هەرێم - ئێران
لەدوای ئەنجامدانی گشتپرسی باشووری کوردستان و هێرشی سوپای عێراق بۆ کەرکووک و ناوچە کێشە لەسەرەکان، پەیوەندییەکانی هەولێر وتاران بەرەو ئاڵۆزی رۆیشت، بەڵام نوێنەری حکومەتی هەرێمی کوردستان لە تاران پێیوایە ، پەیوەندییەکانی ئێران و هەرێمی کوردستان دەگەنەوە ئاستێکی باشتر لە جاران.
شەوی 20-1-2018 نێچیرڤان بارزانی سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان بەسەرۆکایەتی شاندێک گەیشتە تارانی پایتەختی ئێران و لە رۆژی 21-1-2018 لەگەڵ سەرۆککۆمار ، سەرۆکی پەرلەمان و سکرتێری ئەنجوومەنی ئاسایشی نیشتمانی ئێران کۆبووەوە.
نازم عومەر دەباغ ، نوێنەری حکومەتی هەرێمی کوردستان لە تاران بە تۆڕی میدیایی رووداوی راگەیاند ، تاران کاردەکات بۆ ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانی نێوان هەولێر و بەغدا و بەقەدەر ئەو رۆڵەی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست هەیەتی بەهەمان قەبارە رۆڵی دەبێت بۆ چارەسەرکردنی کێشەکان کورد لەگەڵ بەغدا لەچوارچێوەی دەستووری هەمیشەیی عێراق.
نوێنەری حکومەتی هەرێمی کوردستان کە یاوەریی شاندی هەرێمی کوردستانی دەکرد لە کۆبوونەوە لەگەڵ بەرپرسانی ئێران رایگەیاند: "پێموایە دوای تێکچوونی پەیوەندییەکانی هەولێر و تاران ، زۆر کەس هەبوون بە شێوەیەک رەشبین بوون لەسەر ئێران کە قەد جارێکی دیکە بیر لەوە نەکرێتەوە پەیوەندییەکان لەگەڵ ئێران دروستببێتەوە ، بەڵام سیاسەتی حکومەتی هەرێمی کوردستان و جەنابی کاک نێچیرڤان بارزانی ، سەرۆکوەزیران و کاک قوباد تاڵەبانی ، جێگرەکەی و بەو هەوڵانەی کەدایان توانیان بیگەیەننە ئەو ئاستەی کە کۆماری ئیسلامی ئێران لەسەر ئاستێکی باڵا پیشوازیی لە سەرۆکی حکومەت و شاندەکەی بکات".
نازم دەباغ پێیوایە "سەردانی شاندی هەرێمی کوردستان بۆ تاران ئەنجامدانی قۆناخێکی گرینگ بوو بۆ کردنەوەی دەرگایەک کە پێشتر داخرابوو. بۆ لەمەودواش پاراستنی دەگەڕێتەوە بۆ سیاسەتی هەرێمی کوردستان لەپێشەوە و دواتریش کۆماری ئیسلامی ئێران. ئەوەی من گوێبیست بووم و ئاگام لێیەتی پێموایە دەگاتەوە ئاستێکی باشتر".
سەبارەت بە پرسی سنوور لە نێوان هەرێمی کوردستان و ئێران لەکۆبوونەوەی شاندی هەرێمی کوردستان لەگەڵ بەرپرسانی ئێران ، نازم دەباغ گوتی: "رێگای هاتووچۆی سەرمایە و سەرمایەگوزاری سنوورە ، بۆیە دەبێت ئەمنیەت و ئاسایشی سنوورەکان پارێزراو بێت. داواکراوە هەم هەرێمی کوردستان و هەم کۆماری ئیسلامی ئێرانیش پابەندی یاسا و رێساکانی نێودەوڵەتی بن لە پاراستنی بەرژەوەندییەکان و سنوورە هاوبەشەکان".
رووداو - هەولێر
وەزارەتی دەرەوەی ئێران رایگەیاند، لەمیانەی کۆبوونەوەی سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان لەگەڵ بەرپرسانی باڵای ئەو وڵاتە "راوێژی بەکەڵک" ئەنجامدراوە و هیوادارن پەیوەندییەکانی نێوان تاران و هەولێر قووڵتر ببنەوە.
