کانی ئێران بوون که له یه‌که‌م رۆژه‌کاندا هاتن به هانامانه‌وه. پشتیوانییه‌ک که بووه هۆی بهرگری له به‌رامبه‌ر داعش و ئازادکردنی ئه‌و ناوچانه‌ی له لایه‌ن تیرۆریستانه‌وه داگیرکرابوون.
به‌داخه‌وه سیاسییه‌کانی کورد له بڕێک بارودۆخدا هه‌ستیان به گرنگی راوێژ و راسپارده‌کانی به‌رپرسانی ئێرانی سه‌باره‌ت به راپرسی و به تایبه‌ت دژایه‌تییان بۆ به‌ڕێوه‌چوونی راپرسی له له‌رکوک نه‌کرد. گوێدان به‌و خاڵانه‌ی که روانگه‌یه‌کی خوالێخۆشبوو مام جه‌لالم وه‌بیر دێنێته‌وه که ده‌یوت: "بابهتی که‌رکوک وه‌کو نه‌شته‌رگه‌ری مێشکی مرۆڤه که ده‌بێت پزیشکه‌که ئاگاداربێت نه‌بێته هۆی ئیفلیج‌بوونی نه‌خۆشه‌که‌ی"، هه‌روایشی لێهات و له‌م رۆژانه‌دا بینیمان که وای لێهات بهغدا به پشتیوانی هه‌موو وڵاتان به تایبه‌ت پشتیوانی ئه‌مریکا ناوچه‌کانی ماده‌ی ١٤٠ که که‌رکوکیشی ده‌گرته‌وه گرته‌وه، که‌رکوک ناوه‌ندی ئابووری بوو که وادیار بوو حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان بۆ تێپه‌ڕبوون به قۆناغی سه‌ربه‌خۆییدا حسێبێکی تایبه‌تی بۆ سه‌رچاوه نه‌وتییه‌کانی ئه‌و ناوچه کردبووه‌وه.
له‌و بارودۆخه‌دا که ئه‌گه‌ری ئابڵۆقه له ئارادابوو، به‌رپرسانی هه‌رێم سه‌باره‌ت به به‌ڕێوه‌بردنی قه‌یرانی ئابووری چ پلانێکیان بوو؟
به دڵنیاییه‌وه سه‌رکردایه‌تی کورد ئه‌وه‌نده بیرمه‌ند بوون که بیر له‌م قه‌یران و کێشانه‌ی دوای راپرسی بکه‌نه‌وه. به‌ڵام بهڕای من ئه‌و راوێژانه‌ی که له‌م باره‌وه به کاک مه‌سعود درابوون، بڕێك جار هه‌ڵه بوون. ته‌نانه‌ت پێم وایه بڕێک که‌س به‌م راوێژانه هه‌‌ڵانه‌‌یانه‌وه ده‌یانویست سه‌رکردایه‌تی حکومه‌تی هه‌رێم به‌ره‌و ئه‌م قه‌یرانه به‌رن. قه‌یرانێک که بیانووی دا به‌ده‌ست هاوپه‌یمانان و بهغدا و هه‌رێمیشی مه‌جبوورکرد له ناوچه کێشه له‌سه‌ره‌کان وه‌کو که‌رکوک و دیاله و سه‌لاحه‌دین پاشه‌کشی بکات. له‌م بابه‌ته‌دا ده‌رکه‌وت که ئێمه نه‌مانتوانی پشتیوانی ئه‌و وڵاتانه وه‌ربگرین که به‌ڵێنی پشتیوانییان دابوو. له کاتێکدا که ئێران له رۆژی یه‌که‌مه‌وه رایگه‌یاند ئه‌گه‌ر راپرسی بکهن، چاوه‌روانی هاوکاری و پشتیوانی ئێمه مه‌که‌ن.
له‌وانه‌یه جگه له‌م هه‌ڕه‌شانه، دانوستانیش کراوه که دوایینه‌که‌ی سه‌فه‌ری سه‌ردار قاسم سلێمانی بوو بۆ ههولێر. باسی ئه‌مه‌مان بۆ بکه، له چ ئاستێک و به چ سیاسه‌تێکدا به‌ڕێوه‌چوو؟
له‌وانه‌یه به مه‌سڵه‌حه‌تی نه‌زانم هه‌موو بابه‌ته‌کان باس که‌م. به‌ڵام ئه‌وه‌نده ده‌ڵێم که تاوه‌کوو دوایین کاته‌کانی پێش به‌ڕێوه‌چوونی راپرسی دیداری زۆر کران. وه‌فدی کۆماری ئیسلامی ئێران تاوه‌کو رۆژی به‌ڕێوه‌چوونی راپرسی نزیکه‌ی ٧٠ بۆ ٨٠ کۆبوونه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ لایه‌نه جیاوازه‌کان به‌ڕێوه‌برد. .
واتا وه‌فدی دیپلۆماتیکی ئێران سه‌ردانی ره‌سمییان بۆ ههولێر بوو؟
نا، کۆبوونه‌وه‌ی وه‌فده ناوچه‌ییه‌کان به سه‌رۆکایه‌تی به‌ڕێز سلێمانی به‌ڕێوه‌چوو. به‌ڕێز سلێمانی هه‌روه‌ها چه‌ندین کۆبوونه‌وه‌ی تایبه‌تی و دووکه‌سی له‌گه‌ڵ کاک مه‌سعود بارزانی سه‌رۆکی هه‌رێم و نه‌چیرڤان بارزانی سه‌رۆک وه‌زیرانی هه‌رێم و هه‌روه‌ها سه‌رکرده‌ی لایه‌نه‌کانی دیکه وه‌کو گۆڕان به‌ڕێوه‌برد. له هه‌موو کۆبوونه‌وه‌کاندا پێداگری لایه‌نه ئێرانی له‌سه‌ر ئه‌وه بوو که "ئێوه ئهمه مه‌که‌ن چون ئاگادارین که دواتر دژی ئێوه (هه‌رێمی کوردستان) یه‌ک ده‌گرن"، و "ئێمه ده‌مانه‌وێت وه‌کو کۆماری ئیسلامی ئێران ده‌ستکه‌وته‌کانی کوردهکانی عێراق له چوارچێوه‌ی ده‌ستووری عیراقدا بپارێزرێت". ته‌نانه‌ت من بۆخۆم له‌مانه‌دا ئاگادارم. له یه‌کێک له په‌یامه‌کاندا که به من درا خودی سه‌ردار سلێمانی وتیان ئێمه ئاماده‌ین له چوارچێوه‌ی ده‌ستوری عێراق و یه‌کگرتوویی عێراقدا پشتیوانی له مافه‌کانتان بکه‌ێن تاوه‌کو بگات به ماده‌ی ١٤٠. ئهمه په‌یامێکی روون بوو. به‌ڵام بابهتی دیکه روویدا که ئاکامه‌که‌ی بووه ئه‌وه‌ی که ئێستا ئێمه ده‌مانه‌وێت شه‌ڕ بوه‌ستێت وهه‌روه‌ها که بینیمان حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان وڵامی داخوازییه‌کانی عه‌بادی داوه‌ته‌وه‌و ئاماده‌بوونی خۆی بۆ دانوستان ده‌ربڕیوه. بۆ خۆم هیواداربووم که سه‌رکردایه‌تی سیاسی کوردستان ئه‌م هه‌ڵه‌ی نه‌کردبا؛ ئێستا که کراوه دیسان پێمان خۆشه که کورده‌کان هه‌میشه خوازیاری ئاشتی بوون و ئێستاش پێداگرییان له‌سه‌ر ئه‌وه‌یه که به رێگای دانوستاندا بگه‌ینه ئه‌نجام و کێشه‌کان چاره‌سه‌ر بکرێن و خه‌ڵکی کورد زیان نه‌بینن.
به‌م باسانه‌وه ده‌توانین بزانین که له دوایی سه‌ردانی سه‌ردار سلێمانی بۆ ههولێر چ باس و خواسێک کراوه. به‌ڵام پرسیاره‌که ئه‌وه‌یه که تایبه‌تمه‌‌ندی ئه‌و چی بووه که وه‌کو فه‌رمانده‌یه‌کی باڵای سه‌ربازی ئه‌م رۆڵه دیپلۆماتیکه‌ی گێڕاوه‌و له لایه‌ن به‌رپرسانی هه‌رێمی کوردستانیشه‌وه قبووڵ کراوه؟
من بۆخۆم رێزی تایبه‌تم بۆ سه‌ردار سلێمانی ههیه و سه‌باره‌ت به بابه‌ته‌کانی هه‌رێمی کوردستان له رابردووه‌وه تا ئێستا به‌رده‌وام په‌یوه‌ندیم بووه له‌گه‌ڵیت و له که‌سایه‌تی ئه‌ودا ته‌نها به‌شی سه‌ربازی نابینم. دیپلۆماسی له بیر و که‌سایه‌تی ئه‌ودا ههیه. ئه‌و له رابردووه‌وه له‌گه‌ڵ لایه‌نه کوردییه‌کان په‌یوه‌ندی بووه. ساڵی ١٩٩١ که راپه‌ڕین کرا من نوێنه‌ری مام جه‌لال بووم له ئێران و له‌گه‌ڵ وه‌فدێک سه‌ردانمان کرد. ده‌مزانی که ئه‌و په‌یوه‌ندییه‌کی زۆر زۆر نزیکی له‌گه‌ڵ مام جه‌لال ههیه، ئه‌ڵبه‌ت له‌گه‌ڵ سه‌رکرده‌کانی دیکه‌ی کوردیش له‌وانه کاک مه‌سعود و نه‌چیرڤان بارزانی په‌یوه‌ندی هه‌بوو. .
نه وه‌کو که‌سایه‌تییه‌کی سه‌ربازی به‌ڵكوو وه‌کو راوێژکارێکی سیاسی له بواری رۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست رۆلێکی باشی له په‌یوه‌ندی نێوان کۆماری ئیسلامی ئێران و ناوچه‌که‌و چاره‌سه‌کردنی بابه‌ته سیاسی و سه‌ربازییه‌کان گێڕاوه. متمانه به‌وان ئه‌وه‌نده‌یه که ده‌توانێت کاریگه‌ر بێت. بهڕای من بڕوابه‌خۆبوون و تواناکانی سه‌ردار سلێمانی ده‌یتوانی وابکات که کێشه‌کان له هه‌رێمی کوردستان دوورکه‌ونه‌وه به‌ڵام به‌داخه‌وه سوود له تواناکانی نه‌‌بینرا.
.