لە کۆنفرانسی رۆژنامەڤانی هەفتانەیدا، بەهرام قاسمی، گوتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران بە ئاماژەدان بە سەردانی دوو رۆژەی نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان و شاندی یاوەری بۆ تاران گوتی: "سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستانی عێراق لەمیانەی سەردانەکەیدا بۆ تاران راوێژی بەکەڵکی لەگەڵ سەرۆککۆمار و سکرتێری ئەنجوومەنی باڵای ئاسایشی نیشتمانیی ئێران ئەنجامداوە".
بەهرام قاسمی دەشڵێت "هیواخوازین بە لەبەرچاوگرتنی سنوور و دەروازە هاوبەشە سنوورییەکان لەگەڵ هەرێمی کوردستان، لە داهاتوودا قووڵبوونەوەی پەیوەندییەکانی نێوان تاران و هەولێر ببینن".
نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان بە سەرۆکایەتی شاندێکی حکومەت رۆژی شەممە 20-1-2018 گەیشتە تاران. شاندەکە پێکهاتبوون لە قوباد تاڵه‌بانی جێگری، سه‌رۆكوه‌زیران و فوئاد حوسێن، سه‌رۆكی دیوانی سه‌رۆكایه‌تیی هه‌رێمی كوردستان و سه‌فین دزه‌یی، گوته‌بێژی حكومه‌ت.
رۆژی یه‌كشه‌ممه 21-1-2018 شاندی باڵای هه‌رێمی كوردستان لەگەڵ حه‌سه‌ن رووحانی، سه‌رکكۆمار، عه‌لی شه‌مخانی، سکرتێری ئەنجوومەنی باڵای ئاسایشی نیشتمانیی ئێران و عەلی لاریجانی، سەرۆکی پەرلەمانی ئەو وڵاتە کۆبوونەوە.
حكومەتی هەرێم زۆربەی ئەو خاڵانەی جێبەجێ كردوە كە بەغدا داوای دەكات
نازم عومه‌ر ده‌باغ، نوێنەری حكومەتی هەرێم لەتاران ئاماژه به‌وه ده‌كات حكومەتی هەرێم زۆربەی ئەو خاڵانەی جێبەجێ كردوە كە بەغدا داوای دەكات، ئه‌و ده‌ڵێت “رێككەوتنێکی سەرەتایی لەنێوان هەولێرو بەغدا كراوە بەهاوكاری ئێران”.
ئاوێنه، سلێمانی: نازم عومه‌ر ده‌باغ، له‌چاوپێكه‌وتنێكی تایبه‌ت به‌ئاوێنه‌دا رایگه‌یاند كه ئەگەر پەیوەندیأو هەوڵأو تێكۆشانأو نێوەندگیری ئێران نەبوایە كۆبونه‌وه‌ی نێوان عه‌بادی‌‌و وه‌فدی كوردی روینه‌ده‌دا، ئه‌و وتی “ئێران ماوەیەكی زۆرە سەرقاڵی نێوەندگیرییە لەنێوان بەغداو هەولێردا، ئەنجامەكەشی ئەوە بو سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێم و جێگرەكەی و وەفدی یاوەری سەردانی بەغدایان كردو لەگەڵ سەرۆك وەزیرانی عێراق كۆبونەوەو پاشان هاتنە تاران بۆئەوەی گفتوگۆو ئاڵوگۆڕی بیروڕا بكەن لەسەر ئەنجامی هەوڵەكانی ئێران”.
وتیشی “هاتنی لیژنە تایبەتەكانی عێراق بۆ هەرێمی كوردستان بەدڵنیاییەوە بۆ تەواوكردنی ئەو جۆرە رێككەوتنە سەرەتاییەیە كە لەنێوان هەولێرو بەغدا كراوە بەهاوكاری ئێران“.
له‌میانه‌ی كۆبوونه‌وه‌ی شاندی باڵای حكوومه‌تی هه‌رێمی كوردستان له گه‌ڵ سكرتێری ئه‌نجوومه‌نی باڵای ئاسایشی نیشتمانیی كۆماری ئیسلامیی ئێران، ئه‌و به‌رپرسه باڵایه‌ی ئێران ئاماده‌یی وڵاته‌كه‌ی سه‌باره‌ت به نێوه‌ندگیری و هاندانی هه‌ولێر و به‌غدا بۆ چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌كانی نێوانیان ڕاگه‌یاند.
ماڵپه‌ری فه‌رمی حكوومه‌تی هه‌رێمی كوردستان بڵاویكرده‌وه كه له دووه‌م وێستگه‌ی دیداره‌كانی سه‌ردانه‌كه‌یاندا بۆ تاران، پاشنیوه‌ڕۆی ئه‌مڕۆ یه‌كشه‌ممه 21/1/2018 شاندی باڵای هه‌رێمی كوردستان به سه‌رۆكایه‌تیی نێچیرڤان بارزانی سه‌رۆك وه‌زیرانی هه‌رێمی كوردستان، له‌لایه‌ن عه‌لی شه‌مخانی سکرتێری ئەنجوومەنی باڵای ئاسایشی نیشتمانیی كۆماری ئیسلامیی ئێرانه‌وه پێشوازییان لێكرا.
له دیدارێكدا باس له په‌یوه‌ندییه دێرینه‌كانی نێوان هه‌رێمی كوردستان و كۆماری ئیسلامیی ئێران كرا و جه‌خت له هاوكاری و هه‌ماهه‌نگیی نێوان هه‌ردوولا له ڕابردوو و ئێستا و داهاتوودا كرایه‌وه و له‌مباره‌یه‌وه عه‌لی شه‌مخانی په‌یوه‌ندییه دێرینه‌كانی نێوان هه‌رێمی كوردستان و كۆماری ئیسلامیی ئێرانی به‌رز نرخاند و هیوای زیاتر پته‌وكردنی په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوان هه‌ردوولای له هه‌موو بواره‌كاندا خواست.
ده‌رباره‌ی كێشه‌كانی نێوان هه‌ولێر و به‌غداش، هیوای خواست هه‌موو ئه‌و كێشانه‌ی له نێوان هه‌ولێر و به‌غدا به هه‌ڵواسراوی ماونه‌ته‌وه له‌سه‌ر بنه‌مای ده‌ستووری عێراق و به ڕێگه‌ی دیالۆگ و گفتوگۆ چاره‌سه‌ر بكرێن و ئاماده‌ییی وڵاته‌كه‌یشی بۆ هاندانی هه‌ردوولا له گفتوگۆكاندا نیشان دا. هه‌روه‌ها هیوای خواست سه‌قامگیری له ناوچه‌كه‌دا جێگیر ببێت به شێوه‌یه‌ك بژێوی هاووڵاتیانی ناوچه‌كه به‌گشتی و به‌تایبه‌تی هه‌رێمی كوردستان و كۆماری ئیسلامیی ئێران به‌ره‌و پێشه‌وه بچێت.
لای خۆیه‌وه سه‌رۆك وه‌زیرانی هه‌رێمی كوردستان په‌یوه‌ندییه دێرینه‌كانی نێوان خه‌ڵكی هه‌رێمی كوردستان و كۆماری ئیسلامیی ئێرانی دووپات كرده‌وه و ئاماژه‌ی به‌وه كرد هه‌رێمی كوردستان خوازیاری ئه‌وه‌یه هه‌میشه په‌یوه‌ندیی باش و دۆستانه‌ی له‌گه‌ڵ وڵاتانی دراوسێ به‌گشتی و به‌تایبه‌تی كۆماری ئیسلامیی ئێران هه‌بێت هه‌روه‌ك هه‌میشه ئه‌و په‌یوه‌ندیانه له ئاستێكی باشدا بوونه و له كاته سه‌خته‌كاندا هاوكار و پاڵپشتی هه‌رێمی كوردستان بوونه و ئاماده‌ییی حكوومه‌تی هه‌رێمی بۆ به‌ره‌وپێشبردنی په‌یوه‌ندییه‌كان له هه‌موو بواره‌كاندا نیشان دا.