باس و خواسی زۆر له‌سه‌ر رۆڵی ئه‌مریکا و ئیسراییل به مه‌به‌ستی هاندانی به‌رپرسانی هه‌رێم بۆ به‌ڕێوه‌بردنی راپرسی کراوه. که به بینینی ئاڵای ئیسراییل له‌ده‌ست که‌سانێک له خه‌ڵكی هه‌رێم به‌هێز بووه‌وه، راستییه‌که‌ی چی بوو؟
سه‌باره‌ت به ئیسراییل پێشتر رای خۆمم وتووه، ئیسراییل به‌رژه‌وه‌ندی خۆی له ناوچه‌که‌دا و له هه‌رێمیش ههیه. زۆربه‌ی کورده‌کان مه‌ترسی پشتیوانیکردنی ئیسراییل له راپرسیمان هه‌ست پێده‌کرد، چونکه ده‌مانزانی هه‌رچه‌ند وڵاتانێک وه‌کو میسر، ئۆرده‌ن یان قه‌ته‌ر له ئیسراییل باڵیۆزخانه‌یان ههیه به‌ڵام پشتیوانییه‌کی وه‌ها ده‌بێته هۆی دروستبوونی کێشه له نێوان عه‌ره‌به‌کان و موسڵمانان له‌گه‌ڵ کورده‌کان. به‌ڵام سه‌ره‌ڕای ئهمه بڕێک راوێژکاری سه‌رکردایه‌تی کورد به ههڵ پێیان وابوو که ده‌کرێت ئیسراییل پشتیوانی له سه‌ربه‌خۆیی کوردستان بکات. هه‌رچه‌نده هه‌ڵوێسته دژه‌کانی نتانیاهۆ سه‌باره‌ت به راپرسی، هه‌ڵه‌ی ئه‌و لێکدانه‌وه‌ی نیشاندا. به وته‌ی مام جه‌لال له‌وانه‌یه بکرێت ده‌ست بخه‌ینه ناو مێژووه‌وه و بیگۆڕین، به‌ڵام بۆ جوگرافیا ئهمه مومکین نییه. جوگرافیای هه‌رێمی کوردستان له نێوان ئێران، تورکیا، عێراق و سوریا گیراوه، بۆ پێکهێنانی حکومه‌تی کوردی لانیکه‌م پشتیوانی دووان له‌مانه پێویسته ئه‌گینا رێگای هه‌ناسه‌مان داده‌خرێت، که داخرا، ئاسمان داخرا، خاڵه سنوورییه‌کان داخرا، عێراقیش هێرشی کرد. من له رابردووشه‌وه پێم وابوو که شه‌ڕی ئێمه له‌گه‌ڵ حکومه‌تی نوێی عێراق دژوارتر ده‌بێت له شه‌ڕمان له‌گه‌ڵ به‌عس، چونکه بیرۆکه‌ی قه‌ومی لای به‌شێک له سه‌رکردایه‌تی عێراق بوونی ههیه و پێداگری کورده‌کان له‌سه‌ر سه‌ربه‌خۆیی وه‌ڵامێک بۆ ئه‌م بیرۆکه‌یه بوو. ئه‌گه‌ر حکومه‌تی بهغدا زیاتر گرنگی به جێبهجێکردنی ده‌ستوور و رێککه‌وتنه‌کانی نێوان ههولێر و بهغدا بدایا، له‌وانه بوو به‌م زووانه راپرسی نه‌کرێت. بۆیه پێموایه ئه‌گه‌ر بمانه‌وێت سه‌ربه‌خۆ بین ده‌بێت سه‌ره‌تا له‌گه‌ڵ بهغدا دانوستان بکه‌ین. ناتوانین به دانوستان له‌گه‌ڵ تاران یان دیمه‌شق یان ئه‌نقه‌ره به‌مه بگه‌ین. بۆیه رێگای سه‌ره‌کی ئه‌وه‌یه که له چوارچێوه‌ی ده‌ستووری عێراقدا بتوانین کێشه‌کانمان چاره‌سه‌ر بکه‌ین تاوه‌کو یه‌کپارچه‌یی خاکی عێڕاق بپارێزرێت. به‌ڵام ئهمه تاکلایه‌نه ناکرێت.
له په‌رله‌مانی عێراقدا ره‌خنه‌ی زۆر له به‌ڕێز فوئاد مه‌عسوم سه‌رۆک کۆماری کوردی عێراق گیرا که بۆچی پێشی به راپرسی نه‌گرتووه. ئه‌و تا چ راده‌یه‌ک ئه‌مه‌ی پێده‌کرا؟
من ساڵانێکی زۆر له‌گه‌ڵ دکتور فوئاد مه‌عسوم هاوخه‌بات بووم. به‌ڵام ده‌بێت بڵێم ئه‌و خاوه‌ن جێگه‌و کاریگه‌ری مام جه‌لال نییه. جگه له‌وه پێگه‌ی سه‌رۆک کۆماری کورد بهنده به پشتیوانی ئه‌و لایه‌نه کوردییانه‌وه که له هه‌رێم پشتیوانی لێ ده‌که‌ن، که به‌داخه‌وه له سه‌رده‌می سه‌رۆکایه‌تی دکتور فوئاد ئهمه گۆڕا. ئه‌و توانایه‌و کاریگه‌رییه‌ی که مام جه‌لال نه ته‌نها له کوردستان، به‌ڵکوو له هه‌موو عێراق بووی نه‌ماوه. فوئاد مه‌عسوم پیاوێکی خه‌باتگێڕ، سیاسی، و هێمن و کارامه‌یه به‌ڵام بارودۆخه‌که گۆڕاوه و تواناکانی سنووردار کراوه. ئه‌و هه‌وڵی خۆیدا. ته‌نانه‌ت هات بۆ ههولێر و کۆبوونه‌وه‌ی کرد. به‌ڵام له بهغدا که‌س چاوه‌روانی ئه‌وی نه‌ده‌کرد. بۆیه کاتێک گه‌یشته‌وه پایته‌خت، سوپا هاتبوونه که‌رکوک.
.
آیا همه اقوام و گروه‌ها در کردستان عراق با خواستی که دولت آقای بارزانی پیگیری می‌کرد همداستان و هم رأی بودند؟ به نظر می‌رسید که همه پرسی بیش از هرچیز خواست شخصی بارزانی بود تا یک اجماع جمعی
ئایا هه‌موو لایه‌نه‌کانی کوردستانی عێراق له‌گه‌ڵ ئه‌و خواسته‌ی کاک مه‌سعود هاوڕا بوون؟ وادیاربوو که راپرسی زیاتر خواستێکی تاکه‌که‌سی کاک مه‌سعود بوو یاوه‌کو خواستێکی به‌کۆمه‌ڵ
راسته که ئه‌م پرسه له لایه‌ن کاک مه‌سعوده‌وه رابه‌ری ده‌کرا به‌ڵام له کۆبوونه‌وه‌کاندا وێڕای هه‌موو جیاوازییه‌کان، بڕیاردرا که راپرسی له ٢٥/٩ بکرێت. زۆرینه له‌سه‌ر ئهمه کۆک بوون، جگه له دوو لایه‌نی سیاسی. واتا گۆڕان و کۆمه‌ڵی ئیسلامی که ئه‌وانیش دژی راپرسی و سه‌ربه‌خۆیی نه‌بوون به‌ڵام دژی ره‌وت و شێوه‌ی کاره‌که بوون. ده‌یانوت بۆچی ئه‌م کاته؟ بۆ به په‌له و بۆچی له په‌رله‌مان په‌سه‌ند نه‌کراوه؟ بۆیه له رۆژی به‌ڕێوه‌چوونی راپرسیدا وتم هه‌ر کوردێک ده‌نگی پێ نه‌دات خیانه‌تی کردووه. ئهمه بۆ ئه‌وه بوو که من کوردم، زیاتر له ٥٠ ساڵ خه‌باتێکم کردووه بۆ گه‌یشنتن به‌م یامانجه که ده‌وڵه‌تی کوردیمان ببێت. به‌ڵام ئه‌گه‌ر له من بپرسن ده‌ڵێم بوردۆخه‌که بۆ پێکهێنانی ئهمه به وته‌ی مام جه‌لال خه‌ونێکی شاعیرانه‌یه. من ئه‌م خه‌ونه‌م خۆش ده‌وێت به‌ڵام ناتوانم جێبه‌جێی بکه‌م به‌ڵکوو ده‌توانم به‌ڕێوه‌به‌رییه‌ک له هه‌رێمم ببێت که خه‌ڵک هه‌ست به ئه‌من و ئاسایش بکهن. قسه‌ی من ئه‌وه‌یه که له‌م کاره‌ی کاک مه‌سعوود هه‌موو لایه‌نه‌کان جگه له‌و دووانه به‌رپرسیارن. به‌ڵام نزیکه‌ی ١٦ لایه‌ن له یه‌کێتی و پارتی و سۆشیالیست و ... هه‌موو پشتیوانییان ده‌کرد. به‌ڵام گۆڕان و کۆمه‌ڵی ئیسلامی ده‌یانوت ده‌بێت ئاماده‌کارییه‌کانی ئه‌م راپرسییه به یه‌کگرتوویی هه‌موو لایه‌نه‌کان، یه‌کگرتوویی هێزی پێسمه‌رگه، یه‌کگرتوویی هێزه‌کانی پۆلیس، دابین‌کردنی ئابووری دڵنیاکه‌ره‌وه و پلان بۆ ژیانی خه‌ڵك بکرێت. سه‌ره‌ڕای ئه‌مانه سه‌رۆکی گۆڕان له رۆژی راپرسیدا ده‌نگی خۆی به‌رزکرده‌وه‌و وتی ده‌نگی من بۆ سه‌ربه‌خۆییه به‌ڵام لایه‌نگرانمان ئازادن چی بڕیار ده‌ده‌ن. مامۆستا عه‌لی باپیر و دکتور به‌رهه‌م ساڵح‌یش هه‌مان قسه‌یان کرد. من کوردم، ساڵانێکی زۆر خه‌باتم کردووه مه‌گه‌ر ده‌توانم بڵێم نا؟ به‌ڵام که‌سانی ژیر و بیرمه‌ند ده‌پرسن چۆن؟ و حکومه‌تێک که دروست ده‌بێ ئاسایشم زیاتر ده‌کات یان کێشه‌کانم قووڵتر ده‌کاته‌وه؟ سه‌رکردایه‌تی وڵاتێک ده‌بێت کێشه‌کانی داهاتوو ببینێت. بهڕای من به‌داخه‌وه ده‌بێت هه‌مو ئه‌و لایه‌نانه‌ی پشتیوانی بارزانییان کرد ده‌بێت سزا بدرێن، چ یه‌کێتی چ پارتی. ئه‌مه‌ش به مانای ئه‌وه نییه که کاریزمای سه‌رکرده‌کانمان له‌ناو به‌رین، به‌ڵام ده‌بێت وانه له هه‌ڵه‌کانمان وه‌ربگرین و درێژه‌ی پێ نه‌ده‌ین. بۆخۆم چاوه‌ڕوانی ئه‌وه ده‌که‌م که به‌ره‌و حکومه‌تێکی دیموکراتی هه‌نگاو بنێین.
که‌واته بهڕای ئێوه، به پێچه‌وانه‌ی دروشمه‌کان، دیموکراسی له هه‌رێم تووشی قه‌یران بووه؟
قه‌یرانێکی گه‌روه‌یه. چونکه ئه‌گه‌ر دیموکراسی به مانا راسته‌قینه‌که‌ی ببوایا، چه‌ند که‌سێک زاڵ نه‌ده‌بوون، خه‌ڵک بێ تاوانن. کاتێک به خه‌ڵك ده‌ڵێی من حکومه‌تی سه‌ربه‌خۆ پێک ده‌هێنم ئه‌وان پێیان وایه شه‌ر کۆتایی هاتووه و ئازادی دێت، به‌ڵام وانییه. پێکهێنانی حکومه‌ت بێ ره‌زامه‌ندی نێوده‌وڵه‌تی ئازادی و ئاسایش و خوشگوزه‌رانی لێ ناکه‌وێته‌وه. به‌غداش ده‌بێت بزانێت ئه‌گه‌ر مافی خه‌ڵک دابین نه‌کرێت، خه‌بات به‌رده‌وام ده‌بێت. کورده‌کان به درێژایی مێژوو هه‌وڵی زۆریان داوه و شکستیان خواردووه، به‌ڵام دیسان هه‌ڵساونه‌ته‌وه. بابه‌ته‌که ته‌نها ئامانجی کوردی نییه، بابه‌ته‌که مافی هاووڵاتیبوونه بۆ کورده‌کان له عێراقدا. جلوبه‌رگ و زمانی خۆیان ببێت و به هۆی نه‌ته‌وه‌و ئایینه‌وه دوور نه‌خرێنه‌وه، هه‌روه‌ها که به‌ڕێز زه‌نگه‌نه وه‌کو کوردێکی ئێرانی به هۆی تواناکانییه‌وه بووه‌ته وه‌زیر، بابهتی من جوگرافیا نییه، هه‌روه‌ها که له یه‌کێتی ئه‌وروپا سنوور نه‌ماوه‌و ته‌نها به هۆی گۆڕینی کۆدی ته‌له‌‌فونه‌وه ده‌زانی چوویته‌ته ناو وڵاتێکی دیکه‌وه.
به‌هه‌رحاڵ ره‌وتنه‌که وا رۆیشت که ههولێر و بهغدا روو له دانوستان بکهن. ئایا ئه‌م دانوستانه پێویستی به ناوبژیوان ههیه؟
به‌ڵێ پێویسته. چونکه متمانه نه‌ماوه. بۆیه هه‌م پێویستی به ناوبژیوانه و هه‌م به گه‌ره‌نتی.
وادیاره چه‌ند وڵاتێک ئه‌مه‌یان ده‌ربڕیوه. جگه له ئێران، عه‌ره‌بستانیش ههڵوێستی بووه. روسیا باسی له ناوبژیوانی بۆ هه‌نارده‌ی نه‌وت کردووه. هه‌رکام له‌مانه ده‌توانن چ رۆڵێکیان ببێت؟
لێرده‌دا رای خۆم ده‌ڵێم. له‌وانه‌یه له رووی فۆرمه‌وه ناوبژیوانی نه‌ته‌وه یه‌کگرتووه‌کان باشتر بێت چون نوێنه‌رایه‌تی هه‌موو وڵاتان ده‌کات. به‌ڵام رای خۆم ئه‌وه‌یه که باشترین ناوبژیوان ناوبژیوانیی دراوسێیه چونکه جوگرافیای هاوبه‌شمان ههیه و ئه‌گه‌ر له دوارۆژدا هه‌ر چه‌شنه زاڵبوونێک له چوارچێوه‌ی به‌رژه‌وه‌ندی وڵاتانی دراوسێ بێته ئاراوه، کێشه‌ی لێ ده‌که‌وێته‌وه. هه‌روه‌ها به درێژایی مێژوو وڵاتانی دراوسێ به تایبه‌ت ئێران په‌نایان به ئێمه داوه. بۆیه باشتره له‌م ناوبژیوانییه‌دا ئاماده بن. تا ئه‌م کات و ساته له ههڵوێستی ئه‌م وڵاتانه‌دا، دروستی و راستیم له ههڵوێستی ئێراندا بینیوه. تا ئه‌و شوێنه‌ی من بزانم حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان داوای له نه‌ته‌وه یه‌کگرتووه‌کان و وڵاتانی دۆست کردووه که بێن و ناوبژیوانی بکهن. لێره‌دا ئیتر بهنده به‌وه که کام وڵات نزیکتر و راستگۆتره. ئه‌گه‌ر ناوبژیوانی به ئامانجی به‌رژه‌وه‌ندی ئابووری وڵاتان بێت ئاکامێکی نابێت. هه‌روه‌ها که تورکیا به هۆی به‌رژه‌وه‌ندی ئابوورییه‌وه ههڵوێستی جیای له‌سه‌ر هه‌رێم و نه‌وت بووه. هاوبه‌شی ئابووری ئێران و هه‌رێمی کوردستان ته‌نها بازاڕه سنوورییه‌کانه‌و ئهمه بێ‌لایه‌نی زیاتری به‌دواوه‌یه.
له رۆژانی رابردووا هه‌وڵێک له دیداری وه‌فدێکی کوردی له‌گه‌ڵ ئایه‌توڵلا سیستانی بڵاوبووه‌وه، رۆڵی ئه‌وان له چاره‌سه‌ردا چۆن ده‌بینن؟
ئایه‌توڵلا سیستانی مه‌رجه‌عێکی ئایینی به‌هێزه که ئێمه‌ی کورد رێزێکی تایبه‌تی بۆ داده‌نێین. په‌یامه‌که‌ی ئه‌وان کاتێک ده‌رچوو زووبه‌زوو له لایه‌ن سه‌رکردایه‌تی کوردستانه‌وه پێشوازی لێکراو وتیان ئێمه ئاماده‌ین له چوارچێوه‌ی په‌یامه‌که‌ی ئه‌واندا دانوستان بکه‌ین. به‌ڵام ئه‌و وه‌فده له لایه‌ن یه‌کێتییه‌وه رۆیشتن. ئه‌وان له‌م دیداره رازی بوون و خۆشحاڵیش بوون. ئهمه هه‌نگاوێکی حزبی بوو به‌ڵام حکومه‌تی هه‌رێم به فه‌رمی رایگه‌یاند که هه‌م پێشوازی له په‌یامه‌که‌ی به‌ڕێز عه‌بادی ده‌کات و هه‌م په‌یامه‌که‌ی ئایه‌توڵڵا سیستانی.
هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی هه‌رێم که بڕیاربوو ١/١١ بهڕێوه بچێت دواکه‌وت. پێتان وایه که‌ی بهڕێوه ده‌چێت؟
جارێک له باس و خواسدایه. له نێوان ٦ مانگ، ساڵێک یان دوو ساڵ باسکراوه. ئه‌وانه‌ی ئێستا ده‌یانه‌وێت حوکمرانییان درێژه‌ی ببێت ده‌ڵێن دوو ساڵ دواکه‌وێت. له کاتێكدا ئه‌گه‌ر بهڕێوه بچێت جوگرافیای سیاسی هه‌رێم گۆڕانی به‌سه‌ردا دێت. .
ئه‌م گۆڕانه به‌ره‌و کام لا ده‌چێت؟
ئێستا له ساحه‌ی سیاسی چه‌ن لایه‌نێک ههیه که گۆڕان و کۆمه‌ڵی ئیسلامی و هاوپه‌یمانی بۆ دیموکراسی و دادپه‌روه‌ری به سه‌رۆکایه‌تی دکتور به‌رهه‌م ساڵحه. لایه‌نی دیکه‌ش هه‌ن که ده‌یانه‌وێت هاوپه‌یمانی دروست بکهن و داوایان کردووه حکومه‌تێکی کاتی بۆ چاره‌سه‌کردنی قه‌یرانه‌کانی ئێستا پێک بێت. ئه‌وه‌ی که ورده‌کارییه‌کانی چۆن ده‌بێت نازانم، به‌ڵام مه‌رجی ئهمه ئه‌وه‌یه که هه‌رچی زووتر هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مان و حکومه‌تێکی جه‌ماوه‌ری و دیموکراتیک دروست بێت و له چوارچێوه‌ی ده‌ستووری عێراقدا مافه‌کانی گه‌لی کورد دابین بکرێت.
واتا کۆتایی خواسته‌کانی هه‌رێم له دانوستان له‌گه‌ڵ بهغدا جێبهجێکردنی ته‌واوی ده‌ستووری ئێستای عێراقه؟
به‌ڵێ، چونکه ئه‌گه‌ر ده‌ستوور به ته‌واوی جێبه‌جێ بکرێت کێشه دروست نابێت. ئێمه کێشه‌ی زۆرمان له‌سه‌ر ئهمه له‌گه‌ڵ بهغدا بوو، وه‌کو یاسای نه‌وت که ئاماده کراو و هه‌موو لایه‌ک په‌سه‌ندیان کرد. به‌ڵام بڕیاربوو په‌رله‌مان په‌سه‌ندی بکات به‌ڵام هه‌روا ماوه‌ته‌وه. حکومه‌تی هه‌رێمیش یه‌کلایه‌نه جێبه‌جێی کرد. هه‌روه‌ها بارودۆخی هێزه‌کانی پێشمه‌رگه له رووی بهرگری یان پۆلیس‌بوونیان ده‌بێت یه‌کلایی بێته‌وه. هه‌روه‌ها بابهتی بوجه، په‌یوه‌ندی دیپلۆماسی ههولێر و بهغدا که ده‌بێت دانوستانی بۆ بکرێت و جێبه‌جێ بکرێن. هه‌روه‌ها سه‌باره‌ت به ناوچه‌کانی ماده‌ی ١٤٠ که بڕیاربوو بۆ گه‌ڕانه‌وه‌یان بۆ سه‌ر هه‌رێم ریفراندۆمی تێدا بکرێت که نه‌کراوه‌و هه‌رێم یه‌کلایه‌نه جێبه‌جێی کرد. .
روابط آتی‌تان با ایران را پس از حل مسأله چگونه پیش‌بینی می‌کنید
په‌یوه‌ندی داهاتووتان له‌گه‌ڵ ئێران دوای چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌کان چۆن ده‌بینن؟
به وته‌ی مام جه‌لال ناکرێت جوگرافیا بگۆڕین و بۆیه هه‌میشه پێویستیمان به په‌یوه‌ندی و دۆستایه‌تی ئێران ههیه.
دیجیتاڵ میدیاى سپێده
نازم دەباغ، نوێنەری حكومەتی هەرێم لە تاران رایگەیاند: حكومەتی ئێران بڕیاریداوە هەموو دەروازەكان بە ڕووی هەرێمدا بكرێنەوە.
لةو بارةيةوة نازم دەباغ نوێنەری حكومەتی هەرێم لە تاران بەخەندانى راگەیاندووة:" حكومەتی ئێران بڕیاریداوە هەموو دەروازەكان بەرووی هەرێمدا بكرێنەوە، بڕیاریشبوو ئەمڕۆ دەروازەی پەروێزخان بكرێتەوە، بەڵام بەهۆی هەندێك گرفتی یاساییەوە ڕەنگە بكەوێتە هەفتەی داهاتوو لەگەڵ مەرزەكانی دیكەدا ".
ئاماژەی بەوەشكردووة،" لە یەكەم ڕۆژەوە هەوڵەكان بۆ كردنەوەی دەروازەكان بەردەوامە، بەڵام بابەتەكە پەیوەندی بە باردۆخی سیاسی ناوچەكەوە هەیە ".
لەلێدوانێكی تایبەتدا بۆ SNN نازم دەباغ نوێنەری حكومەتی هەرێمی كوردستان لەتارانی پایتەختی ئێران ڕایگەیاند، "تائێستا جوڵەی بازرگانی سوتەمەنی وەستاوەو هیچ ترانزێتێك ناكرێت".
نوێنەرەكەی حكومەتی هەرێم لەتاران ئەوەشی ڕونكردەوە، "لەئێستادا بەبڕیاری كۆماری ئیسلامی، نە ڕێگە دەدرێت لەسنوری هەرێمەوە سوتەمەنی داخڵی ئێران بكرێت، نە ڕێگە بەبازرگان و تانكەرەكانیش دەدرێت لەئێرانەوە سوتەمەنی هاوردەی هەرێمی كوردستان بكەن".
هاوكات زیاتر لە 500 تانكەری گواستنەوەی سوتەمەنی هەرێم ئێستا لەخاكی ئێراندان و ڕێگەیان پێنادرێت بێنەوە بۆ هەرێمی كوردستان، ژمارەیەك لەو شۆفێرانەش ئاماژە بەوەدەكەن، "ماوەی 26 ڕۆژە ئێمە لەبەندەر ئیمام ماوینەتەوەو لەوێ ڕێگریمان لێدەكەین ئەو سوتەمەنیەی پێمانە بیگەیەنینەوە هەرێمی كوردستان".
ئەو شۆفێرانەی ئێستا لەبەندەر ئیمام ڕێگرییان لێدەكرێت ئەو سوتەنیەی پێیانە بیگەننە هەرێم جەختدەكەنەوە لەسەرئەوەی، دوو ڕۆژی دیكە مۆری پاسپۆرتەكانیان بەسەردەچێت، بۆیە بڕیاریانداوە خۆیان بگەڕێنەوەو ئۆتۆمبێلەكانیان بەبارەوە لەئێران جێدەبهێڵن.
لێدوانەكەی نوێنەری حكومەتی هەرێم لەتاران لەكاتێكدایە بڕیاربوو لەدوو ڕۆژی ڕابردودا ئاڵوگۆڕی بازرگانی (سوتەمەنی) لەنێوان هەرێم و ئێران ئاسایی ببێتەوە، بەڵام وەكو وتی:"بەبڕیارێك ڕاگیراوەو تائێستاش وادەی كردنەوەی دیارنییە".