هه‌روه‌ها به پێویستی زانی ئێران له‌و گفتوگۆیانه‌ی ئێستا له نێوان هه‌ولێر و به‌غدا به‌ڕێوه ده‌چن، هاوكار بێت و ڕۆڵی خۆی بۆ له‌یه‌كتر نزیككردنه‌وه و چاره‌سه‌ر كردنی كێشه‌كان و دابینكردنی مافه ده‌ستوورییه‌كانی خه‌ڵكی كوردستان بگێڕێت، چونكه گه‌ر مادده و به‌نده‌كانی ده‌ستووری عێراق وه‌ك خۆی جێبه‌جێ بكرێن ئه‌وا زۆربه‌ی ئه‌و كێشانه به ئاسانی چاره‌سه‌ر ده‌بن و بارودۆخی هاووڵاتیانی عێراق به هه‌موو پێكهاته‌كانییه‌وه به‌ره‌و باشتر ده‌چێت.
هه‌ر له دیداره‌كه‌دا جه‌خت له‌سه‌ر سه‌قامگیریی ناوچه‌كه و پاراستنی ئاسایشی دراوسێكان كرایه‌وه و له‌مباره‌یه‌وه به‌رێز سه‌رۆك وه‌زیرانی هه‌رێمی كوردستان دووپاتی كرده‌وه كه هه‌رێمی كوردستان هه‌رده‌م فاكته‌ری سه‌قامگیری بووه له ناوچه‌كه‌دا و هه‌ر واش ده‌مێنێته‌وه و زۆر گرنگی به جێگیربوونی ئاسایشی وڵاتانی دراوسێ ده‌دات.
عەلی لاریجانی سەرۆکی پەرلەمانی ئێران لە کۆبوونەوەیدا لەگەڵ شاندی هەرێم ڕایگەیاندووە، پشتیوانی گفتوگۆکانی نێوان هەولێر و بەغداد دەکەن، بۆ چارەسەرکردنی کێشەکان.
ئەمڕۆ شاندی هەرێم بە سەرۆکایەتی نێچیرڤان بارزانی سەرۆکی حکومەتی هەرێم، لەگەڵ عەلی لاریجانی سەرۆکی پەرلەمانی ئێراندا کۆبوونەوە، لاریجانی لەو کۆبوونەوەیەدا نیگه‌رانیی خۆی به‌رامبه‌ر ئه‌و ڕووداو و بارگرژیانه ده‌ربڕی كه له‌م دواییانه‌دا له‌نێوان هه‌ولێر و به‌غداد هاتوونەتە ئاراوه.
سەرۆکی پەرلەمانی ئێران هیوای ئەوەی خواستووە، كێشه هه‌ڵواسراوه‌كانی نێوان هه‌رێمی كوردستان و حكومه‌تی فیدراڵ، له ڕێگه‌ی گفتوگۆ و دیالۆگه‌وه و له‌سه‌ر بنه‌مای ده‌ستوور چاره‌سه‌ر بكرێن و مافه ده‌ستوورییه‌كانی خه‌ڵكی هه‌رێمی كوردستان و ته‌واوی پێكهاته‌كانی عێراق دابین بكرێن.
بەپێی ڕاگەیەندراوی کۆبوونەوەکە کە ماڵپەری حکومەتی هەرێم بڵاویکردووەتەوە، نێچیرڤان بارزانی جگە لە داكۆكیکردن له په‌یوه‌ندییه دووقۆڵی و مێژووییه‌كانی نێوان هه‌رێمی كوردستان و كۆماری ئیسلامیی ئێران، دووپاتی كرد‌وەتەوە كه هه‌رێمی كوردستان هه‌میشه فاكته‌ری سه‌قامگیری بووه له ناوچه‌كه‌دا و هه‌ر واش ده‌مێنێته‌وه.
هەروەها ئاماژه‌ی به هه‌وڵەکان کردووە، بۆ ده‌ستپێكردنی گفتوگۆی نێوان هەولێر و بەغداد به‌مه‌به‌ستی چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌كان و له‌مباره‌یه‌وه ڕۆڵی كۆماری ئیسلامیی ئێرانی له فراوانكردن و سه‌رخستنی گفتوگۆكان به پێویست زانیوە.
سنور ميديا
دوای چەندین مانگ لەبڕینی پەیوەندییە دیبلۆماسی و ئابوورییەكانی لەگەڵ باشووری كوردستان، دواجار كۆماری ئیسلامی ئێران لەسەر ئاستی باڵا پێشوازی لەنێچیرڤان بارزانی، سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان‌و شاندێكی یاوەری كرد، بەرپرسانی تاران ئامادەیی خۆشیان بۆ نێوبژیوانی نێوان هەولێر و بەغدا نیشاندا.
هەفتەنامەی رووداو ئەمڕۆ دوو شەممە لەزاری نازم دەباغ، نوێنەری حكومەتی هەرێمی كوردستان لەتاران لەبارەی سەردانەكەی شاندی حكومەتی هەرێمی كوردستان بەسەرۆكایەتی نێچیرڤان بارزانی بۆ كۆماری ئیسلامی ئێران بڵاویكردەوە، كە سەردان‌و دیدارەكان لەگەڵ بەرپرسانی ئێران، "زۆر گرنگ بوون، لە هەموو دیدارەكان پشتیوانی ئێران بۆ مافە دەستوورییەكانی هەرێمی كوردستان دووپاتكرایەوە".
لەسەردانەكەی رۆژی یەكشەممەدا شاندی باڵای حكومەتی هەرێمی كوردستان لەگەڵ هەر یەك لەحەسەن رۆحانی، سەرۆككۆماری ئێران، عەلی لاریجانی، سەرۆكی پەرلەمان‌و عەلی شەمخانی، سكرتێری ئەنجوومەنی باڵای ئاسایشی نیشتمانی كۆماری ئیسلامی ئێرانەوە.
بەپێی راگەیەندراوێكی حكومەتی هەرێمی كوردستانحەسەن رووحانی "پاراستنی پەیوەندییەكانی هەولێر و تارانی بەپێویست زانیوە بەتایبەتی، كە هەرێمی كوردستان گرنگی بەئاسایشی ئێران‌و ناوچە سنوورییەكان دەدات، خوازیاریش بوو سەقامگیری لەناوچەكە جێگیر ببێت‌و خەڵكی هەرێمی كوردستان لەخۆشگوزەرانیدابن".
نازم دەباغ، كە یەكێك بوو لە بەشداربووانی سەردان و دیدارەكان راشیگەیاند "دووپات لەوە كرایەوە، كە ئێران هاندەرێكی باشی حكومەتی بەغدا دەبێت بۆ ئەوەی گەماڕۆكانی سەر هەرێمی كوردستان لاببات، بە نێچیرڤان بارزانییان وت، لەهەركات و شوێنێك پێویستتان بە هاوكاری ئێران هەبوو، ئێمە درێغی ناكەین لەهاوكاریكردنتان، چاوەڕوانیش دەكرێ دواتر ئێران لەگەڵ عەبادی پەیوەندی هەبێ بۆ ئەوەی دانوستاندنەكان لەگەڵ هەرێمی كوردستان، ئەنجامیان هەبێت".
هەروەها بەپێی بەیاننامەیەكی حكومەتی هەرێمی كوردستان لەبارەی سەردانەكە "سەرۆك كۆماری ئێران، چارەسەركردنی كێشەكان‌و فەراهەمكردنی مافەكانی خەڵكی كوردستان‌و هەموو پێكهاتەكانی دیكەی عێراق لەسەر بنەمای دەستوور بەپێویست زانیوە، لەوبارەیەشەوە دەستخۆشی لە شاندی هەرێمی كوردستان كرد كە لە بەغدا بووە و گفتوگۆیان لەسەر كێشە هەڵواسراوەكان دەستپێكردووە"، هاوكات عەلی شەمخانیش وتوویەتی "پشتیوانی لە سیاسەتی نوێی هەولێر دەكەین".