نازم دەباغ داخستنی نوێنەرایەتی حكومەتی هەرێم لەتاران رەتدەكاتەوە
شارپرێس:
نوێنەری حكومەتی هەرێمی كوردستان لەتاران رەتیدەكاتەوە، كە بەرپرسانی ئێران داوای داخستنی نوێنەرایەتی هەرێمیان كردبێت‌و داوای گەڕانەوەی ئەویان بۆ هەولێر كردبێت.
نازم دەباغ نوێنەری حكومەتی هەرێمی كوردستان لەتاران بەشارپرێسی راگەیاند "ئێران تەئكید لەسەر هەڵوێستەكانی پێشووی دەكاتەوەو پرۆسەی ریفراندۆم بەباش هەڵناسەنگێنێت".
نازم دەباغ ئاماژەی بەوەشكرد لەپەیوەندییە تەلەفۆنییەكانی وڵاتانی عێراق‌و ئێران‌و توركیادا باس لەوە كراوە، كە هەماهەنگی زیاتریان دەبێت بۆ ئەوەی پرۆسەی ریفراندۆم سەركەوتوو نەبێت.
سەبارەت بەداخستنی نوێنەرایەتی هەرێم لە تاران‌و ناردنەوەی ناوبراو بۆ هەرێم لەلایەن ئێرانەوە، نوێنەری حكومەتی هەرێم باسی لەوە كرد، كە ئێران تا ئێستا هیچ كاردانەوەیەكی نەبووەو راشیگەیاند "لەگەڵ چەند بەرپرسێكی ئێرانی دیدارو كۆبوونەوەم هەبووەو هیچ هەواڵێكی لەو شێوەیە راست نییە، ئەوان جارێ هەڵسەنگاندن بۆ ئەنجامەكانی ریفراندۆم دەكەن‌و چاوەڕێدەكەن".
ئەمە لەكاتێكدایە، ئەمڕۆ دوو شەممە ریفراندۆمی هەرێمی كوردستان بەڕێوەدەچێت، كە ئێران بەپرۆسەكە ناڕازییەو چەند دەنگۆیەكی راگەیاندنیش ئەوە بڵاوكردەوە، ئێران بەنیازی رەوانەكردنەوەی نوێنەری حكومەتی هەرێمە بۆ هەرێمی كوردستان.
رۆژانی کۆتایی ده‌ستی پێکرد، ٢٥ی٩، رۆژی به‌ڕێوه‌چوونی راپرسی سه‌ربه‌خۆیی هه‌رێمی کوردستان؛ پلانێک که هیچکام له وڵاتانی ناوچه‌و جیهان له‌گه‌ڵی نین. دژکرده‌وه‌کانی ئێران که ببینن، له هه‌مان رۆژانی یه‌که‌می باسکردنییه‌وه، پێشنیاری ئێران دواخستنی ئه‌م راپرسییه بوو تاوه‌کو عه‌لی شه‌مخانی، سکرتێری ئه‌نجومه‌نی باڵای ئاسایشی نیشتمانیی، وتی: رێککه‌وتنه سنوورییه‌کان ته‌نها له‌گه‌ڵ حکومه‌تی ناوه‌ندی عێراق بووه و جیابوونه‌وه‌ی هه‌رێمی کوردستان، واتا داخستنی ئه‌م سنوورانه. به‌ڵام پێشتر نوێنه‌رانی یه‌کێتی نیشتمانیی کوردستان هاتبوون بۆ ئێران و سه‌باره‌ت به پلانی جێگره‌وه‌ی ئێران دانوستانیان کرد. جارێکه دیکه ئیره‌ج مه‌سجدی باڵیۆزی ئێران له عێراق له‌گه‌ڵ وه‌فدی هه‌رێمی کوردستان چووه بهغدا و له‌گه‌ڵ حه‌یده‌ر العه‌بادی سه‌رۆک وه‌زیران دانوستانیان کرد. ههڵوێستی تورکیاش له‌سه‌ر راپرسی روونه، دژایه‌تییه‌کی روون و ئاشکار. ئێستا عێراق رۆژانێکی پڕ له کیشمه‌کیش تێده‌په‌ڕێنێت، پلانی جێگره‌وه‌ی ئه‌مریکا، به‌ریتانیا، فه‌ڕه‌نسا و نه‌ته‌وه یه‌کگرتووه‌کان له په‌رله‌مانی کوردستان که دوای دوو ساڵ داخران کراوه‌ته‌وه، ده‌نگی نه‌هێنا و هه‌رێمی کوردستان له‌سه‌ر خواستی خۆی، به‌ڕێوه‌بردنی ریفراندۆم، پێداگره. دوایین ههڵوێستی حکومه‌تی عێراق ئه‌مه‌یه: دادگای باڵای فیدراڵی عێراق فه‌رمانی راگرتنی ریفراندۆمی ده‌رکردووه. له‌م بارودۆخه‌دا له‌گه‌ڵ "نازم ده‌باغ" نوێنه‌ری حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان له ئێران وتووێژمان کردووه.
· چه‌ند رۆژ پێش ئێستا په‌رله‌مانی کوردستانی عێراق له ههولێر دوای دوو ساڵ داخران، ده‌نگیدا به به‌ڕێوه‌چوونی ریفراندۆمی سه‌ربه‌خۆیی کوردستان له رێکه‌وتی ٢٥ی٩.
- بڕیار بۆ به‌ڕێوه‌چوونی ریفراندۆمی سه‌ربه‌خۆیی هه‌رێمی کوردستان، له جێگای خۆی ماوه؛ به‌ڵام سه‌باره‌ت به رێکه‌وته‌که‌ی رای جیاواز ههیه. ئه‌و رۆژه‌ی که په‌سه‌ندکراوه‌و سه‌رکردایه‌تی کورد سووره له‌سه‌ری، ٢٥ی٩ه، به‌ڵام گوشاره نێوده‌وڵه‌تییه‌کان له‌سه‌ر ئه‌وه‌یه که ئهمه یان بهڕێوه نه‌چێت یان دوابخرێت. که‌سانێک ده‌ڵێن ئه‌م راپرسییه به گشتیی نابێت بهڕێوه بچێت و بڕێک لایه‌نیش ده‌ڵێن ده‌بێت دوابخرێت. له به‌رامبه‌ردا سه‌رکردایه‌تی کورد پێی وایه ئه‌گه‌ر پلانێکی باشتر بۆ جێگره‌وه‌ی راپرسی سه‌ربه‌خۆیی کوردستان بێته ئاراوه، هه‌ڵی‌ده‌سه‌نگێنین. به‌ڵام ئه‌گه‌ر پێشنیاره‌کان، باشتر و گه‌ره‌نتی زیاتریان بۆ ده‌سته‌به‌رکردنی مافه‌کانی کوردی تێدا نه‌بێت، به هیچ شێوه‌یه‌ک قبووڵی ناکه‌ین.
· بۆچی هه‌ڵسه‌نگاندنی پلانی جێگره‌وه‌ی ئه‌مریکا، به‌ریتانیا، فه‌ڕه‌نسا و نه‌ته‌وه یه‌کگرتووه‌کان نه‌رێنی بوو؛ ئایا ئه‌م پلانه نه‌یده‌توانی جێگره‌وه‌ی راپرسی سه‌ربه‌خۆیی کوردستان بێت؟
- سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێمی کوردستان ئه‌م پێشنیاره‌ی هه‌ڵسه‌نگاند. سه‌رکردایه‌تی ئه‌نجومه‌نی باڵای حزبه سیاسییه‌کان، بۆ بڕیاردان پێویستیان به راویژه. له لایه‌که‌وه، رۆژی هه‌ینی په‌رله‌مانی کوردستان دوای دوو ساڵ کرایه‌وه‌و یه‌که‌م ئیشیان په‌سه‌ندکردنی راپرسی بوو. پێموایه ده‌بێت پشتیوانی له سه‌رکردایه‌تی کورد بکه‌ین. ده‌بێت ئاگادارمان له بارودۆخی دووجه‌مسه‌ریدا، هه‌ڵسوکه‌وته‌کانمان له‌سه‌ر کاریزمای سه‌رکردایه‌تی کورد کاریگه‌ری خراپ دانه‌نێت، ده‌بێت به هه‌مان راده که پشتیوانی ده‌که‌ین و هانی ده‌ده‌ین که راپرسی بهڕێوه ببات، به هه‌مان راده‌یش وابکه‌ین که ده‌رفه‌تیان بۆ رابه‌ری‌کردنی داهاتوویان هه‌بێت و بتوانن بۆ به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی کورد، دانوستان و وتووێژ بکهن.
· خه‌ڵكی هه‌رێمی کوردستان داواکارییان له بهغدا چییه؟
- ئه‌وه‌ی خه‌ڵکی کوردستان ده‌یه‌وێت زۆر روونه، که بریتین له:
_ کاتی راپرسی سه‌ربه‌خۆیی کوردستان دیاری بکرێت؛ بۆ نمونه وڵاتانی ناوچه یان ئه‌مریکا ده‌یانوت راپرسی دێرتر بکرێت و ئێمه ده‌ڵێن دێرتر واتا چ کاتێک؟ راپرسی سه‌ربه‌خۆیی هه‌رێمی کوردستان و دانوستان له‌گه‌ڵ بهغدا به چاودێری نه‌ته‌وه یه‌کگرتووه‌کان بکرێت.
_ ده‌بێت بهغدا پابه‌ند بێت به رێکه‌وتنه‌کان. جارێ پێشمه‌رگه له ناوچه کێشه له‌سه‌ره‌کان ده‌مێننه‌وه.
_ هه‌وڵه‌کان له‌و پێناوه‌دایه که به پێی ماده‌ی ١٤٠ و به پێی رێکه‌وتنه‌کانه دیکه، ئه‌م ناوچانه بگه‌ڕێنه‌وه سه‌ر هه‌رێمی کوردستان. له کۆتاییشدا ده‌بێت چاره‌نوسی نه‌وت له ناوچه‌که دیاری بکرێت.
· چه‌ند رۆژ پێش ئێستا حه‌یده‌ر العه‌بادی، سه‌رکردایه‌تی کوردی بۆ دانوستان بانگهێشتی بهغدا کرد، ئاکامه‌که‌ی چی بوو؟
- بهڕای من حه‌یده‌رالعه‌بادی له‌گه‌ڵ ئه‌م بابه‌ته کایه ده‌کات!
· یانێ چی؟
- ئه‌و ئێمه‌ی بۆ دانوستان بانگهێشت نه‌کردووه؛ ئێمه هه‌ر له سه‌ره‌تاوه خوازیاری دانوستان بووین و ته‌نانه‌ت سێ هه‌فته پێش ئێستا، وه‌فدی دانوستانکاری کوردستان سه‌ردانی به‌غدای کرد؛ به‌ڵام ئاکامێکی لێنه‌که‌وته‌وه. ئه‌گه‌ر ئاکامی ببوایا، دیسان سه‌ردانی به‌غدایان ده‌کرد. خاڵێکی دیکه ئه‌وه‌یه که هه‌فته‌ی رابردوو، کاتێک هه‌رێمی کوردستان بڕیاریدا وه‌فدێک بۆ دانوستان ره‌وانه‌ی بهغدا بکات، ئه‌وان له‌جیاتی ئاماده‌کردنی ههلومهرجی دانوستان، دوو ماده‌یان له په‌رله‌مانی عێراق په‌سه‌ند کرد که بووه هۆی راوه‌ستانی دانوستانه‌کان.