لای خۆیشییەوە، عەرەفات كەرەم، سەرۆكی فراكسیۆنی پارتی لە پەرلەمانی عێراق لەبارەی گفتوگۆی نێوان هەولێر و بەغدا بە (رووداو)ی راگەیاند "عەبادی دەیەوێ داهاتووی خۆی لەدوای هەڵبژاردن مسۆگەر بكات، گرەویش لەسەر ئەو دەنگانە دەكات بەهۆی دژایەتی هەرێمی كوردستان كۆی دەكاتەوە، بۆیە باڵانس رادەگرێت، تووندی بەیاننامەی كۆبوونەوەكەشی لەگەڵ شاندی حكومەتی هەرێمی كوردستان زیاتر بۆ رازیكردنی جەماوەری شیعە بوو".
سەرۆكی فراكسیۆنی پارتی لەپەرلەمانی عێراق پێیوایە عەبادی زیاتر لەژێر گوشاری ئەمریكایە وەكو ئەوەی ئێران بانگهێشتكردنی حكومەتی هەرێمی كوردستانیش بۆ تاران پەیوەندی بەدۆخی نێوخۆی ئێرانەوە هەیە و دەڵێ "دۆخی ئێران باش نییە، راستە كۆنترۆڵیان كردووە، بەڵام دۆخەكە لەكوڵانە، ئەوانیش حسابی تایبەت بۆ هەرێمی كوردستان دەكەن با هەر بڵێن هەرێمەو بەشێكە لە عێراق، بەڵام لە واقیع حكومەتەو دەوڵەتەو پەرلەمان و سوپاو هێزی ئەمنی هەیە".
دوایین كۆبوونەوەی شاندی باڵای حكومەتی هەرێمی كوردستان لەگەڵ عەلی لاریجانی، سەرۆكی پەرلەمانی ئێران بوو، سەرۆكی پەرلەمانی ئێران پشتگیری وڵاتەكەی بۆ ئەو گفتوگۆیانە دەربڕی، كە بەمدواییانە لەنێوان هەولێر و بەغدا بۆ چارەسەركردنی كێشەكان دەستیانپێكردووە.
وا بڕیاربوو ئەمڕۆ دووشەممە 22/1/2018 نێچیرڤان بارزانی لەگەڵ محەممەد جەواد زەریف، وەزیری دەرەوەی كۆماری ئیسلامی ئێران كۆببێتەوە، بەڵام بەپێی قسەی نوێنەری حكومەتی هەرێمی كورردستان لەتاران بەهۆی خشتەی كارەكانیانەوە، نەیانتوانی بمێننەوەو گەڕایەوە بۆ هەرێمی كوردستان.
دوایین هەواڵەکان
- نوێنەری حکومەتی هەرێم لە ئێران: سەردانەکەی پزیشکیان ئاماژەیە بۆ گرنگیدانی ئێران بە هەرێمی کوردستان
- ههرێمى كوردستان و ئێران جه‌خت له برهودان به پهيوهندييهكانيان دهكهنهوه
- سهرۆک نێچیرڤان بارزانی: سەردانی سەرۆک کۆماری ئێران مێژوویی بوو
- نازم دەباغ له وتووێژ له‌گه‌ڵ ئاژانسی ئیرنا: مەسعوود پزشکیان سەردانی هەولێر دەکات
- نازم دەباغ: کاتی سەردانی پزیشکیان بۆ عێراق دیار نییە
- «سەلام رشدی» له‌گه‌ڵ شاندی یهکێتی هاورده و ناردنکارانی لقی هه‌ولێر کۆبۆوه
- سه‌رۆك نێچيرڤان بارزانى: ههميشه پشتيوانى و بهرگرى له مافهكانى ئێزدييان دهكهين
- سهرۆک نێچیرڤان بارزانی له‌گه‌ڵ باڵیۆزی یهکێتیی ئهورووپا کۆبووهوه
- سه‌رۆك نێچيرڤان بارزانى له‌گه‌ڵ باڵيۆزى نهمسا كۆبووهوه
- سه‌رۆك نێچيرڤان بارزانى سوپاسى جهنهرال ڤاول ده‌كات