ئه‌وان راپرسی به گشتیی ره‌ت ده‌که‌نه‌وه‌و ته‌نانه‌ت په‌رله‌مانی بهغدا، ئیمکانی به‌کارهێنانی هێزی سه‌ربازی داوه به حه‌یده‌رالعه‌بادی. که‌سێک که بیه‌وێت ههلومهرجی دانوستان ئاماده بکات، نابێت وابکات، ئه‌وان سه‌ره‌تا هه‌ڕه‌شه ده‌که‌ن و دواتر بهغدا ده‌یه‌وێت له‌گه‌ڵ نوێنه‌ری هه‌رێمی کوردستان دانوستان بکات. ئه‌وان ته‌نانه‌ت له په‌رله‌مانی عێراق خوازیاری لابردنی دکتۆر فوئاد مه‌عسوم سه‌رۆک کۆماری عیراق بوون که کورده. دانوستان له‌گه‌ڵ کوردستان بۆ بهغدا ته‌کتیکه، به‌ڵام ئێمه ده‌ڵێین کێشه‌کانمان ده‌بێت به دانوستان چاره‌سه‌ر بکه‌ین، چونکه ئێمه هێزه سه‌ربازیمان نییه که بمانه‌وێت به گوشاری سه‌ربازی، بچینه ناو دانوستانه‌وه. ئێمه به دیپلۆماسی سیاسی، دانوستان ده‌که‌ین. راپرسی یه‌کێک له‌و گوشارانه‌یه که مافه‌کانمان وه‌ربگرین.
· بهغدا، ئێران و تورکیا دژی راپرسی هه‌رێمی کوردستانن؛ دادگای باڵای فیدراڵی عێراق فه‌رمانی راگرتنی به‌ڕێوه‌چوونی راپرسی سه‌ربه‌خۆیی ده‌رکردووه؛ له‌م بارودۆخه‌دا هه‌رێم به‌ره‌و کوێ ده‌روات؟
- ئه‌گه‌ر چاو له خواست و هه‌ڵسوکه‌وتی خه‌ڵکی هه‌رێمی کوردستان بکه‌ین، بهڕای من کێشه‌یه‌کی گه‌وره نایه‌ته ئاراوه؛ سه‌رکردایه‌تی کورد پێی وایه به رێگای دانوستان و پشتیوانی نێوده‌وڵه‌تی ده‌بێت به ئه‌نجامی چاوه‌ڕوانکراو بگه‌ین، به‌ڵام به بیرۆکه‌ی به‌عثی سه‌دامی که له بڕێک سیاسی عێراقیدا ههیه، له‌وانه‌یه ئه‌وان به‌ره‌و شه‌ڕ و سوودبینین له هێزه سه‌ربازی هه‌نگاو بنێن؛ ئه‌گه‌ر وای لێبێت، کێشه‌ی گه‌وره دێته ئاراوه، به‌ڵام بارودۆخی ئێران و تورکیا جیاوازه.
· واتا له‌وانه‌یه شه‌ڕی ناوخۆیی رووبدات؟
- ئه‌گه‌ر نه‌گه‌ینه ئه‌نجام له‌وانه‌یه له لایه‌ن عێراقه‌وه هێرشی سه‌ربازی بکرێته سه‌ر هه‌رێمی کوردستان و هیوادارین ئهمه روونه‌دات.
· سه‌باره‌ت به راپرسی سه‌ربه‌خۆیی کوردستان، له نێوان وڵاتانی ناوچه‌که‌و خه‌ڵکی کوردستان دوو روانگه‌ی له ئارادایه. وڵاتانی ناوچه‌که پێیان وایه ریفراندۆم ژئۆپۆله‌تیکی ناوچه‌که تووشی گۆڕان ده‌کات، خه‌ڵکیش ده‌پرسن ئایا بارودۆخی ئێستای هه‌رێمی کوردستان و عێراق، بۆ به‌ڕێوه‌چوونی ریفراندۆم گونجاوه؟
- کاتێک سه‌رکردایه‌تی کورد بڕیار ده‌دات ئه‌م کاره بکات، به دڵنیاییه‌وه بارودۆخی هه‌رێم و ناوچه‌که به شێوه‌یه‌که که ده‌توانین سه‌رکه‌وتوو بین. کوردستان دوای شکستی داعش له عێراق، داهاتوویه‌کی دیکه‌ی ده‌وێت که ئه‌م داهاتووه ده‌ست پێده‌کات. ته‌نها جیاوازییه‌ک که بوونی ههیه ئه‌وه‌یه که دوو گروپی سیاسی کۆمه‌ڵی ئیسلامی و بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان هه‌رچه‌ند له‌گه‌ڵ راپرسی هاوڕان، به‌ڵام سه‌باره‌ت به کاتی به‌ڕێوه‌بردنی و بارودۆخی ناوچه‌که، پرسیار و قسه‌ی خۆیان ههیه یان ده‌ڵێن چونکه راپرسی له په‌رله‌مانی کوردستان په‌سه‌ند نه‌کراوه، یاسایی نییه، رۆژی هه‌ینی ئه‌مه‌ش کرا و په‌رله‌مان کارا کرایه‌وه.
· هه‌رێم بارودۆخێکی گونجاوی به هۆی په‌رله‌مانی سه‌ربه‌خۆ، ئه‌ندام په‌رله‌مان و بوجه‌ی سه‌ربه‌خۆ ههیه. له بارودۆخێکدا که عێراق تازه له شه‌ڕی داعش رزگاری بووه، ئه‌م پێداگرییه بۆ سه‌ربه‌خۆیی بۆچییه؟
- ئێمه له هه‌رێم هه‌موو ئه‌مانه‌مان ههیه، به‌ڵام هه‌رکات بهغدا بیه‌وێت رێگاو ئاسمانمان لێ داده‌خات، بوجه ده‌بڕێت، هێرشی سه‌ربازی ده‌کات و کوردستان هیچ پشتیوانییه‌کی وه‌کو وڵاتێکی سه‌ربه‌خۆ نییه تاوه‌کو داوا له دراوسێکان، جیهان و نه‌ته‌وه یه‌کگرتووه‌کان بکات که حکومه‌تی عێراق زوڵم له کوردستان ده‌کات. ئه‌م هه‌ڵسه‌نگاندنه هه‌ڵه‌یه که بڵێن چونکه خه‌ڵکی کورد هه‌موو شتێکیان ههیه، داوای سه‌ربه‌خۆیی نه‌که‌ن. به هیچ شێوه‌یه‌ک وانییه؛ ئێمه گرنگترین بابه‌ت که سه‌ربه‌خۆییه، نیمانه.
· به‌م دژایه‌تییانه‌ی ناوچه‌یی و حکومه‌تی عێراقه‌وه، له‌وانه‌یه سه‌ربه‌خۆیی هه‌رێم نه ته‌نها یارمه‌تیده‌ری باشتربوونی ژیانی خه‌ڵک نه‌بێت، جارێکه دیکه تووشی هه‌ڕ‌ه‌شه‌یان بکاته‌وه؟.
- ئێمه به ئامانجی باشترکردنی ژیانی خه‌ڵکی کوردستان ئهمه ده‌که‌ین. له رۆژی یه‌که‌می خه‌بات و شۆڕشه‌وه ئامانجمان ئهمه بووه، ئێستا سه‌رکردایه‌تی کورد ده‌یه‌وێت ئهمه بگه‌یه‌نێته خاڵی کۆتایی و به‌م ئاکامه گه‌یشتووه که خه‌ڵکی کوردستان بڕیارێک بده‌ن که ژیانیان باشتر بکات. ئێستا ده‌چینه شه‌ڕێکه‌وه که ده‌بێت چاوه‌روانی ئاکامه‌کانی بین. ئه‌ڵبه‌ت ئهمه شه‌ڕی سه‌ربازی نییه. له شه‌ڕی سه‌ربازیدا، هه‌رێمی کوردستان، ئه‌گه‌ر پشتیوانی نه‌کرێت ناتوانێت بهرگری له‌خۆی بکات له به‌رامبه‌ر عێراق یان هه‌ر وڵاتێکی دیکه‌دا. ئه‌ڵبه‌ت کورد له قوربانیدان و شه‌ر نه‌ترساوه.
· ئه‌گه‌ر بڕیار بێت حکومه‌تی عێراق ئیمتیازێک به هه‌رێم بدات، دیسان له‌سه‌ر ئه‌م خواسته سوورن؟
- عێراقێک که تا ئێستا پابه‌ندی هیچ رێکه‌وتنێک نه‌بووه، چۆن ده‌یه‌وێت له ئێستا به‌دواوه پابه‌ندی رێکه‌وتنه‌کانی بێت؟ عێراق کاتێک که پێویستی به هێز و پشتیوانی پێشمه‌رگه بوو، ئه‌مه‌ی نه‌کرد؛ ئێستا دوای سه‌رکه‌وتن له شه‌ڕی دژ به داعش، دوای خۆبه‌زلزانینی دوای سه‌رکه‌وتن، من ده‌پرسم چۆن ده‌یه‌وێت ئیمتیاز به کورد بدات؟ ئێمه ئه‌زموونی عێراقی کۆنیشمان ههیه، به‌داخه‌وه ئه‌وانه‌ی تا ئه‌م کاته‌ش له عێراقدا ده‌سه‌ڵاتیان ههیه بیرکردنه‌وه‌یان وه‌کو حزبی به‌عسه. بۆیه کاتێک هه‌فته‌ی رابردوو په‌رله‌مانی عێراق راپرسی سه‌ربه‌خۆیی کوردستانی ره‌ت کرده‌وه، ئیمکانی به‌کارهێنانی هێزی سه‌ربازی به حه‌یده‌رعه‌بادی دا. له کاتێکدا له ده‌ستووری عێراقدا هاتووه که سوپا نابێت بچێته ناو شه‌ڕی ناوخۆییه‌وه و ئهمه له خۆیدا دژی ده‌ستوور و یاسایه. کێشه‌ی ئێمه ئه‌وه‌یه متمانه به عێراق نه‌ماوه. ئه‌و مافانه له ده‌ستووری عیراقدا باسکراون، ئه‌گه‌ر به کورد بدرایات، ئێستا ئه‌م شتانه رووی نه‌ده‌دا. ماده‌ی ١٤٠، یاسای پێشمه‌رگه، یاسای نه‌وت، پرۆژه‌ی رێکخستنه‌وه‌ی په‌یوه‌ندی نێوان هه‌رێم و بهغدا هه‌موو ئه‌مانه‌ی دیاری کردووه، بپیه باس له‌و رێگایانه مه‌که‌ن که پێشتر تاقی کراونه‌ته‌وه.
· بابه‌تێکی دیکه واقیعی ناوچه‌که‌یه، زۆربه‌ی وڵاتانی ناوچه‌که راپرسی هه‌رێم به هه‌ڕه‌شه‌یه‌ک بۆ ناوچه‌که ده‌زانن و به‌م هۆیه‌وه دژی ئه‌م راپرسییه‌ن، کاریگه‌ری ئه‌م دژایه‌تییه له‌سه‌ر راپرسی چی ده‌بێت؟
- کوردهکانی عێراق له رابردوودا سه‌لماندوویانه که هۆکاری ئه‌من و ئاسایشی ناوچه‌که و سنووره هاوبه‌شه‌کانیان له‌گه‌ڵ دراوسێکانیان و دوای ئه‌مه‌ش هه‌رواده‌بێت. کوردهکانی عێراق له چوارچێوه‌ی ده‌ستووری عێراقدا، خوازیاری مافه‌کانی خۆیانن. ئێمه حکومه‌تی کورد له کوردستانی عێراق دروست ناکه‌ین که بۆ ئێران، سوریا و تورکیا کێشه بنینه‌وه. حکومه‌تی عێراق به ئاماده‌بوونی کورد، سوننه و شیعه حکومه‌تی پێکهێناوه. ئێمه و شیعه‌کان سه‌رده‌مێک له لایه‌ن به‌عسه‌وه زوڵممان لێده‌کرا. تاوه‌کو به هۆی هاوپه‌یمانی کورد و شیعه توانیمان حکومه‌تێکی نوێ له عێراق بێنینه سه‌رکار و عێراق نابێت ئهمه له‌بیر بکات. به‌ڵام رووداوه‌کانی ئه‌م دواییه نیشانیاندا که ئه‌وان پابه‌ند به به‌ڵێنه‌کانیان نین.
· دوای دژایه‌تییه‌کانی ئێران، رۆژی شه‌ممه، عه‌لی شه‌مخانی، سکرتێری ئه‌نجومه‌نی ئاسایشی نیشتمانیی، رایگه‌یاند: "رێککه‌وتنه سنوورییه‌کان ته‌نها به ناوه‌ندارێتی حکومه‌تی ناوه‌ندیی عێراق جێبه‌جێ ده‌کرێت و جیابوونه‌وه‌ی هه‌رێمی کوردستان له بهغدا، به مانای داخستی ئه‌م سنوورانه‌یه"، بهڕای ئێوه سه‌رچاوه‌ی ئه‌م نیگه‌رانییانه چیه؟
- ئێران تا کاتێک بزووتنه‌وه‌یه‌کی کوردی و عێراقی بوونی هه‌بێت پشتیوان و هاوپه‌یمانی راسته‌قینه‌و دۆستانه‌ی خه‌ڵکی کورد بووه. ئێران له هه‌موو بارودۆخێکدا یارمه‌تی داوین. بۆیه نیگه‌رانییه‌کانیان هه‌ست پێده‌که‌ین، هه‌رچه‌نده بڕێک جار ده‌بیسین که ده‌ڵێن کوردستانی عێراق، ئیسراییلی دووه‌مه له سنووره‌کانی ئێراندا، به‌ڵام ئه‌م شوبهاندنه هه‌ڵه‌یه.
· ئایا له‌وانه‌یه هه‌رێم له داهاتوو به‌ره‌و هاوکاری له‌گه‌ڵ ئیسراییل بڕوات؟
- نا! هه‌رێم چوار سنووری له‌گه‌ڵ چوار وڵات ههیه: عێراق، تورکیا، سوریا و ئێران و ئێمه موسڵمانین. له ئێستادا ئێمه له‌گه‌ڵ ئێران په‌یوه‌ندیمان ههیه و به بارودۆخی ئێستای ناوچه‌که‌وه ناتوانین بیر له په‌یوه‌ندی سیاسی له‌گه‌ڵ ئیسراییل له داهاتوودا بکه‌ینه‌وه و هه‌روه‌ها ئاماده نین وڵاتانی عه‌ره‌بی و موسڵمان له‌خۆمان بکه‌ینه دوژمن. ئێمه له‌رووی نه‌ژاد، ستراتیژی و سروشتی جوگرافی له‌گه‌ڵ ئیسراییل جیاوازین. کورد له‌گه‌ڵ ئێران هاونه‌ژاده، ئێمه هه‌موومان ئاریایین، موسڵمانین و له نیشتمانی خۆمانداین. به درێژایی مێژوو ئێران پشتیوانی کورده‌کان و خه‌ڵکی عێراق بووه و ئێمه هیچ دوژمنییه‌کمان له‌گه‌ڵ ئێران نییه. له ساڵانی رابردوودا کوردی عێراق سه‌لماندوویه‌تی که دۆستی راسته‌قینه‌ی ئێرانه، و له پاراستنی ئه‌من و ئاسایشی ناوچه‌که و سنووره‌کاندا کاریگه‌ر بووه. ئێرانیش ده‌بێت عێراق ده‌رک پێبکات. هه‌رچه‌نده ئێران له سه‌ره‌تاوه دژی راپرسی بووه، به‌ڵام له‌پاڵ ئه‌مه‌دا، خاوه‌ن رێگاچاره‌ش بووه. ئێران وتوویه‌تی ئاماده‌یه ئیمکانی دانوستان له نێوان هه‌رێم و بهغدا ئاماده بکات و پشتیوانی له مافی کورد به پێی ده‌ستووری عێراق بکات. ئهمه خاڵێکی گرنگه؛ ئه‌مریکاش ئێستا ده‌یه‌وێت هه‌مان شت بکات.
· به‌م پێیه ئێران هیشتا نیگه‌رانه.
- نیگه‌رانییه‌کانی ئێران ده‌رک ده‌که‌ین. به‌داخه‌وه ههلومهرجی عێران و ناوچه‌که به شێوه‌یه‌کی که وڵاتانی دیکه ده‌یانه‌وێت له کوردستان و عێراق شه‌ڕی خۆیان بکهن. ئه‌م هه‌لومه‌رجه بڕێک جار له به‌رژه‌وه‌ندی و بڕێک جار به زیانی ئێران ده‌که‌وێته‌وه. هه‌موو وڵاتان به‌دوای پاراستنی به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی خۆیانه‌وه‌ن؛ ئهمه مافی حاشاهه‌ڵنه‌گری هه‌ر وڵاتێکه که به‌دوای پاراستنی به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی خۆیه‌وه بێت. به‌ڵام نابێت کارێک بکهن کوردی مه‌زڵووم، قوربانی بکرێت.
· ئێوه کاتێک کورد به مه‌زڵووم ناوده‌به‌ن، به‌و پێش‌مه‌رجه‌وه ئهمه ده‌ڵێن که خۆتان به‌جیا له عێراق ده‌زانن.
- ئێمه له سه‌ره‌تاوه له عێراق جیابووین. ئێمه‌یان به‌زۆر پێکه‌وه لکاندووه، به‌ڵام ئێستا هه‌لومه‌رجێک ره‌خساوه که عێراق ئێمه‌ی قبووڵ نییه.
· کوردستان به‌شێکه له خاکی عێراق، چۆن ده‌ڵێن عێراق به‌شێک له خاکی خۆی قبووڵ نییه؟
- دوای شه‌ڕی جیهانیی یه‌که‌م کوردستان بووه به‌شێک له عێراق، ئێمه پێشتر عێراقی نه‌بووین. ئێستا عێراق، کوردستانی قبووڵ نییه، ئه‌گه‌ر قبووڵی ببوایا، ده‌بوو پابه‌ندی رێکه‌وتنه‌کان و ده‌ستوور ببوایات.
رۆژێک که مام جه‌لال چووه به‌گدا ئایه‌توڵڵا سیستانی رایگه‌یاند ئاغای تاڵه‌بانی ثه‌مام الامانی ئاسایش و گه‌شه‌ی عێراقه. واتا ناکرێت مام جه‌لال وه‌کو ثه‌مام الامان له شوێنێک دابنێیت، به‌ڵام نه‌یپارێزی؛ ده‌بێت بیپارێزیت. ئه‌یاد عه‌لاوی سه‌رۆکی حکومه‌تی کاتیی، دۆستی کورد بوو به‌ڵام له ماوه‌ی یه‌ک ساڵی سه‌رۆکایه‌تی حکومه‌ت، هیچی نه‌کرد. ئیبراهیم جه‌عفه‌ری هیچی بۆ کورد نه‌کرد، دواتریش نووری مالکی هاته سه‌ر ده‌سه‌ڵات به‌ڵام پابه‌ندی هیچکام له‌و رێکه‌وتنانه نه‌بوو که له‌گه‌ڵ مام جه‌لال کردبووی. ئه‌و له جیاتی پابه‌ندبوون به رێکه‌وتنه‌کان، هێزی دیجله‌ی پێکهێنا و ویستی هێرش بکاته سه‌ر ناوچه کوردییه‌کان. بوجه‌ی کوردستانی دابه‌زاند و ئه‌مه‌ش وایکرد ئێمه سه‌ربه‌خۆ نه‌وت بفرۆشین که ئه‌مه‌ش حیکایه‌تێکی دیکه‌ی ههیه. تا دواتر که جێگای خۆی دایه حه‌یده‌ر العه‌بادی.
· به هاتنه سه‌رکاری حه‌یده‌ر العه‌بادی، گۆڕانی چاوه‌ڕوانکراوی کورد له بهغدا روویدا؟
- بهڕای من عه‌بادی و مالیکی جیاوازییان نییه، دوو رووی یه‌ک شتن، له حزبی ده‌عوه، عه‌بادی به‌رپرسی مالیکی بوو و مالیکی سه‌رۆکی حکومه‌ت بوو. هیچ جیاوازییه‌ک له هه‌ڵسوکه‌وتیاندا نییه. مالیکی، عه‌بادی یان جه‌عفه‌ری یه‌ک بیرۆکه په‌یره‌و ده‌که‌ن. به‌داخه‌وه بیرۆکه‌ی خۆویستی و حزبی له عێراق زاڵه، ئه‌وان له‌به‌ر یه‌ک ده‌نگ، مافی کورد له‌بیر ده‌که‌ن. من پێم وایه ئه‌گه‌ر چاوه‌ڕوانی گۆڕانین، نابێت ته‌نها بیر له گۆڕینی که‌سێک بکه‌ینه‌وه، به‌ڵکوو بیرۆکه‌ی زاڵ ده‌بێت بگۆڕدرێت. من جیاوازییه‌ک له نێوان ئه‌م دوو که‌سه‌دا نابینم چونکه عه‌بادی که‌سایه‌تییه‌کی کاریگه‌ر بوو له حزبی ده‌عوه و هه‌روه‌ها تیوریسییه‌نی ده‌عوه بوو، مه‌گه‌ر ده‌کرێت تیوریسییه‌نی حزبێک بێ هاوئاهه‌نگی له‌گه‌ڵ حزب کارێک بکات؟
· کورده‌کان ریفراندۆم وه‌کوو ستراتیژی به‌کاردێنن یان ته‌کتیکه؟
- ستراتیژی، له‌وانه‌یه له پرۆسه‌ی جێبه‌جێ‌کردن و ئاکامدا له راپرسی وه‌کو ته‌کتیک سوود ببینن به‌ڵام به گشتیی راپرسی ستراتیژییه. بڕێک که‌س پێیان وایه ئێمه به‌دوای ئیمتیازگرتن له به‌‌غداین و ئهمه ته‌کتیکی ئێمه‌یه، به‌ڵام وانییه.
· باسی نه‌وتتان کرد. حکومه‌تی عێراق ده‌ڵێت نه‌وت بۆ حکومه‌تی ناوه‌ندییه.
- ئێمه له‌م بواره‌دا هیچ کێشه‌یه‌کمان نه‌بووه و نابێت. ده‌ستووری عێراق به رێکه‌وتن په‌سه‌ندکراو زۆربه‌ی بابه‌ته‌کان له‌وێ په‌سه‌ندکراوه. ئێمه یه‌که‌م شتێک که داوای ده‌که‌ین پابه‌ند بوونه به ده‌ستووری عێراق. ده‌ستووری عێراق به رێکه‌وتنی هه‌موو لایه‌نه سیاسییه‌کان نوسراوه، سێ پرۆژه یاسای دیکه‌مان ئاماده کردووه که ده‌بوو له په‌رله‌مانی عێراق په‌سه‌ند بکرێت، یاسای نه‌وت، یاسای پێشمه‌رگه و یاسای رێکخستنه‌وه‌ی په‌یوه‌ندییه‌کانی نێوان هه‌رێم و بهغدا. به‌ڵام له‌و کاته‌وه، ئه‌م پرۆژانه لای سه‌رۆکی په‌رله‌مانه‌و په‌سه‌ندیان نه‌کردووه. له ده‌ستووری عێڕاقدا، باسی سیاسه‌تی ده‌ره‌وه، سیاسه‌تی دارایی و سیاسه‌تی بهرگری هاوبه‌ش ئاماژه دراوه: واتا پێشمه‌رگه، نه‌وت و دارایی. له یاسای نه‌وتدا ئه‌م شتانه باسکراوه که ئێمه ئێستا ده‌یکه‌ین. ئه‌گه‌ڕ عێراق یاساکه‌ی له په‌رله‌مان په‌سه‌ند بکردایا، به چاودیری و کۆنترۆڵه‌وه ده‌کرا، به‌ڵام چونکه په‌سه‌ند نه‌کراوه، کۆنترۆڵ نه‌کرا.
· چ گروپێکن؟
- ناتوانم ناویان بێنم، ئه‌وان پێیان وایه ئه‌گه‌ر کورده‌کان له عێراق جیاببنه‌وه، له‌وانه‌یه حکومه‌تی ١٠٠٪ی شیعه له عێراق پێک بێت، ئه‌وان پێیان وایه کورد کاتێک جیاببێته‌وه، شکست دێنێت و ناچار ده‌بن به خواستی خۆیان بگه‌ڕێنه‌وه بۆ بهغدا.
· ئه‌مه‌ش ده‌بێت له‌به‌رچاو بگرن.
- شکستی کورده‌کان و زاڵبوونی یه‌کجاره‌کی گروپێک له حکومه‌تی عێراق، خه‌ونه. چ بمانه‌وێت یان نه‌مانه‌وێت تا ئه‌م کاته ئه‌مریکا و وڵاتانی دیکه‌ی ناوچه‌که رازی به ئاماده‌بوونی ئێران له ساحه‌که‌دا نین، به‌ڵام بهڕای ئێمه ئه‌گه‌ر ئێران نه‌بوایا عێراقی ئێستا عێراقی داعشی ده‌بوو. بۆیه هاوپه‌یمانی کوردی یه‌کگرتوو له‌گه‌ڵ شیعه‌ی یه‌کگرتوو پێویسته و ئهمه بۆ ئێران و کوردی عێراق پێویسته.
· له کاتێکه‌وه که بابهتی نه‌وت هاتووه‌ته ناو بابه‌ته‌کانی هه‌رێمه‌وه، تا چ راده‌یه‌ک بیرۆکه‌ی سه‌ربه‌خۆخوازی گه‌شه‌ی کردووه؟
- ئه‌م فاکته‌رێکه که ده‌توانین یارمه‌تیمان بدات. کاتێک نه‌وتمان ههیه ئابووری مانای ده‌بێت بۆمان. سه‌رده‌مێک ده‌یانوت ناهێڵین که‌رکووک له‌گه‌ڵ کوردستان یه‌ک بگرێته‌وه، چونکه سه‌رچاوه‌ی نه‌وتی ههیه. ئێستا ئێمه ده‌ڵێین که‌رکووکیش بۆ ئێوه؛ ئه‌گه‌ر شه‌ره‌فی نه‌ته‌وه‌یی نه‌بوایا لێی خۆش ده‌بووین و له‌گه‌ڵ نه‌وتیش کێشه‌مان نییه، له کوردستان زۆر زیاتر له که‌رکووک نه‌وت ههیه.
· چاره‌نوسی ناوچه کێشه له‌سه‌ره‌کان وه‌کو که‌رکووک و خانه‌قین له‌م راپرسییه‌دا به چ شێوه‌یه‌که؟
- هه‌موویان به یه‌ک چاو سه‌یر ده‌که‌ین.
· سه‌رۆک وه‌زیری عێراق بڕیاری ئه‌نجومه‌نی پارێزگای که‌رکووکی بۆ به‌شداری له ریفراندۆم به "ناعاقڵانه" و "هه‌ڵه" ناوبردووه؟
- ئه‌گه‌ر راپرسی هه‌رێمی کوردستان یاسایی نه‌بێت، راپرسی که‌رکووک یاساییه، چونکه له ماده‌ی ١٤٠دا بۆ ناوچه کێشه له‌سه‌ره‌کان، په‌سه‌ندکراوه که ده‌بێت راپرسی بکرێت تاوه‌کو دیاری بکرێت خه‌ڵکی ئه‌و ناوچانه ده‌یانه‌وێت به‌شێک له کوردستان بن یان سه‌ربه‌خۆ بن یان به‌شێک بن له بهغدا؟ له‌وانه‌یه ئێستا بڵێن راپرسی یاسایی نییه و ده‌بێت دوولایه‌نه په‌سه‌ند بکرێت. له‌وانه‌یه ده‌بێت بڵێن جێبهجێکردنی ده‌بێت به هاوکاری بهغدا بێت؛ به‌ڵام وه‌ڵامی ئێمه ئه‌وه‌یه که ئێمه ئاماده‌ین به‌ڵام ئه‌وان (بهغدا) نایه‌ن.
ئه‌گه‌ر پێشمه‌رگه و بهرگری کورد نه‌بوایا، ناوچه کێشه له‌سه‌ره‌کان که ئێستا له‌ژێر پشتیوانی پێشمه‌رگه‌دایه و به هێمنی ژیان تێده‌په‌ڕێنن له ده‌ستی داعشدا ده‌بوو. ئه‌گه‌ر پێشمه‌رگه نه‌بوایا داعش که‌رکووکی ده‌گرت.
· سه‌رۆکی هه‌رێمی کوردستان وتوویه‌تی راپرسی و سه‌ربه‌خۆیی به جێگره‌وه‌ی باشتر له‌وانه‌یه دوابکه‌وێت. ئایا ئه‌م مه‌رج دانانه به‌و مانایه نییه که راپرسی ته‌کتیکه‌و ستراتیژ نییه؟
- دووپاتی ده‌که‌مه‌وه که ستراتیژه؛ به‌ڵام لێکدانه‌وه‌ی کورد له "جێگره‌وه‌ی باشتر" له‌گه‌ڵ لێکدانه‌وه‌ی غه‌یره کورده‌کان جیاوازی ههیه. غه‌یره کورده‌کان پێیوان وایه جێگره‌وه‌ی باشتر واتا قبووڵ‌کردنی شکست؛ به‌ڵام راپرسی هه‌نگاوی یه‌که‌مه بۆ گه‌یشتن به سه‌ربه‌خۆیی. ئه‌گه‌ر راپرسی دوابکه‌وێت به مانای له‌ناوچوونی هه‌تاهه‌تایی نییه، به‌و مانایه دێت که له‌وانه‌یه ئێستا بارودۆخی بۆ جێبهجێکردنی گونجاو نه‌بێت، به‌ڵام له کاتی گونجاو و به چاودێری نه‌ته‌وه یه‌کگرتووه‌کان بهڕێوه ده‌چێت.
· ئه‌گه‌ر کوردهکانی ناوچه‌ی کوردستان بڵێن سه‌ربه‌خۆییان ناوێت، بارزانی چی ده‌کات؟
- "لکل حادث الحدیث"؛ هه‌ر رووداوێک، لێکدانه‌وه‌یکی ههیه. ده‌بێت پشتیوانی له کاریزمای سه‌رکردایه‌تی خۆی بکات.
· ئاغای بارزانی له وتووێژێکدا له‌گه‌ڵ "الشرق الاوسط" وتوویه‌تی ئه‌گه‌ر راپرسی سه‌ربه‌خۆیی ده‌نگ نه‌هێنێت، هیچ پۆستێک قبووڵ ناکات. ئایا ئهمه ئه‌باته سه‌ر؟
- کورد ده‌بێت له کاریزمای سه‌رکردایه‌تی خۆی پشتیوانی بکات.
· واتا بڕیاری سه‌رکردایه‌تی قبووڵ بکات؟
- واتا پشتیوانی بکات، واتا ئه‌گه‌ر سه‌رۆکی هه‌رێمی شتێکی په‌سه‌ند کرد، له کرده‌وه‌دا به ته‌نها نه‌مێنێته‌وه. ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر ریفراندۆمیش دوابکه‌وێت، ئه‌و به ته‌نها بڕیار نادات؛ به‌ڵکوو ده‌ڵێت له‌گه‌ڵ لایه‌نه سیاسییه‌کان راوێژ ده‌که‌ین. ده‌بێت خه‌ڵك و حزبه‌کان، پشتیوانی له سه‌رکردایه‌تی بکهن و ئه‌گه‌ر دوارۆژ بڕیاریاندا، نابێت بڵێن کاک مه‌سعود ئێوه شکستتان هێنا؛ به‌ڵام به گشتیی رای جیاواز دێته ئاراوه که په‌یوه‌سته به کاتی خۆیه‌وه. داهاتوو ده‌نگی خه‌ڵک دیاری ده‌کات. ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر ده‌نگ نه‌هێنێت، دیسان له‌وانه‌یه خه‌ڵک به پشتیوانییه‌کی هه‌مه‌لایه‌نه بیانه‌وێت سه‌رکردایه‌تی بمێنێته‌وه یان دواتر که‌سێکی دیکه بۆ رابه‌ری هه‌رێمی کوردستان هه‌ڵبژێرن.
· له ئه‌گه‌ری به‌ڕێوه‌نه‌چوونی ریفراندۆم و هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی بابهتی سه‌ربه‌خۆیی، پلان یان به‌رنامه‌ی دواتری کورده‌کان چییه؟
- پرسیارێکی دژواره! بهڕای من به هه‌ر هۆکارێک ئاکامه‌ی نه‌رێنی بێت، ده‌بێت بهرگری و خۆڕاگری کورد درێژه‌ی ببێت، له لایه‌کی دیکه‌وه بۆچی شکست؟
· کاتێک ئێوه ده‌پرسن بپچی شکست، وادیاره یان زۆر له سه‌رکه‌وتنی خۆتان دڵنیان یان پلانێکی دیکه‌تان نییه.
- هه‌موو پلانه‌کان ناتوانین باس بکه‌ین. مه‌گه‌ر ده‌کرێت سه‌رکردایه‌تی کورد به‌و هه‌موو ئه‌زموونه‌وه، پلانی دووه‌م و جێگره‌وه‌ی نه‌بێت. ئێمه ساڵانێکی زۆره خه‌بات ده‌که‌ین؛ رێکه‌وتنی جه‌زایر بۆ بزووتنه‌وه‌ی کورد شکستێک بوو، نه سه‌رکه‌وتن. ٣٤٠ هه‌زار کورد بوونه په‌نابه‌ر له ئێران، زیاتر له ٤٣ هه‌زار پێشمه‌رگه چه‌کیان دانا و هاتنه ئێران یان چوون بۆ ئه‌وروپا. سه‌رکردایه‌تی کورد به دڵنیاییه‌وه ده‌زانێت که له‌کوێ سه‌رده‌که‌وێت و له‌کوێ شکست دێنێت و ده‌زانێت له هه‌ر هه‌لومه‌رجێکدا چی بکات.
· ئایا ئهمه ئیدئۆلۆژییه‌که بۆ کوردستان؟
- به‌ڵێ ئیدئۆلۆژی و پلانی کاره؛ هه‌ر کوردێک که پشتیوانی له سه‌ربه‌خۆیی کوردستان نه‌کات، خیانه‌تی کردووه.
· ئه‌م وته به‌و مانایه که به‌ستێنی سه‌رکووتکردنی ده‌نگه دژه‌کان له هه‌رێمی کوردستان دروست ده‌بێت؟
- نا، بۆچی دژایه‌تی بکرێت؟
· هه‌ر پلانێک دژبه‌ری خۆی ههیه.
- به‌ڵێ، به‌ڵام له بابه‌ته نیشتمانییه‌کاندا نابێت جیاوازی ببێت. ده‌بێت ته‌کتیک و رێگای جیاوازمان ببێت.
· به‌ڵام وادیاره کوردستانی عێراق به‌ره‌و یه‌کده‌نگی و پێکدادان ده‌ڕوات...
- به هیچ شێوه‌یه‌ک! بۆچی ده‌بێت زه‌مینه‌ی کێشه دروست ببێت؟ کورد کاتێک سه‌ربه‌خۆیی بوێت پێویستی به ئامانج و سیاسه‌تێکی یه‌کگرتوو ههیه و له لایه‌کی دیکه‌وه بارودۆخێکی ئازاد و کراوه بۆ هاووڵاتیان ئاماده بێت. یه‌کده‌نگی مانای نییه.
· ئاغای ده‌باغ، ئه‌نجومه‌نی ئاسایشی نیشتمانیی عێراق رایگه‌یاندووه دژی به‌ڕێوه‌چوونی راپرسی سه‌ربه‌خۆیی کوردستانی عێراقه و ئه‌م راپرسیه بۆ سه‌ر ئاسایشی نیشتمانیی، یه‌کگرتویی و پاراستنی یه‌کپارچه‌یی عێراق مه‌ترسیداره، چه داهاتوویه‌ک بۆ کوردستانی عێراق ده‌بینن؟
- مه‌گه‌ر کورد ئه‌نفالی نه‌بینی؟ سه‌دام حسێن ١٨٦ هه‌زار کوردی زینده‌به‌چاڵ کرد، مه‌گه‌ر کورد ههڕهشهی سه‌دامی نه‌بینی؟ مه‌گه‌ر کورده‌کان کیمیاباران نه‌کران؟ دوای رێکه‌وتنی جه‌زایر، سه‌دام وتی ئه‌گه‌ر داره خورما له‌سه‌ر من سه‌وز بێت، دیسان بزووتنه‌وه‌ی کوردیش له عێراق سه‌رهه‌ڵده‌دات؛ ئه‌وه‌نده دڵنیا بوو! ئه‌و ٤هه‌زار و ٢٣٠ دێهاتی خاپوور کرد، ٢٤٥ هێزی جاشی کوردی پێکهێنا که پشتیوانییان له حکومه‌تی عێراق ده‌کرد. به‌ڵام ساڵێکی تێنه‌په‌ڕاند که کورد دیسان شۆڕشی ده‌ست پێکرد و گه‌یشتنه ئه‌نجامیش.
· پشتیوانانی ئه‌م پلانه کێن؟
- هیچکام له وڵاتانی ناوچه‌که پشتیوانی راپرسی سه‌ربه‌خۆیی کوردستان نین. ئێران پشتیوانی دانوستانی کوردستان له‌گه‌ڵ به‌غدایه و ده‌ڵێت خۆی گه‌ره‌نتی جێبه‌جێ‌كردنی رێکه‌وتنه‌کانی نێوان کوردستان و بهغدا ده‌کات. راستییه‌که‌ی ئه‌وه‌یه که له‌وانه‌یه تا ئێستاش عێراق به‌م هۆکارانه له به‌رامبه‌ر گوشاره‌کاندا وه‌ستابێت، به‌ڵام ئه‌وه‌ی که داهاتوو چی ده‌بێت دیار نییه و وه‌ڵامه‌که‌ی دژواره، ئێران هه‌میشه پشتیوانی ئێستا و رابردووی کوردستان بووه.
نازم ده‌باغ ساڵانێکی زۆره له ئێران ده‌ژی، ئه‌ندامی یه‌کێتی نیشتمانیی کوردستان و جێگای بڕواو متمانه‌ی جه‌لال تاڵه‌بانییه، که له‌م ساڵانه‌ی رابردوودا وه‌کو نوێنه‌ری حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان، ئه‌رکی پاراستن و گه‌شه‌ی په‌یوه‌ندییه‌کانی نێوان کورده‌کان و کۆماری ئیسلامی ئێرانی له ئه‌ستۆ بووه. ده‌باغ له‌م نوسینه‌دا باس له ئه‌گه‌ره‌کانی په‌یوه‌ندی نێوان هه‌ردوولا ده‌کات ئه‌گه‌ر بێت و کورده‌کان به‌ره‌و سه‌ربه‌خۆیی بڕۆن.
سه‌ربه‌خۆیی خواستی گشتیی هه‌ر تاکێکی کوردی عێراقه
هیچ تاکێکی کورد نییه که به‌دوای سه‌ربه‌خۆییه‌وه نه‌بێت، به‌ڵام ده‌بێت بارودۆخی ئێستای ناوچه‌که‌ش له‌به‌رچاو بگیردرێت که به شێوه‌یه‌ک نییه بتوانرێت ده‌وڵه‌تێکی کوردی پێکبێت، به‌ڵام سه‌ره‌ڕای ئهمه ئێمه مافی خۆمانه که ئه‌م بابه‌ته باس که‌ین و وه‌کوو رابردوو درێژه به خه‌باتی خۆمان بده‌ین و بارودۆخی به‌ڕێوه‌چوونی گشتپرسیی ئاماده بکه‌ین. له بارودۆخی ئێستادا، بارودۆخی خۆرهه‌ڵاتی ناوین ئاڵۆزه و سه‌باره‌ت به عێراقی دوای داعش‌یش ده‌بێت وردبین بین تاوه‌کو داعش دیسان دروست نه‌بێته‌وه، سیاسییه‌کانی عێراقی ده‌بێت خۆیان له به‌رژه‌وه‌ندی تاکه‌که‌سی و ئایینی دوربخه‌نه‌وه.
ئێران دۆستی هه‌میشه‌یی کورده‌کان
تاکو ئێستا کۆماری ئیسلامی ئێران به تێڕوانینێکی واقیعیانه له‌گه‌ڵ هه‌رێمی کوردستان هاوکار بووه به‌ڵام ئه‌م هاوکارییه بهنده به مه‌رجێکه‌وه که ئه‌ویش پاراستنی ئاسایشی سنووره‌کانی بووه له رۆژئاوای وڵاته‌که‌یدا. له ساڵانی دوورودرێژی خه‌بات دژی به‌عس، کۆماری ئیسلامی ئێران و کوردهکانی عێراق دوو هاوپه‌یمانی دێرین و هاوکار بوون، ئێران هه‌میشه و له هه‌ر بارودۆخێکدا، پشتیوانی و بهرگری له بزووتنه‌وه‌ی مافخوازانه‌ی کوردهکانی عێراق کردووه و له ساته‌وه‌خته مێژووییه جیاوازه‌کاندا له‌وانه کردنه‌وه‌ی سنووره‌کانی به‌ڕووی زیاتر له یه‌ک ملیون ئاواره، پشتیوانی له ههولێر له به‌رامبه‌ر هێرشی داعش و ... هاوکار و هاوپه‌یمانمان بووه. من پێم وایه ئێران له هه‌ر بارودۆخیكدا هاوکاری کورده‌کان ده‌بێت، به‌ڵام ئهمه بهنده به‌وه‌وه که ئاڵوگۆڕه‌کانی هه‌رێمی کوردستان نه‌بێته مایه‌ی ههڕهشهی ئه‌منی بۆ ناوچه سنوورییه‌کانی ئه‌م وڵاته.
ئێران و ئه‌گه‌ری سه‌ربه‌خۆیی هه‌رێمی کوردستان
له هه‌موو دیدار و بۆنه‌کان‌دا سه‌باره‌ت به‌م بابه‌ته قسه کراوه و ئێرانیش هه‌میشه هه‌ڵوێسته‌کانی خۆی له زاری وته‌بێژی وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه راگه‌یاندووه، که ئێران به‌رده‌وام پاراستنی یه‌کێتی خاکی عێراقی لاگرنگه، به‌ڵام هه‌روه‌ها که پێشتر ئاماژه‌م پێدا به پێی ئه‌زموونی خۆم له‌م ساڵانه‌دا، گه‌یشتوومه‌ته ئه‌و ئه‌نجامه‌ی که هه‌ڵوێست و روانگه‌ی ئێران سه‌باره‌ت به ئاڵوگۆڕه‌کان و رووداوه‌کانی په‌یوه‌ست به کوردهکانی عێراق و حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان، هه‌ڵوێستێکی ته‌واو واقیعیانه‌یه، که زیاتر له هه‌ر هه‌ڵوێستێکی دیکه نزیکه له رووداوه‌کانی په‌یوه‌ندیدار به ئێمه‌وه و جیاوازه له هه‌لوێستی وڵاتانی دیکه، ئه‌م بابه‌ته له بابهتی چۆنیه‌تی هه‌لوێستی تورکیا و ئێران له‌سه‌ر هه‌ڵکردنی ئاڵای کوردستان له شاری که‌رکووک به روونی ده‌رده‌که‌وێت. کۆماری ئیسلامی ئێران به روونی و به پێچه‌وانه‌ی هه‌ڕه‌شه‌کانی تورکیا، داوای له هه‌موو لایه‌نه‌کان کردووه به رێگای وتووێژ و گه‌رانه‌وه بۆ ده‌ستووری عێراق، کێشه‌کانی نێوانیان چاره‌سه‌ر که‌ن. داواکاری ئێران بۆ گه‌ڕانه‌وه بۆ ده‌ستوور و دانوستان داواکارییه‌که که ده‌کرێت پشتیوانی لێ بکرێت به شێوه‌یه‌ک که له چوارچێوه‌ی ده‌ستووری عیراق ئه‌م ده‌رفه‌ته به حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان و لایه‌نه سیاسییه‌کان ده‌درێت که کێشه‌کانیان چاره‌سه‌ر که‌ن و بۆ ئه‌م بابه‌ته‌ش مادده‌ی ١٤٠ ده‌ستوور په‌سه‌ند کراوه. به‌ڵام له به‌رامبه‌ردا بینیمان که ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆغان، سه‌رۆک کۆماری تورکیا، ینالی ئیڵدریم، سه‌رۆک وه‌زیرانی ئه‌م وڵاته و ژماره‌یه‌ک له به‌رپرسانی دیپلۆماتکار و سه‌ربازی تورکیا دژکردهوهی زۆر توند و ته‌نانه‌ت هه‌‌ڕ‌ه‌شه‌‌ئامێزیشیان سه‌باره‌ت به هه‌ڵكردنی ئاڵا نیشاندا. ئهمه له کاتێکدا بوو که پێشتر ده‌وترا په‌یوه‌ندی نێوان ئه‌نقه‌ره – ههولێر، باشتر و نزیکتره له په‌یوه‌ندی نێوان تاران – ههولێر، به‌ڵام له کرده‌وه‌دا و له‌سه‌ر عه‌رزی واقیع به ته‌واوی پێچه‌وانه‌یه.
به گشتیی ده‌بێت جارێکی دیکه دووپاتی که‌مه‌وه که پێش‌بینی من له دژکردهوهی کۆماری ئیسلامی ئێران له‌سه‌ر بابهتی ریفراندۆم و هه‌روه‌ها خواستی سه‌ربه‌خۆیی هه‌رێمی کوردستان، ئه‌وه‌یه که ئێرانییه‌کان به تێڕوانینێکی واقیعیانه و هه‌روه‌ها برایانه و دۆستانه که هه‌یانه پشتیوانی له هه‌رێمی کوردستان ده‌که‌ن، ئه‌ڵبه‌ت ئه‌م پشتیوانییه بهنده به جۆرێک له دروست‌کردنی متمانه‌ی کرده‌وه‌یی، که رووداوه‌کانی هه‌رێمی کوردستان نه‌بێته هۆی تێکچوونی باری ئه‌منی و ئاسایشی نیشتمانیی ئێران به تایبه‌ت له ناوچه سنوورییه‌کاندا.
سه‌رچاوه: همشهری دیپلماتیک
دوایین هەواڵەکان
- نوێنەری حکومەتی هەرێم لە ئێران: سەردانەکەی پزیشکیان ئاماژەیە بۆ گرنگیدانی ئێران بە هەرێمی کوردستان
- ههرێمى كوردستان و ئێران جهخت له برهودان به پهيوهندييهكانيان دهكهنهوه
- سه‌رۆک نێچیرڤان بارزانی: سەردانی سەرۆک کۆماری ئێران مێژوویی بوو
- نازم دەباغ له وتووێژ له‌گه‌ڵ ئاژانسی ئیرنا: مەسعوود پزشکیان سەردانی هەولێر دەکات
- نازم دەباغ: کاتی سەردانی پزیشکیان بۆ عێراق دیار نییە
- «سەلام رشدی» له‌گه‌ڵ شاندی یه‌کێتی هاورده و ناردنکارانی لقی ههولێر کۆبۆوه
- سهرۆك نێچيرڤان بارزانى: ههميشه پشتيوانى و بهرگرى له مافهكانى ئێزدييان دهكهين
- سه‌رۆک نێچیرڤان بارزانی له‌گه‌ڵ باڵیۆزی یهکێتیی ئهورووپا کۆبووهوه
- سهرۆك نێچيرڤان بارزانى له‌گه‌ڵ باڵيۆزى نهمسا كۆبووهوه
- سهرۆك نێچيرڤان بارزانى سوپاسى جهنهرال ڤاول دهكات